Forvaltningsrevisjon Sogndal kommune Pleie og omsorg årsaker til avvik mot budsjett og KOSTRA-tal

Transkript

1 Forvaltningsrevisjon Sogndal kommune Pleie og omsorg årsaker til avvik mot budsjett og KOSTRA-tal Audit & Advisory Oktober 2013

2 Samandrag Deloitte har gjennomført ein forvaltningsrevisjon av ressursbruken innanfor pleie- og omsorgssektoren i Sogndal kommune. Prosjektet blei bestilt av Kommunestyret i Sogndal kommune , og er gjennomført i tidsrommet mai 2013 til september Føremålet med prosjektet har vore å (I) avklare årsakar til avvik mellom årlege budsjett og rekneskap og (II) avklare årsakar til avvik mellom kostnadsnivået til pleie og omsorg i Sogndal sett opp mot samanliknbare kommunar i KOSTRA-gruppe 8. I samband med prosjektet er det gjennomført ein analyse av KOSTRA-data for Sogndal kommune for perioden 2000 til Tal for Sogndal kommune er samanlikna med gjennomsnittet for kommunegruppe 8, og med ein del enkeltkommunar innanfor kommunegruppa. I tillegg er det gjort analysar av budsjett og rekneskap for pleie- og omsorgssektoren i kommunen for perioden , og ei analyse av relevant dokumentasjon frå kommunen. Det er også gjennomført til saman seks intervju med tilsette og leiarar i Sogndal kommune. Organisering, behovsprofil og produktivitet Sogndal kommune har etablert ein heimetenesteorientert modell for pleie- og omsorgstenestene. Basert på det som kjem fram i undersøkinga, er det revisjonen si vurdering at kommunen har organisert pleie- og omsorgstenestene på ein føremålstenleg måte i høve til prinsippet om lågaste effektive omsorgsnivå. Når det gjeld behovsprofilen til kommunen, viser undersøkinga at Sogndal kommune har ein høgre prosentdel av befolkninga som er 80 år og eldre enn gjennomsnittet i KOSTRA-gruppe 8 og fleire av dei samanliknbare kommunane. Basert på dette er det etter revisjonen si vurdering rimelig å anta at behovet for pleie- og omsorgstenester er noko høgre i Sogndal kommune enn det gjennomsnittlege behovet i kommunegruppa. Forskjellar i pasientgrunnlaget kan dermed vere ei forklaring på at KOSTRA-tal viser at Sogndal kommune har relativt høge kostnader til pleie og omsorg i forhold til kommunen sine totale netto driftsutgifter, og i forhold til det totale innbyggjartalet. KOSTRA-tal viser at Sogndal kommune har ein lågare produktivitet enn gjennomsnittet i kommunegruppa og mange av dei kommunane det blir samanlikna med, både når det gjeld heimetenestene og institusjonstenestene. Lågare dekningsgrad for sjukeheimsplassar i kommunen kan etter revisjonen si vurdering vere ein medverkande årsak til at Sogndal kommune har høgre kostnader per sjukeheimsplass enn mange av dei samanliknbare kommunane, ettersom det ikkje er så mange brukarar å dele faste kostnader på. Samtidig vil ein låg dekningsgrad når det gjeld sjukeheimsplassar gjerne føre til meir pleietrengande brukarar innanfor heimetenestene, og dermed auka ressursbruk per tenestemottakar også innanfor heimetenestene. Undersøkinga viser at kommunen ikkje har eit system for å vurdere direkte brukarretta tid i heimetenestene. Pleiefaktoren ved sjukeheimen er relativt høg, men kommunen har ikkje system for å samanlikne eigne berekningar av pleiefaktor med tilsvarande tal frå andre kommunar. Sjukefråvær, vikarbruk og overtid Undersøkinga viser at sjukefråværet i pleie- og omsorgseininga er noko høgre enn det samla sjukefråværet i Sogndal kommune. Samtidig har både pleie og omsorg samla og dei to einingane som leverer pleie- og omsorgstenester kvar for seg, eit lågare sjukefråvær enn landsgjennomsnittet for pleie og omsorg. Sjukefråværet innan enkeltområde i pleie- og

3 omsorgseininga er likevel høgare enn gjennomsnittet. Dette gjeld særleg sjukefråværet ved sjukeheimen, og eininga er i gang med eit samarbeidsprosjekt med NAV og personalavdelinga med sikte på mellom anna å utarbeide retningsliner for arbeidet med sjukefråvær. Det er høgare overtids- og vikarbruk innanfor pleie- og omsorgstenestene enn innanfor andre tenesteområde i kommunen. Dette har til dels samanheng med at pleie og omsorg er karakterisert ved skiftande behov og at ein i mange høve ikkje har lov til å nekte brukarar tenester. Samtidig viser undersøkinga at det både i 2011 og 2012 samla sett har vore betydelege overskridingar av budsjett når det gjeld overtidsbruken. Revisjonen meiner at Sogndal kommune bør kartleggje årsakene til avvik frå budsjett på dette området, og vurdere i kva grad det er mogleg å setje i verk ytterlegare tiltak. Vidare er det for pleie- og omsorgstenestene samla eit meirforbruk på vikarar/ekstravakter på om lag kroner i Dette utgjer i overkant av ein femtedel av det samla meirforbruket til pleie- og omsorgstenestene i Sogndal kommune i Også på dette området meiner revisjonen at Sogndal kommune bør kartleggje årsakene til avvik frå budsjett innanfor dei enkelte postane, og vurdere i kva grad det er mogleg å setje i verk ytterlegare tiltak. KOSTRA-rapportering Sogndal kommune har etter revisjonen si vurdering ei klar rolle- og ansvarsfordeling knytt til rapportering av KOSTRA-data. Undersøkinga viser samtidig at det er enkelte innrapporterte tal som ikkje er korrekte. Basert på at gjennomgangen viser fleire feil og sannsynlege feil i KOSTRArapporteringa, er det revisjonen si vurdering at Sogndal kommune ikkje i tilstrekkeleg grad har etablert rutinar for å sikre korrekt rapportering til KOSTRA. For å skilje mellom kostnader til drift av pleie og omsorgstenestene, og kostnader til drift og vedlikehald av bygg, har Sogndal kommune den seinare tida sett fokus på skiljet mellom funksjon 261 (institusjonslokale) og funksjon 253 (bistand, pleie, omsorg i institusjonar for eldre og funksjonshemma). Samtidig viser undersøkinga at det er enkelte døme på at utgifter knytt til drift og vedlikehald av bygningar blir kostnadsført på drift av pleie- og omsorgstenestene. Ein gjennomgang av budsjett og rekneskap for funksjon institusjonslokale, viser vidare at det i 2012 til dømes var rekneskapsført om lag kr mindre til strøm/elektrisk kraft enn budsjettert. Med bakgrunn i at det er enkelte store avvik i kostnadene frå år til år, stiller revisjonen spørsmål ved om alle kostnader knytt til institusjonsbygg blir rekneskapsført på rett funksjon. Innrapporterte data i KOSTRA blir nytta både av kommunane sjølv for å samanlikne seg med andre kommunar, og som styringsinformasjon på nasjonalt nivå. Det er difor viktig at Sogndal kommune har fokus på å sikre korrekt rapportering til KOSTRA. Økonomistyring og budsjettering Revisjonen meiner at mangelen på eit samla økonomireglement medfører ein risiko for at det kan vere usikkerhet knytt til kva som er gjeldande reglement og retningsliner på ulike område. Undersøkinga viser vidare at presisjonsgraden i prognosane ikkje alltid er tilfredsstillande. Revisjonen meiner at gode prognosar er eit viktig ledd i økonomistyringa, og er sentrale for at kommunen så tidleg som mogleg kan setje inn aktuelle tiltak på område der ein ser at det er risiko for avvik frå budsjett. Det er vidare revisjonen si vurdering at Sogndal kommune ikkje i tilstrekkeleg grad har system og rutinar for utarbeiding av tiltak i samband med identifiserte avvik i prognosane. Undersøkinga viser at det både i 2011 og 2012 har vore betydelege overskridingar i forhold til budsjett innanfor pleie- og omsorgstenestene i Sogndal kommune. Dei største overskridingane er knytt til løn, men også knytt til kjøp av varer og tenester er det betydelege overskridingar. Avvika er i stor grad knytt til dei same postane i budsjettet både i 2011 og 2012, og undersøkinga viser også ein del manglar knytt til budsjetteringa innanfor pleie- og omsorgstenestene: Det er ikkje budsjettert med inntekter knytt til refusjon av sjukepengar og fødselspengar verken i budsjettet for 2011, 2012 eller Kommunen har ikkje oversikt over heimelsbudsjettet innanfor pleie- og omsorgseininga, og har dermed ikkje eit tilfredsstillande grunnlag for budsjettering av løn. 3

4 Revisjonen kan ikkje sjå at det i tilstrekkeleg grad er gjennomført analyser av årsaker til avvik frå budsjett, for å sikre at det blir sett i verk føremålstenlege tiltak for å redusere kostnadene, eller for å avdekke eventuelle feil i budsjetteringa slik at ein kan rette dette opp i neste års budsjett. Det er i stor grad budsjett for føregåande år som blir lagt til grunn ved utarbeiding av budsjett for nytt år, også på postar der det tidlegare år har vore betydelege avvik frå budsjett. På grunnlag av desse manglane knytt til budsjetteringa, kan ikkje revisjonen sjå at Sogndal kommune har tilstrekkelege system og rutinar for utarbeiding av budsjett innanfor pleie- og omsorgstenestene. Revisjonen meiner at ein føresetnad for utarbeiding av realistiske budsjett, er eit godt budsjettgrunnlag og gode analysar av årsaker til tidlegare avvik frå budsjett. Undersøkinga viser også at det er døme på kostnader som fleire år på rad blir budsjetterte på éin funksjon, og kostnadsførte på ein annan funksjon. I undersøkinga kjem det også fram at det er tilfelle der feil bruk av funksjon i budsjettet har vore kjent for kommunen, men likevel ikkje har blitt retta opp før etter fleire år. Dette er etter revisjonen si vurdering ikkje tilfredsstillande, då det fører til at det ikkje er samsvar mellom budsjett og rekneskap, og det svekker budsjettet som styringsverktøy. Innkjøp Innkjøp vert organisert gjennom eit innkjøpssamarbeid med kommunane i regionen og Sogn og Fjordane fylkeskommune. Større innkjøp blir konkurranseeksponert gjennom dette samarbeidet, og det finst ei rekkje rammeavtalar som blir nytta av pleie- og omsorgstenestene. Undersøkinga gir ikkje indikasjonar på at innkjøp ikkje blir konkurranseeksponerte, eller at rammeavtalar ikkje blir nytta. Undersøkinga viser vidare at det innanfor tenesteområda er rutinar for ansvarsfordeling og tilvising som etter revisjonen si vurdering bidrar til å sikre god kontroll med dei innkjøp som blir føretatt. Sogndal kommune har samtidig eit stort meirforbruk i høve budsjett på kjøp av varer og tenester som inngår i kommunal tenesteproduksjon. Kommunen må etter revisjonen si vurdering ta ein grundig gjennomgang av innkjøpsbudsjettet og innkjøpa som er gjennomført for å undersøke om budsjettet dekker naudsynte innkjøp, om innkjøpa er dyrare enn venta og om det blir gjennomført innkjøp som ikkje er planlagt i budsjettet. 4

5 Innhald Samandrag Innleiing Bakgrunn Føremål og problemstillingar Metode Dokumentanalyse Intervju Analyse av KOSTRA-data og annan statistikk Verifisering og høyring Revisjonskriterium Budsjettering Om rett til pleie- og omsorgstenester Rapportering til KOSTRA Struktur på tenester Krav til bemanning Sjukefråvær Data Organisering av pleie- og omsorgssektoren i Sogndal kommune Pleie- og omsorgstenestene i Sogndal kommune Sjukeheimen Omsorgsbustadar Ambulerande heimeteneste Rapportering av KOSTRA-data Behovsprofil Tildeling av tenester Overordna kostnadsbilete for pleie- og omsorgstenesta Strukturering av tenestene Heimetenestene Institusjonstenester Dekningsgrad for plass i institusjon og bustad med heildøgns bemanning Aktivisering Lønskostnader, sjukefråvær og vikarbruk Lønskostnader Sjukefråvær Vikarbruk og overtid Økonomistyring og innkjøpsrutinar Økonomistyring Avvik frå budsjett Bruk av KOSTRA-funksjonar Innkjøp Vurderingar Organisering Overordna prinsipp for organisering Beste effektive omsorgsnivå Særskilde behov innanfor sektoren

6 5.1.4 Vurdering av pleiefaktor og direkte brukarretta tid Rutinar for tildeling av tenestetilbod Ressursbruk Kostnadsnivå og pasientgrunnlag Sjukefråvær Overtid og vikarbruk Rapportering, styring og kontroll Rapportering til KOSTRA Rutinar for økonomistyring Budsjettering Innkjøp Anbefalingar Vedlegg 1: Høyringsuttale Vedlegg 2 Revisjonen sine merknader til rådmannen sin høyringsuttale Vedlegg 3: Oversikt over sentrale dokument og litteratur Tabellar og figurar Tabell 1 Kommunar i KOSTRA-gruppe 8 etter driftsutgifter, tal innbyggjarar 80 år og over, folkemengd i alt og prosentdel innbyggjarar over 80 år. Kjelde: KOSTRA.. 11 Figur 1: Ansvarsfordeling mellom pleie- og omsorgseininga og helse- og sosialeininga i Sogndal kommune Figur 2. Innbyggjartal i 2002 og Kjelde: KOSTRA Figur 3. Innbyggjarar over 80 år og mellom 67 og 79 år i 2002 og 2012, prosent. Kjelde: Kostra Tabell 2 Innrapporterte nettoutgifter tenestemottakarar med særleg ressurskrevjande helse- og sosialtenester, Kjelde Helsedirektoratet Figur 4. Netto driftsutgifter til pleie og omsorg i prosent av kommunen sine totale driftsutgifter. Prosent. Kjelde: Kostra Figur 5. Netto driftsutgifter pleie- og omsorg, per innbyggjar. Kroner. Kjelde: Kostra 25 Figur 6. Netto driftsutgifter til pleie og omsorg per innbyggjar 67 år og over. Kroner. Kjelde: Kostra Figur 7. Netto driftsutgifter til pleie og omsorg per innbyggjar 80 år og over. Kroner. Kjelde: Kostra Figur 8. Korrigerte brutto driftsutgifter per mottakar i heimetenestene, kroner. Kjelde: Kostra 26 Figur 9. Korrigerte brutto driftsutgifter per mottakar i institusjon, tal i tusen. Kjelde: Kostra 27 Figur 10. Prosentdel utgifter knytt til institusjonstenester, av utgifter til pleie og omsorg totalt (netto). Prosent. Kjelde: Kostra Figur 11. Prosentdel utgifter knytt til heimetenester, av utgifter til pleie og omsorg totalt (netto). Prosent. Kjelde: Kostra Figur 12. Prosentdek av utgifter knytt til institusjon, heimetenester og aktivisering av netto utgifter til pleie- og omsorgstenester totalt. Kjelde: Kostra Figur 13. Mottakarar av heimetenester per 1000 innbyggjar. Kjelde: KOSTRA. 29 Figur 14. Andel av befolkninga over 80 år som mottek heimetenester. Prosent. Kjelde kostra. 30 Figur 15. Korrigerte driftsutgifter heimetenester per mottakar. Kroner. Kjelde: Kostra 31 Figur 16. Gjennomsnittleg tal timar til praktisk bistand per mottakar Kjelde: Kostra 32 Figur 17. Prosentdel bebuarar i omsorgsbustad, innbyggjarar 80 år og over. 33 Figur 18. Kommunale sjukeheimsplassar per 1000 innbyggjar. Kjelde: Kostra 33 Figur 19. Bebuarar i sjukeheim per 1000 innbyggjar. Kjelde: Kostra Figur 20. Kommunale sjukeheimsplassar i prosent av innbyggjarar 80 år og eldre. Kjelde: Kostra Figur 21. Utgifter per bebuardøgn i institusjon Kroner. Kjelde: Kostra 35 6

7 Figur 22. Prosentdel plassar i institusjon og heildøgns bemanna bustad i prosent av befolkninga 80 år og over. Kjelde: Kostra Figur 23. Bebuarar i bustad med heildøgns bemanning, Kjelde: Kostra Figur 24. Prosentdel plassar i institusjon og heildøgns bemanna bustad i prosent av befolkninga 80 år og over, Kjelde: Kostra og berekningar basert på tal oppgitt av kommunen i samband med forvaltningsrevisjonen Figur 25. Lønsutgifter per kommunalt årsverk ekskl. fråvær, pleie og omsorg, konsern. Kjelde: KOSTRA Figur 26: Sjukefråvær i Sogndal kommune. Kjelde: Sogndal kommune Tabell 3: Budsjetterte og rekneskapsførte kostnader knytt til overtid, etter tenesteområde. Kjelde: Sogndal kommune Tabell 4: Budsjetterte og rekneskapsførte kostnader knytt til ekstravakter/vikarar samla (ekstravakter, sjukevikar og ferievikar, inkludert tillegg ikkje faste tilsette), etter tenesteområde. Kjelde: Sogndal kommune Tabell 5. Oversyn over avvik frå budsjett i Tabell 6: Oversyn over avvik frå budsjett i Tabell 7. Oversyn over avvik frå budsjett i 2012, løn Tabell 8. Oversyn over avvik frå budsjett i 2012, refusjonar Tabell 9. Oversyn over postar med meirforbruk større enn kroner i 2012 innan kjøp av varer og tenester som inngår i kommunal tenesteproduksjon

8 1. Innleiing 1.1 Bakgrunn Deloitte har gjennomført ein forvaltningsrevisjon av ressursbruken innan pleie- og omsorgssektoren i Sogndal kommune, med tittelen «Pleie og omsorg - årsaker til avvik mot budsjett og KOSTRA-tal». Prosjektet blei bestilt av Kommunestyret i Sogndal kommune , sak 20/13, og er gjennomført i tidsrommet mai 2013 til september Føremål og problemstillingar Føremålet med prosjektet har vore å (I) avklare årsakar til avvik mellom årlege budsjett og rekneskap og (II) avklare årsakar til avvik mellom kostnadsnivået til pleie og omsorg i Sogndal sett opp mot samanliknbare kommunar i KOSTRA-gruppe 8. Med bakgrunn i desse to hovudføremåla er det formulert ni problemstillingar, med tilhøyrande underproblemstillingar: 1. Har kommunen ei tilfredstillande organisering av pleie og omsorgstenestene i forhold til å dekke behova innanfor sektoren? a. Er det trekk ved behovsprofilen Sogndal kommune som tilseier at kommunen har særskilde behov innanfor sektoren, samanlikna med andre kommunar i Kostragruppe 8? b. Korleis har kommunen organisert tenestene sine (sone- eller tenestebasert organisering)? c. Er tenestetilbodet innretta på ein føremålstenleg måte i høve til prinsippet om beste effektive omsorgsnivå? d. Har kommunen system for å vurdere pleiefaktoren innan dei heildøgns bemanna tenestene og direkte brukarretta tid i heimetenestene? 2. Er rutinane for økonomistyring gode nok? a. Har kommunen etablert føremålstenlege rutinar for utarbeiding av prognoser, rapportering og tiltak ved avvik? b. Korleis er ansvarsdelinga knytt til økonomistyring organisert? 3. Er budsjetteringa i samsvar med planlagt/forventa aktivitet? a. Har tenestene føremålstenlege system og rutinar for utarbeiding av budsjett for einingane? b. Kva vurderingar ligg til grunn for budsjetteringa? c. Blir budsjettet opplevd som realistisk i høve til planlagt aktivitet? 4. Er kostnadsnivået i samsvar med det pasientgrunnlaget ein har, samanlikna med andre kommunar? a. Har ein eit yngre pasientgrunnlag i Sogndal enn i samanliknbare kommunar, eller har ein eventuelt eit høgre nivå på tenestene 5. Er bruk av overtid/vikarbruk på eit normalt nivå? a. I kva grad har pleie- og omsorgstenestene høgre overtids- og vikarbruk enn andre tenesteområde i kommunen? b. I kva grad har det det vore endringar i overtids- og vikarbruk innan pleie- og omsorgstenestene over tid? 6. Er sjukefråvere på eit normalt nivå? a. I kva grad har pleie- og omsorgstenestene høgre sjukefråvere enn andre tenesteområde i kommunen? 8

9 b. I kva grad har det det vore endringar i sjukefråvere innan pleie- og omsorgstenestene over tid? 7. Har kommunen rutinar for oppfølging av innkjøp innan pleie og omsorg? a. Har kommunen eit innkjøpsreglement og rutinar for innkjøp innanfor pleie og omsorg? b. Har kommunen rammeavtalar og blir desse nytta innanfor pleie og omsorg? c. Har kommunen rutinar for å konkurranseeksponere innkjøp innan pleie og omsorg? 8. Korleis fungerer kommunen sine rutinar for tildeling av tenestilbod innan pleie og omsorg? a. Er roller og ansvar knytt til tenestetildeling tydelege? b. Er det etablert tydelige tildelingskriterium for tildeling av tenestetilbod og blir desse etterlevd? 9. Er KOSTRA-rapporteringa i kommunen nøyaktig? a. Er roller og ansvar knytt til rapporteringa tydeleg? b. Har kommunen etablert føremålstenlege rutinar for å sikre korrekt rapportering? c. I kva omfang blir utgiftar til bygningsvedlikehald belasta drift? 9

10 2. Metode Oppdraget er utført i samsvar med gjeldande standard for forvaltningsrevisjon (RSK 001). 2.1 Dokumentanalyse Revisjonen har henta inn og gjennomgått relevant dokumentasjon knytt til pleie- og omsorgssektoren i Sogndal kommune. Dokumentasjonen som er gjennomgått omfattar mellom anna plan for pleie og omsorgstenesta til eldre i Sogndal kommune , plan for psykisk helsearbeid , stillings- og leiaravtalar, rutinar for budsjettering og budsjettoppfølging, administrativt delegasjonsreglement, rutinar for rapportering av KOSTRA-data, rutinar for tildeling av tenester, budsjett og rekneskap for pleie- og omsorgstenestene, revisjonsuttalar, og notat som omhandlar meirforbruket innanfor pleie og omsorg. Dokumenta har vore nytta som bakgrunnsinformasjon og som datagrunnlag for rapporten. 2.2 Intervju Revisjonen har gjennomført intervju med leiarar innanfor tenestene «helse og sosial» og «pleie og omsorg», samt med nøkkelpersonell innanfor kommunen sitt økonomiarbeid. I tillegg er det gjennomført eit telefonintervju med rådmannen. Samla har revisjonen gjennomført seks intervju i samband med forvaltningsrevisjonen. 2.3 Analyse av KOSTRA-data og annan statistikk Revisjonen har nytta KOSTRA-data 1 for Sogndal kommune for perioden 2000 til Tal for Sogndal kommune er samanlikna med gjennomsnittet for kommunegruppe 08, som er den kommunegruppa Sogndal er plassert i. Sjølv om kommunane i KOSTRA-gruppene er rekna for å vere samanliknbare kommunar, er det store skilnader innanfor gruppene. I kommunegruppe 8 har den minste kommunen til dømes berre ein fjerdedel så mange innbyggjarar som den største. Vi har difor også valt ut sju kommunar i kommunegruppa, og samanlikna Sogndal kommune med desse. Dette er dei kommunane som er nærast Sogndal når det gjeld folketal, prosentdel innbyggjarar over 80 år og/eller geografi (Førde), samt netto driftsutgifter i alt (konsern). I tabellen under syner vi nokre nøkkeltal for kommunane i KOSTRA-gruppe 8. Sogndal og dei sju utvalde kommunane er utheva i feit skrift. 1 Kommune-stat-rapportering (KOSTRA) er eit nasjonalt informasjonssystem som gir styringsinformasjon til kommunane. KOSTRA vert sett saman av Statistisk Sentralbyrå (SSB) med bakgrunn i eigenrapportering frå kommunane. Dei 428 kommunane er gruppert i 16 grupper, etter folkemengd og økonomiske føresetnader. 10

11 Tabell 1 Kommunar i KOSTRA-gruppe 8 etter driftsutgifter, tal innbyggjarar 80 år og over, folkemengd i alt og prosentdel innbyggjarar over 80 år. Kjelde: KOSTRA Kommune Netto driftsutgifter i alt, konsern Tal på innbyggjarar 80 år og over Folkemengde i alt Prosentdel innbyggjarar over 80 år. Ørland ,8 Gjerdrum ,8 Meland ,9 Sogndal ,7 Herøy ,3 Farsund ,9 Holmestrand ,5 Randaberg ,5 Kragerø ,9 Strand ,8 Førde ,1 Vefsn ,2 Modum ,1 Vennesla ,1 Bamble ,7 Verdal ,2 Lindås ,3 Rygge ,4 Askim ,5 Frogn ,5 Vestby ,6 Time ,0 Ås ,6 Stord ,6 Levanger ,2 Røyken ,7 Grimstad ,5 For nokre av nøkkeltala i KOSTRA finst det ikkje tal heilt tilbake til Revisjonen har då nytta tal for siste tilgjengelege år. Revisjonen har også gjennomført analysar av kommunen sin rekneskap og sjukefråværsstatistikk. 11

12 2.4 Verifisering og høyring Intervjureferat er sendt ut til dei som er intervjua for verifisering, og det er informasjon frå dei verifiserte intervjureferata som er nytta i rapporten. Datadelen av rapporten er sendt til rådmannen for verifisering, og faktafeil er retta i den endelege versjonen. Høyringsutkast til rapport blei deretter sendt til rådmannen for uttale. Rådmannen sin høyringsuttale er vedlagt rapporten som vedlegg 1. I vedlegg 2 til rapporten går revisjonen sine merknader til nokre av kommentarane i høyringsuttalen fram. 12

13 3. Revisjonskriterium Revisjonskriterium er dei krav og forventningar som datagrunnlaget skal vurderast opp mot. I dette prosjektet er revisjonskriteria i hovudsak henta frå Lov om kommunar og fylkeskommunar (kommunelova), Lov om kommunale helse- og omsorgstenester m.m. (helse- og omsorgstenestelova), og frå Forskrift om rapportering frå kommunar og fylkeskommunar. Kriteria er utleia frå autoritative kjelder i samsvar med krava i gjeldande standard for forvaltningsrevisjon Budsjettering Kommunane pliktar etter kommunelova 45 innan årets utgang å vedta eit årsbudsjett for kommande kalenderår. Kommunelova krev og at budsjettet skal vere realistisk. I 46 (3) heiter det at «Årsbudsjettet skal være realistisk. Det skal fastsettes på grunnlag av de inntekter og utgifter som kommunen eller fylkeskommunen kan forvente i budsjettåret.» I kommunelova 47 går det vidare fram at: 1. «Kommunestyrets eller fylkestingets bevilgninger i årsbudsjettet er bindende for underordnede organer. Dette gjelder ikke for utbetalinger kommunen eller fylkeskommunen er rettslig forpliktet til å foreta, jf. 46 nr. 1 tredje punktum. 2. Skjer det endringer i løpet av budsjettåret som kan få betydning for de inntekter og utgifter som årsbudsjettet bygger på, skal administrasjonssjefen, kommunerådets leder eller fylkesrådets leder gi melding til kommunestyret eller fylkestinget. 3. Får kommunestyret eller fylkestinget melding etter nr. 2 foran, skal det foreta nødvendige endringer i budsjettet. Det samme gjelder når det på annen måte gjøres kjent med forhold som kan bety vesentlig svikt i inntektene eller en vesentlig økning i utgiftene i forhold til budsjettet.» 3.2 Om rett til pleie- og omsorgstenester Etter helse- og omsorgstjenestelova 3 har kommunane ei plikt å sørgje for at personar som oppheld seg i kommunen får nødvendige helse- og omsorgstenester ( 3-1). For å oppfylle ansvaret etter 3-1 skal kommunen mellom anna ha eit tilbod som omfattar pleie- og omsorg. I 3-2 (6) står det at kommunane skal gje eit tilbod om - helsetenester i heimen - personleg assistanse, herunder praktisk bistand og opplæring og støttekontakt - plass i institusjon, herunder sjukeheim - avlastningstiltak. Dei tenestene som kommunen gir tilbod om etter Helse- og omsorgstenestelova skal vere forsvarlege (jfr 4-1), og kommunane skal sørgje for naudsynte løyvingar for å kunne yte tenester og sette i verk tiltaka som kommunen har ansvar for etter lova (jfr. 11-1). Når det gjeld forsvarlege tenester står følgjande i 4-1: 2 RSK 001, standard for forvaltningsrevisjon 3 Lov om kommunale helse- og omsorgstjenester m.m. LOV nr

14 «Helse- og omsorgstjenester som tilbys eller ytes etter loven her skal være forsvarlige. Kommunen skal tilrettelegge tjenestene slik at: a. den enkelte pasient eller bruker gis et helhetlig og koordinert helse-og omsorgstjenestetilbud, b. den enkelte pasient eller bruker gis et verdig tjenestetilbud, c. helse- og omsorgstjenesten og personell som utfører tjenestene blir i stand til å overholde sine lovpålagte plikter og d. tilstrekkelig fagkompetanse sikres i tjenestene.» 3.3 Rapportering til KOSTRA I kommunelova 49 står det at «Kommuner og fylkeskommuner plikter å gi departementet løpende informasjon om ressursbruk og tjenesteyting til bruk i nasjonale informasjonssystemer.» Plikter knytt til rapportering til det nasjonale informasjonssystemet KOSTRA som vert sett saman av Statistisk Sentralbyrå (SSB) er nærare spesifisert i forkrift om rapportering frå kommunar og fylkeskommunar (FOR ). Av 6 går det fram at kommunen skal sørgje for systematisk lagring av informasjon som er knytt til ressursbruk og tenesteproduksjon på dei områda den er tillagt ansvar. Data frå kommunen skal kvart år rapporterast på elektroniske skjema til SSB. Når det gjeld tenesterapportering står det i 9 at dette skal sendast til SSB seinast 15. februar året etter rekneskaps- og rapporteringsåret. Data vert publisert av SSB den 15. mars, og deretter har kommunane frist fram til 15. april med å sende inn eventuelle rettingar. Når det gjeld pleie- og omsorg skal kommunane rapportere for funksjon 234 (aktiviserings- og servicetenester ovanfor eldre og funksjonshemma), funksjon 253 (bistand, pleie, omsorg i institusjonar for eldre og funksjonshemma), funksjon 254 (bistand, pleie og omsorg til heimebuande), og funksjon 261 (institusjonslokale). 4 Kommunal- og regionaldepartementet kjem kvart år med ein rettleiar knytt til rekneskapsrapporteringa i KOSTRA det aktuelle rekneskapsåret. Her går det mellom anna fram kva type kostnader som kjem inn under dei ulike funksjonane, og endringar frå føregåande år er tydeleg markert. I 8 i forskrift om rapportering frå kommunar og fylkeskommunar står det at «Kommunene og fylkeskommunene har selv ansvar for at de data som fremkommer i kommunens og fylkeskommunenes regnskapsrapport og tjenesterapportering har en tilstrekkelig kvalitet.» Kommunal- og regionaldepartementet har også gitt ut ein eigen rettleiar om kvalitetssikring av registrering og verifisering av data i kommunar og fylkeskommunar. 3.4 Struktur på tenester Av st.meld. nr. 25 ( ) Mestring, muligheter og mening. Framtidas omsorgsutfordringer går følgjande fram: «En sentral utfordring for kommunene er å etablere en balanse mellom sykehjem, hjemmetjenester og omsorgsboliger ( ) I tillegg til faglige vurderinger og brukernes ønsker er det viktig at omsorgstjenesten finner driftsformer som utnytter ressursene best mulig.» 5 Når det gjeld kapasitet innanfor heildøgnstilbod går følgjande fram av St. meld. nr. 50 ( ) Handlingsplan for eldreomsorgen. Trygghet respekt kvalitet: 6 4 Jmf. Vedlegg 1 i Forskrift om rapportering for kommuner og fylkeskommuner, og «Håndbok for KOSTRA -rapportering 2012». 5 St.meld. nr. 25 ( ) Mestring, muligheter og mening. Framtidas omsorgsutfordringer, side St. meld. nr. 50 ( ) Handlingsplan for eldreomsorgen. Trygghet respekt - kvalitet, Del I pkt 3.4, Sammendrag og konklusjon. 14

15 «Ut fra en vurdering av vitenskapelige undersøkelser og faglige analyser, er det for planperioden lagt til grunn et behov for plasser med heldøgns pleie og omsorg i egnet bolig svarende til ca. 25 pst. av befolkningen 80 år og eldre. Denne dekningsgraden kan oppfattes som et uttrykk for hva som er tilfredsstillende behovsdekning på landsbasis under forutsetning av godt utbygde hjemmetjenester. Det reelle behovet i hver enkelt kommune vil kunne variere rundt dette gjennomsnittet.» I Omsorgsplan er tal frå alle kommunar analyserte i høve til samla dekningsgrad for institusjonsplassar og omsorgsbustadar per 100 innbyggjarar over 80 år. Kommune-Noreg blir her delt i fire kategoriar i høve til dekningsgrad: Låg dekningsgrad under 25% Middels dekningsgrad 25-30% Høg dekningsgrad 30-40% Svært høg dekningsgrad over 40% Det går vidare fram av Omsorgsplan 2015 at dei fleste norske kommunar har ein dekningsgrad på rundt 30 %. I Omsorgsplan 2015 understrekar regjeringa viktigheita av ei god ressursutnytting i omsorgstenestene ut i frå prinsippet om lågaste effektive omsorgsnivå (LEON). I grove trekk går prinsippet ut på at ein ikkje skal drive «overbehandling». I samband med samhandlingsreforma blei også omgrepet BEON Beste effektive omsorgsnivå, lansert, der sikte målet var å signalisere at pasientar skal få naudsynt behandling på rett nivå ut ifrå sine behov. BEONprinsippet tydeleggjer mellom anna nye prinsipp for ansvarsdeling mellom spesialist- og kommunehelsetenesta. I praksis er omgrepa LEON-prinsippet og BEON-prinsippet ofte nytta om kvarandre. Av rapporten Kostnader og kvalitet i pleie- og omsorgssektoren 8 går det fram at langtids- og korttidsplass på sjukeheim er dei dyraste tenestene blant pleie- og omsorgstenestene som kommunane tilbyr. Rapporten peiker også på at det er kostnadsfordelar ved å flytte pasientar frå langtidsplass til omsorgsbustadar med heildøgns bemanning. Vidare viser analysen at: «( ) kommuner som har mye hjemmetjenester også har et stort tjenesteomfang. Det betyr at jo mer kommunen satser på institusjonstjenester, desto færre vil motta tjenester i kommunene. Dette gjelder både korttidsplasser og heldøgnsbemannede omsorgsboliger, men effekten er svakere for langtidsopphold. Vi finner også at jo flere mottakere av omsorgstjenester under 67 år desto mer fortrenges omfanget av eldretjenestene.» Krav til bemanning Det er ikkje spesifikke krav til bemanning på sjukeheimar, aldersheimar eller omsorgsbustadar utover det som går fram av Forskrift for sykehjem og boform for heildøgns omsorg og pleie. I 3-2 i forskrifta går det fram at buforma skal ha ein administrativ leiar, ein lege med ansvar for den medisinske behandlinga, ein offentleg godkjend sjukepleiar som er ansvarleg for sjukepleia, samt det antall personell for øvrig som er nødvendig for å sikre beboer nødvendig omsorg og bistand Omsorgsplan 2015 er eit særtrykk av St.meld. nr. 25 ( ) Mestring, muligheter og mening. Framtidas omsorgsutfordringer, kapittel 1, 2 og 3. 8 Telemarksforskning: TF-rapport nr. 280( 2011) på vegne av KS. Hjelmbrekke, Løyland, Møller og Vardheim 9 Side FOR nr 932: Forskrift for sykehjem og boform for heldøgns omsorg og pleie. 15

16 I mangel på krav til bemanning er pleiefaktor ei måleeining som ofte blir nytta for å samanlikne og seie noko om forholdet mellom registerte årsverk knytt til pleie, og talet på bebuarar på sjukeheimar eller andre buformer med heildøgns omsorg og pleie. I ei utgreiing frå Sosial- og helsedepartementet 11 går det fram at: «Pleiefaktor (antall årsverk pleiepersonell pr. plass) i sykehjem er i en undersøkelse utført ved Folkehelsa (Gjerberg 1995) på i gjennomsnitt 0,68, men med stor variasjon fra sykehjem til sykehjem og fra avdeling til avdeling. Spesielle enheter for demente hadde i gjennomsnitt en pleiefaktor på 0,83, mens øvrige avdelinger hadde en gjennomsnittlig pleiefaktor på 0,66.» Av St.meld nr.45 ( ) kap.6: Betre kompetanse og auka rekruttering går det fram at samanhengen mellom kvalitet og normering av bemanning ikkje er godt nok dokumentert til at det er mogeleg å fastsetje ei statleg norm for bemanning i den samla pleie- og omsorgstenesta. I ein rapport frå Sintef går det fram at det i deira undersøkingar er eit gjennomsnitt på 0,79 pleieårsverk per døgnplass, og at talet varierer frå 0,62 til 0,90 blant utvalet i undersøkinga. 12 Sintef konkluderer også med at det ikkje er nokon tydeleg samanheng mellom bemanning og kvalitet på tenestetilbodet. I 2008 gjorde Oslo kommune ved Sykehjemsetaten ei kartlegging av bemanning og kompetanse ved sjukeheimar i 15 ulike bydelar. Prosjektet munna mellom anna ut i ein rettleiande pleiefaktor pr type plass, der aldersheimplassar har ein rettleiande pleiefaktor på 0,42, forsterka plass for psykiatri og demens har 1,0, korttids/rehabiliteringsplassar har ein rettleiande pleiefaktor på 0,76, somatiske plassar har ein rettleiande pleiefaktor på 0,71, og skjerma plassar har ein rettleiande pleiefaktor på 0,84. I ein statusrapport frå Den norske legeforening frå 2011, blir det vist til at gjennomsnittleg pleiefaktor på norske sjukeheimar på det tidspunktet var 0, Sjukefråvær Ved sjukefråvær skal arbeidsgjevar ifølgje folketrygdlova 8-19 betale sjukepengar i ein periode på opptil 16 kalenderdagar (arbeidsgjevarperioden). Dette føreset at arbeidstakaren har tent opp rett på sjukepengar. Ein arbeidsgjevar som betaler ut løn/sjukepengar utover arbeidsgjevarperioden kan krevje refusjon frå NAV etter folketrygdloven Refusjon kan gis for opptil tre månader før kravet blei sett fram, jf folketrygdloven I følgje Statistisk sentralbyrå var det legemeldte sjukefråværet i pleie- og omsorgssektoren 9 prosent i 2012, og samanlikna med året før har det auka noko. Dette har også vore ein tendens på andre yrkesområde. 14 Det samla sjukefråværet i pleie- og omsorg har vore kring 11 prosent kvart år i perioden 2007 til 2012 (SSB ). Det er om lag det same som kjem fram av KS sitt PAI-register 16. I sin nøkkeltalsrapport for kommunane skriv KS at sjukefråværet for pleie- og omsorg som heilheit er redusert frå 11,1 prosent til 10,5 frå 2010 til Sosial- og helsedepartementet (1999): I-0971 B Sykehjemmenes rolle og funksjoner i fremtidens pleie- og omsorgstjeneste analyse av alders og sykehjemsfunksjoner. Rapport. 12 Sintef: Bemanning og tjenestetilbud i sykehjem. SINTEF A6261, Den norske legeforening: Når du blir gammel - og ingen vil ha deg... Statusrapport, august Personaladministrativt Informasjonssystem (PAI-registeret) er eit løns- og personalregister som driftast av Kommunesektorens organisasjon KS. Statistikken er basert på årleg rapportering frå kommunane

17 4. Data 4.1 Organisering av pleie- og omsorgssektoren i Sogndal kommune Pleie- og omsorgstenestene i Sogndal kommune er organisert i dei to tenesteområda «pleie- og omsorg» og «helse og sosial» som vert leia av kvar sin tenesteleiar som rapporterer til rådmannen. Tenesteleiar for pleie- og omsorg har ansvar for tilbodet til dei eldre og fysisk funksjonshemma. Dette omfattar sjukeheimen, samt heimetenestene der praktisk bistand, aktivisering og heimesjukepleie utgjer størstedelen av tenesta. Tenesteleiaren for Helse og sosial har ansvar for tenester til psykisk utviklingshemma (PU), psykisk helsearbeid og rus. Også innan denne tenesta yt ein praktisk bistand, men då i hovudsak personretta praktisk bistand knytt til rettleiing og opplæring, utan eigenbetaling. Den overordna organiseringa går fram av figuren under. Figur 1: Ansvarsfordeling mellom pleie- og omsorgseininga og helse- og sosialeininga i Sogndal kommune. Rådmann Tenesteleiar Helse og sosial Tenesteleiar pleie og omsorg Psykisk helsearbeid Tenester til rusavhengige Sjukeheim Ambulerande heimetenester i omsorgsbustader og eigen heim. Tenester til psykisk utviklingshemma Heildøgnsbemanna omsorgsbustader Gjennom ei tverrfagleg samarbeidsgruppe (TSG) samhandlar dei to tenesteområda tett med kvarandre. TSG er eit fora der ein drøftar dei fleste sakene/søknadene fleirfagleg og på tvers av områda. Siktemålet med gruppa er mellom anna å sikre at tilbodet til innbyggjarane vert handsama likt. Arbeidet i TSG er nærmare omtalt i avsnitt 4.5 Tildeling av tenester. Tenesteeining kommunalteknikk har ansvar for drift og vedlikehald av kommunale bygg, herunder også sjukeheimen og kommunale omsorgsbustadar. 4.2 Pleie- og omsorgstenestene i Sogndal kommune Overordna har Sogndal kommune vald ein heimetenesteorientert modell for omsorgstenesta. Tenesta har få institusjonsplassar, og det går fram av dokumentasjon og intervju at kommunen i størst mogleg grad satsar på å yte heimetenester i kommunale omsorgsbustadar og i eigen heim. Av intervju går det fram at siktemålet er å finne eit omsorgsnivå som er tilpassa den einskilde 17

18 brukar. Sjølv viser kommunen i Notat til drøfting HOG-gruppa til at ein har bygd ut tilbodet med omsorgsbustadar til eldre og funksjonshemma, samtidig som institusjonsplassar ikkje skal nyttast som bustad over tid. 18 I intervju går det fram at kommunen har ein overordna filosofi om at eldre skal bu lengst mogleg heime, og at det er små avstandar i kommunen, noko som gjer en heimetenestemodell mogleg. Difor valde kommunen i 2003/2004 å etablere fleire omsorgsbustadar med fellesløysingar, i samsvar med anbefalingar frå mellom anna nasjonale styresmakter. Det blir opplyst at kommunen bygde omsorgsbustadar i staden for fleire institusjonsplassar mellom anna fordi det er meir økonomisk gunstig til dømes gjennom innkrevjing av husleige, at bebuarane sjølv dekkjer kostnader knytt til medikament osb. I intervju blir det vist til at kommunen også kalkulerte inn at bidrag frå pårørande ville vere større med omsorgsbustader enn ved institusjonsplassar, men denne effekten har ikkje materialisert seg. Omsorgsbustadane vart bygd sentralt i sentrum, lokalisert saman med sjukeheimen, av di ein vurderte ei samlokalisering som den løysinga som ville gje mest mogleg ut av ressursane. Sogndal omsorgssenter omfattar både sjukeheimen (institusjonen), ein base for heimebaserte tenester, rehabiliteringstilbod, samt til saman 62 omsorgsbustadar i hovudsak knytt til fysisk sjuke og eldre i Skulevegen 9, 7C og 7B, samt 13 bueiningar i Leighgota 3 (300 meter frå omsorgssenteret) og 10 bueiningar i Fossetunet 1 B (som og ligg sentralt i høve omsorgssenteret). I tillegg til desse har kommunen også til saman 15 omsorgsbustader i Stedjeveien 25, 27 og 29. Dei ulike omsorgsbustadane er nærare omtala under avsnitt I Plan for pleie- og omsorgstenesta til eldre i Sogndal kommune vert det vist til nasjonale utgreiingar som syner at innbyggjarane vert eldre, men at uvissa i framskrivingar tilseier ei rullering av planen kvart fjerde år. Revisjonen er ikkje kjent med at det er gjennomført ei rullering av planen etter at den blei utarbeidd. Med utgangspunkt i analysane vert det i planen tilrådd at (om tenesta får tildelt nye ressursar) skal kommunen prioritere: å styrke bu, pleie og omsorgstilbodet til personar med demens å stryke aktivitets- og rehabiliteringstilbodet kompetanseheving av dei tilsette På investeringssida er det oppgradering/utviding av sjukeheimen som vert trekt fram som viktig Sjukeheimen Sjukeheimen opna i 1981 og i intervju blir det opplyst at sjukeheimen i dag har 33 rom der 4 kan nyttast som dobbeltrom. I tillegg må nokre av enkeltromma dele bad. Institusjonen har tilbod om korttidsopphald, avlastning, rehabilitering som krev døgnopphald og terminpleie, samt langtidsopphald for personar som har store medisinske behov. Sjølv om det samla er 37 senger ved sjukeheimen, er ikkje alle i bruk til ei kvar tid. Ifølgje tenesteleiar har ein på årsbasis nytta i gjennomsnitt om lag plassar dei siste tre åra. I KOSTRA er det rapportert inn at Sogndal kommune har 37 sjukeheimsplassar. På kommunen sin nettstad går det per september 2013 fram at «Sogndal omsorgssenter har ( ) 25 institusjonsplassar. ( ). Inntil 8 plassar i institusjon vert nytta til korttids-/dag-/natt- og rehabiliteringsopphald.» 19 I Plan for pleie- og omsorgstenesta til eldre i Sogndal kommune står det at institusjonen har eit budsjett for 2008 som tilsvarar gjennomsnittleg forbruk på 25 plassar, pluss ei auke i ramma i budsjettet for 2008 som tilsvarar om lag det det kostar å drifte 2 plassar. I planen vert det oppgitt 33 plassar på sjukeheimen. I intervju gir både avdelingsleiar for sjukeheimen og 18 Notat til HOG-gruppa av som omhandlar ein gjennomgang av meirforbruket i pleie- og omsorgstenesta i Sogndal kommune

19 tenesteleiar uttrykk for at det i driftsramma er rom for eit årleg gjennomsnittleg belegg på 25 sengeplassar. I intervju blir det vist til at då kommunen har vald ein omsorgsmodell med få institusjonsplassar, er det berre dei sjukaste og mest hjelpetrengande som får tilbod om plass på sjukeheimen. Det blir opplyst at siktemålet er at institusjonen i minst mogleg grad skal vere eit butilbod, men heller vere retta mot rehabilitering og behandling. Sjølv om nokre brukarar blir på sjukeheimen over lengre tid, er det ifølgje intervju eit mål at ingen skal bu der meir enn seks månader før dei flyttar attende til eigen eller tilrettelagd bustad. I intervju kjem det fram at det er visse bygningsmessige utfordringar med institusjonen. Det dreier seg mellom anna om at nokre av romma er dobbeltrom, at nokre enkeltrom må dele bad, at bada er små med liten plass til hjelpemiddel, mangel på lager og lange avstandar. Kommunen er no i sluttfasen av eit planarbeid for å bygge ein ny sjukeheim som vil løyse desse utfordringane, samt gje ei kapasitetsauke Omsorgsbustadar Det blir opplyst at omsorgsbustadane som er knytt til Sogndal omsorgssenter i hovudsak er nytta av fysisk sjuke og eldre. I Skulevegen 7C er det 32 heildøgns bemanna omsorgsbustadar, der 16 vert nytta av personar med demens og 16 bueiningar vert nytta av personar med høgt hjelpenivå av annan karakter. Skulevegen 7C blir rekna som ei eiga sone innanfor dei heimebaserte tenestene, og har eigen turnus både på dag, kveld og natt. På natt er turnusen samordna med den ambulante delen og med sjukeheimen. I Skulevegen 9, som opna i 1998, er det 18 bustadar for bebuarar som får heimebaserte tenester frå den ambulante heimetenesta. I Skulevegen 7B (rehabilitert i 2004) er det 12 bueiningar med bebuarar som også får heimebaserte tenester frå den ambulante heimetenesta. I tillegg er det 13 omsorgsbustadar i Leighgota 3, og 10 omsorgsbustadar i Fossetunet 1b, der bebuarane får heimetenester frå den ambulante heimetenesta. I Skulevegen 7b og 9, og i Leighgota 3 er det relativt fast bemanning på dagtid ved at det er dei same personane som har desse omsorgsbustadane på arbeidslistene sine. I tillegg har kommunen 4 omsorgsbustadar ved Fjærlandsfjord busenter. I tillegg er det i Stedjevegen 25 6 bueingar innan psykisk helse medan det er 9 bueiningar med heildøgns bemanning for personar som er psykisk utviklingshemma i Stedjevegen 27 og 29. Ifølgje opplysningar revisjonen har motteke frå Sogndal kommune, er det følgjande omsorgsbustadar i kommunen: 41 heildøgns bemanna bustadar o 32 omsorgsbustadar i Skulevegen 7C, og o 9 einingar til psykisk utviklingshemma i Stedjevegen 27/29 63 omsorgsbustadar som ikkje er heildøgns bemanna o 18 i Skulevegen 9 til fysisk sjuke og eldre o 12 i Skulevegen 7B til fysisk sjuke og eldre o 13 i Leighgota 3 til fysisk sjuke og eldre o 10 i Fossetunet 1 B til fysisk sjuke og eldre o 6 i Stedjevegen 25 for brukarar innan psykisk helse o 4 i Fjærlandsfjord busenter I intervju kjem det fram at det er høg etterspurnad etter kommunale omsorgsbustadar. Bebuarane i omsorgsbustadane får heimetenester i samsvar med vedtak, ut frå behov. Det vert peika på at ei utfordring for Sogndal har vore at omsorgsbustadane har låg husleige (langt under marknadspris), noko som ein oppfattar som ein medverkande årsak til den store etterspurnaden etter omsorgsbustader. Kommunen vil no justere opp husleigene for å dempe det økonomiske 19

20 insentivet. Tidspunkt for auke av husleiga for kvar bustad er avhengig av dei einskilde husleigeavtalane Ambulerande heimeteneste Den ambulerande delen av heimetenestene i kommunen er delt inn i tre soner. Desse sonene vert kalla, «Fjøra», «Fjærland», og «Stedje». I tillegg vert dei 32 heildøgns bemanna omsorgsbustadane ved Sogndal Omsorgssenter, «Skulevegen 7C», rekna som ei eiga fjerde sone, med eigen turnus. Kvar av sonene skal ha eigen soneleiar, men i juni 2012 hadde soneleiaren for Fjøra også eit mellombels utvida ansvar for sonene i Fjærland og Stedje som for tida var utan eigen soneleiar. Sonene Fjøra og Stedje utgjer sentrumssonene, og i intervju blir det opplyst at det er eit tett samarbeid mellom dei. Innan kvar sone har soneleiaren ansvar for heimesjukepleie, heimehjelp, støttekontaktar, og sakshandsaming av matombringing og tryggleiksalarm. 4.3 Rapportering av KOSTRA-data Økonomisjefen har det overordna ansvaret for KOSTRA-rapporteringa for Sogndal kommune, medan dei einskilde tenesteleiarane har ansvar for tenesterapportering for si eining, samt ansvar for at fastsette fristar vert haldne. Under revisjonen var det overordna ansvaret for KOSTRArapporteringa delegert til ein rådgjevar ved økonomiavdelinga, som var tidlegare økonomisjef i kommunen. Kvart år lagar økonomiavdelinga ei oversikt over kven som har ansvar for å sende inn ulike skjema i samband med KOSTRA-rapporteringa, og purrar dei tenesteeiningane som ikkje held fristane. I intervju blir det opplyst at økonomiavdelinga ved behov gir informasjon til tenesteleiarane om koplingar mellom art, funksjon osb, samt kopierer opp den årlege KOSTRArettleiaren til kvar tenesteleiar. I intervju vert det peika på at førespurnader som økonomavdelinga får i samband med føring av kostnader, tyder på at rettleiaren ikkje blir aktivt nytta i alle tenesteeiningar. Vidare vert det vist til at det kan vere ei utfordring at tenesteleiarar i ein del tilfelle ikkje kontrollerer om det som blir rapportert er korrekt. Kommunen har ikkje etablert ei uavhengig kvalitetssikring av dei data som dei ulike tenesteleiarane har ansvar for å rapportere. Dette inneber at det er tenesteleiar som i praksis har heile ansvaret for tenesterapportering for eige område, inklusive kvalitetssikring av dei data som vert sendt inn. I intervju vert det kommentert at kvalitetssikring av KOSTRA-rapporteringa truleg er ei nedprioritert oppgåve hos tenesteleiarane, mellom anna grunna mangel på tid. Økonomiavdelinga i kommunen er ansvarleg for rekneskapsrapporteringa. Det er ikkje utarbeidd skriftlege rutinar eller retningsliner for kvalitetssikring av innrapporterte data, og sentraladministrasjonen etterspør ikkje i kva grad slik kvalitetssikring blir gjennomført. I intervju blir det vist til at Sogndal kommune dei seinare åra har hatt fokus på å auke kvaliteten i rapporteringa til KOSTRA, og at kommunen mellom anna har retta opp i en del feilføringar når det gjeld pleie og omsorg. Det blir peika på at det innanfor tenester til psykisk utviklingshemma har vore ført mykje på funksjon 234 (aktivisering) som skulle vore ført på funksjon 254 (tenester til heimebuande), men at dette har blitt retta opp i Kostra-rapporteringa frå og med Vidare blir det i intervju vist til at ei tidlegare feilkjelde i Kostra-rapporteringa er matombringing. Dette hadde samanheng med at tenesta vert produsert på kjøkkenet som er tilknytt sjukeheimen, men at ein del av lønsutgiftene likevel skal førast på funksjon 254 (heimetenester). Dette har blitt retta opp, ifølgje intervju. 20