NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 12

Transkript

1 NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 12 LEWENSWETENSKAPPE V1 VOORBEREIDENDE EKSAMEN 2008 MEMORANDUM PUNTE: 150 TYD: 2½ uur Hierdie memorandum bestaan uit 10 bladsye.

2 Lewenswetenskappe/V1 2 DoE/Voorbereidende Eksamen 2008 AFDELING A VRAAG C B B C A B (6 x 2) (12) replisering chorion nukleotied chromosoom Down-sindroom Vrug Dubbele bevrugting (5 x 1) (5) B F A J C (5 x 1) (5) : m-rna 3 : t-rna (2) CGT TGT AAA (3) : arginien 5 : sisteïen 6 : lisien (3) n Verandering in die nukleotied volgorde van DNA/struktuur van n geen. (1) % + 0,5% + 0,4% + 0,1% = 13% (2) Die resultate van die invloed van verskillende X-straal dosisse op die geslags-chromosoommutasies van Drosophila-vlieë.

3 Lewenswetenskappe/V1 3 DoE/Voorbereidende Eksamen 2008 X-straal dosis (arbitêre eenhede) Persentasie vlieë met geslags-chromosoommutasies Puntetoekenning: Opskrif Kolomme benoem Teken tabel Afhanklike veranderlike: linkerkantste kolom 4 of 5 korrek 1, 2 of 3 korrek (6) Hoe hoër die X-straal dosisse, hoe meer mutasies kom voor. (2) radioaktiwiteit in die lug Komiese strale vanuit buitenste ruimte Bestraling vanaf die grond en geboue Glim horlosies Kernafval in die lug Afval van kernkragsentrales enige 2 (2) X-strale kan mutasies veroorsaak, wat ook die DNA van die gamete (spermatosoa en ovums) kan beïnvloed. Hulle kinders kan dan genetiese defekte hê. enige 2 (2) [15] TOTAAL VRAAG 1: 50 TOTAAL AFDELING A: 50

4 Lewenswetenskappe/V1 4 DoE/Voorbereidende Eksamen 2008 AFDELING B VRAAG (a) Gebruik om die insuliengeen mee te sny / gebruik om die plasmied by sekere punte te sny / gebruik om die verlangde geen in die vektor (plasmied) te pas. (1) (b) Dit is oopgesny en word as n geenvektor/geendraer gebruik. (1) (c) Gebruik om bakterieë onder optimale toestande te kweek / onder optimum ph, temperatuur en vlakke van voedingstowwe. (1) proteïensintese. (1) (a) Die voorraad insulien was beheer deur die vraag na vleis en is nie deur die behoeftes van diabete bepaal nie. / maak meer diere dood Sommige mense was allergies vir insulien wat van diere afkomstig was. Enige EEN nadeel (2) (b) Dit is suiwer menslike insulien; dit bevat geen allergene nie. Dit kon op aanvraag geproduseer word. Enige EEN voordeel (2) [8] 2.2 Diersel gedurende anafase van Meiose II spoel sentromeer chromatied selmembraan sentriool Puntetoekenning: Opskrif 1 Chromosome wat in chromatiedvorm geteken is (geskei van mekaar) 1 Korrekte fase (chromatiede na pole getrek) 1 Korrekte getal chromatiede 1 Korrekte seltipe (geen selwand) 1 Enige TWEE byskrifte 2 [7]

5 Lewenswetenskappe/V1 5 DoE/Voorbereidende Eksamen P 1 Fenotipe Bruin x blou Genotipe Bb x bb Meiose G Bevrugting B; b x b OF gamete B B b Bb Bb b Bb Bb F 1 genotipe Bb bb fenotipe Bruin en blou 2 punt vir korrekte gamete (7) Besluit op die groote van die monster Ontwerp table om resultate aan te teken Algemene begrip van oorlobbe geheg en oorlobbe nie geheg aan kop Logistieke (tyd, verantwoordelikhede van elke lid van die groep) (Merk slegs eerste TWEE) (2) (1) Aanvaar hipotese /Hipotese word nie verwerp nie (1) dogters het oorlobbe wat nie vas is aan die kop nie wat meer is as die 80 seuns (2) Grooter monster / meer skole / leerders / gemeenskap (2) (Merk slegs eerste EEN) [8] TOTAAL VRAAG 2 : 30

6 Lewenswetenskappe/V1 6 DoE/Voorbereidende Eksamen 2008 VRAAG testosteroon (1) Stiluleer die ontwikkeling van primêre geslags organe /penis en testes Stimuleer die ontwikkeling van sekondêre geslagskenmerke / groei van hare op liggaam/spier ontwikkeling/diep stem (2) (a) 46 chromosome (b) 23 chromosome (2) Gedurende profase 1, vanweë chiasmata, vind oorkruising van segmente van chromatiede tussen homoloë chromosome plaas. Dit lei tot nuwe kombinasies van gene in die chromosome van spermselle. Gedurende metafase 1, rangskik die bivalente by die ekwator van die spoel onafhanklik van mekaar. Dit verhoog die potensiële variasie in die spermselle, omdat dit tot verskillende kombinasies van chromosome in die spermselle lei. Maks (3) [8] X H Y 2. X H X h 3. X h Y 4. X H X h (8) leerders (1) Resultate van opname i.v.m. mense se houdings en menings oor albinisme Getal mense/ leerders Vrae Ja Nee

7 Lewenswetenskappe/V1 7 DoE/Voorbereidende Eksamen 2008 Rubriek vir die toekenning van punte van die grafiek Korrekte tipe grafiek 1 Opskrif van grafiek 1 X-as: Korrekte byskrif en wydte van kolomme 1 Y-as: Korrekte byskrif en geskikte skaal 1 Plot van kolomme 1: 1-2 kolomme korrek 2: 3-4 kolomme korrek 3: 5-6 kolomme korrek Let Wel: Verkeerde tipe grafiek geteken: verloor punte vir korrekte tipe grafiek, sowel as vir teken van kolomme. As die grafieke nie op dieselfde assestelsel geteken is nie, merk slegs die eerste grafiek deur van die gegewe kriteria gebruik te maak. (7) (1) Die oorgrote meerderheid hoërskoolleerders (80%) het n wanpersepsie van die oorsaak van hierdie toestand. Hulle blameer slegs die moeder, alhoewel dit ook n vaderlike - oorsprong kan hê. (2) 60% van die leerders wat aan die ondersoek deelgeneem het, glo dat albinisme n skande vir die familie en vir die gemeenskap is. (3) n Groot hoeveelheid van hierdie leerders (90%) het aangedui dat hulle nie aan n albino sal werk verskaf nie. Hulle houdings is bewyse van wanopvattings oor die oorsake van albinisme asook die vermoëns van hierdie mense (6) [14] TOTAAL VRAAG 3: 30 TOTAAL AFDELING B: 60

8 Lewenswetenskappe/V1 8 DoE/Voorbereidende Eksamen 2008 AFDELING C VRAAG Dag 13/14 (1) C (2) Die veranderlikes moet gekontroller word vir meer akkurate resultate / meer betroubare / meer wetenskaplik korrekte resultate. (2) (a) Josephine ; basale liggaamstemperatuur bly hoog na ovulasie. (2) (b) Die vrou bepaal haar basale liggaamstemperatuur daagliks en let op veranderinge rondom ovulasie. Die paartjie vermy seksuele omgang gedurende die vrugbare periode, wat vier dae voor én na ovulasie kan wees. (2) (c) Basale liggaamstemperatuur kan verander as gevolg van siekte. (2) (Merk slegs eerste antwoord) (a) Dag 6 / dag 17 (2) (b) 32 arbitêre eenhede (2) (c) Die progesteroonvlak bly hoog. (2) [17] A : Plasenta B : Naelstring D : Vagina (3) Beskerm die embrio teen meganiese skokke Fetus kan vrylik rond beweeg sonder druk en deur gravitasie beinvloed Voorkom groot temperatuur skommelinge in die fetus (Merk SLEGS eerste TWEE) (2) Amniosintese (1) Sametrekking van die spierwand van die uterus druk die fetus na buite /asook die plasenta en naelstring /nageboorte (2) [8]

9 Lewenswetenskappe/V1 9 DoE/Voorbereidende Eksamen Moontlike redes vir aanneming: Die biologiese ma van die kind kan nie melk, doeke, medisyne, voedsel vir die baba bekostig nie; aanneming deur ander ouers sal voorsien in die basiese fisiese behoeftes van die kind. Emosionele sorg en ondersteuning vir die baba sal beter by die nuwe ouers as by die biologiese ma wees omdat sy self onder finansiële druk verkeer. Op die lang termyn, sal opvoedkundige geleenthede ook beter beplan kan word om n rooskleurige toekoms vir die kind te verseker. Die aannemingsproses is wettig en word gereguleer om te verseker dat die nuwe én die biologiese ouers se onderskeie kulture verenigbaar is. Aanneming in n stabiele huis sal die lewenskwaliteit van die aangenome kind verbeter. Dit is voordelig om beter langtermyn verhoudings en beter werksgeleenthede te verseker. Aanneming van n kind kan die lewens van kinderlose egpare verbeter. Enige ander aanvaarbare rede. Enige 4 x 2 (8) OF Moontlike redes teen aanneming: Beide biologiese moeder en kind sal emosionele trauma en skeidingsangs mag ervaar. Die aanneemouers mag nie dieselfde kultuur, taal of lewenstandaarde hê nie. Dit mag die vorming van n band tussen ouers en kind negatief beïnvloed. Die houdings van die gemeenskap jeens aanneming mag negatief wees ; die kind mag n negatiewe selfbeeld ontwikkel. Deur haar eie kind groot te maak, mag vir die biologiese moeder nuwe sin in haar bestaan gee en die lewenskwaliteit van beide verbeter. Deur haar eie baba te borsvoed en te versorg, kan die biologiese moeder bydra om die gesondheid van die baba te verbeter. Enige ander aanvaarbare rede. Enige 4 x 2 (8)

10 Lewenswetenskappe/V1 10 DoE/Voorbereidende Eksamen Gevolge Kind kan gebore word met Fetalalkohol sindroom/fas (1) Simptome Verstandelike vertraging. Mikrosefalie (klein kop/brein). Gedragsprobleme soos hiperaktiwiteit en swak konsentrasie. Verminderde groeitempo wat na geboorte ook swak groei tot gevolg het. Swak spiertonus. Afgeplatte gesig (swak ontwikkelde wangbene), lang dun bolip, kort na bo gebuigde neusie en somtyds n gesplete verhemelte. Enige (3) [12] ASSESSERING VAN DIE AANBIED VAN DIE OPSTEL PUNTE BESKRYWINGS 3 Goed gestruktureerd demonstreer insig en begrip van die vraag. 2 Enkele gapings in die logiese vloei van die antwoord. 1 Beantwoord, maar met betekenisvolle gapings in die logiese vloei van die antwoord. 0 Nie probeer / niks geskryf anders as net die vraagnommer nie. (3) [15] TOTAAL VRAAG 4: 40 TOTAAL AFDELING C: 40 GROOTTOTAAL: 150