1. Rådmannen sin innleiing

Transkript

1 Årsmelding og rekneskap 213

2

3 Innhold 1. Rådmannen sin innleiing Innsatsområda Å bu i Hjartdal Folketalsutvikling Demografi Levekår Bustad Omsorgstenester Heimetenester Institusjonstenester Skule- og barnehagetilbodet Skulen Trygge lokalsamfunn beredskap Grunnlag for vekstkraftig utvikling Nøkkeltal mål og resultat Sentrum og møteplassar Sauland sentrum Tuddal frå bygd til landsby Gvammen og Nordbygda Omnesfossen Møteplassar Nøkkeltal mål og resultat Levevegar Næringsstruktur Primærnæringar Reiseliv Etablering Næringsareal Næringsforum Næringsfond Praktisk yrkesopplæring Kommunen som arbeidsplass Nøkkeltal mål og resultat Identitet der røtene er Omdøme Kultur og frivilligheit Lokalsamfunn med MOT Kulturlandskap Nøkkeltal - status og mål i planperioden Det moderne samfunnet Førebygging og folkehelse ekommune/ikt Lokaldemokrati og brukardialog Fritidsbebuaren Effektiv kommunal forvaltning Klima og energi Nøkkeltal mål og resultat Økonomisk resultat Verdsøkonomien Norsk økonomi Kommuneøkonomien Skatteinntekter Rammetilskott Kraftinntekter Utbytte Renter og avdrag Løn og sosiale utgifter Pensjon Overføring til investeringsrekneskapen Driftsutgifter rammeområda Økonomiske nøkkeltal

4 Rekneskapsmessig meir/mindreforbruk Investeringsrekneskap Gjeld Sjølvkostområda Gjennomføring av konkrete tiltak Driftsbudsjettet Papirlause folkevalde Stillingsreduksjon skule Redusert vikarbruk/vakansar Stillingsreduksjon barnehage Stillingsreduksjon helsekontor Mindreforbruk utskrivingsklare pasientar Bytte av fagsystem Samanslåing av NOT og POB Fjerning av seniorpolitiske tiltak Stillingsreduksjon landbruk Stillingsreduksjon Hågån Auka inntekter Kulturskule i SFO Avsetning næringsfond Profilering/informasjon Logoped Auka vedlikehald av kommunale bygg Investeringsbudsjettet Papirlause folkevalde ERP-system Regionale IKT-tiltak Omsorgsbustader Tenestebil - psykisk helse Øvstebø Bustadfelt Sauland Gvammen vassverk Garderobe på kommunehuset Øygardsjordet Oppfølging av verbalpunkt Innføring av eigedomsskatt frå Erverv av bustadtomter i Tuddal og Hjartdal Tomme gardsbruk/hus Utflytta ungdom Effektivisering Vilkårsrevisjon Hjartdøla Politikargodtgjering Annan rapportering Tilsyn Internkontroll Diskriminering og tilgjenge Vedlegg Noter Revisjonsberetning 67 2

5 1. Rådmannen sin innleiing Rådmannen har tidlegare gitt uttrykk for uro over utviklinga i kommunen sin økonomi og gitt uttrykk for at det er behov for ein økonomisk snuoperasjon. Når vi ser tilbake på 213 er det framleis grunn til uro - fordi det blir brukt meir pengar enn vi får inn, og fordi vi brukar meir av fondsbehaldninga enn vi tilfører fondsbehaldninga. Det er likevel lys i tunellen - fordi det er gjort politisk tøffe prioriteringar som sikrar auka inntekter til kommunen - og fordi det administrativt blir arbeidd godt med effektivisering og budsjettoppfølging. Rådmannen legg i år fram ein rekneskap som viser at verksemdene blir drifta innafor dei tildelte rammene totalt sett. Når det likevel blir eit negativt resultat skuldast det inntektssvikt. Kommunen har eit meirforbruk/mindreinntekt på netto 1,6 millionar før strykingar. Svikten i skatteinntekt utgjør isolert sett 2 millionar. 213 har vore eit år med høg aktivitet og rådmannen må konstatere at det ikkje har vore mogeleg å oppfylle alle krav og forventningar som kommunestyret har sett. Svært mange av dei politiske forventningane er knytt til kommunen sin rolle som samfunnsutviklar. For å få til ei meir koordinert og heilskapleg tilnæring til dette arbeidet blei den kommunale organisasjonen endra med verknad frå august 213. På sikt meiner rådmannen at det skal vere mogeleg å sjå resultat av dette. Arbeidet med kommuneplanen sin arealdel og førebuing av eigedomsskatt for bustad og fritidsbustad har krevjd mykje av administrasjonen. Det er i kommuneadministrasjonen/leiinga lagt ned mellom 1,3-1,5 årsverk som ikkje er avspasert eller betalt løn for. Rådmannen er bekymra for korleis dette vil påverke arbeidsmiljøet og dei tilsette sin helsesituasjon over tid. Det mest positive i 213 har vore: Kommuneplanen sin arealdel vedteken 1,3 millionar i statstilskot til "Tuddal - frå bygd til landsby" Samla driftsutgift for einingane lågare enn budsjettert Halvering av sosialhjelpsutgiftene Hjartdal kommune kåra til "Topp 3" på serviceundersøking av Forbrukerrådet Det mest negative i 213 har vore: Negativt netto driftsresultat Auke i spesialundervisning Kapasitet i høve til ambisjonsnivå (måloppnåing) Det er ei stor glede å vere rådmann i Hjartdal kommune. Samarbeidet mellom dei politiske partia, og mellom dei folkevalde og rådmannen, er godt. Kommunen har òg svært dyktige og lojale medarbeidarar. Takk til folkevalde, tillitsvalde og tilsette for innsatsen i 213. Sauland, mars 214 Rune Engehult, Rådmann 3

6 2. Innsatsområda 2.1. Å bu i Hjartdal Folketalsutvikling Ved inngangen til 213 hadde Hjartdal 169 innbyggjarar. I SSB sine prognosar juni 212 forventa dei ein nedgang til 1586 innbyggjarar i løpet av 213. Målet kommunestyret sette for 213 var 161 innbyggjarar. Ved utgangen av 213 viser folketeljinga at Hjartdal har 162 innbyggjarar. Den positive veksten som har vore dei siste 4 åra er dermed stoppa opp. Målsettinga blei ikkje nådd, men det har likevel vore ei auka frå det tidspunktet målsettinga blei sett (desember 212). Da låg folketalet frå 3. kvartal 212 til grunn for målsettinga. Da var det 1593 innbyggjarar i kommunen. I høve til kommunen si målsetting om tre livskraftige bygder så er det interessant å sjå på befolkningsutviklinga i dei tre bygdene: Kjelde: SSB Kjelde: SSB Folketal Tabellen viser at det ikkje er nokon markert skilnad mellom bygdene. Frå 21 til 213 har det vore ein reduksjon på 6 personar i Hjartdal, ei auke på 2 i Sauland og ein reduksjon på 12 i Tuddal. Den største prosentvise auken har dermed vore i Tuddal. Dette må sjåast i lys av prosjektet "Tuddal - frå bygd til landsby". Dette er etter rådmannen si vurdering nok eit døme på at målretta arbeid gir resultat. Nærare analyse av folketalsutviklinga viser at det i 213 var eit fødselsunderskot på 4. Det blei fødd 19 barn, mens det døyde 23 personar. Dette er ei forbetring frå 212 da det var eit fødselsunderskot på 14. Det flytte 12 personar frå utlandet til Hjartdal i 213. Innflyttinga frå andre kommunar i Noreg var på 43, medan utflyttinga til andre kommunar var på 54 personar. To personar flytta frå Hjartdal til eit anna land. Utan busetting av 7 flyktningar ville folketalet ha gått ytterlegare ned Kjelde: SSB Folketalsutvikling i kvartal 2. kvartal 3. kvartal 4. kvartal Tabellen over viser at folketalet i 213 var veldig stabilt. I 212 varierte folketalet betydeleg i løpet av året. 4

7 Innbyggjartal Innbyggjarar 1-5 år Kjelde: SSB Kjelde: SSB Tabellen viser at sjølv om det har vore ein positiv/stabil utvikling dei siste åra, så er det 78 færre innbyggjarar i dag enn for 2 år sidan. Rådmannen meiner det er viktig å redusere utflyttinga, samt å leggje til rette for enda større innflytting. Tilrettelegging for bustadbygging er viktig i den samanheng. Rådmannen trur at ei auka tilflytting òg vil verke positivt inn på fødselstala Demografi Når folketalsutviklinga blir bryte ned på ulike aldersgrupper ser vi denne utviklinga: Kjelde: SSB Fødde Tabellen viser at fødselstala varierar frå år til år. Fødselstala for perioden viser kva for elevtal det vil vere i 1. klasse i åra framover, under føresetnad at det ikkje skjer inn- eller utflytting. Tala viser eit snitt på 14 fødslar. Det var ei svært gledeleg utvikling i talet på fødde i nye innbyggjarar blei fødd. Vi må tilbake til 26 for å finne eit tilsvarande tal. Tabellen viser korleis folketalet blant 1-5 åringane har utvikla seg dei siste 2 åra. Det har vore ein jamn nedgang gjennom denne perioden. Det er i dag ca 25 færre barn i denne aldersgruppa enn det var for 2 år sidan. Dette er etter rådmannen si meining ei utvikling som bør ha stor innverknad på kommunale strategiar. Når det gjeld det kommunale tenestetilbodet (barnehage) til denne aldersgruppa gjer samfunnsutviklinga at etterspurnaden etter tenester i dag er minst like stor som tidlegare. Det har mellom anna vore ein merkbar auka i talet på eittåringar i barnehagane dei siste åra Kjelde: SSB Innbyggjarar 6-15 år Tabellen viser at talet på innbyggjarar i skulepliktig alder er lågare enn for 2 år sidan. For 1 år sidan var det 3 elevar meir i grunnskulen. Dette er etter rådmannen si meining ei alvorleg utvikling som bør ha stor innverknad på kommunale strategiar og tenestetilbod. 5

8 Innbyggjarar år Innbyggjarar år Kjelde: SSB Kjelde: SSB Tabellen viser at talet på åringar har gått opp igjen etter ein bølgjedal for 1 år sidan. Auken vi ser må sjåast i samanheng med den toppen som var i aldersgruppa 6-16 år for 1 år sidan. Dei er i aldersgruppa år nå. Mange i denne aldersgruppa kjem nå til å reise ut for å ta vidare utdanning. Det er etter rådmannen sitt syn viktig å halde kontakt med desse ungdomane slik at dei vel å flytte tilbake til Hjartdal når dei er ferdige med utdanninga si og er i etableringsfasa. Med ei så stor ungdomsgruppe er det potensial for folkevekst i eit 1-15 års perspektiv Kjelde SSB Innbyggjarar 2-44 år Tabellen som viser talet på innbyggjarar i aldersgruppa 2-44 år er dyster lesing. Det er ein svært stor nedgang i talet på innbyggjarar i denne aldersgruppa. Konsekvensen av dette vil vere vesentleg færre fødslar. Dette er ein trend vi ser i fødselstalet, men rådmannen meiner det er grunn til ennå større bekymring når ein ser desse tala. Tabellen viser at det har vore ei kraftig auke i talet på innbyggjarar mellom år Kjelde: SSB Tabellen viser at det har vore ein nedgang i talet på innbyggjarar i aldersgruppa år dei siste 2 åra. Dette har samanheng med dei låge fødselstala på mellom Vi veit at det i åra etter 1945 var ei kraftig auke i fødselstala. Om få år kjem desse kulla inn i denne aldersgruppa. Tala viser at vi har ein "pustepause" som må brukast til å bygge opp infrastruktur og tenester som det vil vere behov for om 1-15 år. Nedgangen har stoppa opp, og vi ser at figuren for aldersgruppa år at vi kan vente ei kraftig vekst framover. Berre frå 212 til 213 har denne aldersgruppa auka med 11 personar. 15 Innbyggjarar år Innbyggjarar 8-89 år

9 På same måte som for aldersgruppa 7-79 år så er det ei nedgang i talet på innbyggjarar i aldersgruppa 8-89 dei siste 2 åra. Dette har samanheng med låge fødselstal i perioden Det er viktig å bruke dette pusterommet til å bygge opp eit effektivt tenestetilbod som gjer at flest mogeleg kan meistre sine eigne liv i eigen heim så lenge som mogeleg Kjelde: SSB Tabellen viser at det ikkje er så mange innbyggjarar over 9 år. Etter eit stabilt tal over lang tid viser tabellen ei stor prosentvis auke dei siste 1 åra. Fleire lever lenge. Svært mange av dei som er over 9 år har helse- og omsorgstenester av betydeleg omfang. Denne utviklinga krev mykje av det kommunale tenesteapparatet. Det er nå like mange innbyggjarar over 9 år som kommunen har av plassar med heildøgns omsorg. På landsbasis er det ei kraftig auke i behovet for plassar med heildøgns omsorg blant innbyggjarar under 67 år Levekår Innbyggjarar over 9 år Folkehelseinstituttet har utarbeidd ein oppdatert folkehelseprofil per oktober 212. Folkehelseprofilen er eit verktøy for at kommunen skal oppfylle lovkravet om å ha oversikt over helsetilstanden i eiga befolkning. Folkehelseprofilen gir informasjon om på kva for område kommunen bør setje i verk tiltak for å unngå store utgifter i framtida. Folkehelseprofilen for Hjartdal viser at kommunen skil seg ut frå landsgjennomsnittet på følgjande område: Om befolkninga Forventa levealder for kvinner er høgare Prosentdelen eldre over 8 år er høgare. Levekår Prosentdelen uføretrygda under 45 år er høgare Prosentdelen barn med einsleg forsørgjar er lågare. Miljø Talet på personar knytt til vassverk med forskriftsmessig tilfredsstillande analyseresultat m.o.t. E. coli, i prosent av befolkning knytt til rapportpliktig vassverk, ser ut til å vere høgare. Færre personar blir lagt inn på sjukehus for personskadar etter ulykker. Levevanar Overvekt/fedme blant unge menn er noko høgare Helse og sjukdom Prosentdelen med psykiske problem og lidingar er lågare Bruken av kolesteroldempande legemiddel er høgare. Ein utfordring vi ser lokalt er tildeling av reseptar for sovemedisinar. Etter rådmannen si meining er det høge talet på uføretrygda under 45 år som er det mest urovekkjande resultatet i folkehelseprofilen. Det er òg grunn til å reflektere over kvifor folkehelseprofilen ikkje viser vesentleg betre resultat enn landsgjennomsnittet. Rådmannen meiner at effekten av den store ressursbruken per elev innan skulesektoren over mange år burde ha ført til eit resultat som var betre enn landsgjennomsnittet. 7

10 Bustad Kommunestyret vedtok i 213 ei utviding av Øvstebøfeltet som prioritert bustadfelt. Administrasjonen har på den bakgrunn innleia dialog med grunneigar om kjøp av areal. Midlar til erverv og opparbeiding av infrastruktur er lagt inn i budsjett/økonomiplan i 214 og 215. Kommunen fekk i førespurnadar om kjøp av bustadtomt, men ingen av dei har så langt blitt konkretisert. I tilegg er det ein del førespurnadar frå folk som er på jakt etter småbruk eller landlege tomter. Rådmannen har inntrykk av at kommunen først og fremst trekk til seg dei som seg for seg busetting utafor bustadfelt. Dette kjem òg til uttrykk ved at dei få bruka som blir omsett i den opne marknaden ofte blir selt over takst. Administrasjonen har ikkje hatt kapasitet til å følgje opp økonomiplanen sitt verbalpunkt om å leggje fram ei sak/prosjekt for kartlegging/oppfølging av tomme gardsbruk/hus, men det er gjennomført kontroll med buplikta. Det er ikkje avdekka brot på buplikta på bustadeigedom, medan det blir arbeidd med oppfølging av mogeleg brot på konsesjonsplikta. Det er gjennomført kontroll av buplikt. Det er ikkje avdekka brot på buplikta på bustadhus (nullkonsesjonssaker). Hus kan stå tomme, men det er ikkje i strid med regelverket. Det blir arbeidd med oppfølging av mogeleg brot på konsesjonsplikta. Det er nå reelt sett 3 ledige tomter på Øvstebøfeltet i Sauland og 3 ledige tomter på Gvålefeltet i Tuddal. I Hjartdal er det ingen ledige tomter i kommunalt felt. Ei utviding av Øvstebøfeltet vil gi 17 nye tomter. Kommunen har gjennom si eigarrolle i Hjartdal burettslag medverka til at det i 213 blei ferdigstilt fire familiehusvære på Øvstebø. To av leilegheitene blei seld i 213. Det er gitt byggeløyve til 5 nye bustadar i kommunen i 213 og det er omsett 6 bustadar Omsorgstenester Hovudmålsettinga med samhandlingsreforma er å førebygge sjukdom og å redusere utgiftene til helsehjelp på lang sikt. For å endre praksis i kommunane er det tatt i bruk økonomiske verkemiddel; betaling for utskrivingsklare pasientar og kommunal medfinansiering av sjukehusbehandling. Når det gjeld utskrivingsklare pasientar så har Hjartdal, på lik line med mange andre kommunar, i stor grad klart å ta i mot desse pasientane. I 213 hadde Hjartdal kommune 7 overliggardøgn. Kommunal medfinansiering inneber at kommunen må betale 2% av kostnaden ved behandling av medisinske diagnosar i spesialisthelsetenesta Kostnad per innbyggjar Hjartdal Gruppe 5 Telemark Noreg Figuren over viser at Hjartdal sine medfinansieringskostnadar per innbyggjar ligg litt lågare enn snittet i Telemark, likt med vår kommunegruppe, men høgare enn landsgjennomsnittet. Hjartdal kommune sine kostnadar til medfinansiering er lågare i 213 enn i 212, men her må ein rekne med variasjonar frå år til år på grunn av få innbyggjarar. Effekten av førebyggjande arbeid er vanskeleg å måle og må sjåast i eit langsiktig perspektiv. Den nye regjeringa har varsla at dei vil avvikle ordninga med kommunal medfinansiering. 8

11 Inntekt Tall i 1 kroner Utgift Komp.tillegg Statstilskot Krevjande å følgje opp behandlingsplanar og tiltak pga ustabil bemanning Generell auka arbeidspress Heimetenester Arbeidet med å dreie tenestetilbodet i retning av meir heimeteneste har halde fram i 213. Det har blitt fatta fleire nye vedtak om tildeling av tenester i 213 enn i 212. Figuren over viser at Hjartdal kommune har hatt større inntekter enn utgifter knytt til samhandlingsreforma. Dette skuldast i første rekke at kostnadene til utskrivingsklare pasientar vesentleg lågare enn budsjettert. Reknestykket er likevel ikkje fullstendig. Kommunen strekker seg svært langt for å kunne ta i mot pasientar til fastsett tid. Dette krev ofte ekstra ressursar som kommunen sjølv må dekke òg som ikkje kommer med i reknestykket over. Storleiken på disse kostnadene er vanskeleg å berekne men det er ikkje usannsynleg at det kan dreie seg om fleire hundre tusen. Det er òg grunn til å merke seg at kompensasjonstillegget vil falle bort frå og med 215. Det er inngått 13 avtaler mellom kommunen og Sykehuset Telemark HF for å regulere samhandlinga. Det to første åra med samhandlingsreforma viser at Hjartdal kommune klarer å oppfylle kommunen sine forpliktingar. Dei tilsette opplever at dei har fått ein meir utfordrande og spanande arbeidskvardag. Det krev meir fagkompetanse. Tilbakemeldingane frå pasientar og pårørande er òg positive. Pleie og omsorg i nærmiljøet blir opplevd som positivt. Samhandlingsreforma førar likevel til utfordringar; Tilgang til nok og riktig kompetanse Behov for meir kostbart utstyr Meir tid går med til dokumentasjon og fagleg utvikling Kommunikasjon mellom legevakt og sjukehus knytt til inn- og utskriving 213 er det første året med natteneste gjennom heile året. Talet på brukarar har variert, men det siste halve året har det vore 6-8 faste besøk kvar natt. I tillegg har det vore utrykking på tryggingsalarm. 61 av totalt 76 alarmar blei utløyst på natta. Tidlegare var det ikkje utrykking ved alarm på natt. Nattenesta er såleis med på å gjere kvardagen tryggare for mange - og gjer det mogeleg for fleire å bu heime lenger. Det har vore ei auke i talet på tryggingsalarmar på over 2%. Erfaringane viser at innføring av natteneste har ført til utsett behov for innlegging på sjukeheimen. Det gjer at folk får mogelegheit til å bu heime lenger. Pasientar som blir skrive ut frå sjukehus har kunne reise heim, eller har berre hatt behov for eit kort rehabiliteringsopphald på sjukeheimen. Vidare oppfølging har dei fått av heimetenesta. Nattenesta har våre nyttig for oppfølginga av kreftpasientar. Desse har ofte eit sterkt ønskje om å få vere heime i staden for på sjukeheimen Institusjonstenester Det har vore i gjennomsnitt 28 pasientar på sjukeheimen gjennom året. Det er 29 plassar ved sjukeheimen. Dei to føregåande åra har det vore overbelegg. Ledig kapasitet har vore leigd ut til andre kommunar. Det har vore mogeleg å redusere belegget på grunn av nattenesta i heimetenestene. Dei pasientane som er meldt til kommunen frå spesialisthelsetenesta har fått plass i løpet av få dagar. Sjukeheimen har i 213 i liten grad gitt tilbod til pasientar med lågare 9

12 omsorgsbehov enn det ein reknar som kriteria for å få sjukeheimsplass. Dei pasientane som har lågt omsorgsbehov har fått tildelt plass tidlegare - da det ikkje var tilbod om natteneste. Den delen av kommunen sitt pleie- og omsorgsbudsjett som går til institusjonsteneste er redusert med 2% frå 212 til 213. Dette er etter rådmannen sin oppfatning positivt og ein trend som det er ønskjeleg å vidareføre. For å kome likt med snittet i Telemark må ca 1% av budsjettet omfordelast frå institusjonsteneste til heimeteneste. Hjartdal kommune har ikkje sett av særskilte plassar i institusjon til korttidsopphald (avlastning og rehabilitering). Det er eit ønskje om ei meir bevisst haldning til dette. Redusert press på langtidsopphald gjer det mogeleg å prioritere korttidsopphald. I 213 var det 33 døgn korttidsopphald fordelt på 17 pasientar Skule- og barnehagetilbodet Kjelde: GSI Sauland Hjartdal Tuddal Dei historiske elevtala viser at det dei siste fire åra har vore stabilitet ved alle skulane. Inneverande skuleår er det til saman 126 elevar i klasse. Det er ein auke på 2 elevar sidan førre skuleår. 126 elevar totalt gir eit snitt på 18 elevar per trinn. I 213 blei det fødd 19 barn i Hjartdal kommune. Prognosane framover viser at elevtalet vil gå ned dei komande åra. Rådmannen meiner at denne utviklinga er ein trussel mot det faglege og sosiale miljøet ved skulane i kommunen. Kommunestyret vedtok i desember 211 å gjennomføre ein skuledebatt. Prosessen blei gjennomført i 212, men endeleg vedtal blei fatta i januar 213. Kommunestyret vedtok at det framleis skulle vere skule og barnehage i alle tre bygdene. Spørsmålet om oppvekstsenter i Hjartdal og Tuddal blei utsett og sett i samanheng med ei større organisasjonsutviklingsprosess. I mai vedtok kommunestyret, i samband med organisasjonsutviklingssaka, samrøystes at det ikkje skulle etablerast oppvekstsenter. I desember vedtok kommunestyret, i samband med handsaming av økonomiplan og budsjett, at det skulle etablerast oppvekstsenter i Hjartdal og Tuddal likevel. 1

13 og 2 åringar i bhg Opphald > 33 timar Figuren viser gjennomsnittlege grunnskulepoeng siste fire år. Figuren viser at Hjartdal ligg høgare enn Telemark, men lågare enn kommunegruppe 5 og landsgjennomsnittet. Tala for dei enkelte åra viser store variasjonar for Hjartdal. Det er særleg eitt år som trekk ned snittresultatet. Kjelde: KOSTRA Figuren over viser at det er like mange 1 og 2 åringar som nyttar barnehage i Hjartdal som i andre kommunar. Opphaldstida i barnehagen er vesentleg lågare i Hjartdal enn i andre kommunar. Det er likevel ein klar trend at fleir bruker barnehage enn tidlegare og dei som bruker barnehagen har barna der meir enn tidlegare. Hjartdal er nå den barnehagen som har størt del barn med fulltidsplass. Dersom denne trenden held fram vil det føre til auka press på barnehagane. Det er fysisk plass til fleire barn i barnehagane Tuddal og Sauland, men ikkje i Hjartdal. Resultata frå nasjonale prøver på 5. trinn viser at Hjartdal kommune sine gjennomsnittlege resultat dei siste fire åra ligg på same nivå som snittet i Telemark og landsgjennomsnittet. Resultata for den enkelte år varierar. Det har vore ei svært gledeleg utvikling når det gjeld resultata i lesing. Der er resultata forbetra år for år. Dette skuldast at det over fleire år har vore fokus på basisferdigheiter i lesing gjennom plan for leseog skriveopplæring og systematisk etterutdanning av lærarar. Måla som er sett for nasjonale prøver er nådd i 213. I engelsk er resultatet betre enn målsettinga. 1 Spesialundervisning Skulen For å kunne møte lokalsamfunnet sine utfordringar i framtida er det nødvendig med ei god skule som gjer dei unge godt rusta til dette møtet. Kvalitet i skulen har derfor vore eit viktig tema dei siste åra Grunnskulepeong, snitt siste 4 år Hjartdal Gr 5 Telemark Nasjonalt Kjelde: Utdanningsdirektoratet Kjelde: KOSTRA Figuren viser at omfanget av spesialundervisning har auka svært mykje dei siste åra. Tala i Hjartdal er nå på same nivå som i resten av landet. På same måte som for resultat vil det vere svingingar som følgje av samansettinga av elevar. Spesialundervisninga viser ein tydelegare trend enn resultata, - som svingar frå år til år. Spesialundervisninga krev ressursar utan at oppvekstsektoren er tilført dette. I same periode som spesialundervisninga er auka frå 4% til 9,3% er grunnskulen sin del av kommunen sitt netto driftsbudsjett blitt redusert frå 29,4% til 25,5%. Tidlegare har ein sett ein samanheng mellom små elevgrupper og lågt nivå på spesialundervisninga. Denne effekten ser ut til å vere borte. Rådmannen 11

14 meiner det er nødvendig å vurdere korleis ein utnyttar ressursane til beste både for sterke og svake elevar Kjelde: KOSTRA Hjartdal Gruppe 5 Telemark Figuren over viser at Hjartdal kommune har vesentleg høgare driftsutgift per elev enn gjennomsnittet i KOSTRA-gruppe 5 og snittet i Telemark. I Telemark har kostnaden gått ned det siste året. Dersom Hjartdal kommune hadde drive sine skular like effektivt som snittet av samanliknbare kommune (gruppe 5) hadde den årlege innsparinga vore kr 4,7 mill. Figurane over viser etter rådmannen sin meining at det ikkje er samanheng mellom ressursbruk og resultat i skulen Trygge lokalsamfunn beredskap I 213 blei det utarbeidd og vedteke ein ny trafikktryggleiksplan. Denne planen gir eit godt grunnlag for vidare arbeid med denne tematikken i åra som kjem. Hjartdal kommune mottok i 213 ca kr 557.,- frå trafikktryggleiksutvalet i Telemark. Midlane blei brukt til å finansiere arbeidet med trafikktryggleiksplanen, sykkelopplæring for barn og til bygging av fortau på Øvstebøfeltet. Hjartdal kommune har ein nullvisjon når det gjeld mobbing i skulen. Resultata frå elevundersøkinga viser svingingar frå år til år. På 1. trinn er gjennomsnittsresultata betre enn landsgjennomsnittet, medan det er dårlegare enn landsgjennomsnittet på 7. trinn. Det er i 213 arbeidd med ein ruspolitisk handlingsplan. Denne vil kome til politisk handsaming i 214. Det er innført ein generell kommunal beredskapsplikt for alle norske kommunar. Hjartdal kommune har etablert beredskapsplanar og kriseleiing som trer i kraft ved eventuelle hendingar som krev dette. Den nye forskrifta om kommunal beredskapsplikt krev at alle norske kommunar har utarbeida ein overordna ROSanalyse for kommunen. Kommunestyret i Hjartdal har i sitt vedtak om planstrategi vedtatt oppstart av arbeidet med ei overordna ROS-analyse i 213. Arbeidet kom ikkje i gang som planlagt, men rådmannen meiner at det framleis er mogeleg å bli ferdig med arbeidet i 214 som det er lagt opp til i planstrategien. Hjartdal kommune sine beredskapsplanar og varslingslister er oppdatert i 213. Kommunen har delteke på Fylkesmannen sine varslingsøvingar i 213, men ikkje hatt øvingar i eigen regi. På det brannførebyggjande feltet er brann- og feiarvesenet generelt godt nøgd. Det ligg føre krav om rømmingsveg på Sauland skule Uttrykninger til Hjartdal frå Notodden brann- og feiervesen Kjelde: Notodden brann og feiervesen Figuren over viser at talet på utrykkingar til Hjartdal varierar. 12

15 Grunnlag for vekstkraftig utvikling NHO gjennomførar ein årleg rapport (Bærekraft- NM) som viser norske kommunar sitt grunnlag for vekstkraftig utvikling. Med vekstkraftig utvikling meinast positiv nærings- og busettingsutvikling. Dei faktorane som blir lagt til grunn er: Arbeidsmarknad Demografi Kompetanse Lokal berekraft Kommunal attraktivitet Kjelde: NHO Plassering Bærekraft-NM Rangeringa for 212 (publisert i 213) viser at Hjartdal kjem på ein 252. plass av 429 kommunar. Kommunen har hatt ei jamn positiv utvikling dei fire siste åra. Det er faktorane kompetanse og lokal berekraft som er med på å trekke opp resultatet Nøkkeltal mål og resultat Område/indikator Mål 213 Resultat Innbyggjarar Beredskapstrappa 11 poeng 1 poeng Grunnskulepoeng, 4, 39,1 snitt siste 4 år Mobbing 7. trinn, 1,4 1,5 snitt siste 4 år Nasjonale prøver 1,9 1,9 5. trinn - lesing, snitt siste 4 år Nasjonale prøver 1,9 1,9 5. trinn - rekning, snitt siste 4 år Nasjonale prøver 5. trinn - engelsk, snitt siste 4 år 1,9 2,1 Resultatvurdering Beredskapstrappa - Det er Fylkesmannen i Telemark som årleg utarbeider ein beredskapstrapp som viser kva for nivå kommunane ligg på når det gjeld beredskapsarbeidet. Resultatet for 213 er eit poeng lågare enn målet - og resultatet i 212. Det er nye indikatorar i beredskapstrappa for 213 slik at tala ikkje er direkte samanliknbare. Det har ikkje vore ressursar til å prioritere arbeide høgare. Nasjonale prøver 5. trinn - Målsettinga har vore å oppnå eit resultat som er likt med gjennomsnittet i Telemark i første omgang. Snittet i Telemark ligg noko lågare enn landsgjennomsnittet. Målsettinga er nådd i alle fag - og særleg i engelsk er resultatet bra - over landsgjennomsnittet! Grunnskulepoeng - Gjennomsnittleg grunnskulepoeng for elevar i som går ut 1. trinn varierar frå år til år. Målsettinga er knytt til gjennomsnitt siste 4 år for å unngå variasjonar knytt til enkeltelevar. Målsettinga er ikkje nådd. Rådmannen ser behov for å arbeide meir med resultatindikatorane i skulen. Det er mange indikatorar som kan brukast. Det er viktig å finne fram til dei indikatorane som gir eit best mogeleg bilete av kvaliteten og utviklinga i skulen lokalt. 13

16 2.2. Sentrum og møteplassar Sauland sentrum Målet i kommuneplanen er at Sauland sentrum skal bli fortetta og vitalisert - og framstå som eit tydeleg kommunesenter. Dei overordna rammene for utviklinga av Sauland sentrum blei avklart i samband med handsaminga av kommuneplanen sin arealdel som blei vedteken i november 213. Kommuneplanen opnar for utbygging og fortetting av Sauland sentrum. Dersom ein lykkast i dette arbeidet vil Sauland kunne framstå som eit tydelegare kommunesentrum. I 213 selde kommunen Løvheim. Dei nye eigarane starta ei omfattande oppgradering av bygget med sikte på etablering av interiørbutikk, kafé og "bed-and-breakfast". Ved Saulandstunet blei både tannlegekontoret og frisørsalongen lagt ned i 213. Dermed har viktige servicefunksjonar forsvunne frå lokalmiljøet. Ledige lokale gjer opning for ny næringsetablering Tuddal frå bygd til landsby landsby". I juni mottok kommunen svar på søknaden - prosjektet var tildelt 1,3 millionar kroner i statleg støtte! Midlane skal i hovudsak vere knytt til konkret gjennomføring av tiltak som har vore utvikla i tidlegare fasar av prosjektet. Deler av aktivitetsparken ved Tuddal skule og barnehage blei realisert sommaren 213. Stor takk til alle som bidrog med dugnadsinnsats! Gvammen og Nordbygda I Gvammen kom Statens Vegvesen i gang med førebuingane til bygging av ny E 134 mellom Gvammen og Århus. Kommunen starta arbeidet med etablering av nytt borehull til vassverket og utviding av vassverksbygget for å tilfredstille nye krav. Det er sett i gang ein forstudie for å sjå på mogelegheitene for vekst og utvikling langs det som blir "gamlevegen" mellom Hjartdal og Flatdal når Mælefjelltunellen står ferdig. Forstudien er eit samarbeid mellom Hjartdal og Seljord kommunar, Telemark fylkeskommune, Statens vegvesen og lokale ressursar i bygdene Omnesfossen Arbeidet med utvikling av Omnesfossen er ikkje starta i påvente av konsesjonshandsaming av søknaden til Skagerak Kraft om bygging av Sauland kraftverk. Dersom kraftverket blir bygd vil det utløyse midlar til utvikling av området ved Omnesfossen. Våren 213 blei det sendt søknad til Kommunalog regionaldepartementet om Bolyst-midlar til siste fase av prosjektet "Tuddal - frå bygd til 14

17 Møteplassar Det blir arbeid bevisst med å utvikle biblioteket til ein møteplass med låg terskel for deltaking. Biblioteket har i 213 vore einarena for utstillingar, konsertar og barneaktivitetar. Fossen - arbeidet er ikkje starta opp i påvente av konsesjonshandsaming og eksterne midlar til utvikling av området. På bestilling frå kommunestyret la rådmannen - i samband med handsaming av handlingsdel og økonomiplan - fram utgreiing om ein fleirbrukshall. Kommunestyret vedtok at det skulle arbeidast vidare med desse planane Nøkkeltal mål og resultat Område/indikator Mål 213 Resultat Bibliotekbesøk 2, 1,6 pr innb. Sauland Forprosjekt utarbeidd Kommuneplan vedteken Hjartdal Forprosjekt Forstudie igangsett Fossen Planprogram Avventar konsesjonshandsaming Resultatvurdering Bibliotekbesøk - Målet er ikkje nådd, men det er ein positiv auke i besøkstalet etter to år med svært dårlege besøkstal. Rådmannen registrer at det skjer mykje positiv aktivitet på biblioteket som trekker brukarar dit. Sauland (sentrumsplan) - Gjennom kommuneplanprosessen kom det krav frå Fylkesmannen om at det må bli utarbeidd ein områderegulering for Sauland sentrum. Midlar til dette er nå innarbeidd i budsjettet for 214. Hjartdal - plan for opplevingar langs "gamlevegen" - Det har teke meir tid enn ein rekna med å kome i gang med forstudien. Koordinering av mange aktørar krev tid. Prosjektleiar er engasjert og arbeidet er i gang. 15

18 2.3. Levevegar Næringsstruktur Bransje Hjartdal Landsgj.snitt Primærnæring 17,9 2,5 Industri/olje 1,3 11,2 Byggeverksemd 14,7 7,8 Varehandel 9,8 14,1 Overnatting og 2,3 3,2 servering Off.adm 6, 6,1 Undervisning 9,1 7,9 Helse og sosial 25, 19,7 Tenesteyting 14, 27,5 Kjelde SSB Tabellen viser at næringsstrukturen i Hjartdal skil seg frå landsgjennomsnittet på fleire område. Dei bransjane flest innbyggjarar er tilsett i er; helse/sosial, primærnæring, byggebransje og tenesteyting. I prosentpoeng er det størst vekst i primærnæringa og størst reduksjon innan tenesteyting Kjelde: NHO. Låg søyle = best resultat NHO gjennomførar årleg eit "NæringsNM" for å måle næringsutviklinga i kommunane. Kartlegginga tek utgangspunkt i fire mål; NæringsNM Nyetableringar Lønsemd Vekst Næringslivet sin storleik Figuren over viser at næringslivet i Hjartdal hadde ei positiv utvikling i 213. Samla sett hamna næringslivet i kommunen på ein 329 plass av 429 kommunar. Målsettinga var å vere betre enn nr 4. Resultatet er òg betre enn målet i 216 om å vere betre enn nr 35. Når ein ser på detaljane som ligg til grunn for kåringa så ligg næringslivet i Hjartdal oppe på 3. plass på landsbasis når det gjeld vekst! Lønsemda i det lokale næringslivet er derimot dårleg - der resultatet blei ein 411. plass. Når det gjeld nyetableringar blei det ein 315. plass og ein 328. plass når det gjeld storleik Primærnæringar Som det kjem fram av pkt er primærnæringa ein viktig berebjelke for busetting og sysselsetting. I 211 starta kommunen eit nytt tilbod til alle nye eigarar/brukarar om hjelp til å kartlegge garden/verksemda sine ressursar. Administrasjonen har i 213 hatt dialog med 8% av dei nye eigarane/brukarane. Dette er ei auke frå 212. Det er etter rådmannen sitt syn positivt at dei nye eigarane/brukarane er interessert i dialog om korleis dei kan utnytte ressursane på garden Kjelde: KOSTRA Netto dr.utg til landbruksforvaltning Figuren viser at kostnadane til landbruksforvaltninga gjekk ned i samband med bemanningsreduksjon i

19 Søknadar om produksjonstilskot Figuren viser at det er ein nedgang i talet på søknadar om produksjonstilskot. Sjølv om nedgangen ikkje er like sterk som på slutten av 199-talet og starten av 2-talet er dette ei alvorleg utvikling innafor den viktigaste næringa i kommunen. med Tinn kommune og Telemark fylkeskommune. Kommunen har i 213 vidareført avtalene med Bøen kiosk og kafé og Hjartdal Turist- og Bygdesentral BA og Tuddal Høyfjellshotell (Stavsro) om drift av turistinformasjon. Administrasjonen har, etter bestilling frå fondsstyret, arbeidd med ein ny modell for drift av turistinformasjonen. Dette arbeidet har vore meir komplekst og arbeidskrevjande enn ein hadde sett føre seg. Arbeidet har derfor ikkje kome så langt som ønskjeleg før 214-sesongen Skogeigarar med avverking Figuren over viser at det i 213 har vore ein kraftig reduksjon av avverkinga. Årsaka til dette er i hovudsak lågare tømmerpris. I 213 har berre 2 skogeigarar delteke på kurs i bruk av skogbruksplanar, men dette må sjåast i ljos av at svært mange deltok på kurs i Reiseliv Samarbeid med Tinn kommune og Telemark fylkeskommune om utvikling av Gaustaområdet blei konkretisert i 212 ved at det er etablert og finansiert eit forprosjekt. Prosjektleiinga ligg til Rjukan Næringsutvikling. Det har vore lite framdrift i prosjektet i 213. Det er knytt spenning til kva som vil skje med fjellanlegga og toppområdet på Gaustatoppen i samband med at Forsvarsbygg skal avhende sin eigedom. Hjartdal kommunestyre har vedtake at kommunen ønskjer å delta i forhandlingane med Forsvarsbygg saman Det har i samarbeid med private og organisasjonar vore arbeidd med utvikling av Kjerringssteinløypa rundt Kovstulvatnet som ein universelt utforma stig. Turstigen rundt Bjårvatn og gamle Tuddalsveg i Sauland inngår i prosjektet VandreTelemark Etablering Det har blitt etablert 14 nye verksemder i Hjartdal i 213. Tala omfattar ikkje landbruk og offentlege verksemder. Øst-Telemark Etablerersenter har hatt oppfølging av sju klientar i 213. Det er ei positiv auke. 17

20 Næringsareal Hjartdal kommune har sidan 211 ikkje hatt ledig næringsareal for sal eller utleige. Kommunen har ein konstruktiv dialog med grunneigarar for å få på plass nye areal for sal. Rådmannen er òg kjent med at det blir arbeidd med private planar for næringsareal. Det er svært positivt og viser at det både er tru på framtida, positive signal i marknaden, kapital og risikovilje. Erfaringane etter det første året med denne stillinga er at tilbodet er godt motteken av næringslivet og blir nytta aktivt i aukande grad. I 213 har etablering og styrking av kontakten med dei etablera næringslaga og -samanslutningane vore prioritert. Næringsutviklingsfondet (bunde fond) Administrasjonen arbeider aktivt med å få tilrettelagt næringsareal i Gvammen i samband med veg- og tunellbygginga der. 6 Fondskapital Det blei i 213 etablert ein privat næringshage i tidlegare Sauland Trevare. Etter va rådmannen er kjent med er alt areal i næringshagen leigd ut. Det er svært gledeleg. 4 2 januar desember Næringsforum På same måte som i 212 blei det i 213 arrangert ein næringsfrukost - denne gang i form av ein "landbruksfrukost". Det er nå utarbeidd ein plan som inneber to samlingar for næringslivet generelt og to samlingar for landbruksnæringa spesielt i løpet av 214. Både næringsaktørane og kommunen sine politiske og administrative representantar ser ein stor verdi i slike arenaer. NHO Telemark har i 213 etablert Øst-Telemark Næringsforum. Rådmannen er kjent med at lokale bedrifter er med, men ikkje kor mange. Rådmannen ser det som positivt at lokalt næringsliv har mogelegheit til å delta i regionale forum Næringsfond Frå 213 har kommunestyre vedtake ei omlegging av næringsfonda som inneber at det er mindre tilskotsmidlar å fordele. I staden er deler av fondskapitalen teke inn i driftsbudsjettet for å finansiere ei stilling som arbeider med næringsutvikling og busetting. Det blei løyvd kr 39 5 frå næringsutviklingsfondet i 213.Fondet fekk i 213 tilført midlar både for 212 og 213 til saman kr 494. Konsesjonsavgiftsfondet (bunde fond) Fondskapital Januar Desember Fondet hadde ved inngangen til 213 ein storleik på kr I løpet av året har fondet blitt tilført kr Det er brukt kr av fondet i 213. Ved utgangen av året hadde fondet da ein storleik på kr