Modellar for organisering av vidaregåande opplæring

Transkript

1 Sogn og Fjordane fylkeskommune Modellar for organisering av vidaregåande opplæring

2 Rev. 0 Dato: Omtale: Prosjektrapport Utarbeidet TEKR Fagkontroll DL Godkjent DL Dette dokumentet er utarbeida av Norconsult AS som del av det oppdraget som dokumentet omhandlar. Opphavsretten tilhøyrer Norconsult. Dokumentet må berre nyttast til det formål som framgår i oppdragsavtalen, og må ikkje kopierast eller gjerast tilgjengeleg på annan måte eller i større utstrekning enn formålet tilseier. Norconsult AS Pb. 1199, NO-5811 Bergen Valkendorfsgate 6, NO-5012 Bergen 2

3 Innhald 1 INNLEIING OPPGÅVA GJENNOMFØRING AV OPPDRAGET STRUKTUR I RAPPORTEN DIMENSJONERING AV OPPLÆRINGSTILBODET DIMENSJONERANDE ELEVTAL FORDELING PÅ UTDANNINGSPROGRAM MODELLAR FOR ORGANISERING AV VIDAREGÅANDE OPPLÆRING MÅLOMRÅDA OG MODELL 1, 2 OG DAGENS ORGANISERING AV VIDAREGÅANDE OPPLÆRING OG MODELL 0 (REFERANSEMODELL) HOVUDGREP I MODELLANE FRAMLEGG TIL NY ORGANISERING AV UTDANNINGSPROGRAM OG PROGRAMOMRÅDE SKULE- OG TILBODSSTRUKTUR FOR KVAR SKULE AREALBEHOV OG BYGNINGSMESSIGE TILTAK SAMLA OVERSIKT OVER AREALBEHOV I DEI ULIKE MODELLANE SAMLA OVERSYN OVER BYGNINGSMESSIGE TILTAK SOM FØLGJE AV NY ORGANISERING I MODELLANE GJENNOMFØRING AV NY ORGANISERING MODELL MODELL MODELL VEDLEGG: Detaljert oversyn over elevtal på utdanningsprogram og programområde på kvar skule i skuleåret 2012/13 og i modell 0, 1, 2 og 3. 3

4 Samandrag Norconsult har på oppdrag frå Sogn og Fjordane fylkeskommune vurdert dagens modell for organisering av vidaregåande opplæring, og utarbeida framlegg av tre anbefalte modellar for framtidig organisering. Modellane er utarbeida med utgangspunkt i føringar lagt i arbeidsdokument 1-4/12 og føringar i høve til målområde. Bakgrunn for oppdraget er m.a. forventa reduksjon i elevtal og økonomiske rammer. Alle modellane skal i utgangspunktet fremje: Ei opplæring med høg kvalitet. At alle utdanningsprogram og eitt breitt spekter av programområde vert tilbydd i eige fylke. At elevar og lærlingar i størst mogleg grad får oppfylt sine ynskje om opplæringstilbod. At det vidaregåande opplæringstilbodet samsvarar i størst mogleg grad med samfunnet sitt behov for kompetanse på ulike nivå. Stabilitet og ein føreseieleg situasjon for tilsette, elevar og lokalsamfunn. Robuste einingar og fagmiljø, slik at ein kan møte endringar i rammer og føresetnadar utan å måtte endre strukturar i opplæringstilbodet. Økonomisk handlingsrom til å møte framtidige satsingar og endringar som fylgje av den demografiske utviklinga. At dei fleste elevar kan bu heime medan dei tek vidaregåande opplæring, og dei som må bu på hybel vert følgd godt opp. Dimensjonering Elevtalsutvikling jf. Figur 1.5 i arbeidsdokument 2/12 vert lagt til grunn for dimensjoneringa. For 2016 vert fagtilbodet dimensjonert med 3949 elevplassar, om lag 1530 plasser på VG1 og VG2, og om lag 885 plasser på VG3. For 2020/21 og 2024/25 vert fagtilbodet dimensjonert med 3781 elevplasser, om lag 1460 på VG1 og VG2 og 855 plasser på VG3. Elevtalsprognosane syner at elevtalet vil stabilisere seg rundt Det er difor gjort eit val om å ikkje synleggjere skuleåret 2020/21, då endringane vert små i høve til 2024/25. Dimensjonering av utdanningsprogram er gjort med utgangspunkt i dei tre siste års fordeling av elevar på kvart utdanningsprogram, samstundes som enkelte utdanningsprogram vert dimensjonert ned eller opp. Medium og kommunikasjon, Design og handverk og Idrettsfag er eksemplar på 4

5 utdanningsprogram som er dimensjonert ned, medan Studiespesialiserande er dimensjonert opp. Tal grupper er redusert kraftig i høve til skuleåret 2012/13, då det er rekna med høg oppfyllingsgrad i gruppene. Modellar for organisering av vidaregåande opplæring Det er utarbeida tre modellar for organisering av vidaregåande opplæring. Kvar av modellane må forståast som ein heilskap, kor alle tiltak heng saman. Endring på ein skule eller eit utdanningsprogram gjev ringverknader til andre skular eller utdanningsprogram. Modell 0 Modell 0 skisserar korleis skule- og tilbodsstrukturen vil sjå ut i 2016/17 og 2024/25, dersom det ikkje vert gjort endringar i organiseringa av utdanningsprogramma. Gjennomsnittleg skulestorleik i denne modellen er 304 elevar i 2016/17 og 290 elevar i Dersom ein ikkje reduserer talet skular som dei minste utdanningsprogramma er fordelt på, vil det ikkje vere høve til å dimensjonere t.d. MK, DH og ID like mykje ned som ynskjeleg. Mange utdanningsprogram vil, som i dag, ha berre ei gruppe på VG1 og eit tilbod på VG2. Når søknadstala varierer, er dette ein sårbar situasjon for fagmiljøa. Om eit VG1 eller VG2-tilbod ikkje vert oppretta eit år, er det fare for oppløysing av fagmiljøa på utdanningsprogramma ved dei minste skulane. Overskot av fagpersonale kan verte ei aktuell problemstilling. Fylkeskommunen vil ikkje nå dei økonomiske målsetjingane utan at skule- og tilbodsstrukturen vert lagt om eller endra. Modell 1 Modell 1 har som hovudmål å gjere skule- og tilbodsstrukturen meir robust samtidig som ein vekter nærleik til heimstaden for alle elevar og behovet for ein desentralisert skulestruktur svært høgt. I modell 1 er talet skular redusert frå 13 til 10. Gjennomsnittleg skulestorleik i denne modellen er 393 elevar i 2016/17 og 377 elevar i 2024/25. Det økonomiske innsparingspotensialet er langt mindre i denne modellen enn i modell 2 og 3, både med tanke på fordeling av utdanningsprogram/behov for gruppedeling og innsparing på drift av bygg. Hovudgrep i alternativet: Luster vgs vert lagt ned. Høyanger vgs vert lagt ned. Mo og Jølster vgs avdeling Jølster vert lagt ned. Mo og Øyrane vert slått saman, slik at Mo vert ei avdeling under Øyrane vgs. Modell 2 Modell 2 har som hovudmål å auke storleiken på fagmiljø samtidig som ein held fram med å ha ein relativt desentralisert skulestruktur. Talet skular i kvar region vert redusert, men kvar region vil framleis ha fleire skular. I modell 2 er talet skular redusert frå 13 til 8. Gjennomsnittleg skulestorleik i denne modellen er 5

6 492 elevar i 2016/17 og 471 elevar i 2024/25. Økonomisk er innsparingspotensialet i denne modellen større enn i modell 1. Hovudgrep i alternativet: Luster vgs vert lagt ned. Høyanger vgs vert lagt ned. Dale vgs vert lagt ned. Stryn vgs vert lagt ned. Mo og Jølster vgs avdeling Jølster vert lagt ned. Mo og Øyrane vert slått saman, slik at Mo er ei avdeling under Øyrane vgs Modell 3 Modell 3 har som hovudmål å auke storleiken på fagmiljøa og skulane, og på den måten sikre robuste einingar og fagmiljø. Dette vil bidra til å skape betre økonomisk handlingsrom, jf. arbeidsdokument 3. Talet skular redusert frå 13 til 6. Gjennomsnittleg skulestorleik i denne modellen er 658 elevar i 2016/17 og 628 elevar i 2024/25. Økonomisk er innsparingspotensialet i denne modellen større enn i modell 1 og 2. Behovet for ein desentralisert skulestruktur vert vekta lågt. To av skulane vil likevel få avdelingar som ligg eit stykke frå hovudskulen, grunna spesialareal og kompetansemiljø som det ikkje er ønskeleg/mogeleg å flytte på. Hovudgrep i alternativet: Årdal vgs vert lagt ned. Luster vgs vert lagt ned. Høyanger vgs vert lagt ned. Dale vgs vert lagt ned Stryn vgs vert lagt ned. Mo og Jølster vgs avdeling Jølster vert lagt ned. Mo og Øyrane vert slått saman, slik at Mo er ei avdeling under Øyrane vgs. Tilboda på Måløy vgs vert reduserte og skulen vert lagt inn som ei avdeling under Eid vgs. Arealbehov og bygningsmessige tiltak Det har vore gjennomført ein vurdering av skulane sin arealkapasitet i FEFarealmodell. Gjennomgangen viser at dei fleste av skulane pr. 2012/13 har ledig kapasitet i høve til areal. Med unntak av Eid vgs, ser det ikkje ut til å vere behov for utviding på nokon av skulane i modell 1, 2 og 3. Det er viktig å presisere at areala i FEF-modellen er teoretiske areal som berre er eigna til overordna vurderingar. Dei faktiske areala må gjennomgåast meir grundig i samband med dei einskilde byggeprosjekta. Det vil vere behov for bygningsmessige tilretteleggingar for nye programområde på nokre av skulane. 6

7 Drift av skuleanlegg Det er eit sentralt poeng at anlegga som vert tilrådd lagt ned vert avhenda eller solgt, slik at fylkeskommunen kan få frigjort kapital til nyinvesteringar, samstundes som ein unngår å måtte drifte anlegget vidare. Dersom ein kan selje dei anlegga som ikkje vert vidareført i modellane, kan ein anslå ein innsparing på drift av skuleanlegg (ut frå driftskostnad 2011/12) på om lag: Modell 1: ca 11 mill NOK (+byggdrift av Mo og Jølster vgs avd Jølster, som vi ikkje har separate tal for). Modell 2: ca 35 mill NOK (+byggdrift av Mo og Jølster vgs avd Jølster, som vi ikkje har separate tal for). Modell 3: ca 41 mill NOK (+byggdrift av Mo og Jølster vgs avd Jølster, som vi ikkje har separate tal for). Denne innsparinga føreset at fylkeskommunen vil få like mykje i salverdi som det ein har i kapitelkostnader. Gjennomføring av tiltak Det vert presentert framlegg til ei prioriteringsliste for kvar av modellane, som seier noko om rekkefølgje på tiltaka og kva tiltak som er avhengige av kvarandre. Det vert i tillegg presentert ein gjennomføringsplan for kvar av modellane. Planen viser at det vil vere høve for å gjere dei fleste endringane i løpet av dei to første økonomiplanperiodane. Modell 1 Tiltak som kan gjennomførast raskt: 1. Nedlegging av Luster vgs. 2. Nedlegging av Mo og Jølster vgs avd. Jølster. 3. Fylkesliner på Firda vgs. 4. Auka elevtal på enkelte utdanningsprogram på Øyrane vgs. 5. Omdisponering av areal og tilrettelegging for nye programområde på Flora vgs. 6. Omdisponering av areal og tilrettelegging for nye programområde på Sogndal vgs. Tiltak som krevjar noko investering/omlegging før dei kan verte iverksatt: 1. Utbygging på Eid vgs. Denne investeringa vil i sin tur opne for innsparingar ved å kunne leggje ned Høyanger vgs og Mo og Jølster vgs avd. Jølster. 2. Nedlegging av Høyanger vgs. Når VG2 Frisør er etablert i Eid vgs. 3. Tilrettelegging for VG2 Anleggsteknikk på Mo og Jølster vgs. 4. Omdisponering av areal på Stryn vgs. 5. Utbygging/ombygging på Sogndal vgs. 7

8 Modell 2 Tiltak som kan gjennomførast raskt: 1. Nedlegging av Luster vgs. 2. Nedlegging av Mo og Jølster vgs avd. Jølster. 3. Nedlegging av Dale vgs. 4. Fylkesliner på Firda vgs. 5. Auka elevtal på enkelte utdanningsprogram på Øyrane vgs. 6. Omdisponering av areal og tilrettelegging for nye programområde på Flora vgs. 7. Omdisponering av areal og tilrettelegging for nye programområde på Sogndal vgs. Tiltak som krevjar noko investering/omlegging før dei kan verte iverksatt: 1. Utbygging på Eid vgs. Investeringa på Eid vgs vil i sin tur opne for innsparingar ved å kunne leggje ned Høyanger vgs, Mo og Jølster vgs avd. Jølster og Stryn vgs. 2. Nedlegging av Høyanger vgs. Når VG2 Frisør er etablert i Eid vgs. 3. Nedlegging av Stryn vgs. Når det er bygd ut på Eid vgs. 4. Tilrettelegging for VG2 Anleggsteknikk på Mo og Jølster vgs. 5. Utbygging/ombygging på Sogndal vgs. Modell 3 Tiltak som kan gjennomførast raskt: 1. Nedlegging av Luster vgs. 2. Nedlegging av Mo og Jølster vgs avd. Jølster. 3. Nedlegging av Dale vgs. 4. Nedlegging av Årdal vgs. 5. Fylkesliner på Firda vgs. 6. Auka elevtal på enkelte utdanningsprogram på Øyrane vgs. 7. Omdisponering av areal og tilrettelegging for nye programområde på Flora vgs. 8. Omdisponering av areal og tilrettelegging for nye programområde på Sogndal vgs. Tiltak som krevjar noko investering/omlegging før dei kan verte iverksatt: 1. Utbygging på Eid vgs: Investeringa på Eid vgs vil i sin tur opne for innsparingar ved å kunne leggje ned Høyanger vgs, Mo og Jølster vgs avd. Jølster, Stryn vgs og store deler av Måløy vgs. 2. Nedlegging av Høyanger vgs: Når VG2 Frisør er etablert i Eid vgs. 3. Nedlegging av Stryn vgs. Når det er bygd ut på Eid vgs. 4. Tilrettelegging for VG2 Anleggsteknikk på Mo og Jølster vgs. 5. Utbygging/ombygging på Sogndal vgs. 8

9 1 Innleiing 1.1 Oppgåva Norconsult fekk i oppdrag av Sogn og Fjordane fylkeskommune å vurdere organiseringa av den vidaregåande opplæringa, samt tilrå tre framlegg til løysingsmodellar for den framtidige organiseringa av opplæringstilboda i fylket. Bakgrunn for oppdraget er m.a. at fylkeskommunen ventar nedgang i elevtalet og at dei økonomiske rammene er venta å verte redusert i åra som kjem. Med utgangspunkt i dette har det vekse fram ein erkjenning om at det er naudsynt å gjere strukturelle endringar i organiseringa av den vidaregåande opplæringa. Skildring av no-situasjonen, oversyn over sentrale bakgrunnsvariablar og utgreiingar som administrasjonen har utført i samband med planarbeidet er lagt til grunn som føringar og premissar for arbeidet Følgjande premissar vart lagt til grunn frå fylkeskommunen sin side: I framlegget må følgjande moment verte vurdert: Omfordeling av utdanningsprogram skular imellom. Samanslåing av skular og Nedlegging av skular. Alle modellane skal i utgangspunktet fremje: (rett nok med litt ulik vekting avhengig av kva tilnærming som ligg til grunn for modellen) Ei opplæring med høg kvalitet. At alle utdanningsprogram og eitt breitt spekter av programområde vert tilbydd i eige fylke. At elevar og lærlingar i størst mogleg grad får oppfylt sine ynskje om opplæringstilbod. At det vidaregåande opplæringstilbodet samsvarar i størst mogleg grad med samfunnet sitt behov for kompetanse på ulike nivå. Stabilitet og ein føreseieleg situasjon for tilsette, elevar og lokalsamfunn. Robuste einingar og fagmiljø, slik at ein kan møte endringar i rammer og føresetnadar utan å måtte endre strukturar i opplæringstilbodet. Økonomisk handlingsrom til å møte framtidige satsingar og endringar som fylgje av den demografiske utviklinga. At dei fleste elevar kan bu heime medan dei tek vidaregåande opplæring, og dei som må bu på hybel vert følgd godt opp. Modellane skal særleg ta omsyn til: 9

10 Økonomiske rammer. Kostnadseffektiv bruk av bygg og eigedomar og framtidig behov for investeringar. Mogleg samarbeid med primærkommunar om utnytting av bygg og kompetanse. Lokalt arbeidsliv sitt behov for fagarbeidarar. Endra bu- og arbeidsområde som fylgje av samferdslemessige endringar. Kva som fremjar kvalitet på opplæringa. Korleis ein kan nytte samarbeid mellom skular, lærarkrefter og bruk av den beste teknologi for fjernundervisning for å gje eit best mogeleg tilbod til elevane. Framlegget til Norconsult skal innehalde ei tilrådd tidsramme for eventuelle endringar. 1.2 Gjennomføring av oppdraget Oppdragsperioden var 15.august oktober Oppdraget har bestått av fem hovudoppgåver: 1. Gjennomgang av bakgrunnsinformasjon og datamateriale frå fylkeskommunen. Utarbeide spørjeskjema som vert sendt til skulane i forkant av synfaring. Synfaring på alle skulane. 2. Utarbeide dimensjonerande elevtall på kvart utdanningsprogram i 2016/17 og 2023/ Utarbeide forslag til tre modellar for ny organisering av vidaregåande opplæring, i tillegg til ein 0-modell (dagens struktur med lågare elevtal). 4. Kapasitetsvurdering. Legge inn dagens struktur i FEF-modellen og samanhalde dette med skulane sine eksisterande areal (BTA). Legge inn nye strukturmodellar i FEF-modellen for å få eit inntrykk av om skulen har plass/må utvidast. 5. Utarbeide rapport. Det har vore gjennomført tre møter med oppdragsgjevar, Eit oppstartsmøte med arbeidsutvalet Eit avklåringsmøte med prosjektleiar Eit oppstartsmøte med styringsgruppe I tillegg har Norconsult hatt jamleg dialog med prosjektleiar gjennom heile oppdragsperioden. 1.3 Struktur i rapporten Rapporten består av fem delar. Kapittel 1 er innleiinga, kor rammene for oppdraget vert presentert. Kapittel 2 tek føre seg dimensjonering av opplæringstilbodet, og forklarar korleis det ein har tenkt omkring dette. Kapittel 3 presenterer modellar for organiseringa av opplæringstilboda. I kapittel 3.1 vert dagens modell og modell 0 presentert, og framlegg til tre modellar vert presentert på eit overordna nivå, kor fylkesperspektivet er synleggjort. I andre del av kapittelet vert utdanningsprogramma skildra kvar for seg, med kva for endringar som vert føreslege i kvar modell. Kapittel 3.3 skildrar konsekvensane for den einskilde skule. Kapittel 4 tek føre seg arealanalysen i FEF-modellen og peiker på kva bygningsmessige tiltak det er behov for i dei ulike modellane. Kapittel 5 presenterer løysingsframlegg for korleis modellane kan gjennomføras i tid. 10

11 2 Dimensjonering av opplæringstilbodet 2.1 Dimensjonerande elevtal Elevtalsutvikling jf. Figur 1.5 i arbeidsdokument 2/12 vert lagt til grunn for dimensjoneringa. Ein tek utgangspunkt i GSI-tal. Føresetnad for tala: alle elevane som byrjar på VG1, byrjar og på VG2, medan 65 % av elevane byrjar på VG3. Ein legg til grunn at alle elevane startar på vidaregåande opplæring i Sogn og fjordane fylke. Dette gjeld og dei elevane som pr i dag er omfatta av Hordalandsavtalen. Det vert lagt til grunn at desse elevane i framtida i staden vil få tilbod om vidaregåande opplæring i eige fylke. For 2016 vert fagtilbodet dimensjonert med 3949 elevplassar, om lag 1530 plasser på VG1 og VG2, og om lag 885 plasser på VG3. Det samla elevtalet er henta frå GSI (3841), samstundes som det er lagt til ein buffer på nær 100 elevplasser. Prognosane syner at ein kan forvente mellom elevar på VG1 og VG2 i For 2020/21 og 2024/25 vert fagtilbodet dimensjonert med 3781 elevplasser, om lag 1460 på VG1 og VG2 og 855 plasser på VG3. Elevtalet er venta å stabilisere seg etter 2020, og forventa elevtal jf. GSI 2021 vert difor nytta til å dimensjonere elevtalet for båe periodane. Talet består av forventa tal elevar jf GSI 2021 (3663), samt ein buffer på nær 100 elevplassar. Prognosane syner at fylkeskommunen kan forvente mellom elevar på VG1 og VG2 i Økonomisk er det føremålstenleg at gruppene vert fylt opp, det vil seie 12/15 elevar i kvar gruppe på yrkesfag og 30 elevar i kvar gruppe i dei studieførebuande utdanningsprogramma. Det er gjort ei avrunding og tilpassing av elevtalet for å dimensjonere for fullteikna grupper. I og med at VG3 påbyggingskurs til generell studiekompetanse er dimensjonert ned, vert andelen som går på VG3 noko redusert. Heile fylket er handsama som ein region, og det er ikkje teke særskilt omsyn til elevtalsutviklinga i kvar einskild kommune. Det er teke omsyn til elevtalsfordelinga mellom regionane. 11

12 2.2 Fordeling på utdanningsprogram Alle utdanningsprogramma vert dimensjonert ned, og den prosentvise fordelinga av elevane på utdanningsprogramma vert tilnærma gjennomsnittet for dei siste tre skuleåra. Tabellen under syner elevtal og prosentvis fordeling på utdanningsprogramma dei siste tre skuleåra, i modell 1, 2 og 3 i skuleåret 2016/17 og skuleåret 2024/25. Elevtalsprognosane syner at elevtalet vil stabilisere seg rundt Det er difor gjort eit val om å ikkje synleggjere skuleåret 2020/21, då endringane vert små i høve til 2024/25. Dagens struktur Modell 1, 2, 3 Modell 1, 2, 3 Differanse Utdanningsprogram Snitt / / /25 % av totalt elevtal Elevtal Elevtal % av totalt elevtal Elevtal % av totalt elevtal Elevtal % av totalt elevtal Bygg- og anleggsteknikk (BA) 276 6,6 % 240 6,1 % 240 6,3 % -36-0,3 % Design og handverk (DH) 136 3,2 % 90 2,3 % 90 2,4 % -46-0,8 % Elektrofag (EL) 273 6,5 % 252 6,4 % 228 6,0 % -45-0,5 % Helse- og oppvekstfag (HO) 329 7,8 % 336 8,5 % 306 8,1 % -23 0,3 % Idrettsfag (ID) 361 8,6 % 270 6,8 % 270 7,1 % -91-1,5 % Medium og kommunikasjon (MK) 134 3,2 % 90 2,3 % 90 2,4 % -44-0,8 % Musikk, dans og drama (MDD) 129 3,1 % 120 3,0 % 120 3,2 % -9 0,1 % Naturbruk (NA) 76 1,8 % 79 2,0 % 79 2,1 % 3 0,3 % Restaurant- og matfag (RM) 118 2,8 % 120 3,0 % 120 3,2 % 2 0,4 % Service og samferdsel (SS) 190 4,5 % 159 4,0 % 159 4,2 % -31-0,3 % Teknikk og ind. produksjon (TIP) ,1 % ,3 % ,2 % -41 0,1 % Studiespesialisering (ST) ,2 % ,0 % ,5 % 49 5,3 % Studiespesialisering med formgjeving (ST-FO) 42 1,0 % 45 1,1 % 45 1,2 % 3 0,2 % Påbygging (PÅ) 234 5,6 % 120 3,0 % 120 3,2 % ,4 % SUM % % % % Denne fordelinga gjev 42,5 % yrkesfaglege elevplassar og 57,5 % studieførebuande elevplasser. ID, MK, MDD, ST, ST-FO og PÅ vert då rekna som studieførebuande utdanningsprogram. Skuleåret 2012/13 er fordelinga 40% yrkesfag og 60 % studieførebuande. I og med at samfunnet 12

13 har eit stort behov for fagarbeidarar, er det gjort eit val om å auke andelen elevplasser på yrkesfaga noko. Tabellen viser tal grupper på kvart utdanningsprogram i ny dimensjonering. I dagens struktur er det mange grupper med ledig kapasitet/låg oppfylling. I ny dimensjonering er det lagt til grunn at gruppene er fulle, samtidig som det er lagt inn ein buffer på om lag 100 elevar. Taler grupper vert på denne måten redusert kraftig allereie i 2016/17. Utdanningsprogram Dagens struktur Modell 1, 2 og / / /25 Bygg- og anleggsteknikk (BA) Design og handverk (DH) Elektrofag (EL) Helse- og oppvekstfag (HO) 24 22,5 20,5 Idrettsfag (ID) Medium og kommunikasjon (MK) Musikk, dans og drama (MDD) Naturbruk (NA) Restaurant- og matfag (RM) Service og samferdsel (SS) Teknikk og ind. produksjon (TIP) Studiespesialisering (ST) Studiespesialisering med formgjeving (ST-FO)* Påbygging (PÅ) Alle utdanningsprogram ,5 202,5 Nokre utdanningsprogram vert dimensjonert relativt meir ned eller opp i høve til dagens tilbod: Utdanningsprogram Grunngjeving Medium og kommunikasjon (MK) Svært få av elevane får relevant læreplass etter VG2, og dei fleste vel difor å ta eit tredje år i skule for å få særskilt studiekompetanse. Utdanningsprogrammet vert dermed ein alternativ veg til generell studiekompetanse. MK er eit kostbart utdanningsprogram. Det vert difor teke eit val om å dimensjonere MK ned, medan tilbodet på vanleg studiespesialiserande utdanningsprogram vert auka noko. Ein kan sjå føre seg at enkelte emnar frå MK kan verte tilbydd som programområde på ordinært studiespesialiserande utdanningsprogram. 13

14 Utdanningsprogram Grunngjeving Idrettsfag (ID) Idrettsfag er definert som eit studieførebuande utdanningsprogram, og det treårige løpet førar til studiekompetanse. I og med at ID er eit meir kostbart utdanningsprogram enn ST vert det dimensjonert ned, medan tilbodet på vanleg studiespesialiserande utdanningsprogram vert auka noko. Ein kan sjå føre seg at enkelte emnar frå ID kan verte tilbydd som programområde på ordinært studiespesialiserande utdanningsprogram. Dei aller fleste skulane har dei fysiske tilhøva godt lagt til rette for å kunne tilby dette programområdeet. Påbygging til generell studiekompetanse (PÅ) Det er låg gjennomføringsprosent på PÅ. Ut frå eit ønskje om at fleire skal ta fagbrev, samt eit ønskje om å heve inntakskravet og gjennomføringa, vert PÅ dimensjonert kraftig ned. Design og Handverk (DH) Det er få læreplasser for elevane på DH. Det er difor tatt eit val om å dimensjonere tilbodet ned i høve til dagens nivå. Tal elevar vert om lag det same, men talet grupper vert lågare. Studiespesialiserande (ST) PÅ grunn av at MK, ID og PÅ er dimensjonert ned, vert ST dimensjonert opp. Ein kan anta at ein god delt elevar som i dag vel desse utdanningsprogramma, heller vil velje å få studiekompetanse gjennom ordinær ST. Andre særskilte tilbod: TAF: Det vert ikkje dimensjonert spesifikt for TAF-tilbodet som i dag ligger på Måløy vgs. Elevane er dimensjonert for som ordinære elevar i TIP og HO. TAF er eit godt, men relativt kostbart utdanningstilbod for små grupper av elevar. Når fylkeskommunen no må kutte i kostnadene, bør TAF vurderast som eit av dei tilboda som kan omdisponerast/leggjast ned. Særskilt tilpassa opplæring i eigen gruppe (H/A): I modellane er det ikkje dimensjonert for eigne grupper for elevar med særskilt tilpassa opplæring. I modellane høyrer elevane til eit ordinært utdanningsprogram. I arealberekningane er det lagt til grunn 18 elevar med særskilte arealbehov/tilrettelegging (same andel av totalt elevtal som skuleåret 2012/13). Elevane er i arealmodellen fordelt på alle skulane. 14

15 3 Modellar for organisering av vidaregåande opplæring 3.1 Målområda og modell 1, 2 og 3 Det er utarbeidd tre ulike modellar for organisering av den vidaregåande opplæringa. Modellane har ulik vekting av målområda. Innleiingsvis vert difor omsynet til dei ulike målområda presentert. Mål: Alle modellane skal i utgangspunktet fremje: Grunnlag for modellane: Ei opplæring med høg kvalitet. At alle utdanningsprogram og eitt breitt spekter av programområde vert tilbydd i eige fylke. Det vert lagt til grunn at opplæringa i Sogn og Fjordane har høg kvalitet pr i dag. I framlegg til modellar for ny organisering, vert fagmiljøa i større grad samla og styrka. Det er ingen grunn til å tru at kvaliteten på opplæringa vert dårlegare av å samle fagmiljøa i noko større einingar. Det er eit mål, om enn i ulik grad i modellane, at kvart utdanningsprogram skal bestå av fleire grupper på VG1 og VG2. Alle utdanningsprogram er vidareført i alle modellane. At elevar og lærlingar i størst mogleg grad får oppfylt sine ynskje om opplæringstilbod. At det vidaregåande opplæringstilbodet At elevane får oppfylt sine ynskje om opplæringstilbod, aukar mogelegheitene for at dei gjennomfører utdanninga. Sogn og Fjordane har ein høg andel elevar som får innfridd fyrstevalet sitt i utdanningsprogramma. Dette kan ha med den desentraliserte tilbodsstrukturen å gjere, då god tilgjenge aukar høvet for at elevane vel det dei ynskjer og ikkje vel tilboda som tilfeldigvis ligg på heimplassen. Endring av skule- og tilbodsstrukturen kan slå ut båe vegar. Elevar som må flytte heimeifrå vel kanskje i større grad det utdanningsprogrammet dei har mest lyst til å gå på. Når tilboda på dei minste skulane vert smalare i nokre modellar, kan det ha motsett effekt at elevane vel dei tilboda som er på nærskulen for å unngå å flytte, sjølv om det ikkje er fyrstevalet deira. Fordelinga av elevar på utdanningsprogram er jf. kap. 2.2 vidareført i stor grad, samstundes som einskilde utdanningsprogram er føreslege dimensjonert ned, av omsyn til økonomi og tilgangen/tilbodet til læreplassar. Det er teke omsyn til innspela frå skulane vedr. kva for læreplassar det er lokal etterspurnad etter. 15

16 samsvarar i størst mogleg grad med samfunnet sitt behov for kompetanse på ulike nivå: Stabilitet og ein føreseieleg situasjon for tilsette, elevar og lokalsamfunn.: Robuste einingar og fagmiljø, slik at ein kan møte endringar i rammer og føresetnadar utan å måtte endre strukturar i opplæringstilbodet: Dette er teke omsyn til ved å arbeide mot ei samling av fagmiljøa, slik at dei er noko større. Dersom eit VG1/VG2-tilbod ikkje vert oppretta eit år, vert då ikkje heile/halve fagtilbodet på skulen lagt ned. Endringar i søknadstal og elevtal vil skje kvart år, men ved å ha noko større einingar på kvart utdanningsprogram, vil det verte meir føreseieleg og fleksibelt for dei tilsette, elevar og lokalsamfunn. Utan endring av skule- og tilbodsstrukturen vert tilhøva på mange av skulane svært sårbare og ustabile i åra som kjem. Alle modellane søker å etablere robuste einingar og fagmiljø, som kan møte endringar i rammer og føresetnader utan å endre strukturen i opplæringstilbodet. Det vil seie at utdanningsprogramma ikkje må vere spreidd på for mange stader, og at fagmiljøa ikkje må verte for små. Modell 1 oppfyller dette i mindre grad enn modell 2 og 3. Modell 2 oppfyller dette i mindre grad enn modell 3. Økonomisk handlingsrom til å møte framtidige satsingar og endringar som fylgje av den demografiske utviklinga: At dei fleste elevar kan bu heime medan dei tek vidaregåande opplæring, og dei som må bu på hybel vert følgd godt opp: Fylkeskommunen har behov for å skape økonomisk handlingsrom ved å redusere driftskostnader i den vidaregåande opplæringa. Utan strukturelle endringar vil ein ikkje kunne gjere dei naudymte innsparingane som er skissert i arbeidsdokument 2/12. Noko større einingar på kvart utdanningsprogram og færre skuleeiningar gjev stordriftsfordelar, samstundes som ein kan unngå å måtte gje tilskott for å oppretthalde små fagtilbod og halvfulle grupper på fleire utdanningsprogram. Modell 1 oppfyller dette i mindre grad enn modell 2 og 3. Modell 2 oppfyller dette i mindre grad enn modell 3. Økonomisk handlingsrom handlar også om å kunne selje/leige ut dei anlegga fylkeskommunen ikkje har behov for, slik at ein får inntekter samstundes som ein unngår å måtte drifte anlegget vidare. Det er størt inntektspotensiale for slike løysingar i modell 2 og 3. I modell 1 vert omsynet til at dei fleste elevane skal kunne bu heime vekta høgt. I modell 2 og 3 er det lagt vekt på at når strukturen vert endra, skal likevel flest mogeleg elevar kunne bu heime. Ut frå dei nye føresetnadene vert det fleire heimebuande om ein legg mange tilbod i t.d. Førde - enn om ein hadde lagt dei til Fjaler/Dale vgs. Det er og lagt vekt på at elevane ikkje skal måtte flytte langt heimeifrå om dei fyrst må flytte. Det er ikkje gjort spesifikke vurderingar rundt hybelsituasjonen ved dei einskilde skulane. Situasjonen er mest kritisk i Sogndal, men på denne skulen vil ikkje elevtalet auka mykje, med unntak av i modell 3. 16

17 Modellane skal særleg ta omsyn til: Omsyn tatt i modellane: Økonomiske rammer. Modellane tek i ulik grad omsyn til behovet for innsparing. Modell 1 gjev truleg minst innsparing, medan modell 3 truleg gjev størst innsparing. Norconsult har ikkje rekna på innsparingspotensialet, då dette er ein del av konsekvensvurderinga som vert gjort seinare i planarbeidet. Kostnadseffektiv bruk av bygg og eigedomar og framtidig behov for investeringar. Mogleg samarbeid med primærkommunar om utnytting av bygg og kompetanse Lokalt arbeidsliv sitt behov for fagarbeidarar. Endra bu- og arbeidsområde som fylgje av samferdslemessige endringar. Modellane er lagt inn i FEF-arealmodell, og det er teke omsyn til at ein skal ha ein arealeffektiv bruk av bygg og eigedomar. Sogn og Fjordane fylke har jf. FEF-modellen (arealberegningsmodell for programmering av vidaregåande skular) mykje ledig kapasitet / areal i skulane sine. Ved å redusere tal bygg og skular, vil ein kunne utnytte dei bygga som ein vidareførar betre. Samstundes er det eit mål å redusere investeringsbehova. Dette er ulikt vektlagt i modellane. Modell 1 og 2 gjev behov for mindre investering enn modell 3. Dette er delvis vektlagt i modellane. Modell 1 er truleg det alternativet som ivaretek dette omsynet.mest Innspel frå skulane og fylkeskommunen vert lagt til grunn, men det er ikkje utført nokon systematisk gjennomgang av behovet for arbeidskraft i dei einskilde regionane i fylket. Jf. arbeidsdokument 1/12 vil ikkje samferdslemessige endringar føre til endra bu- og arbeidsmarknadsområde som har konsekvensar for organiseringa av vidaregåande opplæring. Kva som fremjar kvalitet på opplæringa. Sjå punkt om kvalitet ovanfor. Korleis ein kan nytte samarbeid mellom skular, lærarkrefter og bruk av den beste teknologi for fjernundervisning for å gje eit best mogeleg tilbod til elevane. Jf. arbeidsdokument 2/12 ligg det godt til rette for nettbasert opplæring for å auke breidda i tilbodet (ikkje for å spare midlar). Bruk av slike løysningar vil ikkje påverke organiseringa av opplæringstilbodet samla sett, og det er difor ikkje teke med som eit særskilt moment. 17

18 3.2 Dagens organisering av vidaregåande opplæring og modell 0 (referansemodell) Dagens skule og tilbodsstruktur og modell 0 vert presentert som referansemodell Organisering av vidaregåande opplæring skuleåret 2012/13 Figuren ovanfor syner organiseringa av vidaregåande opplæring i skuleåret 2012/13. Merk at elevane er talt , og det kan ha vore mindre endringar i tilboda etter dette. Det er valt å nytte elevtall frå skuleåret 2012/13 som grunnlag. Det er elevar med ungdomsrett som er talt. Elevtalet på skulane kan difor vere noko høgare dersom dei har elevar med vaksenrett. Sogn og Fjordane fylke har ein desentralisert skulestruktur. Gjennomsnittleg skulestorleik er i inneverande skuleår (2012/13) 326 elevar. Dei fleste utdanningsprogramma er spreidd på mange skular, med delvis få elevar på kvart program. Dette sikrar god elevtilgjenge på utdanningsprogramma og nærleik til lokalt næringsliv over heile fylket. Men det gjev også store utfordringar i høve økonomi og sårbare fag- og elevmiljø når elevtalet i framtida vert lågare. 18

19 3.2.2 Modell 0 Dei to figurane ovanfor syner korleis skule- og tilbodsstrukturen vil sjå ut i 2016/17 og 2024/25, dersom det ikkje vert gjort endringar i organiseringa av utdanningsprogramma. Gjennomsnittleg skulestorleik i denne modellen er 304 elevar i 2016/17 og 290 elevar i perioden Merk at dimensjoneringa av utdanningsprogramma er ikkje lik den i modell 1, 2 og 3. Det kjem av at kvart utdanningsprogram på kvar skule skal innehalde båe VG1 og VG2/VG3. Dersom ein ikkje reduserer talet skular som dei minste utdanningsprogramma er fordelt på, vil det ikkje vere høve til å dimensjonere t.d. DH og ID like mykje ned som ynskjeleg. Talet elevplasser på ST er difor heller ikkje dimensjonert like mykje opp i modell 0. Mange utdanningsprogram vil, som i dag, ha berre ei gruppe på VG1 og eit tilbod på VG2. Når søknadstala varierer, er dette ein sårbar situasjon for fagmiljøa. Om eit VG1 eller VG2-tilbod ikkje vert oppretta eit år, er det fare for oppløysing av fagmiljøa på utdanningsprogramma ved dei minste skulane. Overskot av fagpersonale kan verte ei aktuell problemstilling. Fylkeskommunen vil ikkje nå dei økonomiske målsetjingane utan at skule- og tilbodsstrukturen vert lagt om eller endra. Dette vil også krevje sal av eigedom som ikkje skal vidareførast. 19

20 3.3 Hovudgrep i modellane Dette kapittelet gjev eit oversyn over hovudgrepa i modellane. Det er viktig å presisere at kvar modell fungerer som ein heilskap, kor dei ulike endringane heng nøye saman. Endringar ved kvar skule og på kvart utdanningsprogram har ringverknader på dei andre skulane. Om ein t.d. vedtar eit politisk forslag å «frede» eit utdanningsprogram eller ein skule vil ein måtte utarbeide nye modellar som vil vere ulike dei som vert presentert her. Utover i kapittelet vert kvart utdanningstilbod skildra for seg, og deretter får kvar skule si skildring. For eit meir detaljert oversyn på fordelinga av alle utdanningsprogramma og programområda i kvar modell, sjå vedlegg Modell 1 Modell 1 har som hovudmål å gjere skule- og tilbodsstrukturen meir robust samstundes som ein vektlegg nærleik til heimstaden for alle elevane og behovet for ein desentralisert skulestruktur særs høgt. I modell 1 er talet skular redusert frå 13 til 10. Gjennomsnittleg skulestorleik er 393 elevar i 2016/17 og 377 elevar i Det økonomiske innsparingspotensialet er langt mindre i denne modellen enn i modell 2 og 3, både med tanke på fordeling av utdanningsprogram, behov for gruppedeling og innsparing på drift av bygg. Hovudgrep i alternativet: Luster vgs vert lagt ned. Høyanger vgs vert lagt ned. Mo og Jølster vgs avdeling Jølster vert lagt ned. Mo og Øyrane vert slått saman, slik at Mo vert ei avdeling under Øyrane vgs. 20