FORVALTNINGSREVISJON OM FRÅFALL OG BORTVAL I VIDAREGÅANDE OPPLÆRING. KOMMENTARAR OG PLANAR 2010

Transkript

1 HORDALAND FYLKESKOMMUNE Opplæringsavdelinga Arkivsak Arkivnr. 015 Saksh. Haaland, Marianne Saksgang Yrkesopplæringsnemnda Opplærings- og helseutvalet Fylkesutvalet Fylkestinget Møtedato FORVALTNINGSREVISJON OM FRÅFALL OG BORTVAL I VIDAREGÅANDE OPPLÆRING. KOMMENTARAR OG PLANAR 2010 SAMANDRAG Deloitte har laga ei kartlegging av fråfall og bortval i vidaregåande opplæring hausten Rapporten var handsama i Kontrollutvalet der ein vedtok slik innstilling: 1. Tilrådingar i punkt 12 av rapporten vert følgt opp 2. Det vert laga ein handlingsplan innan som syner kva tiltak som skal setjast i verk for å betra situasjonen, når tiltaka skal setjast i verk og kven som skal ha ansvaret for iverksettinga. På møte i opplærings- og helseutvalet blei det gjort slikt vedtak: Det vert sett i gang eit prosjekt innan vgs i Hordaland med målsetjing å auke gjennomføringsgraden i vgs med 5 %. Møte i opplærings- og helseutvalet vedtok følgjande framlegg: Administrasjonen i HFK tar inititativ til dialog med kommunene vedrørende overføring av informasjon mellom grunnskole og videregående skole. Ved å motta relevant informasjon fra grunnskolen vil de videregående skolene ha mulighet til å gi nye elever riktig oppfølging fra starten av. I det følgjande gir opplæringsavdelinga kommentarar til resultata av Deloitte si kartlegging og viser kva aktivitetar ein har på området satsing mot fråfall og kva planar avdelinga har ifor 2010.

2 FORSLAG TIL INNSTILLING Fylkestinget tar rapporten og opplæringsavdelinga sine kommentarar til orientering, og sluttar seg til opplæringsavdelinga sine følgjande forslag til tiltak retta mot auka gjennomføring i vidaregåande opplæring for 2010: Etablere prosjekt: Utvikling av samarbeid grunnskole/vidaregåande skole Dagskonferanse om fråfall i Hordaland 23. mars 2010 Kompetanseheving av kontaktlærarar ved dei vidaregåande skulane Etablere tiltak retta mot fag med særleg høg stryk/ikkje vurdering Stimulere til lokale tiltak ved skolar med høgt fråfall Paul M. Nilsen Svein Erik Fjeld Vedlegg: Forvaltningsrevisjon Hordaland fylkeskommune Fråfall og bortval i vidaregåande opplæring i Hordaland fylkeskomune 2

3 FYLKESRÅDMANNEN, : Kartlegging Deloitt-rapporten Deloitte si kartlegging av arbeidet med bortval og fråfall i vidaregåande popplæring konkluderte med ei rad forslag til tiltak: 1. Hordaland fylkeskommune bør utarbeide særskilde tiltak retta mot elevar med dårleg karaktergrunnlag frå grunnskulen. 2. Hordaland fylkeskommune bør ha fokus på fråværsførebyggjande arbeid. 3. Hordaland fylkeskommune bør setje inn tiltak med omsyn til høgt fråfall på påbygg til generell studiekompetanse. 4. Hordaland fylkeskommune bør også vurdere tiltak som kan gjere det mogeleg for fleire ungdommar å kome inn på fyrstevalet sitt. 5. Hordaland fylkeskommune bør syte for at fagopplæringskontoret kan fange opp hevingssaker tidlegare. 6. Hordaland fylkeskommune må sikre at fagopplæringskontoret kan gjennomføre sine lovpålagte oppgåver, jfr. kapittel 11 i forskrift til opplæringslova. Dette gjeld særleg oppfølging av bedriftene i høve lærlingane sine rettar. 7. Hordaland fylkeskommune bør vurdere å utarbeide rutinar for informasjonsoverføring til bedrifter slik at dei har naudsynt kunnskap om læreføresetnadene til lærlingar og lærekandidatar som dei skal ha i opplæring. 8. Hordaland fylkeskommune bør legge til rette for større grad av erfaringsutveksling mellom skular, av tiltak som reduserar fråfall og bortval i vidaregåande opplæring. 9. Hordaland fylkeskommune bør forbetre rutinane for registrering av sluttårsaker for alle ungdommar som sluttar i vidaregåande opplæring, uansett opplæringstilbod. Dette gjeld særleg ungdom som tar imot opplæringstilbod utanom ordinære skuletilbod eller læreplass. 10. Hordaland fylkeskommune bør syte for at alle skulane har ein einskapleg praksis for handtering av sluttårsaker, og at det er klart forankra ansvar og oppgåvefordeling i skulane for arbeid mot fråfall og bortval. 11. Hordaland fylkekommuna bør få oversikt over kor mange elevar med opplæringsrett som nyttar private opplæringstilbod. 12. Hordaland fylkeskommune bør ha oversikt over kor mange ungdommar som sluttar på opplæringstilbod dei har starta på etter rettleiing frå OT/PPT slik at det er mogeleg å vurdere om slike tilbod har tilsikta effekt. 13. Hordaland fylkeskommune bør i samarbeid med grunnskulane for å finne fram til føremålstenelege rutinar som sikrar at vidaregåande skular har naudsynt kunnskap om elevane sine tilretteleggingsbehov. 14. Hordaland fylkeskommune bør lage retningsliner for informasjonsoverføring mellom vidaregåande skular om elevar som har fått særlig tilrettelagt undervisning. 15. Hordaland fylkeskommune må sikre at alle elevar får god informasjon om rådgivingstilbodet ved skolane, og at rådgivarane har oppdatert kunnskap om ulike alternativ i vidaregåande opplæring. Opplæringsavdelinga sine kommentarar til vurderinga I høyringa til rapporten har opplæringsavdelinga gjeve slike kommentarar: Til punkt 1 og punkt 13: Opplæringsavdelinga har konkrete planar om iverksetting av prosjekt for kartlegging og utvikling av rutinar for samhandling ved overgang mellom grunnskulen og vidaregåande opplæring Til punkt 2: I dei reviderte retningslinene for kontaktlærarordninga er det lagt føringar på oppfølging av fråvær, samt på gjennomføring av startsamtale tidlig i skuleåret som eit førebuande 3

4 tiltak. Informasjon om retningsliner er lagt ut på It s learning til alle lærarar i vidaregåande opplæring Til punkt 3: I høve elevar som sluttar grunna faglege vanskar, kan dette vere relevant. Vi må likevel vere merksame på at mange elevar som byrjar på Vg3 Allmennfagleg påbyggingskurs sluttar fordi dei får tilbod om læreplass i løpet av skuleåret, særleg i hausthalvåret. Dette er nok hovudårsaka til at fråfallet her er relativt stort. Til punkt 5: Fagopplæringskontoret har fått styrka ressursar til dette arbeidet. Intensivering av verksemda er i gang. Til punkt 6: Lærebedriftene får jamnleg kurs/opplæring i retningsliner for lærlingordninga. Til punkt 7: Per i dag får ikkje fagopplæringa slik informasjon om lærlingane. Til punkt 8: I mars 2010 skal opplæringsavdelinga arrangere ein dagskonferanse om satsing mot fråfall i vidaregåande skolar der vi m.a. vil informere om enkelttiltak på skolar. I tillegg vurderer vi å lage eiga nettside med informasjon om tiltak innan fråfallsarbeidet. Til punkt 11: Ei slik oversikt har vi. Dei private skolane rapporterar til Utdanningsdirektoratet. Dei relevante data blir deretter overførte til VIGO sitt elevregister. Til punkt 14: Vi vil våren 2010 i samband med prosjekt for kartlegging og utvikling av overføringsrutiner for overgangen grunnskule og vidaregåande skule, leggje inn i prosjektet oppgåver knytt til kartlegging og rutinebeskrivelse for overføring av opplysningar mellom skolar. Til punkt 15: Dette arbeidet pågår kontinuerleg. M.a. har vi fleire årlege samlingar for rådgjevarar i heile grunnopplæringa. Inntaket har eigne informasjosmøte med rådgivarar i grunnskolen kvart år før inntaket.inntakssjefen deltar jamnleg på foreldremøte i ungdomsskolen før inntak. Vi arrangerer informasjonsmøte for minoritetsspråklege elevar frå ungdomsskolane og deira føresette i fylkeskommunen kvart år i januar (med tolkar). Senter for yrkesrettleiing nyttar ca. 80 % av sin kapasitet mot rådgjevarar og elevar i ungdomsskolen. Konkrete mål for auka gjennomføring i vidaregåande opplæring i 2010 I budsjett for 2010 er følgjande resultatkrav lagt inn på opplæringsområdet under Vurdering av elevane si læring: - Redusere andel elevar med ikkje-greidd (stryk i einskilde fag) i vidaregåande skule med 5 % - Redusere bortvalet ved dei vidaregåande skulane med 5 % - Redusere talet på læringlingar som ikkje greier fagprøven med 5 % Kva er fråfall/bortval i vidaregåande opplæring? Fråfall i vidaregåande opplæring omfattar både sluttarar i alle kategoriar og elevar som ikkje fullfører vidaregåande opplæring med korkje studiekompetanse og/eller fagbrev. Dette utgjør hovuddelen av dei som i dag vert omtala som sluttarar. Elevar som ikke fullfører med full kompetanse, kan vere elevar som stryk i eitt eller fleire fag og elevar som ikkje får vurdering. 1. Stryk/ikkje vurdert Hovudgruppa er elevar som stryk i eitt fag. Etter opplæringsavdelinga sine oversikter finn vi stryk/ikkje vurdering mest i faga kroppsøving, matematikk og naturfag. Tal for skoleåret 2008/2009 i stryk er: %-del stryk til eksamen er 5.79 % - tilsvarar fag %-del stryk i standpunkt er 1.89 % - tilsvarar fag 4

5 Merk at tala representerar fag, ikkje elevar. Ein elev kan stryke i fleire fag. Elevtalet er lågare. 2. Sluttarar resultatkrav: Redusere bortvalet ved dei vidaregåande skulane med 5 % Tal på elevar som hadde slutta var i mars 2009: 1405 elevar (av elevar), 10.3 %, dette representerer ei auke frå 1374 frå Ei reduksjon på 5 % av bortval tilsvarar ein reduksjon i tal på sluttarar på ca. 85. Talet på sluttarar omfattar alle kategoriar, både elevar som flyttar, begynner på anna skole, får arbeid, og dei som sluttar grunna sjukdom, feilval og anna. Gruppe elevar som slutter i relevante kategoriar er 62.8 %, tilsvarande 882 elevar. Mål om ein reduksjon på 5 % sluttarar tilsvarar ein auke på 44 elevar som skal gjennomføre. Kva seier forskinga om fråfall NIFUSTEP NIFUSTEP har gjennom fleire år følgd opp ei stor gruppe, 9749 ungdomar frå Austlandet, og analysert årsaker til bortval og manglande gjennomføring eller oppnådd kompetanse hjå den same gruppa ungdomar. Analysen viser resultat blant ungdomar frå Oslo, Vestfold, Akershus. Hedmark, Telemark og Buskerud. NIFUSTEP har følgd ungdomane i normert utdaningsløp på tre år, og i ein femårs periode. Erfaringsmessig kjem ein del av dei som fell frå i løpet av vg1 eller vg2 tilbake til skolen og fullfører innan fem år. NIFUSTEP har produsert fleire rapportar, og dei peikar på klare indikasjonar på elevar som er i risikosoner før dei når vidaregåande opplæring. Mellom anna desse kriteria gir utslag for fråfall i vidaregåande opplæring: I følgjande tabell har vi teke utgangspunkt i tal frå SSB/Kostra 2008, og viser tal for heile landet, Hordaland, Oslo og Rogaland.Vi har ikkje alle tala, men oversikten viser i ein viss mon Hordaland samanlikna med nasjonale tal og med to andre fylke. Ver merksam på at tala i denne tabellen er frå Starta 2002 Heile landet Starta 2002 Hordaland Starta 2002 Oslo Starta 2002 Rogaland Samla for heile årskullet fullført og bestått i løpet av fem år Fullført på normert tid yrkesretta Fullført og bestått på normert tid yrkesretta Fullført og bestått etter fem år yrkesretta Gjennomført vidaregåande utdanning, men ikkje bestått - studieforberedande Gjennomført vidaregåande opplæring, men ikkje bestått - yrkesretta Slutta en påbegynt yrkesfagleg utdanning Tal på elevar slutta i skoleåret Totaltal i parentes 854 (19687) 647 (18651) 845 (17751) Prosent fråfall i skoleåret

6 Lærlingar totalt i Andel søkjarar som fekk læreplass i Når vi ser på prosentandelen som har slutta ei påbegynt yrkesfagleg utdanning, 23.7 %, reknar vi med at dette talet omfattar elevar som har gått over på eit anna yrkesfag eller over på studieførebuande program, altså omfattar dei som tek omval. Dei fell altså ikkje ut, men er kostbare for den vidaregåande opplæringen totalt. På dette området vil ei styrking av yrkes- og utdanningsrettleiinga kunne gje ei betre resultat. a. Karakterer fra grunnskolen Svake faglege ferdigheiter frå grunnskulen blir vurdert som særleg viktig for om elevane gjennomfører vidaregåande opplæring eller ikkje. Karakteren frå ungdomsskulen er den faktor som er absolutt viktigast (Byrhagen, Falch og Strøm (2206)Frafall i videregående opplæring. SØF-rapport 08/06. Markussen, Frøseth, Lødding og Sandberg (208) Bortvalg og kompetanse. Rapport 13/2008. NIFU STEP). Mange av elevane som begynner i vidaregåande opplæring, har svake grunnleggjande ferdigheitar. Rundt 8 % har karakteren 1 eller manglar vurdering i eitt eller fleire fag. PISA-undersøkinga frå 2006 viste at i overkant av 20 % av norske 15-åringar skårer på det lågaste nivå i høvesvis naturfag, matematikk og lesing. Over 40 % av elevane skårar 2 eller lågare på ein skala frå 1 til 6. Delen av elevar på lågt nivå auka frå 2000 til Nesten ni av ti av dei som hadde under 2 i gjennomsnitt frå grunnskulen, hadde avvik frå normal studieprogresjon 2.5 år etter (Byrhagen, Falch og Strøm (2006) Frafall i videregående opplæring. SØF-rapport nr. 8/06) b. Innfridd førsteønskje Elevar som får innfridd førsteønskjet i vgs, sluttar i mindre grad enn elevar som får tilbod om 2. eller 3.ønskje. Det er mest sannsynleg at elevar med gode karakterar frå ungdomsskulen får innvilga førsteønskjet sitt, men sjølv når ein tar omsyn til det, har det å få innfridd førsteønskjet sjølvstendig effekt på sannsynlegheita for å slutte (Markussen, Frøseth, Lødding og Sandberg (2008)). Manglande motivasjon blant elevar som ikkje får oppfylt førsteønskjet, kan vi gå ut i frå er hovudårsaken til dette. c. Fråvær i ungdomsskulen Det er vidare samanheng mellom fråvær i ungdomsskulen og sannsynlegheita for å slutte i vidaregåande opplæring. Dei som sluttar, hadde over dobbelt så høgt fråver som elevar som i løpet av fem år gjennomførte med studie- eller yrkeskompetanse. Dei som sluttar tidlig i vidaregåande opplæring, utmerkar seg med særleg stort fråvær i 10.klasse. Eit høgt fråver det andre året i vidaregåande opplæring reduserer vidare sjansen for at læreplassøkjarar får lærekontrakt. Tal pål fråversdagar det andre året i vidaregåande opplæring har for øvrig ein signifikant effekt på sjanen for at lærlingane ikkje får fagbrev på normert tid. (Markussen og Sandberg (2005). Helland, Håvard (2006) Progresjon og kompetanseoppnåelse i yrkesfagopplæringen. NIFU STEP) Studieretningar med høgt fråfall: Helse- og sosialfag, byggfag, hotell- og næringsmiddelfag. Årsaker kan vere for mykje teori og for lite praktisk arbeid. Det er ikkje berre fellesfag som er problem, men også den store menda av komplisert yrkesteori i yrkesfaga. Andre årsaker gitt av elevar som slutta i opplæringa, var manglande oppfølging og støtte til små og store problem, særleg problem i relasjon til andre elevar og lærarar. Løysning: Tett oppfølging og differensiert opplæring. 6

7 d. Psykososiale problemer Psykiske problem. Det er ikkje gjennomført studiar av samanheng mellom psykososiale problem og gjennomføring av vidargåande opplæring. Internasjonale studiar viser at mellom 10 og 16 % av born og unge har så sterke symptomar på angst, depresjonar eller spiseproblem at det går ut over deira forhold til foreldre, venar og skole (Costello, Mustillo, Erkanli, Keeler og Arnold (2003)) Kva gjer vi i Hordaland Opplæringsavdelinga har gjennomført ulike tiltak for å styrkje gjennomføringa i vidaregåande opplæring. Vi viser til årlege meldingar, sist meldinga til Opplærings- og helseutvalet av (sak /MHAA). Vi har følgd forskningsresultata nøye og retta mykje av vår verksemd inn mot elevar som er i risikogrupper. Vi har heile tida hatt fokus på tilrettelegging ved skulestart med tilbod om startsamtale for alle elevar, på kontaktlærarordninga, på god rådgiving i ungdomsskulen for å styrke overgangen mellom ungdomsskulen og vidaregåande skule og på alternative tilbod til skuletrøytte elevar og på tiltak retta mot minoritetsspråklege elevar. Fleire av tiltaka som har begynt som tilbod til minoritetsspråklege elevar, er etter kvart blitt utvida til å gjelde alle elevane. Fleire tiltak har vore gjennomførte i samarbeid med Hordaland Røde Kors. Status ved utgangen av 2009: Tiltak Målgruppe Beløp Lærekandidatordninga. Elevar som treng tilbod om Kr Bedrifter som tar inn lærekandidatar får eit starttilskot på kr lågare kompetanse Hybelkoordinator Voss- Elevar som bur på hybel Kr regionen Studieverkstad tilbud om forsterka opplæring i engelsk, norsk og/eller matte Skuleinterne tiltak som leksehjelp, utvikling av opplæringsprogram, open skule, styrking av ressursteam etc Elevar som treng tilpassa/ forsterka undervisning Retta inn mot svake elevgrupper eller klassar som treng styrking i skuleåret Kr Ca. kr Tilskot til individuell oppfølging midlane vert disponert av Fløyen-gruppen Skular kan søkje om midlar til tiltak retta mot enkeltelevar Tiltak retta mot min.språklege elevar. Samarbeid m/røde Kors: - Leksehjelp tilbod i flere regionar - Sommarskule 2 klassar i norsk og matte Andre tiltak: - Nettprogram i norsk opplæring av lærarar/elevar - Informasjonsmøter for føresette /elevar i ungdomsskulen Elevar som treng særleg innsats etter skolestart Minoritetsspråklege elevar Kr Kr

8 - Fadderordning - Kompetanseheving av - norsklærarar - min. en samling pr. år Styrking av rådgivingstenesta: -Kompetanseheving av rådgivarar tre årlege samlingar - Senter for yrkesrettleiing Norsklærarar med ansvar for norskopplæring til min.språklige elevar Rådgivarar i heile grunnopplæringa Tilbod til ungdomsskular, rådgivarar og andre aktørar Kr Kr Fleire av tiltaka går over på ordinært budsjett frå Kunnskapsdepartementet har delt ut midlar til alle fylka for å auke gjennomføringa i vidaregåande opplæring, med særleg fokus på vg1-elevar. Hordaland har fått ei ramme på kr. 2.8 mill. I det følgjande viser vi kva nye tiltak som skal setjast i verk. Fagopplæringa Når det gjeld fagopplæringa og krav om reduksjon i tal på ikkje-beståtte fag-/svenneprøver på 5 %, har fagopplæringskontoret i hovudsak fokus på følgjande: Instruktøropplæringa. Frå 2008 har det vore i gang eige kursopplegg for instruktørar i bedriftene der ein legg til rette for auka rettleiingskompetanse. Til no har i overkant av instruktørar gjennomgått opplæringa, som også vil halde fram i Årsrapport fra bedriftene. Fagopplæringa har utarbeidd opplegg for årsrapportering frå bedriftene. Rapportene skal følgjast opp med bedriftsbesøk/-rettleiing der samtalar med lærlinger/lærekandidatar inngår. Opplæring av nye bedrifter Tilbod om kurs for nye bedrifter eller bedrifter som søkjer om godkjenning av nye fag. Hittil i 2009 har vore gjennomført eit kurs per månad á 25 deltakarar. Kursing av medlemmer av prøvenemnder. I dag er det om lag 720 medlemmar fordelt på 130 nemnder i 120 fag. I 2009 vart det gjennomført kursrekkjer for alle medlemmane. I 2010 skal det gjennomførast kurs for alle medlemmane i kvalitetssikring og gjennomføring av fag- og svenneprøve. Det vil vidare bli lagt ut informasjon på nettsida med krav til innhald og døme på fag-/svenneprøva. Nye tiltak i 2010 NIFUSTEP tilrår at ein i overgangen frå grunnskule til vidaregåande skule legg vekt på overføre så mykje kunnskap om eleven som mogleg, slik at dei som skal leggje til rette eit opplæringstilbod i vidaregåande skule, kan gjere det basert på faktisk kunnskap om den enkelte elev og dei føresetnadene eleven har. Dette gjeld også kunnskap om fråvær i grunnskulen. Med utgangspunkt i dette og i forslaga i Deloitte-rapporten, som også etterlyser fokus på overgangen mellom grunnskule og vidaregåande opplæring og av oppfølging av elevar i vidaregåande skule, vil opplæringsavdelinga setje i gang desse nye tiltaka i Tiltaka kjem i tillegg til mykje av den etablerte verksemda knytt til fråfall : Prosjekt: Utvikling av samarbeid grunnskole/vidaregåande skole Samarbeidsprosjekt i ein region i Hordaland, utvikle samarbeid mellom tre vidaregåande skular og avgivarskular i nærmiljøet. Prosjektet skal ta for seg: Vurdere behov for kartleggingsverktøy Kartlegging av elevar i 10-klasse med særleg blikk på elevar i faresonen for fråfall 8

9 Utvikle rutinar for samarbeid ved overføring mellom skolnivå Utvikle rutinar for tilrettelegging for elevar med fare for fråfall i vg1 Tiltaket vil omfatte 3 cidaregåande skolar og 6-10 ungdomsskolar. Engasjement som prosjektleiar med ansvar for gjennomføring av prosjektet er lyst ut. Dagskonferanse om fråfall i Hordaland 23. mars 2010 Vi vil arrangere ein konferanse med målsetting om å spreie kunnskap om fråfallsproblematikk m/innleiar frå NIFUSTEP, med innleiarar frå kommunenivå og vidaregåande nivå og representantar frå ein skole. Målgruppe: Rektorar i grunnskolen og vidaregåande skular, politikarar ca. 150 deltakarar. Kompetanseheving av kontaktlærarar ved dei vidaregåande skulane Etablere eit opplæringstilbod til alle kontaktlærarane med fokus på oppfølging av fråvær og liknande, samt tilbod om opplæring i enkelttema etter behov. Ei arbeidsgruppe har utarbeidd ei ramme for opplæringa. Målgruppe: kontaktlærarar i Hordaland Vurdere tiltak retta mot fag med særleg høg stryk/ikkje vurdering I samarbeid med Fagutvala for faga matematikk, kroppsøving og naturfag vurdere tiltak for å redusere stryk i desse faga. Det kan vere utprøving av alternative metodar, kompetansheving av lærarar o.a. Stimulere til lokale tiltak ved skolar med høgt fråfall Etter søknad gi midlar til ein eller to skolar med høgt fråfall til gjennomføring av lokale tiltak. 9