Onsdag 5. juni 2013 Årgang 38 nr 43

Transkript

1 H HOS OSS På kommunal tomtejakt? Mange ønskjer å slå rot i Suldal, gjerne på ei kommunal tomt. Svein Tore Ulset fortel om godt tomtesal dei siste åra. Side 2 og 3 Onsdag 5. juni 2013 Årgang 38 nr 43 Kommunen ut av avisa? I dag er kommunen største aksjonær i Suldalsposten as. Det kan det bli slutt på om politikarane går inn for å selja aksjane. Side 5 AKKURAT SOM PROFFEN 28x120 Kl SEKKER 289,- 28x120 Kl. 2 cu 7 90 TERRASSEBORD Når du kjøper trykkimpregnert virke, sjekk at virke er påstemplet kvalitets merket NS, klasse betegnelse (A eller AB) og produsentnummer (NS ABxx). Dokumentasjon på kvalitet og godkjent impregneringsmiddel. Produsert etter norske miljøkrav. Sortert etter norsk standard Klasse 1 cu. Laussal kr 20,- REN FURU DEKKBARK. HINDRER UGRESS I Å VOKSE. Terrassebord Tlf DEKKBARK FURU 50 LTR TOPPSTAR PLANTEJORD 40 LTR ALLE GRESSKLIPPERE 15% TEMA: Ryfylkedagane 999,-349,- Pr. m 2 200,- OPTIMAL 10 ltr. Dekkende utendørs PARKETT SLANGESETT trebeskyttelse, gir et langvarig flott utseende. God farge og glansstabilitet. Eik 1-stav, V-fuge, 5GS børstet, matt lakk. Så langt lageret rekker. Montér Suldal Sandsvegen 134 Næringsparken, 4230 Sand. Tlf Åpningstid (18) 9 14 monter.no Endeleg saman. Olav Lovra og Marita Dolmen er uendeleg takksame for hjelpa dei har fått frå familie, venner og Rikshospitalet i Oslo der Marita før jul fekk nytt hjarte. Foto: Esther Moe Kjempa og vann livet Det er ikkje sjølvsagt at dei er saman, familien på fire i Erfjord. I august i fjor var død og liv naboar i Marita sin kropp; då ho skulle føda yngstemann Einar, svikta hjartet hennar. Det blei ein lang og tung kamp for Marita og Olav som nå endeleg lever våren. Han med eit heilt hjarte, ho med eit heilt nytt. Side 12, 13 og 14 Klart for Ryfylkedagane I morgon kveld startar Ryfylkedagane. Suldal Røde Kors er ikkje snauare enn at dei vil markera 30-årsjubileet til Ryfylkedagane og eigne jubileum med to gigant-ender i forkant av laurdagens populære andeløp. Foto: Marta-Brit Lunde Ingeniørstudenten Salmir Berbic frå Sand er snart ferdig ingeniør. Bacheloroppgåva til sandbuen vil nok bli til god hjelp for byggjebedrifter. Foto: Privat Tips: redaksjon@suldalsposten.no Returadresse: Postboks 114, 4239 Sand

2 Suldalsposten Onsdag 5. juni Kvartalsrapporten Etter nokså nøyaktig eit kvart år i jobben, fekk rådmann Øyvind Valen desse elleve tett servert på tampen av ein måndag. Kva er ein god arbeidsdag for deg? Det er når ting flyt godt. Dagen kan godt vera travel, det gjer ingenting når det er fin flyt. Og så er det godt å få ferdiggjort noko. Kva motiverer deg? Eg blir motivert av at ting skjer. At medarbeidarane mine kjem vidare. Eg likar at saker og ting er under utvikling; det engasjerer meg. Kanskje blir ein heller ikkje rådmann viss ein ikkje likar slikt. I det ligg det også at dette er ein veldig mangearta jobb. Rådmannsrolla er det jo først og fremt den kommunale organisasjonen som merkar, men ein rådmann har også ei rolle som samfunnsutviklar og som lovforvaltar. Ei brå vending; kva legg du gjerne på grillen? Ha, ha. Ja, det var overgang. Eg likar å laga mat. Men eg er ein svært enkel grillmann. Spør meg heller om breiflabb og fiskesuppe. På grillen er det kotelettar og førehandsmarinert flintsteik, som vanlege folk. Ok, fortel om breiflabben då Nå høyrest det ut som at eg får breiflabb annankvar dag, he, he. Det gjer eg ikkje, men den er god på grillen med sitronpepar og salt. Elles hadde eg servert krabbe til fest eller fiskesuppe. Med kraft lagd frå botnen, av purre, gulrøter og fiskehovud og avskjer. Så hiv eg gjerne i asparges og reker og blåskjel. Og den fisken eg har fått. Suldølen, så langt. Med tre ord. Oi. Då vil eg først seia opne. Suldølen verkar også nøgde. Det er inntrykket mitt sjølv om eg gjerne høyrer mest frå dei som ikkje er så nøgde. Og så ser eg at suldølen er vane med og forventar at kommunen ordnar opp. Tre ting Suldal må lukkast med? Punkt nummer ein; rekruttering, både av fagfolk til organisasjonen, og det å halda på innbyggarar og skaffa nye innbyggarar. Me må forvalta ressursane godt, og så trur eg Suldal må finna ut korleis kommunesenteret skal organiserast. I den debatten må både grendene med og sjølvsagt kapitalen og næringslivet. Tre styrkar og tre svake punkt ved Suldal? På styrkar vil eg seia den gode økonomien, den gir oss mulegheiter. Det er også ein styrke at kommunen er så blanda, at det er ulike folk med ulike bakgrunnar, ulike grender, og til sist vil eg seia at eg opplever kommunen som grunnleggjande veldriven. Eg gjer det. Svake punkt Folketalsutviklinga er openbert eitt. Den gode økonomien kan også vera eit svakt punkt om den blir ei sovepute. Det kan vera litt for lett å komma i gang med satsingar og vanskelegare å halda det oppe. Eg trur eg gir meg der, det passar med tre av den første og to av det siste. Kva tenkjer du på ferja? Hmm. Er det på veg til Sand, blir det gjerne litt førebuingar på padda. (Ipad en, red.merknad) Er det heimover, opnar eg Aftenbladet der eg håpar å finna stoff frå Suldal. Eg tar lite jobb med heim, men svarar kanskje e-postar eg ikkje har fått unna. Å pendla går mykje greiare enn eg hadde førestilt meg; eg har berre mista ferja ein gong. Avisene du les? Før eg begynte her, las eg fast Haugesunds Avis, Vårt Land og Grannar. Nå les eg også Stavanger Aftenblad og Suldalsposten. Kva gjer deg sint? Eg vil kanskje heller seia provosert, men det er jo den kjensla. At folk er urederlege eller bakkar ut frå standpunktet og ordet sitt, gjer meg provosert. Eg trur ikkje eg blir frekk- ja, det er kanskje farleg å seia - men folk kan sjå det på meg. På andletet og kroppsspråket. Det har eg fått høyra. Du konfronterer folk i slike situasjonar? Det kan eg gjera. Også på jobb. Kva gjer deg glad? Når ting går på skinner, går godt. Når dei rundt meg har det bra. Eg er ei lettvint sjel seier kona; eg er glad når eg har fri og det er fint vêr. Slike ting. Øyvind Valen pendlar frå Vikebygd i Vindafjord, men har fått seg eit krypinn på Sand der han tar tilflukt eit par netter i veka. >> fakta Rådmann Øyvind Valen 55 år Gift, fire vaksne barn Begynte som rådmann i Suldal 1.februar Har tidlegare jobba som kommunalsjef i Vindafjord der han også har vore konst. rådmann. Opprinneleg pedagog-utdanna. Toppresultat Kor finn du sjølv dei gode råda? Eg har ein erfaren organisasjon der det er mykje å henta, og så har eg god kontakt med andre rådmenn i regionen. Det er ein einsam jobb? Ja, det er jo det. Men eg prøver å lytta, og eg veit at eg kan bli endå betre. Eg har høyrt du blir beskriven som god til å lytta til fleire sider i ei sak. Det var hyggeleg å høyra, då er eg kanskje blitt betre Noko du saknar å bli spurt om? Du spurte ikkje korleis dei første månadene har vore her.. Kom igjen! Det har vore gode travle månader der eg har møtt gode medarbeidarar som har lagt til rette for meg. Eg har følt meg velkommen. Eg har ikkje fått vore så mykje rundt i Suldal som eg hadde tenkt, men eg vonar det skal bli meir. Kor har du vore då? Eg har fått besøka Kjølvikstølen, Vinjar, Marvik og Vanvik; elles til endevegar som Tengesdal, og Natland, trur eg det heiter. Eg har sykla til Suldalsosen og så har eg vore på fleire omsorgssenter og skular og barnehagar. Men eg vil meir ut og rundt. Tekst og foto: Esther Moe Kort løype, 1,9 km Jenter: 1 Hoftun,Ingeborg Kristensen 16:58 2 Odden,Runa 19:05 3 Hoftun,Åsne Kristensen 26:08 4 Hindenes,Ingjerd 41:03 Herrer: 1 Sandvik,Ola 48:14 Mellom løype, 3,3 km Damer: 1 Myklebust,Kari 50:08 2 Helstrup,Siri 1:09:52 3 Nærheim,Marta Tjordal 1:13:09 3 Olimstad,Torbjørg S. 1:13:09 Herrer: 1 Hilde,Arne 47:52:00 2 Nærheim,Albert 01:00:49 3 Olimstad,Ingvar 01:05:08 4 Malerbakken,Odd Rune 01:06:48 Lang løype, 4,1 km: 1 Nerheim,Stig Morten 40:53 2 Kristensen,Jan Erik 43:26 3 Odden,Alf 47:05 4 Mathiesen,Erik 49:57 5 Blesvik,Reidar 50:50 6 Fugleberg,Egil 51:39 7 Nærheim,Jon 1:00:13 8 Willig,Michael 1:03:37 Ola J. Nærheim fortset i sommar likt fjoråret med toppresultat på skytebanen utandørs. Han har delteke på fleire stemne allerede, og på dei fleste har han vore på topp av resultatlista. Sist helg vann han to stevner, Time og Hå, med flotte 349 poeng på Hå som er personleg rekord. Dette lovar godt for vidare skyting i sommar, ikkje minst i Norgescup-stevna og Landsskyttarstevnet på Oppdal. Sand Suldal Skyttarlag er stolte over å ha ein toppskyttar i laget vårt og ynskjer lukke til vidare i sesongen. Tekst: Jan Thingvoll Ola J.Nærheim viser toppform igjen.arkivfoto.

3 10 Onsdag 5. juni 2013 Suldalsposten Fine laksar, engelske flogefiskarar og lokale klepparar. Ein kvardagssituasjon ovanfor Sandsfossen dei dagar. Foto: Privat. Rekordlaksen 100 år Denne sommaren er det 100 år sidan engelskmannen Hugh Greg landa rekordlaksen på 34 kilo i Suldalslågen. Med god hjelp av kjentmann i elva; roar, kleppar og laksefiskar Tolleiv Svensen. år kom Hugh sine barnebarn, Celia Flint og Tim Lunt, I tilbake for å søkja etterkommarane av Tolleiv og for å feira jubileet. Det blei eit gjevt møte mellom gamle Tolleiv sitt oldebarn, dagens Tolleiv Svensen på Sand, og Hugh sine barnebarn. løpet av ein periode frå midten av 1880-åra fram til I andre verdskrigen dominerte engelske lordar og pengesterke forretningsmenn breiddene langs Suldalslågen. Pasjonerte sportsfiskarar som lokka laksen med floge, og som med tynn taum og smekre stenger kjempa ein likeverdig kamp med kong Salmo Salar. Ein av dei var Hugh Greg, industriherren eigde og dreiv bomullspinneri i Manchester den gylne perioden, til krakket kom. Me møter Hugh på Sand for første gong rundt Greg besøkjer familien Walther Archer, mannen som leigde heile elva med fiskerett frå Hebnes til Suldalsvatnet. Gjennom 40 år frå 1883 utvikla han Lågen for sportsfiske. Archer var alt etablert på Rophaug, og Hugh får fiska hjå han. Denne sommaren for 100 år sidan skulle Hugh skriva seg inn i Suldalslågen si historie for alltid. Me ser for oss at sportsfiskaren står på bergknausen Rock og kastar. Og der, nedi djupet, høgg storlaksen til. Etter kor fisken stod, må det ha vore seint i juni eller uti juli, forklarer Tolleiv. På den tida har lakseoppgangen så vidt starta. Oldefar Tolleiv står kanskje attmed engelskmannen eller nedunder ved Engelskstranda, eller så ligg han klar utpå elva i båt. Hugh manøvrerer seg ned klippa og opp i båten. Av det han har sett ovanfrå, så har han hukka ein sværing i feittuggen på ryggen. Noko som gir laksen langt større handlefridom, og karane ser for seg timars kamp på elva mot ruggen. Far (Sverre Svensen) og bestemor (Gunda Svennine) fortalde ofte om denne hendinga. Koss fisken drog båten ut munninga og tilbake opp elva. Ut i sjøen på ny og innetter Saudafjorden. Her gjaldt det å halda ut, trøytta fisken utan å risikera snøret eller kroken. Timane gjekk, og sola vandra mot vest på himmelen. Laksen ville ikkje gi seg. Fiskarane samla krefter og tolmod. Etterkvart ryktest det at noko stort gjekk føre seg i elva, og sandbuen flokka seg på Bekkjatorjå for å følgja skodespelet som utspann seg på fjorden. Undervegs forstod dei at fiskarane trong påfyll om dei skulle vinna over laksen. Te og smørbrød blei ordra frå Kaarhus hotell og rodd ut på fjorden. Først etter tolv lange timar la storkaren seg over på sida. Kampen var over. Me ser for oss at Tolleiv styrte mot Bekkjatorjå. Ivrige mannfolk drog båten inntil slik at klepparen og den engelske laksefiskaren kunne stå ved breidda og dra fisken trygt inn til land der Tolleiv stod klar med kleppen. Ganske sikkert kleppa han laksen like under gjellene og slepte han inn på fast grunn. Bestemor Gunda Svennine kunne fortelja gutungen at fisken låg på utstilling utføre Kaarhus hotell gjennom heile natta. Gamle foto fortel delar av historia. Mest kjent er biletet der Greg står med flogestonga på Bekkjatorjå med Sellandsnuten i bakgrunnen. Tolleiv har slengt laksekjempen over aksla og står med ryggen til fotografen for å la prakteksemplaret koma til sin rett. Resten av historia har vore ukjent for folk flest. Men bestemor til dagens Tolleiv fortalde meir enn gjerne fiskehistorier til den unge interesserte guten som skulle gå i oldefaren og faren sine fotspor; som roar og kleppar for Bergesen under Sandsfossen. Me sit på Ryfylkemuseet. Søskenparet er inviterte av direktør Roy Høibo og førstekonservator Ernst Drange som formidla kontakten med Tolleiv. Partane utvekslar gamle foto. Engelskmennene deler generøst gulnande 100 år gamle foto og dagbokblad med jublande museums-karar. Og Tolleiv får nye glimt inn i livet til oldefaren. Tim og Celia interesserer seg for familiehistoria. Alt for nokre år sidan kontakta dei museet. Dei meinte at mannen på det berømte fotografiet, som med tida hadde etablert seg under namnet Herm Grieg, var deira eigen bestefar. Noko fleire foto skulle stadfesta. I fjor bestemte dei seg at året etter ville dei gå i bestefaren sine fotspor på Sand. Ein Tolleiv viser på ny veg og deler av kunnskapane sine. Englendarane blir fotograferte på Bekkjatorjå. Turen går vidare oppetter Lågen. Bergesen sin gamle roar peikar ut Engelskstranda, Pinstiskåra, Tolleivshola og Vaskehola. Hugh sine barnebarn får kjenna Rock under eigne føter og sjå ned i det same krystallklåre elvevatnet. Tolleiv viser kor laksen stod «skulder ved skulder» i fleire høgder, i fordums tider, medan dei venta på å gå

4 Suldalsposten Onsdag 5. juni Tim Lunt (th) og Celia Flint med Tolleiv Svensen, som dei kom til Norge for å møta. I 1913, på Bekkjatorjå, blei også Hugh Greg fotografert med kleppar og roar Tolleiv Svensen og rekordlaksen Tim Lunt, Tolleiv Svensen og Celia Flint på klippa Rock, ikkje langt frå elvemunninga stod Greg og fekk på fisken. opp Sandsfossen i slutten på juli, begynnelsen august. Me vil vita om Hugh tok inn på Kaarhus hotell dei åra han gjesta bygda. No, he stayed at Hauges house, opplyser Tim og dermed går vegen til Torger Hauge. Han fortel om korleis bestefaren og familien innretta seg i eine halvdel av huset og tok imot gjester i andre delen under fiskesesongen. Tim drar fram gamle foto frå bestefaren sitt album på Ipad`en sin. Og der dukkar Hauges house opp. Her står tante Martha, peikar Torger og alle tre ler lukkeleg. Du må visa dei Lindum, oppfordrar Torger då me tek farvel. Og slik har det seg at me endar på lakseslottet der Kristin Høyvik gjestfritt tek imot. Oh, Sibtorp! utbryt Tim då lordens namn dukkar opp. I dagboka skriv bestefar om båtturen til Norge «Berre Sibtorp og eg reiste førsteklasse Those were the days, seier Celia. Dei gode gamle dagar, seier vel me. Tekst og foto: Helga Møgdal Over: Utsnitt frå albumblad. Viser Hauges house der familien budde når dei fiska i Lågen. Til venstre: Tim Lunt Og Torger Hauge studerer gamle foto frå Hauge.

5 12 Onsdag 5. juni 2013 Suldalsposten Seinsommardagen er snart kveld. På Gardermoen heng ein luftambulanse over halen på eit fly som taksar inn til terminalen. Vegen til Rikshospitalet i Oslo kan ikkje bli kort nok. Inne i flyet ligg ei kvinne med eit hjarte som er i ferd med å svikta, og eit barn som er i ferd med å bli fødd. På båra bak henne ligg ein mann med eit hjarte som er i ferd med å bli knust, og eit håp han ikkje torer å tru på. Tekst/foto: Esther Moe Veslegut er treven og gir klar beskjed når det er tid for føremiddagsgrauten. Då er det berre for mor å hiva seg i. Hjartet i hendene Olav Lovra set frå seg kaffien. Lar skogsarbeiderhanda fara over andletet. Heime i det lyse kjøkkenet på Lovra i Erfjord opnar han opp igjen den galskapsdagen sist i august i fjor. Han som ville ut på Gardermoen, sit på mor Marita sitt fang og ler mellom munnfullane med eplekake mamma serverer han. Dagen, den 31.august, hadde ikkje begynt så verst for skogsarbeideren og bonden. Som den siste veka var blitt meir og meir bekymra for den høggravide sambuaren sin. Kortpusta og sliten, måtte ho til slutt ha hjelp for å komma opp trappa heime i huset. Ho har vore hjå legen på Sand. Kom heim igjen med astma-medisinar som ikkje hjelper det grann. Neste dag ringjer ho igjen og får ny time klokka eitt. På venterommet sit ho og Olav og ser minutta gå. Han går i luka og får beskjed om at det er mykje som skjer. At dei må venta. Han ser på henne som formeleg heng i sofaen, kvit og ukjensleg. Eg sat med ein vond følelse. Hadde eg visst det eg seinare fekk vita, hadde eg tatt ned den døra og gått inn med henne. Marita smiler ved sida av alvoret hans ved det romslege kjøkkenbordet. Sauda-jenta som er blitt gardskjerring på Lovra er inga sytedame. Og sjukepleiaren tilstår leande at ho aldri hadde vore like tålmodig på ein pasient sine vegner. Men eg tenkte vel at det ville gå over. Og graviditet kan forklara så mangt. Turnuslegen som tar imot dei, meiner først at dei får ta meir tid til hjelp. Men så hentar ho ein annan lege som sender dei til sjukehuset i Haugesund. Paret organiserer henting av Hallvard på 3 år og kjører deretter til Haugesund. Marita gjennomgår ei rekkje prøvar og får antibiotika. Olav går og trør med klumpen i magen. Prøvane resulterer i lite, men Marita klarer knapt å liggja ned. Dei får eit rom, og natta går. Om morgonen sender ho mannen heim for å ta seg av Hallvard. Ein svært motvillig mann føyer seg. Eg var innom det aller meste på Raglamyr, men til slutt for eg heimover. Tenkte det var det beste då. Olav er kommen til Skipavåg før Ropeid då Marita ringjer. Noko er forferdeleg gale. Ved nye studie av røntgenbileta har dei om morgonen oppdaga at hjartet hennar er dobbelt så stort som det skal vera. Hjartefeil kan forklara symptoma hennar. Ho skal til Rikshospitalet nå, straks flyet er klart. Eg snudde. Eg kjørte som ein mann utan vit, slik eg ikkje har kjørt sidan eg var 18 år. Slik skal eg aldri meir kjøra. Han ler litt også, den sindige mannen som med få ord skjer inn til beinet av sitt livs historie. Og truleg kan han takka minsteguten sin for at han fekk komma med. Idet flyet er klart, og Rikshospitalet er gått i beredskap, begynner barnet å komma. Andletet på sjukepleiaren då eg sa at riene var i gang. Å nei!, stod det skrive, smiler Marita som sjølv knapt har ein tanke ho minnest frå desse dagane. Du ligg der, det er som om det hender med ein annan. Alt skjer, du har ikkje noko val. Medan Marita får behandling som skal stoppa riene inntil vidare, står ein kvilelaus mann på flyplassen på Karmøy. Etter mykje fram og tilbake, er siste og gjeldande beskjed at han skal venta der på dei frå sjukehuset og forhåpentlegvis få bli med flyet vidare. Under ingen omstende skal han kjøra til sjukehuset. Han ser ingenting anna enn ambulansen som aldri kjem. Han ser føre seg at dei alt er farne. At dei har kjørt gale. Ingenting stemmer, og tida går. Så kjem plutseleg ei melding over høgtalaranlegget om at Olav Lura skal melda seg i skranken. Der står to pilotar som seier han

6 Suldalsposten Onsdag 5. juni Marita Dolmen og Olav Lovra er lukkeleg saman igjen med barna Hallvard og Einar. I februar kom Marita heim frå Rikshospitalet med eit nytt hjarte. Dei to får ikkje fullrost hjelpa dei fekk frå familiane, venene og Rikshospitalet medan dei kjempa sin livs kamp. skal få bli med på flyet, men at han må kjøra til sjukehuset. Eg måtte be dei seia det fleire gonger. Men ikkje kjør frå meg, det var visst det siste eg sa. Endeleg framme ved akutt-mottaket er legeandleta som møter han som ei skrift på veggen. Det var ingen ord om at dette nok skal gå godt. Dei sa det, og eg såg det. Kor alvorleg det var. Marita ligg på eit rom der det stadig strøymer på fleire folk. Ho ser mannen komma inn, men får ikkje snakka med han. Eg snakka med mange der, men eg slapp deg ikkje av syne ein augneblink. Han legg handa på ryggen hennar. Ser med varmt blikk på henne og på guten i fanget hennar. Eg visste berre at eg ikkje kunne stå igjen og sjå etter det flyet. Skulle han med, var det å leggja seg på båre. Han forstod det, at her var det berre å gjera seg så audmjuk han kunne. Men vel inne i flyet fall heile situasjonen innover han. Med ingenting å gjera, fall han djupare innover i uroa. Ein av legane tok fatt i meg og fekk manna meg opp. Du må vera sterk, sa han. Dette er alvorleg, me følgjer henne kvar sekund og me veit ikkje utfallet. Men du må vera sterk. Han strama meg opp, og då vakna eg opp og skjerpa meg. Då me landa på Gardemoen gjekk alt fort. Eg minnest eg såg kor effektivt alle dei som var med jobba, men heilt utan å stressa. Inne i ambulansehelikopteret var dei framme ved Rikshospitalet etter ti minutt. Der venta landets dyktigaste fagfolk på den unge kvinna med det sviktande hjartet og den kommande babyen. Og der var Marita si søster allereie kommen frå Asker. Eg såg graset liggja flatt og at folk stod og såg på oss. Herre min, Herre min, tenkte eg. Nå er det oss. Sjukehuset var redde for at ho ikkje ville klara ein fødsel der og då. Håpet var at barnet ville venta til neste dag slik at den blivande mora kunne bli ytterlegare stabilisert og utkvilt. Men naturen kan berre styrast så langt. Riene tar over kroppen igjen. Marita blir klargjort for keisarsnitt. Ho må vera vaken for at helsepersonellet skal ha kontroll. Olav får sitja ved hovudet hennar, og etter mange timar med førebuingar er keisarsnittet endeleg i gang. Operasjonsstova er pakka med folk. Her er dobbelt av alt. Skulle Marita sitt hjarte svikta, står eit team klart til å leggja henne på ein hjarte og lunge-maskin som kan berga livet hennar. På ti minutt er den vesle guten ute. Marita får berre eit glimt av den vesle sonen sin medan dei ber han ut av rommet. Nå vil ekspertisen ha ro og fred rundt henne. Minst muleg emosjonelle svingingar. Far blir sendt etter og sett i sving med vask og stell av sonen sin. Dei ville nok avleia meg også, tenkjer han. Og fortel om den umuleg natta der han står og held den nyfødde sonen. Splitta mellom gleda over han, og uroa over henne som ligg der inne bak vindauget, men så langt vekke. Eg stod der med den vesle etter at eg hadde vaska han, og såg Marita liggja der inne med andletet ein annan veg. Kan du ikkje inn og få henne til å sjå denne vegen så ho ser oss, bad eg ein sjukepleiar. Nei sa ho, med tårer i augene. Eg kan ikkje det nå. Då kjende eg at nå er eg tom for forslag. Nå står eg på bar bakke. Men botnen er ikkje nådd. Dagen etterpå er Marita såpass stabilisert at ho blir trilla på sengepost, og Olav og den nyfødde, Einar, får komma inn på rommet der mor får leggja guten til brystet. Framhald neste side

7 14 Onsdag 5. juni 2013 Suldalsposten Framhald frå forrige side Berre nokre timar etterpå fell Marita plutseleg inn i uvit og ein tilstand der hjartet er nede i 15 prosents kapasitet. Søster og mor hennar, som også nå er kommen, må berre venta saman med Olav. I fire timar ventar dei utan teikn til betring. Olav er sikker på at neste beskjed skal vera at ho ikkje finst meir. Han naudber legane om å berga henne. Ingen skjuler alvoret. Tvert om. Men ein av dei svarer den fortvilte mannen. Han seier: Me skal bera henne over dette. Grusomme, grusomme timar. Olav ser i bordplata. Legg ei hand bort i nakken på kjærasten sin. Ho ser på han. Stadig forundra over at historia handlar om henne. Forsommar-dagen i Erfjord er over middagshøgda. Vesle Einar sovnar i vogga ved vindauget. Marita skjer seg ein flik til av eplekaka. Storebror Hallvard har fare ut med onkel. Dei sit her som ein levande lukkeleg slutt, som ein levande lukkeleg begynnelse. Etter den lange hausten på sjukehus, pendling frå Rikshospitalet til Haugesund, til Bergen og attende igjen til Rikshospitalet, kjem gledesbodskapet oppunder jul. Ein gråtande sjukepleiar kjem inn på rommet der Marita nå ligg på ei hjartepumpe og fortel at dei har eit nytt hjarte til henne. Ho har ikkje lov til å fortelja datoen. Men ho blei den 31. i fjor som opplevde mirakelet. Alt må klaffa, høgde, vekt, alder og blodtype. Går ventetida for langt, er det eit liv med titanhjarte og leidningar på kroppen som ventar. Korleis skulle det ha gått for meg med to små barn. Dei snakka av og til om det, eg ville ikkje høyra. Den kvelden dei kom og sa det. Eg kunne ikkje tru det. Eg ville berre grina, men fekk ikkje fram ei tåre. Ho smiler lett og stort, Marita. Det er ikkje lett å sjå for seg den kvinna som låg i sjukehussenga, taus som ein vegg når dei spurde etter eldstesonen hennar. Eg sakna Hallvard slik at eg ikkje klarte å seia namnet hans. Eg kunne berre ikkje få det over leppene. Eller far Olav som går heime med ein treåring som godt fattar at noko er heilt gale, men der det er lita trøyst å gi. Til slutt fekk faren hjelp til å seia det så sant som ein liten gut kan fatta. At mor er på sjukehuset og at ho ikkje snart kjem igjen. Og etterkvart kan far og son reisa regelmessig annakvar veke til mor på sjukehuset. Medan foreldre, søsken og vener ventar og ventar. Mor til Marita, som heile tida er med henne på sjukehuset og tar seg av vesle Einar slik at han og mor får vera nær kvarandre kvar dag. Det som elles ville vore yttarst merkeleg, blir berre ei brikke for å få det vesentlege til å gå i hop. Ingen heva eit augnebryn då Olav og svigermor delte dobbeltseng på sjukehusrommet den natta sonen hans og sonesonen hennar blei fødd. Slik går denne historia. Gleda der i botnen. Utstrekt, med trådar av blankt alvor vevd inn. Han fekk til slutt rett, Hallvard som ein dag i oktober stod på garden deira og såg eit helikopter fara forbi over dei. Sjå pappa. Der kjem helikopteret. Kanskje det har med eit nytt hjarte til mamma Brenn du inne med blinkskot av bygda di? Ein biletdiamant frå skattkammeret Suldal kan gi tur over dammen. Marta-Brit Lunde Hotelldrivar og pådrivar for god suldalsreklame, Olav Lindseth, har tagga og delt fleire suldalsbilete i Fjord Norge si biletkåringa Best of FjordNorway. Her er eitt av dei, Kvilldal som speglar seg i eit blikkstille Suldalsvatnet. Best of Suldal Best of FjordNorway er tittel på tevlinga som varer fram til 15.august. Det er Fjord Norge som nå har dratt i gang ei uhøgtidleg biletkåring på nettet av dei ti beste attraksjonane/opplevingane på Vestlandet. Det vil seie fjordfylka Rogaland, Hordaland, Sogn og Fjordane og Møre og Romsdal. Over there Det er premiar for både å dela og stemma på favorittbileta, og fire av dei ti beste vestlandsbileta vil enda opp med å pryda Times Square i New York. Med andre ord kan bilete av flott suldalsnatur enda opp på sjølvaste Manhattan. Suldal Næringsforening oppmodar nå folk om å ta blinkskot, gjerne frå Suldal, og at ein via Instagram og Facebook får folk til å stemma på sin favoritt. Fokus på det flotte Me i næringsforeininga har lyst at fleire suldalsbilete blir med i kåringa, og ikkje minst at bileta får stemmer. Her i kommunen har me jo mange flinke fotografar, og ikkje minst alle dei flotte motiva, seier styremedlem Lindseth entusiastisk. Suldal Næringsforening vil sjølv plukka eit suldalsbilete som blir premiert med ei fin pengegåve. Og kjem eit motiv frå kommunen her blant dei fire som får hengja på Times Square, vil næringsforeininga betale den heldige fotografen ein tur-retur-billett til New York. Bokomtale: Blomane ropa på meg Knoving og kosing må til. Hallvard er ein stolt storebror for Einar. Sundag 26 mai var det utstillingsopning og boklansering om rosemålaren Knut K. Hovden på Vest-Telemark museum i Eidsborg. Boka har tittelen «Blomane ropa på meg», og er skriven av Sigrunn Lie Brattekås, og med eit kapittel av Knut Buen. Eit stort dokumentasjonsarbeid om Hovden har Bjørg Aabø Kilen gjort i samband med ei masteroppgåve i folkekunst. Desse to damene har vore på samlingsferd i Ryfylke mange vender i høve bokarbeidet. Boka er ei forteljing om eit fargerikt liv til ein kunstnar og eit livsverk. Knut var lærar ved Arbeidsskulen på Eide i 32 år i teikning, rosemåling og treskjering, og budde her 42 år. Ein stor del av boka handlar sjølvsagt om tida på Sand, og her er mange bilete, både frå dagleglivet og arbeidet og rosene til Knut. Hovden ( ) hadde ein svært lang og stor produksjon, og etterlet seg mange og store arbeid i by og bygd. Han var elev ved Statens Handverks og Kunstindustriskule, og gyllenlær, biletmåling og kineseri var også hans fag. Mange var det, ikkje minst i Ryfylke, som lærde denne kulturpersonen, forteljaren og formidlaren å kjenna, og som vil setja pris på denne boka som er utgjeven av Vest- Telemark museum. Boka er støtta av Suldal Sogelag. Utstillinga i Eidsborg vil stå fram til 15. oktober. Ståle Moe Knut K. Hovden. Faksimile frå

8 Suldalsposten Onsdag 5. juni Saman med Kent-Runo Larsen og Dag Nyborg har Salmir Berbic (til venstre) hatt hendene fulle med å få prosjektet sitt klart. Ettertrakta student Ingeniørstudent Salmir Berbic frå Sand er med på utviklinga av eit dataverktøy som kan forenkla jobben med å få fram dokumentasjon til tredjepartskontroll i byggenæringa Arne Vestbøstad Over helga skal sandsgut og ingeniørstudent Salmir Berbic visa fram bacheloroppgåva han og to studiekameratar ved Høgskolen i Østfold har jobba fram i samarbeid med bedrifta Metacon Industrimek AS på Kråkerøy i Østfold. Eit rekneark som genererer dokumentasjon som forenklar den påkravde tredjepartskontrollen i byggjenæringa. I oppsettet studentane har laga er all relevant informasjon på dei elleve mest brukte knutepunkta og profildata på fleire hundre stålprofilar Metacon brukar i sine stålbygg. Ved bruk at berekningsverktøyet studentane har utvikla treng berre verksemda skriva inn namn på valde stålprofilar og lastbilete. Reknearket vil automatisk henta fram dokumentasjon på kapasiteten og dimensjonera knutepunkta, anten det er sveis og/eller boltar som skal brukast. Metacon har tidlegare brukt ei blanding av Excel-rekneark og handutrekningar, og det meiner me har fleire feilkjelder enn det reknearket me har laga, fortel Berbic. Berekningsarket vil òg spara tid, med at berekningane blir gjort med dei samme namna på profilane og dei ulike lastverdiane blir skrivne inn. Dette reknearket me lagar skal vera ein enkel og brukarvennleg måte å få fram dokumentasjonen som trengst til tredjepartskontrollen, lovar Berbic. Stor omstilling Berbic kom rett frå vidaregåande på ToppVolley Norge og inn på ingeniørstudiet, og han er ein av dei yngste i klassen. Dei fleste andre har yrkeserfaring med seg inn i studiet. Det at eg kom rett frå skulen gjorde at eg har dei teoretiske faga friskt i minne. Det hadde ikkje dei andre i klassen som kom frå yrkeslivet. Då hjelpte eg dei med teorien, og eg fekk hjelp til å læra fagspråket i konstruksjonsfaga. Den eine handa vaskar den andre, og på den måten har det gått greitt, fortel Berbic. Han fortel at det var ein overgang å gå frå vidaregåande, der han budde på internat på Eide og hadde det veldig sosialt med jamnaldrande, til å byrja på eit høgskulestudie der alle var eldre enn han. Då eg byrja her måtte eg steppa opp eit hakk og ta ansvar og visa kva eg stod for, erkjenner han. Nå er han like ved å hausta nokre av fruktene av innsatsen. Etter at presentasjonen er overstått, ligg det eit diplom og ventar, dersom oppgåva blir godkjent. Berbic har alt vore på fleire jobbintervju, og takka nei til endå fleire. Han har alt fått 1jobbtilbod, men førsteprioriteten er å gå vidare på masterstudium i Stavanger, og han får svar på om han har komme inn 20. juli. Vil lufta vengjene Det er ikkje aktuelt å komma heim til Sand ennå. Eg er nysgjerrig, og eg har lyst til å prøva meg litt her og der. Det han kan seia alt nå er at det ikkje er aktuelt å bu i Oslo. Østfold eller Stavanger er stort nok for meg, sidan eg kjem frå ein liten plass. Familien heime på Sand spør stadig om at eg ikkje kan komma heim. Vanlegvis er eg heime i feriar og på Ryfylkedagane, men nå i år har det vore så travelt at eg ikkje har hatt tid. Travel førebuing Arbeidet med prosjektet starta i veke ni, og har sidan teke all ledig tid. Då Berbic fylte år nå i slutten av mai, fekk han ein ferie i presang. Den trengte eg, slik at eg fekk lada opp batteria før innspurten i prosjektet, fortel han. Ingeniørstudentane skal presentera resultatet sitt under EXPO-dagene ved Høgskolen i Østfold 12. og 13. juni. For å simulera knutepunkta brukar dei modelleringsprogrammet TEKLA, eit program som genererer 3D-modellar av knutepunkta, slik som illustrasjonen av denne hjørnesøyla.

9 16 Onsdag 5. juni 2013 Suldalsposten Flott utsikt mot Erfjord. Utsikt mot Landsnes, Fuglastein, Barkeland og Foldøynå. Utsikta frå Gunlanuten er vel verd turen. Ta turen T Gunlanuten er med sine 829 m.o.h. Jøsnesets høgaste punkt, og ein såpass høg topp så langt ute mot kysten tilbyr ein imponerande utsikt. Ikkje minst innover mot Suldal. Turen startar frå Foss-gardane, som ligg i ein lune kvelve 10 minutt kjøring frå Nesvik. Gunlanuten er blitt eit populært turmål, men det er ikkje fleire parkeringsplassar enn at ein godt kan spørja dei fastbuande om lov. Då kan ein få gode tips om turen på kjøpet! Dei fleste går nå første delen av turen langs den oppgrusa skogsvegen som fører like inn til Skiftunstølen. Men paralellt går den gamle heiavegen, godt skilta og oppmerka opp til Fosstemmen (stipla raud strek på kartet). Eit godt alternativ gjennom flott landskap. Fosstemmen er ein fin steindemning som vart murt opp av bygdafolket rett etter krigen, for å skaffa Jøsneset straum frå eit kraftverk som vart bygd nede på Foss. Kraftverket var stort nok til å gi lys i bygda, men var i drift berre år, då Jøsneset vart kobla til MRE sitt nett. På veg ned frå ein topp med perspektiv. Oppe ved stemmen skiftar terrenget frå den bratte lia opp frå garden til ein slak, vid og skogkledd fjelldal. Her likar hjorten seg, fortel ein av grunn-

10 Suldalsposten Onsdag 5. juni IL Gunlanuten "Ta Ta turen I Suldal er me velsigna med utruleg mange fjell- og utmarksområde som lokkar både fastbuande og besøkande ut på tur. Likevel har me kan hende litt lett for å gå i dei same gamle løypene fordi dette kjennest tryggast. Med meir eller mindre jamne mellomrom vil Suldalsposten her skriva og tipsa om ulike turar i vår vidstrekte kommune under vignetten Ta turen!. Sidene blir lagt ut på under lenka turen" i venstre marg. eigarane Johan Hjorteland. Dei feller 50 dyr i året i eit felles vald for heile Jøsneset. Me kan følgja skogsvegen like inn til Skiftunstølsvatnet. Her er skilt som viser kor den godt merka stien opp til toppen startar. Då har du ca 1 time att å gå. Av mange utsyn som opnar seg på vegen opp må nemnast eit flott innover Jøsenfjorden. Frå varden på toppen er utsikten mildt sagt vid. Me ser langt inn i Suldalsheiane i nord og aust, og i vest og sør langt utover i øyriket. Ganske spesiell og nær er utsikten rett ned til Erøynå, Erfjorden og rett inn Tyssefjorden. Og utover til Landsnes, Fuglastein og Foldøynå, ja her må ein berre ta seg tida og la alle inntrykka siga inn. Ein kikkert hadde det ikkje vore dumt å ha i sekken her! Jøseneset Helselag arrangerer kvar 1. pinstidag 3-nutstur der Gunlanuten inngår, saman med Jøsenibba og Valafjellet. I år var det 75 som gjekk turen, på idealtid. Då var det folksomt i dette flotte heiaområdet. 6 timar må ein ha på turen opp og ned til Gunlanuten. Tekst og foto: Bjarte Skipevåg

11 Nummer 43 Årgang 38 Onsdag 5. juni 2013 Laussal kr 20,- Torsdag: Litt regn, 14, flau vind, 2 m/s frå sør-søraust, 1,1 mm nedbør. Fredag: Delvis skya, 15, svak vind, 3 m/s frå nordvest, 0 mm nedbør. Laurdag: Delvis skya, 16, svak vind, 3 m/s frå vest-nordvest, 0 mm nedbør. Himmel & hav SolOPPGANG: 4.24 SOLNEDGANG: Måne i sør: FLO FJØRE Helgevakt Irene Kaasa Natland >> I neste avis: Taktekking med tradisjonar Laftekassane til det nyrestaurerte fjoset på Røynevarden er nå komne på plass. Den siste veka har 90 kvadratmeter tak fått på tjukt lag med never og torv. Det nære smaksriket Ryfylkekokken kom, såg og vann gehør for sine måtar å gi kortreiste matvarer eit løft. Arne Vestbøstad Nyleg inviterte Sukkagarden i Kvilldal til matkurs med Frode Selvaag, kjent som Ryfylkekokken. Målet var å inspirera til å ta råvarer som finst rett utom døra, og presentera dei på ein ny og innbydande måte. Og med den siste tids hestekjøt som dukka opp i allslags variantar av ferdigmat, burde motivasjonen for å gå inn så tidleg som mogleg i råvarene si ferd fram mot tallerken absolutt vera tilstades. Kjenner ikkje smakane Utgangspunktet var aure frå Suldalsvatnet. Kurset hadde ni deltakarar med ulikt utgangspunkt, frå utdanna kokk til dei som ville læra seg alternativ til å koka og steika fisken. Eg var med Arne Brimi og laga til eit måltid, og då ville han ha bearnaisesaus. Det reagerte eg litt på, for det er så vanleg, men då han sa at det nok ikkje var alle som veit korleis ein bearnaise eigentleg skal smaka, det var eg einig i. Posevariantane er mykje søtare enn slik den skal vera, og når Toro og Fjordland er smaksreferansane blir det feil, fortalde Selvaag. Den raude tråden gjennom kurset var flotte aurar frå Suldalsvatnet. Det var mange som var spente på korleis det arta seg å røykja i kulegrill. Og kokken Frode Selvaag innfridde forventingane, ser frå venstre Elin Berakvam Steine, Bibbi Olesen, Reidar Sandal, Olav Nerheim og Kristian Steine. Enkelt og godt Ryfylkekokken har ein intensjon om at det skal vera minst muleg jåleri og det var med den haldninga han kom til kurset. Han har meir sans for å snakka om mat med historie, framfor å snakka om lokal mat. Det viktigaste for Selvaag er å få fram enkel og god mat med identitet, der ein kjenner alle matvarene. Han har også på det næraste slutta å bruka kvitvin i matlaginga si. Nå brukar eg eplemost. Den har minst like god syre i seg, er mykje rimelegare og blir laga ikkje langt herifrå, fortalte Selvaag. Små knep Forrettane i måltidet viste at det ikkje trengst dei store faktene for å få til ein god vri på maten. Den eine var ei slags fiskesuppe, der fisken blei lagt rå oppi oppvarma suppeskåler saman med gulrotkuler, tomatar, purre og smør, og så blei det tømt varm, syrleg fiskebuljong over, og så trekte fisken i den varme krafta. Dette er eit enkelt og friskt alternativ til krema fiskesuppe som ein finn overalt, forklarte Selvaag. Den andre forretten var kaldrøykt aure rulla inn i potetkake, saman med rømme og sylta agurk. Røyking er ein konserveringsmetode som er utbreidd på Vestlandet i og med at her kan vera dårleg tørk til tider. Der demonstrerte Selvaag korleis ein enkelt kan få den ettertrakta røykesmaken, ved å bruka det ein har. Ein enkel kulegrill gjer nytta for dei som ikkje har ei røykjestove, eller ønskjer å bruka røykekasse på komfyren inne. Når me skal kaldrøyka er det viktig å ha kontroll på varmen. Protein byrjar å koagulera ved 42 grader, og ein røykekasse på komfyren skal ikkje vera varmare enn at du fint kan halda handa direkte på loket, formana Selvaag. Ein kulegrill har dei fleste, og med vått røykespon på glørne vil fordampinga gjera at temperaturen ikkje fyk i vêret når loket blir lagt på og røykinga startar. Frå før hadde fisken lege ti minuttar i saltlake. Heile vegen frå oppstarten til festmiddagen med forrettar, hovudrettar og dessert var det dei korteiste råvarene som spelte hovudrolla, med tips og triks frå både lek og lærd som krydder undervegs. >> Fleirbrukssaus Ryfylkekokken si oppskrift på ein enkel saus som passar til kylling, svin og fisk 3 dl seterrømme 5 blad vaska ramslauk eller 3 ss ramslaukpuré 1 dl eplemost 100 g Kviteseid-/meierismør Varm opp rømme, ramslauk og eplemost. Når det har blitt varmt kjører du sausen i stavmiksar og silar den. Rør inn smøret, smak til med salt og ha gjerne i litt finhakka graslauk.