TELEMARK FYLKESKOMMUNE KULTURHISTORISK REGISTRERING. Skien kommune. Rødmyr GNR. 221, BNR. FLEIRE

Transkript

1 TELEMARK FYLKESKOMMUNE KULTURHISTORISK REGISTRERING Skien kommune Rødmyr GNR. 221, BNR. FLEIRE

2 RAPPORT FRÅ KULTURHISTORISK REGISTRERING Kommune: Skien Gardsnamn: Rødmyr Gardsnummer: 221 Bruksnummer: 28,81,179,246,291,307,347, 416,417,845,846,1266,1346, 1758,1942, , Tiltakshavar: Skien kommune v/ Planenheten Adresse: Pb SKIEN Namn på sak: Planarbeid - Rødmyr Saksnummer: 06/7047 Registrering utført: Ved: Åsne Dolve Meyer & Jan Berge Rapport utført: Ved: Jan Berge Undersøkingstype Maskinell sjakting X Overflateregistrering X Prøvestikking X Metall søk Fornminnetype Askeladden id. Autom. freda kulturminne i området: Kullgroper ID , 2 Eldstad ID Hulvegar ID , 2, 3 Nyare tids kulturminne i området: Demning. Naturvitskaplege prøver ( 14 C) ID ID Faglege konklusjonar: Planen er ikkje i konflikt med kulturminne Automatisk freda kulturminne X Planen er i konflikt Nyare tids kulturminne Planen er i konflikt Tal dagsverk: 22 Merknadar: 2 personar 10 dagar, 1 person 2 dagar. 18 dagsverk felt, 4 dagsverk rapport

3 INNHALD BAKGRUNN OG SAMANDRAG 3 OMRÅDET.3 TERRENGET.6 TIDLEGARE REGISTRA KULTURMINNE. 8 STRATEGI OG METODE..8 UNDERSØKINGA.10 DELTAKARAR OG TIDSROM..10 AUTOMATISK FREDA KULTURMINNE 11 NYARE TIDS KULTURMINNE..18 KONKLUSJON 18 VED KULTURMINNE 18 TILLEGG

4 Bakgrunn og samandrag Føremålet med reguleringsplanen er å legge til rette for etablering av nye næringsverksemder. Området er i kommuneplanens arealdel vist som eit framtidig byggeområde for næringsbygg. I løpet av denne undersøkinga kom det fram seks automatisk freda kulturminne, fordelt på tre lokalitetar. Det er snakk om ein lokalitet med ein eldstad, ein med to kullgroper og ein med tre holvegar. Området Planområdet ligg ved det allereie eksisterande næringsområdet på Rødmyr, der garden Rødmyr er sentral i planområdet. Planområdet strekker seg ca. frå Skogplassane i N, ned mot Dyrendal og Rødmyr, og heilt ned til Askedalen i S. Grensa mot Ø er F51. Rett Ø for planområdet ligg Skien fengsel, og noko lengre Ø ligg Larønningen. Kart 1: Plassering av planområde i Telemark fylke

5 Kart 2. Plassering av planområde i Grenland. -4-

6 Kart 3. Plassering av planområde i Skien kommune

7 TERRENGET Terrenget er varierande. Det er noko dyrka mark, men mesteparten av planområdet er no nedhoggen skog. Det er til dels myrete i botnen av terrenget, då særleg langs F Den smale stripa av planområdet, bnr.81. Mot N. 28. Heilt N i planområdet. Mot NV 34. Området mellom F51 og fengselet, bnr Mot V. 42. Lite tråkk i skogen mellom Trommedalen og fengselet, bnr. 28. Mot NØ - 6 -

8 Kart 5. Planområde Rødmyr med teiknforklaringar, orto-kart

9 TIDLEGARE REGISTRERA KULTURMINNE Det er ikkje registrert automatisk freda kulturminne innanfor planområdet frå før, men i nærområdet rundt er det ein del. Det finnast fleire gravfelt med særleg røyser i alle retningar rundt planområdet, samt busetnadsspor på Larønningen i Ø. Strategi og metode Grunna både skog og dyrka mark var det fleire førhistoriske periodar me var på utkikk etter her, frå steinalder til jernalder. Mest tru hadde me på at eventuelle funn ville høyre til jernalderen. Registreringane vart difor utført ved hjelp av fylgjande metodar: Visuell overflateregistrering er å søke gjennom eit område for kulturminne som er synlege på overflata, til dømes tufter, gravrøyser og kullgroper. Dette vert gjort ved at ein arbeider seg systematisk gjennom det aktuelle området. Prøvestikking med spade nyttast fyrst og fremst for å søke etter busetnadar frå steinalderen. Metoden går ut på å opne et hol på ca 40 x 40 cm (storleiken kan variere) og grave ned til steril/urørt grunn. Massane vert sålda i såld med 4 mm maskevidde, helst med bruk av vatn, slik at eventuelle funn vert fanga opp. Maskinell sjaktregistrering går ut på å nytte gravemaskin til å fjerne matjordlaget i 3,5 m breie sjakter, og slik avdekke eventuelle spor etter forhistorisk aktivitet i undergrunnen. Slike spor kan være stolpehull og veggriller etter huskonstruksjonar, ulike typar nedgravingar som graver, kokegroper og eldstadar, ardspor etter tidlig pløying, eller restar av kulturlag. Strukturane vil som regel vise seg som mørke pletter i den ljosare undergrunnen. For å kunne avgjøre kva slags strukturar det er snakk om, vert det somme gonger greve eit snitt igjennom dei, slik at det vert mogleg å studere profilen i nedgravinga. Fyrst byrja me med visuell overflateregistrering heilt N i planområdet. Her, på den vestlege halvdelen av bnr. 1758, verkar det som om nokon har føregripe handlingsgangen i sakshandsaminga, for her var alt allereie sprengt vekk og anleggsmaskiner dreiv å laga pukkstein av restane. 21. N i planområdet, bnr. 1758, allereie bortsprengt. Mot V. Då det var lite å gjere med det, gjekk me over til nabobruksnummera vest for vegen, der me såg potensiale for litt sjakting. Dernest tok me for oss den smale stripa av planområdet som går gjennom bnr. 81 mot Dyrendal. Her tok me ca. 20 prøvestikk og kikka på ein gammal demning

10 Dernest gjekk me heilt S i planområdet, til bnr som ligg mellom Skien fengsel og F51. Her kikka vi oss rundt litt, undra oss fælt på kvifor det verka så merkeleg der. Seinare fekk me vite av Tor Arnesen frå Skien kommune, at dette området er påfylt med minst 7 meter masse. 39. Området mellom F51 og fengselet, bnr Mot SØ. Då var det ikkje meir å gjere der, så vi gjekk over til området rundt Trommedalen gard, bnr. 28 og 32. Her såg me potensiale for både sjakting og prøvestikking. Etter to dagar med prøvestikking og overflateregistrering fekk me ei gravemaskin opp til området N i feltet me hadde sett oss ut. Her la me seks sjakter som alle var funntomme. Dernest fekk me maskina opp til Trommedalen og byrja sjakter heilt øvst på jordet der, rett SV for våningshuset. Parallelt med sjaktinga vart det teke prøvestikk i skogen sør og vest for husa på garden, samt overflateregistrering nede på hogstfeltet NØ for husa, bnr Her vart det funne to kullgroper. Det viste seg at plangrensa me hadde fått utlevert var eit fyrsteutkast, og ikkje den plangrensa som til slutt hadde vorte vedteke. Den vedtekne plangrensa var mindre enn fyrsteutkastet, så me var no utanfor planen. Resultatet var fem funntomme sjakter, nærare 50 negative prøvestikk og tre holvegar. 1. Trommedalen, bnr. 28. Mot N

11 Me vart tilsendt den nye plangrensa, og med den på stell drog me over til Rødmyr, bnr Her la me totalt 25 sjakter. Det vart gjort funn av ein eldstad. Delar av jordet, nærast F51, var veldig fuktig og myrete, så me ville ikkje øydelegge dreneringa med å sjakte her. 60. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr Mot N. Alle sjakter, prøvestikk og funn vart målt inn med handhalden GPS, DPOS og PDA. Det vart teke fleire digitalfoto av området og funna. Funna vart lagt inn i Riksantikvaren sin base over kulturminne, Askeladden, der dei fekk id.nr Det vart teke ut trekolprøve frå den eine kolgropa og eldstaden, totalt to stykk. Eldstaden var snitta og totaldokumentert med foto og teikning i plan og profil, etter at tillating var henta frå Riksantikvaren og Oldsakssamlinga etter forenkla sakshandsaming. DELTAKARAR OG TIDSROM Undersøkinga Registratorar på denne undersøkinga var arkeologane Åsne Dolve Meyer og Jan Berge, der sistnemnte hadde rapportansvaret. Undersøkinga i felt føregjekk i tidsromet , medan rapporten vart skreve i tidsromet Gravemaskin hadde me frå Ole Jonny Madsen AS frå Fyrste dagen var det Ole Jonny Madsen som grov, dei resterande Michael Mortensen. Været var stort sett bra heile tida i felt, og var på ingen måte til hinder for korleis undersøkinga vart utført

12 AUTOMATISK FREDA KULTURMINNE I løpet av denne undersøkinga vart det registrert seks automatisk freda kulturminne som ikkje var kjent frå før. Det dreier seg om ein eldstad, to kullgroper og tre holvegar, fordelt på tre ulike lokalitetar. ID Kullframstillingsanlegg. Anlegget ligg ca. 50 m SØ for husa på Rødmyr gard, på bnr Terrenget er no ei hogstflate, ganske flat og myrlendt. ID : Kullgrop. Ytre mål 5 m, indre mål 1,2 m, djupn 0,7 m. Botnforma er kvadratisk med relativt rette vegger. Rundt gropa er det tydelege voller på ca. 0,5 m høgde. Det er trekull i botnen av gropa, og her vart det teke ut ei trekullprøve for C14-datering. 46. Kullgrop ID , SØ for Rødmyr gard, bnr Mot NØ

13 ID : Kullgrop. Ytre mål 6 m, indre mål 2 m, djupn 0,6 m, voll ca. 0,2 m, men vanskeleg å sjå grunna vegetasjon. Botnen er bolleforma med trekull. 47. Kullgrop ID , SØ for Rødmyr gard, bnr Mot SØ. Anlegget kan truleg daterast til yngre jernalder middelalder, men det gjenstår å sjå kva resultatet av trekullprøva vil gje. Kart 7. Detalj orto-kart Rødmyr. ID kullgroper

14 ID Busetnadsspor. Anlegget ligg ca. 100 m NV for husa på Rødmyr gard, på bnr Terrenget er ganske flatt, berre lett skrånande mot aust. Undergrunnen er grå- og oransje leireblanda sand. ID : Eldstad. Sirkulær i form, ca. 130x130 cm. Djupna er berre 5 cm, men botnen er heilt flat. Det er mykje trekull i fyllmassen, mest som eit lag som er noko forstyrra av moderne pløying. Det er raudbrent sand/leire i vestleg del av anlegget. Etter forenkla sakshandsaming vart det frå Riksantikvaren si side gjeven tillating til totaldokumentasjon av dette anlegget. Det vart difor fotografert og teikna i både plan og profil, samt teke ut trekullprøve for C14-datering. Anlegget er ikkje mogleg å datere i seg sjølv, ein må avvente resultat av C14-prøva. Truleg kan eldstaden daterast til jernalder. 77. ID plan, bnr Mot S

15 80. ID profil, bnr Mot N. Kart 9. Detalj orto-kart Rødmyr. ID eldstad

16 Teikning nr. 1: ID , plan og profil 1:

17 ID Ferdsel og samferdsel Totalt tre holvegar som gjeng i retning Ø-V. Dei ligg no i delvis bratt terreng i granskog, utanfor den vedtekne plangrensa på gnr. 221/32. ID : Holveg. Djupn opptil 1,7 m, breidde opptil 3 m. Det sørlegaste av tre løp. Tydeleg i terrenget. 16. ID Mot SV. ID : Holveg. Djupn ca. 1 m og breidde ca. 2 m i Ø, og djupn 35 cm og breidde i V. Det midtre av tre løp. ID : Holveg. Meir ein sti enn ein holveg. Ca. 2,5 m brei og 40 cm djup. Det nordlegaste av tre løp. Nyttast som sti i dag. Er på det djupaste her, men kan fylgjast frå Ø mot V, der den møter andre stiar. Det er uråd å anslå nøyaktig alder på anlegget, men truleg er det førreformatorisk

18 15. ID Mot SV. Kart 11. Detalj orto-kart Rødmyr. ID holvegar

19 NYARE TIDS KULTURMINNE I det smale partiet av planområdet, som binder dei to hovuddelane saman, gnr. 221/81, ligg ei demning av ukjent alder. Den er ikkje i bruk lengre, og er i ferd med å forfalle. Demninga ligg i eit trongt skar tilgrodd med større grantre og mindre lauvtre. 26. Demning i det smale stykket av planområdet, bnr. 81. Mot SV. VED KULTURMINNE Konklusjon I løpet av denne undersøkinga vart det gjort funn av seks automatisk freda kulturminne, i form av ein eldstad, to kullgroper og tre holvegar. Det vart gjeven dispensasjon frå kulturminneloven med omsut til eldstaden ID , etter ein forenkla sakshandsaming. Eldstaden vart totaldokumentert, med foto og teikning i plan og profil, kartfesting og C14-prøve. Kullgroper er eit vanleg fornminne i både Telemark og i store delar av særleg innlandet. Dei aller fleste kullgroper av den typa som vart funne under denne undersøkinga, kan daterast til vikingtid og middelalder. Dei to kullgropene ID &2 er intakte og står fram som vanlege utgåver av denne typa kulturminne. Holvegane ID er òg kulturminne som ikkje er uvanlege, men på ingen måte så vanlege som kullgroper. Dei best dokumenterte holvegane i landet har me i Vestfold. Dateringa på holvegar kan vere så mangt, som regel er i alle fall byrjinga av dei førreformatoriske. Holvegar vert danna i terrenget når folk og dyr gjeng opp ein sti så mykje at ein får eit nedslite tråkk. Holvegane som vart funne under denne undersøkinga ligg innanfor den foreslegne plangrensa, men utanfor den vedtekne

20 SKIEN Jan Berge... Feltleiar Kart 12. Oversikt orto-kart sjakter Rødmyr, bnr

21 Vedlegg: Fotoliste Kart Funnlister Teikningar 1. Fotoliste: Nr. Motiv Retn. Dato Init. 1. Trommedalen, bnr. 28. N JB 2. Trommedalen, bnr. 28. NØ 3. Trommedalen, bnr. 28. Ø 4. Området SØ for Trommedalen, bnr. 32. V Området SØ for Trommedalen, bnr. 32. N 6. Området SØ for Trommedalen, bnr. 32. S 7. Området SØ for Trommedalen, bnr. 32. NV 8. Området SV for Trommedalen, bnr. 28. SV ÅDM 9. Området S for Trommedalen, bnr. 28. NV 10. Området S for Trommedalen, bnr. 28. S 11. Åsne dokumenterer ID111308, bnr. 32. SSØ JB 12. Åsne dokumenterer ID111308, bnr. 32. SØ 13. ID , hulveg. NØ 14. ID , hulveg. VSV 15. ID , hulveg. SV 16. ID , hulveg. SV 17. Framleis nytta sti rett ved ID111308, bnr. 32. N ÅDM 18. Området SØ for Trommedalen, bnr. 32. NØ 19. N i planområdet, bnr. 1758, allereie bortsprengt. V JB 20. N i planområdet, bnr. 1758, klar til sprenging! SV 21. N i planområdet, bnr. 1758, allereie bortsprengt. V 22. N i planområdet, bnr. 1758, allereie bortsprengt. VNV 23. N i planområdet, bnr. 1758, allereie bortsprengt. ØNØ 24. N i planområdet, bnr. 1758, allereie bortsprengt. NØ 25. N i planområdet, bnr. 1758, allereie bortsprengt. SØ 26. Demning i det smale stykket av planområdet, bnr. 81. SV 27. Den smale stripa av planområdet, bnr. 81. Område for N prøvestikk. 28. Heilt N i planområdet. NV 29. Heilt N i planområdet. N 30. N i planområdet, bnr SV 31. Området mellom F51 og fengselet, bnr NØ Området mellom F51 og fengselet, bnr S 33. Området mellom F51 og fengselet, bnr Ø 34. Området mellom F51 og fengselet, bnr V 35. Området mellom F51 og fengselet, bnr N 36. Området mellom F51 og fengselet, bnr NV 37. Området mellom F51 og fengselet, bnr SV

22 38. Området mellom F51 og fengselet, bnr NØ 39. Området mellom F51 og fengselet, bnr SØ 40. Området mellom F51 og fengselet, bnr SØ 41. Containerparkering V for fengselet og F51, bnr. 28. ØNØ 42. Lite tråkk i skogen mellom fengselet og Trommedalen, bnr. NØ Lite tråkk i skogen mellom fengselet og Trommedalen, bnr. N Lite tråkk i skogen mellom fengselet og Trommedalen, bnr. Ø Forsøk på sjakting i nedhoggen skog N i planområdet, bnr NØ Kullgrop ID , SØ for Rødmyr gard, bnr NØ ÅDM 47. Kullgrop ID , SØ for Rødmyr gard, bnr SØ 48. Tåkemorgon under sjakting av jordet N for Rødmyr gard, SØ bnr Gravemaskina i arbeid! NØ 50. Litt av undergrunnen NV på jordet N for Rødmyr gard. NV JB Grunnen til namnet? 51. Under sjakting av jordet N for Rødmyr gard, bnr S 52. Åsne dokumenterer ID111307, på jordet NV for Rødmyr gard, bnr VNV Sjakter N for Rødmyr gard, bnr NØ 54. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr SØ 55. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr N 56. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr SØ 57. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr NV 58. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr NV 59. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr VNV 60. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr N 61. Sjakter ved Rødmyr gard, bnr VNV 62. Sjakter ved Rødmyr gard, bnr NV 63. Sjakter og myrsøkk N for Rødmyr gard, bnr N 64. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr V 65. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr NV 66. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr SV 67. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr S 68. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr NV 69. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr S 70. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr SV 71. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr SV 72. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr V 73. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr S 74. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr Ø 75. Sjakter N for Rødmyr gard, bnr S 76. Eldstad, ID plan, bnr N ÅDM 77. Eldstad, ID plan, bnr S 78. Eldstad, ID detalj av kullrand, bnr V 79. Eldstad, ID plan, bnr Ø

23 80. Eldstad, ID profil, bnr N JB 81. Eldstad, ID111307, scanna plan og profilteikning Liste over kart: Nr. Motiv 1. Plasseringa av planområdet i Telemark fylke. 2. Plasseringa av planområdet i Grenlandsområdet. 3. Plasseringa av planområdet i Skien kommune. 4. ØK-kart av planområdet, med plangrenser og teiknforklaringar. 5. Orto-kart av planområdet, med plangrenser og teiknforklaringar. 6. Detaljkart over ID111306, kullgroper. 7. Detalj orto-kart over ID111306, kullgroper. 8. Detaljkart over ID111307, eldstad. 9. Detalj orto-kart over ID111307, eldstad. 10. Detaljkart over ID111308, hulvegar. 11. Detalj orto-kart oer ID111308, hulvegar. 12. Oversikt orto-kart sjakter Rødmyr, bnr Funn: Nr. Kva Kontekst Dato Init. 1. Trekullprøve ID , kullgrop ÅDM 2, Trekullprøve ID , eldstad ÅDM 4. Teikningar: Nr. Anlegg Detalj Dato Init. 1. ID Plan og profil 1: ÅDM/JB

24 Kart 4. Planområde Rødmyr med teiknforklaringar, øk-kart