FORSTUDIE Utvikling av hamnebassenget/ industriområdet Vikane

Transkript

1 Consulting FORSTUDIE Utvikling av hamnebassenget/ industriområdet Vikane 16. desember 2013 Askvoll Kommune, Askvoll Næringsutvikling - Rom for eventyr

2 Forord Forord I 2012 utarbeida Omstillingstyret i Askvoll ein næringsplan for kommunen «Utviklingsplan for Askvoll Nærings- og Omstillingsarbeid ». Dette dokumentet er basert på tidlegare analysar og har hatt brei medverknad frå næringsliv, velforeiningar og kommunen. I dokumentet er det teke høgde for at styret for omstilling vurderer at det er behov for ei meir spissa satsing og meir involvering av næringslivet Askvoll kommune og Askvoll Næringsutvikling har tatt initiativet til å gjennomføre eit forstudie der føremålet er å avklare marknadsbehov og marknadspotensiale for etablering av ei supplybåthamn i kommunen, samt moglegheita for annan landbasert verksemd. PricewaterhouseCoopers AS har gjennomført forstudiet i perioden 15. oktober til 6. desember Arbeidet er basert på: Gjennomgang av relevant dokumentasjon som planverk, rapportar, analysar, studiar, mm Intervju med relevante ressurspersonar lokalt og regionalt Førde 16. desember 2013 Kjetil Myrland Partner, 2

3 Forord Disclaimer Denne rapporten er utarbeida for Askvoll Kommune og Askvoll Næringsutvikling med formål å avklare om det er eit potensiale for å etablere supplyhamn i Askvoll Kommune, samt annan landbasert verksemd. Prosjektarbeidet er gjennomført i samsvar med engasjementsbrev datert 17. september Våre vurderingar byggjer på faktainformasjon som har kome fram gjennom dokumentstudiar og intervju med ulike selskap og personar. PricewaterhouseCoopers () har kvalitetssikra innspela, men det er ikkje føretatt grundig sjølvstendig verifisering av informasjonen som har kome fram. Askvoll Kommune og Askvoll Næringsutvikling har rett til å nytte denne rapporten fritt, i samsvar med vilkåra som er vedlagt vårt engasjementsbrev. tek ikkje noko ansvar for eventuelle økonomiske konsekvensar for Askvoll Kommune eller Askvoll Næringsutvikling eller andre som følgje av at vår rapport eller utkast til rapport er distribuert, gjengjeven eller på annan måte nytta. held opphavsrett og alle andre immaterielle rettigheiter til rapporten samt idear, konsept, modellar, informasjon og know-how som er utvikla i høve vårt arbeid. Ei kvar handling som gjennomførast på bakgrunn av vår rapport er på eige ansvar. 3

4 Innhald Innhald Innleiing Bakgrunn og mandat Prosjektmål og forankring Avgrensing 7 3. Metode 8 4. Bakgrunnskunnskap om Askvoll Kaianlegg i kommunen Industriområdet Vikane Industriområdet Vikane historikk Industriområdet Vikane Atløysambandet Innleiande vurderingar Utviklingstrekk i oljeindustrien Ressursar og funn Operatørar og etterspurnad etter tenester Supplyfartøy Annan landbasert verksemd Vurdering kritiske forhold Landbasert verksemd knytt til supplyhamn / djupvasskai Marknadspotensiale Behov for tilleggstenester Krav til storleik og djupne Miljøomsyn/støy Andre forhold Alternativ landbasert verksemd Fiskeri-, havbruk-, maritim-industri Landbasert ikkje-maritim industri Analyse og konklusjon Vegen vidare 29 Vedlegg 30 Vedlegg 1 Eksisterande næringsliv og utviklingsplanar i Askvoll 30 Vedlegg 2 Eksisterande og planlagde oljebasar 33 Vedlegg 3 Organisering av prosjektet36 Vedlegg 4 Gjennomføring av prosjektet 37

5 Innhald Vedlegg 5 Intervjuguide og intervjuobjekt 38 Vedlegg 6 Skriftlege kjelder 39

6 1. Askvoll kommune og Askvoll Næringsutvikling har tatt initiativet til å gjennomføre eit forstudie der føremålet er å avklare marknadsbehov og marknadspotensiale for etablering av ei supplybåthamn i kommunen, samt moglegheita for annan landbasert verksemd. PricewaterhouseCoopers AS har gjennomført forstudiet i perioden 15. oktober til 7. desember I forstudiet er det gjennomført kartlegging, analyse og oppsummering med utgangspunkt i følgjande informasjonsgrunnlag: Gjennomgang av relevant dokumentasjon som planverk, rapportar, analysar, studiar, mm Intervju med relevante ressurspersonar lokalt og regionalt Oppsummeringa frå forstudiet er at det ikkje er grunnlag for å jobbe vidare med etablering av fullskala sypplybåthamn med det spekteret av tenestar som oljeoperatørar etterspør. Eventuell ny aktivitet på Vikane må vere eit supplement til det som skjer på Fjord Base og andre oljebaser. Det som er mest aktuelt er avlastningsområde og då må ein etablere djupvasskai. Innanfor supply-/djupvasskai er det potensiale for ei djupvasskai då det er mangel på dette mellom Florø og Mongstad. For supplyrederi er dette interessant både som ventekai, mannskapsbytte og for lagring av utstyr. Dette vil også gjelde for andre typar fraktefartøy. Dette vil kunne medføre etterspørsel etter andre tenestar som forsyning, drivstoff, lager, mv. Noko som vil kunne skape aktivitet. Når det gjeld landbasert aktivitet knytt til maritim industri er det allereie aktørar på Vikane som ynskjer å etablere tenestar retta mot fritidsbåt marknaden. Dette er ut i frå at dei ser eit potensiale i marknaden. I tillegg er fleire aktørar innanfor marin industri som vurderer området som aktuelt. Vikane kan være interessant for desse ut i frå geografisk plassering. # Anbefalingar / oppfølgingspunkt Oppsummering styringsgruppemøte Utarbeide ein plan for heile området: Småbåt/fritidsbåt (lagring, service- og vedlikehald) i tilknyting til eksisterande småbåthamn Oppdrett/maritim industri mindre kai utan stor djupne, men avhengig av areal på land Supply-/djupvasskai solid kai med god djupne, samt godt laste- og losseområde. Kommunen bør sikre at områdeplanen legg til rette for langsiktig utvikling. Kommunen bør ta initiativ til etablering av eit tiltaksapparat for å handtere førespurnadar i samband med næringsetablering. Gruppa bør vere samansett av politikarar, personar frå administrasjon og næringslivsaktørar. 2 Avklare tillat forureining, støy, lys, mm. Kommunen bør avklare rammer for tillat forureining slik at potensielle aktørar har noko konkret å forholda seg til. 3 Følgje opp konkrete aktørar som kan ha interesse i å etablere seg på området. Omstillingsorganisasjonen bør følgje opp aktørar som er interessert i området. Avhengig av resultatet kan det vere aktuelt å definere forprosjekt for vidare utvikling og etablering av aktørar innan marin industri. 4 Avklare kommunalt eigarskap og finansiering. Kommunen bør avklare kva som er naturleg og mogleg med omsyn til eigarskap, samt offentlege finansieringsordningar. Dette bør inngå i marknadsføringa av området. 5 Marknadsføring av området. Avhengig av naudsynt arbeid kan det verte aktuelt å etablere eit forprosjekt for utvikling av marknadsmateriell, val av kanalar og gjennomføring av marknadsføring. 6

7 2. Innleiing 2.1. Bakgrunn og mandat Askvoll Kommune er inne i sitt tredje år som omstillingskommune der målsetjinga er å bidra til at det vert etablert fleire arbeidsplassar, samt å auke tal innbyggarar i kommunen. I 2012 utarbeida Omstillingstyret i Askvoll ein næringsplan for kommunen «Utviklingsplan for Askvoll Nærings- og Omstillingsarbeid ». Dette dokumentet er basert på tidlegare analysar og har hatt brei medverknad frå næringsliv, velforeiningar og kommunen. I dokumentet er det teke høgde for at styret for omstilling vurderer at det er behov for ei meir spissa satsing og meir involvering av næringslivet. Det er i dag høg aktivitet i den nordlige Nordsjøen knytt til olje og gass, noko som ein ser att i utviklinga i Flora kommune. Her er det mål om stor sysselsettingsvekst innan maritime næringar. Ser ein på Askvoll Kommune, er eit av konkurransefortrinna den gografisk plassering. Askvoll ligg ut mot Nordsjøen, midt i skipsleia nord sør, med kort avstand til Bergen, Mongstad, Florø og oljefelta i Nordsjøen. På bakgrunn av dette har Askvoll Kommune og ANU (Askvoll Næringsutvikling) gjennomført eit forstudie der føremålet er å avklare marknadsbehov og marknadspotensiale for etablering av ei supplyhamn / djupvasskai i kommunen, samt moglegheita for annan landbasert verksemd Prosjektmål og forankring Målet med prosjektet er å avklare om det er potensiale for å etablere ei supplyhamn i Askvoll Kommune, samt annan landbasert verksemd. Dette vil danne eit grunnlag for avgjerda av om ein skal arbeide vidare med dette i eit forprosjekt og deretter eit hovudprosjekt. Dersom ein lukkast vil dette vere med på å realisere målet om å skape 30 nye arbeidsplassar innan Avgrensing Forstudiet er avslutta når sluttrapporten er ferdig og handsama av styringsgruppa. Utgangspunktet for forstudien er ei vurdering av hamnebassenget/industriområdet Vikane ved Askvoll sentrum. Følgjande innhald er definert i anbodsgrunnlaget til forstudien: Marknadspotensiale inkl. venta årleg inntekt Behov for tilleggstenester som vatn, landstraum, mekanisk/ reparasjon, skipshandel Dagens råmevilkår Krav til storleik, djupne mv Miljøomsyn/krav Venta grad av støy, lys, luftforureining mv.. Andre tilhøve 7

8 3. Metode Prosjektet har vore organisert etter PLP-metodikken, med ei tydeleg styringsgruppe, ein detaljert aktivitetsplan og ei tett framdriftsoppfølging. PLP-metodikken er mykje nytta av mellom anna Innovasjon Norge. For å innhente tilstrekkeleg informasjonsgrunnlag har ein nytta seg av følgjande arbeidsmetodar: Intervju sjå vedlegg 2 for intervjuobjekt og -guide Dokumentstudie sjå vedlegg Bakgrunnskunnskap om Askvoll Askvoll Kommune ligg på kysten av Sogn og Fjordane og dekkjer området mellom ytste delane av Dalsfjorden/Vilnesfjorden og Førdefjorden. Kommunen strekkjer seg frå bygdene på sørsida av Førdefjorden i aust og til Bulandet i vest. Nabokommunane er Solund og Fjaler i sør, Flora og Naustdal i nord og Førde og Gaular i aust. Ved utgangen av 3. kvartal 2013 har kommunen 3029 innbyggjarar (SSB). Dette er noko auke sidan 2010 då ein akkurat var under 3000 innbyggjarar etter mange år med folketalsnedgang. Infrastrukturen i Askvoll er prega av at kommunen er ein kyst- og øy kommune, slik at mykje av transporten historisk sett har skjedd og framleis skjer på sjø. Det er ferjeruter mellom Askvoll - Fure og Eikenes Dale. I tillegg går det ferjeruter frå Askvoll til øyane Atløy og Værlandet. Dalsfjordsambandet som erstattar ferja mellom Eikenes og Dale opnar i desember Dette vil gjere kommunikasjonen mellom Askvoll og Dale betre, noko som i enda større grad enn i dag vil gjere desse to kommunane til ein felles bu- og arbeidsmarknad. Det er i samferdsledebatten gitt uttrykk for at brua i stor grad også vil gjere Ytre Sunnfjord og Ytre Sogn til ein arbeidsmarknad. Med bil kjem ein til Askvoll via Førde på riksveg 609 eller via riksveg 57 og bru over Dalsfjorden ved Dale eller ferje frå Fure. Avstand til E39 (nord/sør) og flyplassen på Bringeland vil bli kortare etter opninga av Dalsfjordsambandet. Reisetid til Bringeland vil vere om lag 45 minutt. Askvoll er prega av å vere ein primærnæringskommune, med 14% av befolkninga sysselsett i jordbruk, skogbruk og fiske, noko som er klart over landsgjennomsnittet. 22% er sysselsett innan helse- og sosialtenester. I 2012 var det 16 verksemder i Askvoll som nådde omsetning over ti millionar. 12 av desse var knytt til fiskeri. Seks av desse verksemde dreiv med pelagisk fiske (kystnotrederi), to verksemder med fiskeoppdrett, to fiskeforedlingsverksemder. Resterande seks verksemder var to fraktebåtrederi og fire selskap i ulike næringar (industri, entreprenør, verkstad, byggvarefirma). Status i dag er at Askvoll Kommune har eit fortrinn innan fiske, fiskeindustri og industri. Informasjonen i dette kapitlet baserar seg i største del på strategisk utviklingsanalyse frå 2009 som ein har oppdatert for dei områda ein har funne relevant for dette forstudiet, samt utviklingsplan for Askvoll gjennomført av omstillingstyret i kommunen (2013). Sjå vedlegg 1 for nærare detaljar. 8

9 4.1. Kaianlegg i kommunen Per i dag er det fleire kaier i Askvoll, men berre to av desse er ledige og vurdert eigna til å ta i mot større båtar. Dette er "gamlekaia"/sølvberg-kaia i Askvoll sentrum og djupvasskai ved anlegget til Klausen Mekaniske på Hellestrand. Sølvberg-kaia ligg midt i skipsleia forbi Askvoll sentrum. Konstruksjonen (betong/fundament) er gamal, og det er såleis usikkert kor lenge denne kan nyttast. Det er også bustadhus heilt nært inntil kaia, og dette er ikkje ideelt med tanke ureining av ulik karakter (støy, lys etc.). Kaia til Klausen Mekaniske Verksted AS ligg på eige anleggsområde skjerma frå busetnad og er i teknisk god stand. Kaifronten her er 30 meter, medan sjøfront på området er om lag 200 meter. Klausen si kai på Hellestrand i Dalsfjorden ligg ikkje direkte i skipsleia og ein opplever til tider her utfordrande vind- og straumforhold. Bruken av kaia må også sjåast i samanheng med den totale utnyttinga av anleggsområdet. Heile Klausen sin næringseigedom er lagt ut for sal. Ferjekai på Eikenes vil frå midten av desember 2013 bli ledig, men dette er forholdsvis langt inne i Dalsfjorden og ikkje vurdert som aktuell for vidare vurderingar med tanke på kai for supplyfartøy og eventuelt fraktefartøy av ulik karakter. I tillegg er det i Askvoll Kommune også mindre kaier, som i Holmedal ved knivfabrikk, Stongfjorden, Vilnes, Herland, Værlandet og Bulandet. Kaiene på Herland og i Bulandet blir nytta til å ta imot fisk/skaldyr for vidareforedling. Nærleik til skipsleia er avgjerande for å få tilstrekkeleg med anløp til ei kai. 9

10 4.2. Industriområdet Vikane Kommunesenteret i Askvoll ligg på Askvollhalvøya og er omkransa av hamnebassenget som strekk seg frå Askvika i aust, Prestøyna i sør, Atløyna i vest og Granesundet mot nord. Industriområdet Vikane (Olsetvikane) ligg på sørsida av hamnebassenget i eit område utan bustadar. Frå Askvoll sentrum ser ein rett over til industriområdet. Den indre skipsleia går nord-sør gjennom hamnebassenget i Askvoll, vest av Prestøyna og gjennom Granesundet. Kjelde: Regulert område er totalt 231 daa inkludert utfylling i sjø, medan regulert område til strandsone er 195 daa. Av dette eig Askvoll Kommune framleis 188 daa når ein tek med utfylling sjø eller 152 daa til strandsone. Terrenget på området er lettare kuppert med berg, lyng og spreidd låg lauvskog. Fleire meiner at det truleg er tilnærma massebalanse i området til å gjennomføre utfylling i sjø i høve til vedteken reguleringsplan. Dette er ikkje undersøkt nærmare i dette forstudiet. Det er lågt ned på fjell i terreng på land. Djupne i sjø er meir usikkert då ein ikkje er kjent med pålitelege undersøkingar av havbotnen i nyare tid. Ut i frå sjøkart har området mot nordvest god djupne, medan det frå kai til Olset Entreprenør AS og austover er grunnare. Dette kan ein også sjå utifrå innteikna utfyllingsgrad i sjø. Ved bygging av fastlandsforbindelse til Atløy vil det vere naturleg å kunne nytte seg av overskotsmasse herifrå til utfylling i sjø, men når dette vil skje er usikkert. Kjelde: Reguleringsplan for industriområdet Olsetvikane 10

11 4.3. Industriområdet Vikane historikk Reguleringsplan for industriområdet blei vedteke av Askvoll Kommune I 2001 vedtok ein ei endring som innebar innarbeiding av industrikai mot vest, men føresegnene har vore uendra sidan opprinneleg plan frå midten av 1980-talet. I føresegnene kjem det fram at før ei utbygging av området skal det føreligge ein arealdisponering for dei ulike byggjestega. Som døme på planar for området som kan godkjennast er det nemnt areal for industribygg, inne- og utelager, kontor og administrasjon, kaier, trafikk, isolasjonsbelte og liknande. Vidare står det at "Innanfor reguleringsområdet skal bygningsrådet godkjenne oppdeling av tomteareal etter dei ulike behov til dei einskilte bedriftene." Ein slår også fast at området ikkje skal tillatast til oppføring av bustader med unntak av eventuell "vaktmesterleilegheiter". Betongentreprenøren Otto Olset var den første verksemda som etablerte seg på området i Olset Entreprenør AS har kai for mottak av sand og singel, samt at reserveferjer for Fjord1 i periodar ligg ved denne kaia. SFE Produksjon AS og Oldbjørn Tangedal fekk utskilt tomter på 1980-talet, Torbjørn Gjørøy i 1999 og Sunnfjord Miljøverk IKS i I 2013 har fleire aktørar fått kjøpe parsellar i og rundt småbåthamn i austre del av industriområdet. Sjå vedlagt oversikt over eigarar på området, inkludert plassering som framgår av eige kart. Kjelde: Askvoll Kommune 11

12 I tillegg til dei som er nemnt over har det vore ulike aktørar som har vist interesse for området, men som av ulike årsaker ikkje har realisert sine planar. Dei mest konkrete planane frå interessentar som ikkje har etablert seg er begge om lag 10 år gamle. Dette gjaldt anlegg for vidareforedling av fisk (lakseslakteri) og mottak og gjenvinning av fritidsbåtar i plast. Siste året har det vore større interesse for området og kommunen har seld ut tomter/parsellar i og rundt småbåthamn mot aust. Dei fleste som har fått kjøpt tomter i 2013 har planar i tilknyting til fritids-/småbåtsegmentet, med naturleg tilhøyrande tenester som lagring, service og vedlikehald. I tillegg har det nyleg vore interesse for kjøp av areal vest av Torbjørn Gjørøy si tomt med tanke på mogleg etablering av ei større kai Industriområdet Vikane Atløysambandet I høve utgreiing av trasear for fastlandssamband for Atløy arbeider Askvoll Kommune med kommunedelplan for ulike alternative vegløysingar på fastlandet. Trasé vil uansett gå over/under Prestøyna og grense mot industriområdet Vikane. Det er per i dag tre aktuelle trasear. Alternativ1: kort bru Prestøyna sør Alternativ 2: kort bru Prestøyna nord Alternativ 3: Lang tunnel Kjelde: Askvoll Kommune Traseane er ikkje vurdert til å være ei hindring for utvikling av industriområdet. Ved utbygging av sambandet vil truleg industriområdet bli meir attraktivt for næringsdrivane. Alternativ 1 og 2 med bru vil følgje eksisterande veg gjennom den austlege delen av området før den skjerer sørover for kryssing av Prestøyna. Alternativ 3 med lang tunnel vil ha minst påverknad på området med tunnelinnslag mot sør rett etter Olsetbrua (bru over Askvika). Det er ikkje gitt politiske føringar for området utover føresegnene i reguleringsplan. Generelt er det frå kommunen si side eit ynskje når ein sel ut eigedommar at ein har eit heilskapleg bilete av kva verksemd som skal verte etablert og kva konsekvensar dette har for omgjevnadane. 12

13 5. Innleiande vurderingar 5.1. Utviklingstrekk i oljeindustrien Ressursar og funn Som bilete til høgre viser er det mykje aktivitet knytt til olje- og gassverksemd i den nordlige delen av Nordsjøen. Per i dag er det 28 produserande felt, 3 felt som er godkjent for utbygging og 9 framtidige prosjekt. Tal frå Oljedirektoratet syner at det framleis er mykje ressursar tilgjengelig på norsk sokkel. Figuren under til venstre syner at kun 43% av sannsynlege driveverdige ressursar på norsk sokkel er seld og levert. Figuren nede til høgre visar at tilsvarande tall for nordlege Nordsjø er 54% (Kilde: Presentasjon frå Oljedirektoratet på Petroleumskonferansen Vekst i Vest, Florø 25. september 2012). Resterande er enten reserver, betinga ressursar i felt eller i funn, eller uoppdaga ressursar. Ifølgje Oljedirektoratet er det fleire utbyggingsplanar for felt og funn i nordlege Nordsjø i tida framover. Godkjende utbyggingsplanar Knarr (BG Norge) Martin Linge (Total E&P) Valemon (Statoil) Funn i nordlege Nordsjø Astero (Statoil) Beta Brent (Suncore) Delta (Wintershall) Grosbeak (Wintershall) Krafla (Statoil) Oseberg Delta 2 (Statoil) Peon (Statoil) Skarfjell (Wintershall) Titan (Rwe-DEA) 13

14 I tillegg til felta nemnt over skal Statoil bygge ut Snorre C. Utbyggingsløysing er ikkje vedteke, men saman med andre funn og leiteaktivitet vil dette være positivt for oljenæringa i Sogn og Fjordane. Det skal borast mange brønnar, og felt skal byggjast ut og driftast Operatørar og etterspurnad etter tenester Det har vore ei utvikling dei siste åra med at det har komme fleire nye operatørar på norsk sokkel, og tilsvarande er det mange fleire selskap som har leitelisensar. Nokre av desse selskapa vert omtala som «oljemyggar». Dette ser ein også på Fjord Base i Florø kor Statoil er den klart største aktøren. I den seinare tid har selskap som BG og GDF etablert seg på basen, men også mindre selskap har i periodar nytta seg av tenester frå basen. Eksempel her er Lundin og Wintershall. Det er venta at i framtida vil både eksisterande og nye aktørar etterspørje både areal og tenester frå nærliggjande oljebasar og industriområde. Kor mykje areal og type tenestar som blir etterspurd er avhengig av kor operatørane vel å leggje verksemda si når dei byggjer ut, samt framtidige funn. Vedlegg 2 syner ein oversikt over dei største industriområde og oljebasane som i dag kan levere tenester til næringa. I Sogn og Fjordane er Fjord Base i Florø den klart største basen. I nord er den næraste oljebasen av ein viss størrelse Vestbase i Kristiansund, medan det i sør er Mongstad i Hordaland som er nærast. I Sogn og Fjordane er det planlagd eit område i Svelgen og ein har opparbeida eit stort område på Lutelandet. Fjord Base i Florø er i dag navet for petroleumsverksemd i Sogn og Fjordane. Det representerer eit sterkt miljø innan oljeindustrien med 55 ulike selskap etablert eller representert. Over 550 personar har sin arbeidsplass på basen. Dei dekkjer dei fleste tenestene til drift og utvikling av olje- og gassfelt i Nordsjøen. Fjord Base er i dag fullskala forsyningsbase for plattformane på Snorre A, Snorre B, Visund (Statoil er operatør) og Gjøa (GDF er operatør), og vil truleg verte det for Knarr (BG er operatør) når dette feltet kjem i produksjon i I tillegg leverar ein tenester til boreriggar i området. Ein har også leveransar til fleire andre felt på Tampen. Status i dag er at Statoil har vedteke å endre sitt seglingsmønster slik det er vist i illustrasjon under (nytt seglingsmønster til venstre): 14

15 Kjelde: Logistikk og forsyningstenester på ein base består typisk av: For Fjord Base betyr dette en reduksjon i logistikk- og forsyningstenester. Oversikten til høgre listar typiske tenester som vert påverka av denne endringa. Det er kommunisert at endringa vil skje over ein periode og vil vere fullført i løpet av I det nye seglingsmønsteret til Statoil skal Fjord Base berre ha forsyning til Snorre A og Snorre B, samt Visund. Pakking, merking og forsendelse Transport til kai Lasting og lossing Drivstoff og smøremiddel Avfallshandtering Inne- og utelager Spedisjon Supplyfartøy Supplyrederi leverer tenester som syter for effektiv produksjon i oljebransjen. I dette inngår mellom anna transport av produksjonsutstyr, utføring av undervassoperasjonar og tauing av oljeriggar. Utviklinga i dei seinare åra har gått mot at nokre supplyrederi har satsa på seismikkundersøkingar og avanserte operasjonar knytt til havbotnsinstallasjonar og brønnintervensjonar, medan andre satsar meir på støtteoperasjonar og tradisjonelle forsyningstenester. Som følgje av dette har det oppstått ei spesialisering hos rederia innanfor enkelte segment (Norges Rederiforbund 2009). Innanfor supplybransjen finn ein ulike kategoriar av skipstypar. Hovudsakleg gjeld dette: PSV (Platform Supply Vessel) er forsyningsfartøy. Arbeidsoppgåvene til eit PSV kan samanliknas med oppgåvene ein lastebil har på land. AHTS (Anchor Handling Tug Supply vessel) er ankerhandteringsfartøy og tauing av offshore plattformar, lekterar og produksjonsmodular/-skip. Subsea er skip som er designa for å foreta undervassinstallasjonar, samt inspeksjon, reperasjon og vedlikehald av desse konstruksjonane (Oceaneering.no). Skipa kan også foreta brønnintervensjon, ein prosess der ein aukar eit oljefelt sin utvinningsfaktor (Statoil.no). 15

16 OCV (Offshore Construction Vessel) kan sjåast på som ein kombinasjon av AHTS og Subsea. I skildring av marknad og tilbydarar i marknaden blir OCV'ar ofte karakterisert som store AHTS (> BHP (bremsede hestekrefter)) Utviklinga i bransjen dei siste åra har vore at oljeselskapa etterspør større og meir kostnadseffektive skip. Generelt i bransjen reknar ein PSV-fartøy på over 2000 DWT (dødvekttonn) og AHTS > BHP som store (Farstad 2008). Supplyrederi tek spesifikke oppdrag for oljeserviceselskap med ulik varigheit. Kontraktane mellom partane er utforma slik at rettigheiter og plikter vert stadfesta. Generelt skal rederi halde mannskap og vedlikehald av skip, medan til dømes drivstoff vert dekkja av oljeserviceselskap. Ei tradisjonell inndeling av kontraktane i supplynæringa er skilje mellom spotmarknaden (< 30 dagar) og periodemarknaden (>30 dagar). Nordsjøområdet, både i norsk og britisk sektor, er per i dag den einaste marknaden med ein vel fungerande spotmarknad i tillegg til periodemarknaden. Tidlegare var alle skip i Nordsjøbassenget knytt til langtidskontraktar, medan ein i dag ser at om lag halvparten av flåten tek kontraktar med lengde på under 30 dagar gjennom spotmarknaden (R.S Platou) Annan landbasert verksemd Dersom ein skal få på plass annan landbasert verksemd er ein avhengig av at det enten er: 1. Spesielle forhold i området som gjer at det er naturlig å legge verksemd til Vikane. Det kan være konkrete råvare ressursar eller andre verksemder som etterspør konkrete tenester. 2. Personar eller verksemder med konkrete idear og kompetanse som ynskjer å etablere seg i Vikane. Dette kan illustrerast godt med forstudien knytt til etablering av pelletsfabrikk på området til Klausen Industri. Utgangspunktet her var at ein hadde eit ledig areal, gode kaiforhold, tilgang på råvare, samt at det var sentralt i høve til transport inn og ut av fylket på båt. 16

17 6. Vurdering kritiske forhold 6.1. Landbasert verksemd knytt til supplyhamn / djupvasskai Marknadspotensiale Supplerande verksemd - oljeindustri Det er ikkje vurdert som naturleg å starte verksemd som vert ein konkurrent til oljeretta verksemd som allereie finnast i Florø, Mongstad, Sløvåg, Skipavika og som er planlagt på Lutelandet. Ein må ikkje "gå eksisterande aktørar i næringa", men finne ei utnytting av arealet som eventuelt kan supplere og utfylle desse. Døme på slik supplerande verksemd kan vere at Vikane eventuelt nyttast som avlastningshamn/ -areal for eksisterande oljebasar. Utviklinga i Florø har den siste tida vore at ein treng meir areal, og ei utviding av basen er til politisk handsaming. Samtidig er det eit ynskje både frå kommunen og næringsdrivande at dersom Vikane blir eit avlastningsområde så må det generere aktivitet utover dette. Det er venta at etablering av djupvasskai på området vil føre til meir aktivitet i form av tilleggstenester (jf avsnitt nedanfor). Ny verksemd - oljeindustri Når det gjeld konkret ny verksemd som ikkje finnast på nærliggande lokasjonar/oljebaser så er "Float over operations" - løfteoperasjoner frå lekter til båt/kai konkret nemnt. Denne typen operasjonar treng rolegare farvatn enn kva som er tilfelle utanfor Lutelandet. Askvoll hamnebasseng og eventuell kai ved Vikane industriområde vil vere ei "lun" hamn, men desse operasjonane er også svært plass- og djupnekrevjane. Dette vil seie minst 300 meter ut frå kai, djupne på 40 meter i området og minimum 35 meter ved kai. Ei kai for slike operasjonar må også vere 200 meter lang. Desse krava gjer at Askvoll hamnebasseng/ industriområdet Vikane ikkje er vurdert som eigna for slike løfteoperasjonar. Eit anna område som er trekt fram som aktuelt er serviceverksemd for Subsea. Dette er mellom anna nemnt på Petroleumskonferansen Vekst i Vest i Florø hausten For å lykkes med dette er ein avhengig av at ein eksisterande aktør vel å etablere seg på området, men fleire er av den oppfatning at eksisterande oljebasar er meir interessante. Dette heng saman med bredde i tenester som er naudsynt for å levere subsea tenester. I dei intervjua som er gjennomførte er det ikkje identifisert aktørar innan oljebransjen som har eit naturleg ynskje om å etablere seg på industriområdet i Vikane. Djupvasskai Næringsaktørar innan skipsfart framhevar at for fartøy av ein viss storlik finnes det ikkje hamner i skipsleia mellom Florø og Mongstad. Einaste kai som vert referert til er Sølvberg-kaia i Askvoll sentrum, men denne treng opprusting for å tilfredsstille dagens krav. Det er også bustadhus nær denne kaia. I tillegg til denne kaia er det i Askvoll Kommune kai ved Klausen Mekaniske sitt anlegg på Hellestrand, men utover dette synest det ikkje å vere eigna kaier innanfor kommunegrensene som kan ta imot større fartøy. Næringseigedommen til Klausen Mekaniske på Hellestrand er til sals, og ei eventuell utnytting av denne kaia må sjåast i samanheng med den totale bruken av anlegget/området. Det er gjort ein forstudie på om anlegget kunne eigna seg til pelletsfabrikk. Pelletsfabrikk er framleis aktuell på området på Hellestrand, men prosjektet 17

18 er foreløpig utsett. Dette i hovudsak fordi denne typen industri er svært arealkrevjande. I forstudien var behovet estimert til minimum 500 daa inkludert sagbruk, som ein føreset skal vere samlokalisert med pelletsfabrikken. Fylkeskommunen vurderer ulike alternativ for ei lokalisering i fylket, og Askvoll er framleis aktuell. I tillegg til usikkerheit knytt til vidare utnytting av området til Klausen, så vil ikkje denne kaia vere direkte i skipsleia. Det er betydelig trafikk i skipsleia og mange av fartøya er knytt til aktiviteten på sokkelen. Ved Fjord Base i Florø estimerer ein med om lag 1200 anløp frå supplyfartøy for I tillegg til Fjord Base har Flora Hamn per november 2013 registrert 6200 anløp fordelt på Fugleskjærskai og Gunhildvågen. Hurtigruta, Norlines (container-fartøy) og hutigbåtane til Norled har faste daglege anløp, resterande relaterer seg til "ventefartøy". I periodar med dårleg ver i Nordsjøen merkar ein stor pågang og i enkelte tilfelle må ein avvise fartøy. Supplyfartøy vert i desse tilfella henvist til fiskerikai i Kalvåg i Bremanger eller dei vel å gå til Mongstad eller Bergen. Kor dei vel å gå er også avhengig av om ein er på oppdrag og kvar det er kapasitet. I intervju er det referert til at behovet for supplyhamn i fleire år har vore nemnt på gasskonferansen i Bergen. Det er mangel på kaier, og ein meiner vidare at størrelsen ikkje nødvendigvis er avgjerande. Ein kan legge til rette for å ta imot dei mindre fartøya. Ei djupvasskai vil også kunne nyttast av ulike fraktebåtar, som grunna storleiken også har få hamner å nytte seg av. Dette gjeld til dømes mindre gass-/kjemikalietankarar, fiskeforbåtar, sand- og tarefraktbåtar. Desse fartøya nyttar i stor grad allereie den indre leia gjennom Askvoll hamnebasseng. Utan at ein har konkrete tal på dette er det estimert at ein fiskeforbåt (EWOS/Artic Group) passerer Askvoll dagleg og at ein gass-/kjemikalietankar minst annankvar dag. Når det gjeld andre typar fraktebåtar så har desse fleire passeringar i løpet av eit døgn. Vidare blir det peika på at gruveindustrien i fylket er i vekst. Enkelte ventar at denne næringa på sikt kan overta for dagens oljeindustri. Per i dag er det to operative gruver i fylket, dette er på Kjelkenes og i Svelgen. I tillegg har Nordic Mining planar om utvinning av rutil i Vevring. Både Kjelkenes og Svelgen har berre kvart sitt punkt som er eigna for lasting. Dersom prosjektet i Vevring i Førdefjorden vert realisert, vil regionen truleg ha mangel på hamnekapasitet for fraktefartøy knytt til denne industrien. Med aukande aktivitet vil ein kunne trenge hamneområde og kai. Ved å satse på avlastningshamn/liggekai ved kysten vil ein unngå konflikt med fiskeinteresser inne i fjordane. Nordic Mining er ein interessant aktør som kan kontaktast i høve dette. Ved bygging av fastlandsforbindelse til Atløy vil området i Vikane ligge attraktivt til med tanke på mottak av utstyr, modular og tilsvarande for dei utførande entreprenørane. Ei solid kai med løftekapasitet vil såleis vere gunstig i denne byggjeperioden. Totalt sett synest det å vere marknadspotensiale for ei djupvasskai som kan nyttast som ei avlastning-, ligge- og mannskapsskifte kai. Dette gjeld både for supply og andre type båtar. Kven avgjer kva kai som nyttast? Innan supplybransjen er det eit tydeleg skilje mellom fartøya som går i spot- og periodemarknaden. Om lag 50% av fartøya i Nordsjøbassenget er i spotmarknaden. Mellom desse kontraktane (off-hire) ligg fartøya til kai, og sjølv om rederia helst ser at fartøya er på kontrakt i størst mogleg grad så vil ein i spotmarknaden ha opphald mellom kontraktar. I desse periodane er det viktig med låge driftskostnadar på fartøyet. Mannskapskostnadane utgjer om lag 70% av totale driftskostnadar, medan andre driftskostnadar inkludert drivstoff utgjer 20% og administrasjon resterande 10%. Drivstoffkostnaden er forholdsvis låg sidan operatørane normalt sett dekker dette når ein er på kontrakt. Off-hire (utan kontrakt) må rederia dekke drivstoff sjølve. Ein følgje av dette er at rederia ynskjer å flytte skipa minst mogleg så lenge dei ikkje er på kontrakt. Å kunne legge til kai nær neste oppdrag vil såleis vere ein fordel. Per 28. november 2013 er det i Bergen fem AHTS-fartøy og to PSV-fartøy off hire, som då er ledig for oppdrag. 18

19 Kjelde: RS Platou (har til ei kvar tid oversikt over spot- og periodemarknaden for supplyfartøya) Så lenge eit skip er på kontrakt så er det i stor grad operatør/charter som avgjer kva hamner som vert nytta. I desse tilfella ligg ofte fartøya ved forsyningsbaser/verft då ein ligg rimeleg her. Ved mannskapsskifte er det normalt rederiet sjølv som bestemmer hamn. Bergen vil nok vere ei meir attraktivt "liggehamn" for mannskapet enn til dømes Askvoll som ei følgje av avstand til familie / vener, samt tilbod av resturantar, kino og anna. Når fartøya ligg off-hire er arbeidsdagen for mannskapet normalt ferdig klokka 18 eller 19. Det er rederiet som avgjer hamn, og for dei er truleg nærleik til neste oppdrag, nærleik til flyplass, samt at ein får utført dei tenestene ein ynskjer på plassen meir avgjerande enn mannskapet sine interesser. Fasilitetane ombord på nye fartøy i dag er som regel svært gode. Dei ulike typane for- og fraktebåt går også som supplyfartøya i ulik grad på faste kontraktar, og då gjeld same regelen som for supply. Ved mannskapsskifte avgjer rederiet hamn og dekker kostnad med anløp, medan øvrige kaianløp i kontraktsperiode i større grad vert styrt av charter. Val av kai vil uansett vere eit samspel mellom charter og rederi. Som hovudregel vel ein nærmaste kai som tilfredstiller behova då dette som oftast vil vere gunstigaste løysinga for begge partar. Kvifor nytte kai mellom Florø og Bergen? Askvoll sitt fortrinn ligg i den geografiske plasseringa, sentralt plassert på kysten i nærleik til olje- og leitefelta på sokkelen utanfor og med "lun" hamn i den indre skipsleia. Etter fullførte oppdrag på oljefelta utanfor kysten eller ved oljebasen i Florø og Mongstad, så vil supplyfartøya gå til Bergen for å legge til kai. Grovt rekna er det like langt frå Mongstad til Bergen, som frå Mongstad til Askvoll, om lag 40 nautiske mil. Frå Florø til Askvoll er det om lag 18 nautiske mil. Per i dag går dei fleste supplyfartøya i ytre leia vest av Atløy, men med dette sparer dei berre nokre få nautiske mil (truleg i underkant av 5 nautiske mil). Denne leia er meir vêrhard og i vinterhalvåret vel derfor større fartøy å nytte den indre leia forbi Askvoll. På grunn av at Vikane ligg nære den indre skipsleia vil området også vere gunstig i høve til andre typar fartøy. Det er kome innspel på at sidan supplyfartøya går den ytre leia så ville det vore meir naturleg å legge til rette for ei djupvasskai i Vilnesvika på Atløy i staden for i Vikane ved Askvoll hamnebasseng. Dette området har god 19

20 djupne og ligg nær den ytre leia, men dette er ein vêrhard plass og ein må langt inn i Vilnesvik for å finne ei hamn som både er "lun" og har tilstrekkeleg areal. Når Atløysambandet er klart vil ein få berre minutt ekstra køyring frå Bringeland til Vilnes, samanlikna med Askvoll, så reisetid til flyplass vil også her vere under ein time. Om ferjekai til Værlandet blir flytta hit på sikt vil ein eventuelt kunne opparbeide eit felles djupvasskai-område. Ulike aktørar påpeikar at det ikkje vil vere avgjerande om ei eventuell djupvasskai ligg på Vilnes eller i Askvoll. Avstanden er ubetydeleg både for supplyfartøy og generelt for alle typar fartøy når ein kjem nord- eller sørgåande forbi Askvoll. Artic Group har per i dag kai på Vilnes, gjennom selskapet Atløy Båt og Marina AS. Kaia er på 40 meter med tilhøyrande anlegg for mottak, service og lagring av fritidsbåtar. Ei kai i Askvoll vil vere sentralt når det gjeld mannskapsskifte. Det er hurtigbåtforbindelse med Bergen (2,5 timar) og om lag 45 minutt til Bringeland flyplass. Ifølgje lokalt fraktebåtrederi vil dei truleg oftare legge mannskapsskifte til Askvoll når Dalsfjordbrua står klar og ein får kort veg til Bringeland. Dei fleste ombord har bustad utanfor fylket og enklaste reisemåte er av denne grunn fly. Supplyrederi framhevar også kort avstand til flyplass som ein klar fordel. Det viktigaste er god forbindelse med Oslo, samt gjerne Ørsta/Volda på Sunnmøre. Fleire større supplyrederi held til i Fosnavåg, Ulsteinvik og Ålesund, samt at ein stor del av mannskapet ofte er lokalt busett. Med Eikesundsambandet er det korte reiseavstandar frå flyplassen Ørsta/Volda og nordover til denne regionen. Industriområdet i Vikane er skjerma frå bustadar, men likevel berre fem minutt med bil frå Askvoll sentrum med ulike naudsynte fasilitetar. For å få supply- og eventuelt fraktefartøy til å nytte kai i Askvoll så må ein truleg gjere kaia "attraktiv" i tillegg til at ein har alle naudsynte fasilitetar. Hamna vil bli attraktiv dersom ein klarer å samle fleire aktørar her som kan yte dei tenestene som fartøya etterspør. Sløvåg er eit døme på hamn/industriområdet som har lukkast med å gjere seg attraktiv. Suksessfaktoren her har vore at ein har hatt konkret fokus og fått samla fleire aktørar som har arbeidd ilag. I tillegg til aktørane har Innovasjon Norge og Sparebanken Sogn og Fjordane vore med på finansieringa. I Sløvåg har etablering av utviklingsselskap og næringshage med SIVA vore sentralt. Verksemdene i næringshagen har gått inn og jobbar med sin kompetanse, noko som har medført positiv utvikling for alle verksemdene som har vore involvert (Wergeland, Birkeland (Septik24), Byrknes, Braanas, med fleire). For å lykkast må ein marknadsføre produktet sitt. I gjennomførte intervju vert det påpekt at Askvoll Kommune ikkje aktivt har marknadsført og synleggjort fordelane knytt til industriområdet. Marknadsføring kan til dømes gjerast gjennom Maritim Foreining Sogn og Fjordane. Dette er ei interesseforeining for maritime og offshorerelaterte verksemder i Sogn og Fjordane som i følgje si heimeside har 61 medlemsverksemder som er lokalisert i 14 av fylket sine 26 kommunar. Anløpsavgift og kaivederlag Normalt sett må fartøy betale anløpsavgift/kaivederlag når dei nyttar seg av ei kai. Denne vert berekna på bakgrunn av fartøyet sin bruttotonnasje (BT). I gjennomførte intervju vert det påpeika at kostnadane ved å liggje til kai i Florø og Bergen er høge, og supplyrederia har ytra ynskje om fleire alternativ. I Bergen må ein betale kaivederlag og anløpsavgift basert på storleiken i BT. For fartøy mellom 2 og BT er dette om lag 0,4 kr per BT i kaivederlag og om lag 0,1 kr per BT i anløpsavgift. Med andre ord totalt 0,5 kr per BT. Dette er fastpris for anløp som er kortare enn 24 timar. I Alden Hamneområde, som både Florø og Askvoll er ein del av, må fartøya betale anløpsavgift i det dei går inn i hamneområdet (Askvoll, Fjaler, Flora, Førde, Gaular, Hyllestad og Naustdal) og legg til kai. Anløpsavgifta er kr 0,39 per BT. Administrasjonen knytt til innkrevjing av avgifta er styrt av Flora Hamn. I Florø administrer Flora Hamn også kaivederlaget som vert betalt ved dei offentlege kaiene, dette gjeld i hovudsak Fugleskjærskaia og Gunhildvågen. 20