Kreativt taktskifte på Giske s.32-34

Transkript

1 HAVNEVIK FOTO: MARIUS BECK DAHLE & TONY HALL INFORMASJON FYLKESMAGASINET FOR MØRE OG ROMSDAL NR Kreativt taktskifte på Giske s Skodespelar Inger Bakke: Ein blir meir kreativ når ein må jobbe hardt for det s.8-10 Terje Aamodt: Overraska over å bli bryllaupsfotograf s MØRE UNG TRYGGHET MIDT I MELLOM Satsar på kreative næringar: Møre og Romsdal vil bli meir attraktivt s Møre Ung er et fordelsprogram for deg mellom 18 og 33 år. Les mer på sbm.no Ragnhild Amundsen Arkitekt med ny sti ned Romsdalseggen s

2 På scenekanten Kultur. Kreativitet. Kroner s SPOR Kreative næringar har vore gjenstand for verdiskapinga i Møre og Romsdal er på 1,2 Rekruttering av kompetent arbeidskraft Fylkesmagasin for interesse og satsing dei seinare åra. Næ- mrd kroner. og iovasjon i eksisterande næringsliv Møre og Romsdal ringa har eit betydeleg sysselsettings- og Det er krevande å utvikle eigne idear til vil vere avgjerande for næringslivet og Nr Ansvarleg utgivar: Perfekte dresser til norske sjefer Gift med jobben s verdiskapingspotensial. Kreative næringar kan og vere ein isatsfaktor i by-og stadsutvikling. produkt og tenester for sal i ein kommersiell marknad. Som regional utviklingsaktør ønskjer vi å legge til rette for kompe- samfusutviklinga framover. Satsinga på kreative næringar skal bidra til å styrke løsemda ian næringa og til å gjere lo- Møre og Romsdal fylkeskommune s Kva er så kreative næringar? Er ikkje tanseutvikling, mentortenester, støtte kalsamfua i fylket vårt meir attraktive alle næringar kreative? Jau, det er dei. Det til bedriftsnettverk og samlokalisering av og speande som bustad, arbeidsstad og Ansvarleg redaktør: er kreativitet og hardt arbeid som har fått aktørar. besøksstad. Fylkesrådma det tradisjonelle næringslivet vårt dit det Satsinga på kreative næringar er godt Fylkeskommunen ønskjer å bidra til å Ottar Brage Guttelvik Redaksjonsgruppe for dee utgåva: Stort potensiale i den kreative næringa Sprek strek s er idag. For å kue talfeste næringa, har Statistisk Sentralbyrå definert næringa som bransjane trykte medier, kulturarv, politisk forankra og er utforma i dialog med næringa, kuskapsinstitusjonar og verkemiddelapparatet. Oppslutninga skape kultur for næring i kreative verksemder. Målet er fleire nye arbeidsplassar, auka verdiskaping, samt auka overlevings- Ove Rødal, Terje Heggem, s aonse og reklame, arkitektur, musikk, rundt prosessarbeidet tyder på at det er og iovasjonsgrad i allereie eksisterande Ingrid Kvande, Inger Moene, kunstnarleg verksemd (enkeltkunstnarar udekte behov i næringa, og det er mange verksemder. Carina Stokke, Trygve Grydeland. og organisasjonar), film, foto og spel, de- aktørar som ønskjer å utvikle både eiga Dee utgåva av SPOR vil gi iblikk Grafisk utforming: TIBE Reklamebyrå AS Idefabrikken s Havlyd frå Giske s sign, tv og radio. Dei kreative næringane i Møre og Romsdal vart kartlagt i Det var då 994 bedrifter i fylket, noko som tilsvarar bedrift og samarbeid mellom bedrifter og mellom næringar. Møre og Romsdal er mellom dei fremste verdiskaparane i landet, og næringsli- i ei næring i vekst, og i dei moglegheitene som ligg for utvikling av enkeltbedrifter og næringa i fylket vårt. Vi ønskjer eit kreativt og attraktivt Møre og Romsdal! fire prosent av bedriftene på landsbasis. vet vårt hevdar seg godt på den nasjonale Trykk: Desse sysselsett omlag 2400 personar og og internasjonale marknaden. Vi har Mediatrykk står for tre prosent av den totale verdiska- samstundes eit maskulint næringsliv og Ottar Brage Guttelvik Opplag: eks Kulturnæringshage med store ambisjoner pinga i næringa nasjonalt. Den samla ein klart kjøsdelt arbeidsmarknad. Fylkesrådma Kontakt: s spor@mrfylke.no SPOR på nett: Aonsar: Møre og Romsdal Media Visste du at Møre og Romsdal fylkeskommune For 100 år sidan: tlf Vil løfte den kreative næringa... 7 På scenekanten Gift med jobben Statistisk sett: Kreative næringar Ærlig talt: Isach Skeidsvoll Havlyd frå Giske har kartlagt kulturnæringa i Møre og Romsdal? Menon Business Economics har i ein rapport fue at talet på sysselsette i dee sektoren har vokse med 28 prosent, medan verdiskapinga har vokse med 50 prosent. Næringa skaper produkt, tenester og arbeidsplassar som ofte er attraktive for unge og bidrar positivt til eit større mangfald og ein meir attraktiv region. Volda var uvanleg tidleg ute med utgiving av aviser. I dee bygda kom det i perioden ut i alt seks aviser i lengre eller kortare tid. Av byane i amtet var det berre Kristiansund som hadde like mange. I Molde kom det i desse åra ut tre aviser, samleis i Ålesund. Norsk Landboeblad var den første avisa som kom ut på landsbygda i Noreg. Den ISSN MILJØMERKET 241 Trykksak 599 Sprek strek Idefabrikken Kort sagt Stort potensiale i den kreative næringa Perfekte dresser til norske sjefer Ærlig talt: Jarle Sanden Kulturnæringshagen med store ambisjoner Kort sagt hoppid.no På polsk har etablert eit samarbeid med Vestnorsk Filmsenter, Western Norway Film Commission og Filmfondet Fuzz AS om film og animasjon i Volda? Samarbeidet har stimulert til kunstfagleg vekst, selskapsetableringar, næringsutvikling og marknadsføring av fylket ovanfor millionar av film- og tv-sjåarar verda over. har starta eit krafttak for kreative næringar i Møre og Romsdal? Saman med Iovasjon Norge blir det skipa eit program der fylkeskommunen øyremerker 3,5 millioner kroner årleg av regionale utviklingsmidlar til kreativ næringar. vart utgjeven på Ekset i Volda frå 1810, eit kvart hundreår før nokon av byane i amtet fekk avis. Utgjevaren, Sivert Aarflot, skaffa seg eige prenteverk i På slutten av 1880-åra konkurrerte heile tre Volda-aviser og blad om lesarane. I tillegg til det politisk moderate Ugebladet, som Aarflotane stod bak, gav radikalaren Rasmus Steinsvik ut Vestmaen ( ), med anarkistiske og revolusjonære synsmåter i spaltene. To år etter fekk kristenfolket i Volda sitt eige organ i Stille Stunder. Presten Johaes Barstad var redaktør. Kjelde: Fylkeshistorie for Møre og Romsdal 2,

3 Foto: Massimo Leardini Det spiller ingen rolle om du bare skal på en kort kjøretur hvis du ikke kommer tilbake. Kollisjon i 50 km/t tilsvarer et fall på 10 meter Usikret person i baksetet er til stor fare for de foran, og kan selv bli skadet eller drept Airbag er et supplement til bilbelte - ikke en erstatning Ny direkterute Ny direkterute fra 1. september fra 1. september MOLDE KØBENHAVN MOLDE KØBENHAVN Husk bilbelte! vegvesen.no/bilbelte FOTO: SVERRE HJØRNEVIK FOTO: SVERRE HJØRNEVIK Full fremdrift for Møreaksen Møreaksen er del av Fergefri E39 og gjør det mulig å kjøre fergefritt mellom Kristiansund, Molde og Ålesund. Nasjonal Transportplan (NTP) ble vedtatt av Stortinget i juni og slår fast at E39 skal være fergefri ien 20 år. Både regjeringspartiene og opposisjonen prioriterer Møreaksen høyt. Møreaksen kan realiseres med kjent bro- og tuelteknologi, og vil gi en samfusnytte på kr 2,6 milliarder kroner (tall fra KS1). Dette inkluderer ikke verdien av utvidet bo- og arbeidsmarkedsregion og næringsutvikling. Møreaksen et samlet fylke! Betydningen for bo- og arbeidsmarkedsregionen har imidlertid professor Victor Norman utredet på oppdrag fra Statens Vegvesen. Konklusjonen er en årlig nytteverdi av Møreaksen på kr 835 millioner. Professor Torger Reve har utredet at nytteverdien for næringsutvikling er kr 768 millioner årlig. Planleggingen av Møreaksen har allerede kommet langt. NTP betyr full fremdrift for videre planlegging av Møreaksen. Veiprosjektet kan stå ferdig om 10 år. Fra 1. september fl yr vi hver fredag og søndag direkte fra Molde til København, med gode videreforbindelser til resten av verden. Bestill hele reisen på wideroe.no og sjekk i bagasjen helt frem. Fra Du 1. opptjener september alltid fl yr EuroBonus vi hver fredag poeng og søndag på våre direkte utenlandsruter. fra Molde til København, med gode videreforbindelser til resten av verden. Bestill hele reisen på wideroe.no og sjekk i bagasjen helt frem. Du Velkommen opptjener om alltid bord! EuroBonus Bestill på poeng wideroe.no på våre utenlandsruter. Velkommen om bord! Bestill på wideroe.no Hele Norge. Hele tiden. Hele Norge. Hele tiden. Følg utviklingen på 4 5

4 Felles for festivaler, reiser, konserter og store idrettsarrangement, er at det handler om å begeistre andre. Trender i tiden er at vi bruker stadig mer tid og penger på opplevelser. Samtidig som tilbudene og etterspørselen øker, ser vi et voksende behov for profesjonalisering av næringen. Opplevelsesindustrien trenger kuskap og kompetanse. Dette kan bli DIN oppgave! Kanskje bookingsjef Toppidrettsveka Kanskje Arrangementsansvarlig Molde Fotballklubb Kanskje markedssjef Molde International Jazz Festival Møre og Romsdal fylkeskommune vil støtte prosjekt som kan skape kultur for næring i kreative bedrifter. Våre bachelor - og masterstudier i Event Management og Sport Management utdaer deg til FREMTIDENS YRKE Er dette en attraktivt jobb for DEG? Vil løfte den kreative næringa PROSJEKTLEIAR: Det er viktig å understreke at dette ikkje er ei kulturtilskotsordning, men ei næringssatsing, seier Carina Stokke. Tekst: Ingrid Kvande Foto: Espen A. Istad Vi lyser no ut midlar, og typiske målgrupper er gründerar og entreprenørar, næringshagar og kuskapsparkar, høgskular, bransjeorganisasjonar, kulturmiljø og institusjonar, samt eksisterande næringsliv, seier Carina Stokke. Ho er prosjektleiar for satsinga på kreative næringar i Møre og Romsdal fylkeskommune. Målet er gjere næringa meir bærekraftig, legg ho til. Fleire arbeidsplassar Satsing på kreative næringar vart vedteke med Fylkesplan for Møre og Romsdal , og vidareført i plana for Visjonen er å skape kultur for næring i kreative verksemder, og målet er fleire nye arbeidsplassar, samt auka overlevings- og iovasjonsgrad i dei verksemdene som allereie eksisterer på dette feltet. Det er viktig å understreke at dette ikkje er ei kulturtilskotsordning, men ei næringssatsing, seier Stokke. Nettverk og kompetanse viktig Vi har vore i dialog med mange aktørar og dei har alle peika på manglande nettverk og møteplassar, og manglande kuskap om forretningsdrift. Vi vil gjerne ha søknader om fysiske og virtuelle nettverk for næringa, behovsstyrt rådgiving og kompetanseløft, prosjekt som kan kople dei kreative næringane til dei store kulturinstitusjonane, tilpassa mentorordningar, og gjerne også hospitant- og traineeordningar for kreative talent. Verdiskapingsprogram for natur og kulturarv er også interessant i dee samanhengen, fortel Stokke. Ikkje kommersielle nok Ho meiner at ei av dei største utfordringane for mange kreative næringsverksemder er mangel på kommersiell og administrativ kompetanse. Vi veit at dersom ei bedrift går frå å vere einmasføretak til å ha tilsette, er sjansen for å overleve betydeleg større e om ho ikkje gjer det. Når ein har klart å ta det steget, har ein arbeidd godt, og vi vil at næringa skal få auka kompetanse slik at fleire verksemder kan utvikle seg. Kurstilbod og synleggjering Stokke fortel at det som ein del av satsinga på kreative næringar vil bli gjeve kurs spesielt retta mot verksemder i bransjen i løpet av det kommande året. Det vil vere hoppid.no som arrangerer desse kursa. I tillegg vil fylkeskommunen gå i partnarskap med aktørar når det gjeld konkrete prosjekt for synleggjering av næringa. Kreativ næring næringar som framstiller meir eller mindre kommersialiserte kulturelle uttrykk som primært kommuniserer gjeom estetiske virkemiddel som symbol, teikn, bilde, fargar, rørsle, form, lydar og forteljingar. omfattar bransjane trykte medium, kulturarv, aonse og reklame, arkitektur, musikk, kunstnarleg verksemd (enkeltkunstnarar og kulturorg.), film, foto og spel, design, tv og radio. Søknad Fyll ut og lever i søknad på: (registrering med passord og brukarnamn) Tilskotsordninga heiter Kreative Møre og Romsdal. Frist: 21. oktober

5 KULTUR: Det er frykteleg viktig for meg kva eg har lyst til å dele. Då eg jobba i Spjelkavik kyrkje tenkte eg ikkje på det som kristen formidling, men som historieforteljing. Eg må stå for alt eg seier, eg må meine kvart ord, seier Bakke. (Foto: Nils Ånstad) På scenekanten NÅ FRAM: Korleis gjere Jugendstilsenteret i Ålesund spanande for ein 12-åring? Slike oppgåver må eg kna, gjere om og snu på for å gjere temaet interessant, seier Bakke. Her frå forestillinga jugendfeber og scena "Dont touch". (foto: Ottar Andre Anderson) Ho bestemte seg aldri for å bli skodespelar, det måtte berre bli slik. Inger Bakke meiner eit godt møte med publikum er eksplosivt, og ho er mest kreativ når ho får skikkeleg tyn. Tekst: Ingrid Kvande Kor e du frå eigentleg? Jaha, ja, seier Inger Bakke og gruar på svaret i eit par sekund. Så kjem ho med den eine faktaopplysninga om heimbygda til journalisten etter den andre. Skodespelaren er godt kjent i heile fylket. Turnear med Rikskonsertane og Bokbåten som har anløp langs kysten, gjer at ho kjeer dei fleste krikar og krokar. Ho er frå Ålesund, og bur no på bygda i Skodje med ma, born og 16 hundar av rasen Alaska Husky. Dei firbeinte lyder aller best maen i huset, som driv aktivt med hundekøyring. Sjølv treng ikkje Inger Bakke slike opplevingar. Ho får nok adrenalin gjeom jobben sin. Måtte bli skodespelar Eg bestemte meg eigentleg ikkje. Eg har alltid vore fascinert av det å vere skodespelar. Det er kanskje ikkje vanleg at ein unge på år skrik etter å sjå Fjernsynsteateret der Britt Langli spelar Piaf, men eg har nok alltid vore glad i å leve meg i i andres hovud. Eg har bestandig likt å observere folk, seier sumøringen. Ut av komfortsona Ho karakteriserer seg sjølv som ein ikkje-klassisk skodespelar, og har jobba lite med ferdige manus. Slik eg arbeider med teater i dag, tenkjer eg scenekunst. Eg er fascinert av prosessen ved det å skape, og for å fie dei beste ideane må eg ut av komfortsona. Det finst utruleg mange karikaturar av alt, og eg har sterk motstand mot klisjear. Det er ein trass i meg. Eg mistar energi av å følgje straumen, og har eit iebygd behov etter å oppsøke motstand. Fie karakterar Dee trassen var god å ha då karakteren Bårgild vart skapt. Dette er ei spesiell eldre dame som Inger Bakke har gitt liv til, og har turnert med. Bårgild er heilt utan hemningar, og merkeleg nok snakkar ho engelsk. Då eg skulle lage det som blei Bårgild tenkte eg: ok, eg kan prøve med gebiss og parykk. Men korleis skape karakteren? Korleis skal ho gå, korleis skal ho snakke? Kan eg skape noko nytt, som ikkje blir ein klisje? Eg reiv og sleit i meg sjølv og gjekk verkeleg heilt i botn. I slike prosessar har eg gjerne med meg folk eg er trygg på, som kan utfordre meg til eg er heilt tom. Det er viktig å kome til eit punkt der alt forsvar er borte. Kunstnarar jobbar ekstremt mykje med å fie flyten. På eit tidspunkt er eg nesten desperat. Det er som å hoppe i fallskjerm dette, seier Bakke. Leve av det Ho lever godt av å vere skodespelar, og meiner oppskrifta er hardt arbeid. Eg har eigentleg ikkje tenkt så mykje på kva som skal til for å lukkast. Det er berre å gi jarnet. Men eg trur ein blir meir kreativ når ein må jobbe hardt for det. I dag kan folk kjøpe seg alt dei treng, og då må ein ikkje vere kreativ. For å skape, må det vere litt svolt, og dei som jobbar hardt får det til. Men du må faktisk ha noko å melde. Du må ville kommunisere. Her kan eg faktisk sitere Ibsen: tenkje det, ville det, men gjere det. Det er også slik, at dersom det ikkje er godt nok får eg ikkje seld, og eg kan ikkje bli sur for det. Det er viktig å forstå kvifor eg ikkje blei kjøpt, men eg går ikkje etter kjøparen. Eg kan 8 9

6 FOTO: MARIUS BECK DAHLE BÅRGILD: Karakteren Bårgild vart skapt ved at Inger Bakke tyna ho fram. At ho snakkar engelsk kom overraskande på. (foto: Aida Urkedal) hoppid.no i din kommune tilbyr kurs, råd og rettleiing. Kurs haust 2013 ARBEID: Bakke meiner det er for få originalar og for mange klisjear. Om nokon seier du er veldig rar, tek ho det som eit kompliment. (foto: Ingrid Kvande) godt tilby noko han ikkje visste at han ville ha, men eg er ingen kommersiell aktør. Utdainga Bakke er teaterutdaa i Italia, Bergen og London. Før ho kom så langt, var ho praktikant ved Teatret Vårt i Molde i eit år, eit opphald ho beskriv som svært nyttig. Eg jobba som teknikar, sufflør, og mykje forskjellig, og dette var ein genial start for min del. Teateret er eit arbeidskollektiv der alle har si rolle. Sydama, teknikaren, skodespelaren at ulike yrkesgrupper jobbar saman er spanande. Eg er aller mest oppteken av teamet eg jobbar med. Det må vere gjensidig respekt, og vi må jobbe mot same målet. Resultatet er overordna. Når det gjeld utdainga, byrja eg vel i feil ende. Eg studerte eksperimentelt uttrykk i Italia før eg begynte med den klassiske teaterutdainga med Shakespeare, musikalar etc. Det har nok prega meg mykje. Vil gjere skikkeleg arbeid Bakke er oppteken av det som blir skapt i møtet med publikum, og sjølv om ho er på turne og har den same førestillinga gong etter gong, blir ho ikkje lei. Nei, nei. Når eg ser den vesle guten med raudt hår blant publikum, eller ho med flettene; det blir eit nytt møte kvar gong, og eg må tune i. Den dagen eg berre står og lirar av meg noko, kan eg berre slutte. Eg er frykteleg ærgjerrig i jobben min, og eg tek publikum på alvor kvar gong. Barne- og ungdomsteater Då Inger Bakke var lita, var ho med å starte Jugendteateret i Ålesund, som i dag er største barne- og ungdomsteateret i Norge. Dei siste to åra har ho vore dagleg leiar for Høstscena, teaterfestivalen i Ålesund, og styreleiar i Ålesund Byspill, som er ein del av teaterfestivalen. Det å skape festival er også kreativt arbeid. Festivalen har eksistert i 20 år, men hadde behov for fornying. Korleis skape festivalstemning? Folk går ikkje ma av huse sjølv om vi sett opp ti teaterførestillingar. Ein må skape begeistring, og vi lurte på korleis vi skulle vi gjere det. Å leie hoppeslott hadde alle gjort tidlegare. Folk vil ha lokalkuskap Å gjere nye grep med stramme budsjett gjer at ein må skvise sitronen, og det er gøy og krevjande, seier Bakke medan hanen gjel, hundane ARBEID: I arbeidet med å utvikle ein karakter, går skodespelaren heilt i botn. Det er ein krevjande prosess fram til alt sitt. (foto: Ingrid Kvande) er urolege og sonen på seks månader får pupp. Ho bur på enden av grusvegen i bygda si, men er ikkje motstandar av byen. Og heimbyen likte fornyinga av festivalen hear. For at ålesundarane skulle kome på festival, fa vi ut at vi ville lage historier om byen deira. Folk elskar slikt, det veit vi gjeom bygderevyane. Slik kom vi fram til det som heiter Byspill, eit teater der publikum kan bevege seg frå scene til scene rundt om i byen og få lokalkuskap. Vi fekk med amatørar, profesjonelle og lag og organisasjonar. Det blei mykje administrasjon, men det blei ein suksess. Er gjerne rar Bakke er blitt 39 år, og opp gjeom åra har ho jobba mykje barn og unge. Det er litt tilfeldig, og ikkje noko ho har planlagt. Kanskje er eg ein stor unge? Kanskje er ungane meir lyttande? Folk seier at ein må ta born og unge på alvor. Tull! Kva betyr det? Det handlar om å formidle noko slik at publikum forstår det, og det å klare å vere konsentrert saman med born er fantastisk. Eg tek meg sjølv på alvor, og det har ein smitteeffekt. Når ungar seier til meg du er veldig rar, tenkjer eg: Ja, men så flott! For det fins så få originalar. «Skal skal ikkje» 25. september Kristiansund 14. oktober Ørskog 13. november Rindal Forretningsplanlegging utvikling av forretningsmodell 19. september Norddal 24. september Sudal 3. oktober Molde 15. oktober Haram Styrekurs for nye næringsdrivande 1. oktober Midsund 29. oktober Ørsta 21. november Norddal Dei fleste kursa er gratis. Fleire kurs og påmelding: TINDEKRAFT HyTTE BIlleg hyttestraum hytteavtalen er ein gunstig spotavtale, du betalar det same som vi kjøper straumen for på Nord- Pool + kr 1,- pr. dag. avtalen krev at du også vel ein straumavtale til huset ditt. e-postfaktura eller efaktura må nyttast som betalingsmåte. Ikjøpspris på straum + kr 1,- pr. dag El-sertifikatavgifta kjem i tillegg Inga binding Ikkje fakturagebyr Bestill på tussa.no eller på tlf

7 Medan brudepara lovar kvarandre evig truskap, forevigar Terje Aamodt dei elskande og brurefølget på den lukkelege dagen. MOTIV : Dei gode motiva kan dukke opp overalt, og for fotografen gjeld det å fange augneblinken. BEREDT : På eit oppdrag har eg med minst to kamera, og kanskje eit tredje i beredskap. Ein gong streika kameraet då brudeparet var på tur oppover kyrkjegolvet og mot meg. Backup er noko av det viktigaste på ein slik dag, seier Terje Aamodt Gift med j bben Sesongbetont Som bryllaupsfotograf må ein arbeide mykje i periodar, og ein jobb som ikkje er åtte til fire passar Aamodt bra. Eg likar å kue arbeidde hardt halve året, og ha tid til reising iimellom. Slik er det som fotograf, og slik har eg hatt det i Linjebygg Offshore. Det er også fint med ein jobb der alt ansvaret ligg på meg sjølv. Så lenge eg har mac og internettilkobling kan eg godt sitje i Thailand og redigere bilda. Tekst: Ingrid Kvande Det held ikkje berre å ta bilde I følgje Aamodt er bryllaupsfotografering ein grei måte å leve 35-åringen Terje Aamodt frå Fagerlia i Osmarka er bryllaupsfotograf, eit yrke han meiner er fascinerande på fleire vis. Ein møter folk på ein svært spesiell dag i livet ein dag då alle er blide. Og eg er i ferd med å bli ganske god på kjolar og sminke. Slik har eg fått iblikk i ei heilt ny verd, smiler Aamodt. Jorda rundt Då han tok permisjon frå jobben i Linjebygg Offshore, tok med kjærasten og drog jorda rundt, visste han ikke at den luftige turen skulle snu om på det meste. I 2006 reiste eg og Maja ut, og på turen som gjekk til Thailand, Australia, New Zealand, Canada og USA, møtte eg ein amerikansk fotograf. Dette var i New Zealand, og som meg var dee fyren ivrig fjellklatrar. Saman med ein kamerat skulle han på klatretur, og sidan eg hadde eit splitter nytt tau, inviterte dei meg med, fortel Aamodt. Slik vart vi kjent, og eg blei supergira på å ta bilde då eg såg kva han fekk til. Det gjekk mest i klatremotiv då visste eg eo ikkje at han var bryllaupsfotograf. Det fa eg først ut då vi besøkte han heime i USA på slutten av turen. Fotointeressa lagt på hylla Etter at jordomseglinga var over, har det blitt meir og meir fotografering, og Aamodt fortel at det er andre gongen han gjer hobbyen til levebrød. Det var klatreerfaringa som førte ham til Linjebygg, og no er altså fotograferinga blitt jobb. Sjølvlært Dette betyr ikkje at læringskurva ikkje har vore bratt. Eg har måtte lære meg mykje på alle område. Eg var ikkje spesielt datakyndig då eg starta med dette, men eg har klart det gjeom tips frå bryllaupsfotografen i USA, og etter time etter time med studering på nettet. Det er sant at øving gjer meister, og eg har brukt mykje tid på prøving og feiling. på som fotograf reint økonomisk, men ein må ha ståpå-vilje. I dag er det mykje meir e berre å ta bilde som skal til for å lukkast. Marknadsføring er ein stor del av det. Økonomisk styring er også viktig, og det er ikkje bestandig lett for kreative sjeler. Eg har vore bevisst på at eg må ha ei itekt, og har turt å ta betalt. Men eg har sjølvsagt gått gradene. Eg må likevel medgi at det er krevjande å måtte sjonglere alle ballane sjølv; Marknadsføring, økonomi, fotografering og etterbehandling. Heile landet Aamodt har base på Nordmøre, men han tek han på seg oppdrag i heile Norge og han har nok å gjere. Vanlegvis har eg mange jobbar i Stavanger og Bergen, og i år har eg fått fleire oppdrag i Trondheim

8 KOM DEG UT MELD DEG INN Ein bryllaupsfotograf er med frå morgon til kveld. Tida med frisering og pynting er viktig på ein slik dag. Velkommen til Moldebadet Her er idrettsbasseng, velværebasseng, boblebad, strømkanal, badstue, familiesklie og spiralsklie og tilbud om su og velsmakende mat hos Café Moldebadet. Vi har topp moderne fasiliteter, og har lagt til rette for alle brukergrupper. Vi ønsker alle et hyggelig opphold på Moldebadet! Det er ikkje økonomisk gunstig å reise så mykje, men samtidig er det nødvendig for å marknadsføre seg. Høgsesongen for ein bryllaupsfotograf er frå mai til september, og Aamodt gjer avtalar alt frå ein månad til halvaa år før giftarmålet. I fjor sommar hadde eg oppdrag sju helger på rad. Det er i meste laget, for då hopar det seg opp med etterarbeid. I løpet av eit oppdrag tek eg fleire tusen bilde. Det skal krympast ned til kanskje 500 stk, som så skal etter-behandlast i photoshop. I år er oppdraga heldigvis litt meir spreitt, og det er bra. litt ferie hver dag Åpent: Man kl tir - fre kl lør - søn kl Tel: (+47) Naturopplevelser for livet DNT ung Romsdal Er med heile dagen Når Aamodt har eit fotooppdrag er han med heile dagen frå når brura blir pynta om morgonen, og til og med dansen om kvelden. Det er ein fordel at eg er tilstades heile dagen. Folk blir vant med meg, og då er det større sjanse for at folk blir avslappa og er seg sjølv på bilda. Det blir også enklare å fange augneblinken når det er noko spesielt som skjer. for deg mellom 13 og 26 år arrangerer turer og aktiviteter tilbyr et variert friluftsliv garanterer ekte opplevelser ute i naturen! Egenskapar Det siste er noko Aamodt har lukkast bra med, og som har gjort ham populær blant kundane. Eg er flink til sjå kva som kan hende under ein slik dag. Eg må vere i forkant slik at eg er klar til å ta bilde når noko skjer. Å vite kor eg skal vere til rett tid er ein liten kunst. Motiva kjem fort og forsvi fort, så det gjeld å vere vaken. Aamodt har lukkast bra med å vere på rett plass til rett tid, og det er noko kundane likar. En nasjonal reklamekanal Gjeom samarbeidsavtaler med selskaper som Avinor, Bastø Fosen, Fjord1 og Norled kan Reklameservice tilby aonsering på visningssteder med totalt over 50 millioner besøkende pr. år. Molde og Romsdals Turistforening arrangerer fellesturer under ledelse av erfarne turledere. Besøk også gjerne våre hytter. I turistforeningen fies tilbud som passer de fleste: Barnas turlag DNT ung Fjellsport Ordinære fellesturer Seniortilbud Alle er også velkomne på dugnad på hytter, stier og broer. ) SKILT OG DEKOR SKJERMLØSNINGER FOTO MONTERING PROSJEKTERING UTFORMING ARENAREKLAME FERGEREKLAME FLYPLASSREKLAME P-HUSREKLAME TERMINALREKLAME At klatreinteresserte Terje Aamodt skulle ende opp som bryllaupsfotograf hadde han ikkje trudd for ti år sidan. Det er slutt på tida då brudebildet berre vart gjort i studio. Spreke fjellfolk vil gjerne ha bilde av seg sjølv på favorittfjellet sitt. Her frå Skårasalen i Ørsta. FØLG OSS PÅ FACEBOOK 14 15

9 Det er slutt på tida då brudebildet berre vart gjort i studio. Spreke fjellfolk vil gjerne ha bilde av seg sjølv på favorittfjellet sitt. Her frå Skårasalen i Ørsta.Natentes reperio nserum reribus dolum hicipic tiation natecto KONSEPTTEIKNINGAR: Dagleg leiar i Streken, Ragnhild Amundsen, er glad for at dei fekk i oppdrag å fie løysingar for Akslastien. Stor slitasje gjorde arbeidet nødvendig. ARKITEKTJOBB: Mellom 10. og stk gjekk Romsdalseggen i fjor, ifølge tal frå reiselivsforeninga i Rauma. No blir siste del av stien rusta opp med ramper og steinlegging. (Foto : Stocken AS) Sprek strek Med løysingar frå arkitektkontoret Streken på Åndalsnes, skal ein av landets mest populære fjellturar få ein enda betre nedtur. Tekst: Ingrid Kvande Foto: Espen A. Istad Nyleg fekk arkitektkontoret Streken AS i oppdrag å ruste opp Akslastien, turstien som går ned frå byfjellet Aksla i sentrum av heimbyen Åndalsnes. Dee stien er avslutninga på fjelltu- ren Romsdalseggen, som går frå Vengedalen og til byen. Slitasje på stien Romsdalseggen er ein svært populær fjelltur. I fjor gjekk mellom 10 og personar her, og den store trafikken har ført til stor slitasje langs ruta spesielt på siste delen av stien. Dagleg leiar i Streken, Ragnhild Amundsen, meiner at ein måtte gjere noko. Det er når ein kjem fram til Aksla og skal ned til Åndalsnes at turen verkeleg startar, sjølv om ein nesten er framme. Eg har støtt på nokre som verkeleg slit på glatt og bratt sti. Oppgåva frå oppdragsgjevar Nordveggen var difor tiltak for å hindre ytterlegare slitasje og på tryggleik, seier Amundsen som er glad for at dei fekk jobben. Det er litt dugnadsverksemd, men det er ei artig oppgåve. Noko av løysinga har vi utvikla saman med Hagen landskap, eit av selskapa som vi deler kontor med. Sti er også arkitektur Sjølv om oppdraget er å utbetre ein sti, er det eit bygg i ein arkitekt sitt hovud. Dette er noko vi konstruerer, og då tenkjer vi arkitektonisk utforming med estetiske kvalitetar og bygningsfysikk. Det er bygde omgjevnader - det du omgir deg med som skal gi kvalitet til folk, meiner Amundsen. Ulik tilrettelegging Ho meiner det er viktig at det er behageleg å gå nedover Akslastien for dei som har gått heile den lange Romsdalseggen, og difor blir det no bli ulike grader av tilrettelegging

10 1 Nebba En pakke til deg og dine... INNDELING: Først var det tenkt å arbeide med tre delar på stien, men det endre opp med tiltak på ti plassar. Andersmyra Nesaksla Velkommen til en magisk førjulstid på Thon Hotel Vårsøg Somme stader er det svært stor slitasje på terrenget, og dette prøvar vi å minske, mellom aa ved å kanalisere trafikken. På stien frå Aksla og ned til Åndalsnes er det mykje store røter, som blir glatte når dei blir våte. For ikkje å gli har folk gått lenger og lenger ut på kanten av stien, som dermed har blitt blir breiare og breiare. For å løyse dette er steinlegging av delar av stien blant tiltaka, og arbeidet med det starta tidleg i juni. ÅNdAlSNeS NeBBA NeBBA ANdeRSmyRA ANdeRSmyRA AKSlA Ramper og steinlegging Ragnhild Amundsen fortel at dei begynte å planlegge stien i fjor haust, og ho håpar prosjektet kan vere ferdig i løpet av året. I arbeidet med løysingane har vi gått nokre turar opp og ned stien. Vi har teikna i ramper og markert område med steinlegging. Vi har også fue nye punkt etter kvart, og enkelte stader har vi lagt om stien litt. Punktet der vi har teikna i ei fotorampe ligg til dømes litt til sides for dagens sti. Her er meininga at ein skal kome utpå og føle seg litt utrygg, og samtidig ha god utsikt, fortel Amundsen. Frå skisse til arbeidsteikning Ein arkitekt må både ha kuskap om utforming og oppføring av bygg. Ein del av jobben er å skape ideen og formidle det ein har tenkt, sjølve konseptet. Deretter skal det byggast, og før ein kjem så langt trengs det nøyaktig måltaking. Der er Streken no når det gjeld arbeidet med Akslastien. Det er ein god del arbeid frå den første skissa til arbeidsteikningane er klare. No må vi teikne detaljar slik at vi kan byggje fotorampen, og vi skal opp med GPS for å sjå. Vi må ha nøyaktig høgde, vi må vite kor langt rampen skal stikke ut i lufta, og kor langt vi må ned for å få understøtte. Desse tala må vi ha for å kue rekne ut kor mykje bæring som trengs; kor mykje stål vi må ha. Bestandig materiale I arbeidet med tiltaka langs stien blir det nytta betong, stål og stein, noko som er bestandige materiale. 1:5000 Vi har brukt cortenstål det er brunt og blendar ganske godt i i terrenget saman med bar og torv, samanlikna med blankt stål. Tre kan vere fint, men det blir glatt, så det fungerer ikkje så godt. Ved foten av Aksla og oppe på nebba (300 meter frå starten) er det område med betong, og så er det noko steinlegging i mellom. Langs stien tek vi att element med handløparar og rekkverk slik at ein opplever ein raud tråd i det som skjer, fortel Amundsen. 1) Ved foten av Aksla 2) Sti opp til Nebba 3) Nebba 4) Kjettingplass 5) Kjettingplass 6) Galleriet 7) Opptak til Nordnesrea 8) Ryggen 9) Galleriet 2 10) Opptak til Båsen November og desember er måneder for ekstra kos og hygge. Vi inviterer deg og dine til vårt storslåtte julebord, som ieholder alt hva man begjærer og enda litt til. Ta kontakt for et uforpliktende tilbud, og sikre deg din dato i dag. Velkomen til den komplette opplevelse. Thon Hotel Vårsøg Svartvassvegen 1, Surnadal N-6650, Tel post@varsog-hotell.no thonhotels.no/varsog DETALJAR: Truls Kaeløing arbeider med detaljteikningar på det som skal bli fotorampen på Akslastien. STEINLEGGING: Fire sherpa frå Nepal er i full sving med steinarbeid ved Andersmyra på veg opp Akslastien. Dei kjem frå Khunde village, ein by som ligg på moh i Everest-regionen og lagar stien på same måte som dei gjer heime. Nima Nuru Sherpa, Rinchen Sherpa, Kami Chhiring Sherpa og Bhaca Kaji Rai. OPPGRADERT: Delar av den nye Akslastien blir steinlagt, noko som gjer turen nedover enklare. arild andersen trio 7. november Sjekk 2013 HØSTPROGRAMMET på ola kvernberg kvartett 14. november 18 19

11 SAMLOKALISERTE: Matti Bernitz, Mari K. Hagen - Hagen landskap, Heidi Leren - Anunatak, Lars Even Østigard Streken, Jørgen Aukrust - Streken, Ragnhild Amundsen - Streken, Truls Kaeløing - Streken, Emma Julie Jensen - Anunatak, Vibeke Strand Dahle - Anunatak. Ikkje med: Grete Bruaset Farkvam - Streken. Stein Olsen og Kjetil Engen - Anunatak. (foto: Matti Bernitz) Idefabrikken I Strandgata på Åndalsnes, i ein gamal nedlagt konfeksjonsfabrikk, ligg Idefabrikken. Her har fleire kreative verksemder kontorfellesskap. Tekst: Ingrid Kvande Selskapa i fellesskapet er Arkitektfirmaet Streken, Anunatak på grafisk design, landskapsarkitekten Hagen Landskap og fotografen Matti Bernitz, til saman 12 personar. Eldste starta i 1999 Det eldste selskapet, Streken vart starta av Ragnhild Amundsen og Lars Even Østigard i Den første tida var det dei to, i dag er det fem tilsette i selskapet - fire arkitektar og ein teknisk teiknar. Vegen fram dit har vore lang. Dagleg leiar i Streken, Ragnhild Amundsen fortel at det ikkje var så enkelt å få jobbar lokalt i starten. Det var utfordrande den første tida, men det har endra seg enormt sidan utviklingsselskapet Nordveggen kom. Lokale bedrifter blir no heia fram, og vi får vi masse jobbar av kommunen. Vi merkar at mentaliteten har endra seg. Idefabrikken vart født For åtte år sidan flytta Streken og Anunatak i i same bygg. Sambuarskapet gjorde at dei raskt fekk meir merksemd. Internt har vi kalla oss Idefabrikken sidan vi flytta hit. Vi har delteke på nokre konkurransar saman, men har ikkje så mange fellesprosjekt. Vi har vel erfart at det ikkje er så lett som ein skulle tru, meiner Amundsen. Samarbeider Landskapsarkitekt Mari Klauseth Hagen i Hagen Landskap fortel at ho har hatt god nytte av å vere lokalisert i fellesskapet. Dei siste åra har det skjedd mykje i Rauma ian planarbeid og tettstadutvikling, og dette er noko vi alle er engasjert i, så dette fungerer svært bra for meg. Mellom aa var oppdraget med Åfarnes skole eit fellesprosjekt mellom Streken arkitektar og selskapet mitt. Sosialt og fagleg Klauseth Hagen kom flyttande i i lokala i 2011, etter å ha drive eige selskap i tre år. Iflyttinga var positiv. Som andre nyoppstarta selskap, hadde eg stram økonomi, og her vart eg møtt med hjarterom og fekk god avtale på husleige. Det er også sosialt, og spesielt når ein er einaste tilsette i selskapet, slik som eg, er det viktig. Her får eg impulsar frå dei andre. Driv ikkje berre med pynt Som landskapsarkitekt jobbar Hagen med planlegging og formgiving av areal utandørs. Ho meiner det er viktig at landskapsarkitekten er med frå starten i planlegginga i eit prosjekt, ikkje berre når det gjeld pyntinga til slutt. Eg jobbar med korleis ein skal plassere ting i terrenget. Ta til dømes eit skolebygg, som på Åfarnes. Her må vi sjå på omgjevnadene, og er det til dømes ein skog i nærleiken tenkjer eg på at det kan vere leikeområde som vi må bevare. Ved sidan av plassering av bygg, ser vi også på utforming av areala rundt bygga. Viktige oppgåver er å legge til rette for leik, samt løysingar for praktisk adkomst og parkering, fortel Hagen. UTFORMING AV AREAL : Ei av oppgåvene til ein landskapsarkitekt er å legge til rette for leik. Her frå Åfarnes skole, eit prosjekt Streken og Hagen Landskap samarbeidde om. GÅR BETRE : Lokale bedrifter blir no heia fram, og vi får vi masse jobbar av kommunen. Vi merkar at mentaliteten har endra seg, seier Ragnhild Amundsen

12 Kort sagt 700 turar rett i lomma i kunstnarstipend Møre og Romsdal fylkeskommune lyser årleg ut eit kunstnar kroner til prosjektet Elbil og ladeinfrastruktur i distrikts-noreg " Rett før påske søkte Møre og Romsdal fylkeskommune i samarbeid med Grøn Bil Noreg og kommunane i Rauma, Norddal og Stranda om støtte til eit prosjekt for å greie ut kva for framtid elbilen har i indre Møre og Romsdal fylkeskommune har lansert eit nytt hjelpemiddel for turglade folk i Møre og Romsdal. Ein ny mobilapplikasjon (app) for smarttelefonar skal gjere det lettare for folk å fie fram til flotte turopplevingar i fylket. Ved å laste ned appen, vil folk gjere om sin smart- stipend. Stipendordninga gjeld alle kunstuttrykk. Søknads- fjordstrøk. Vi søkte Transnova om kroner, og det var svært telefon til ein spesialtilpassa GPS for turar i Møre og frist er Det er sjette gong stipenda vert delt ut, og den samla ramma for stipendordninga er på kroner. Det overordna målet for ordninga er å bidra til å fremje profesjonell kunstfagleg aktivitet av høg kvalitet hjå kunstnarar som bur og arbeider i fylket. Seks elevar reiste frå Molde medan 10 elevar reiste frå Ålesund. Dei seks frå Molde (sjå gledelig at vi i dag fekk ivilga heile søknadsbeløpet, seier miljø- koordinator Guri Bugge ved Møre og Romsdal fylkeskommune Prosjektmidlane skal gå til å fie svar på om det vil løe seg for offentlege og private verksemder å legge om frå fossilbilar til elektriskebilar i slike områd. Bugge peikar på at det om sommaren kjører ein halv million bilar over Trollstigen, medan trafikken på vinterestid Romsdal. Her vil ein få tilgang til kart, turskildringar, informasjon om parkeringsmoglegheiter, gps spor med meir for ei rekkje flotte turar. Tenesta er gratis. Turane til den populære turkassetrimmen for Nordmøre og Romsdal, StikkUT! er også integrert i appen. bilete) erelise Bromstad Eide, Solveig Waagbø Kavli, Hae Æsøy Nes, Ingrid Otnes, Berly orienterer seg mot Ålesund. Korleis kan vi legge til rette for å dekke Som eit ledd i folkehelsearbeidet har vi eit mål om Kristina Unlayao Slettebø, Stine Sletvold. alle desse behova på ein samfusøkonomisk effektiv måte? ei meir aktiv befolkning i Møre og Romsdal. Tilret- Transnova hadde 18,4 millionar å dele ut, og fekk søknader om totalt telegging for friluftsliv er noko av det folk i vårt fylke Tek eit skoleår i Skottland Mandag 12. august var avreisedag for det 3. kullet med elevar frå 61 millionar i dee utlysinga. Oversikt over fordelinga fi de her: spør etter, seier Petter Jenset ved seksjon folkehelse og fysisk aktivitet i Møre og Romsdal fylkeskommune. Møre og Romsdal til Armadale Academy i Skottland. I alt 16 elevar frå Applikasjonen Morotur er tilgjengeleg både for ip- Møre og Romsdal får i år eit tilbod om å ta Vg2 studie-spesialisering hone og Android og kan lastast ned frå AppStore og i Skottland. Elevar frå heile fylket kan søke om studieplass i Skott- Google play. land. Det er Haram vidaregåande skule som administrerer tilbodet. Elevane bur i vertsfamiliar og dette saman med dyktige lærarar i Skottland og ved Haram vidaregåande skule gjer at elevane får eit særs godt læringsutbyte. Elevane frå Møre og Romsdal utmerkar seg på mange vis; ikkje berre er dei fagleg dyktige, men dei syner gode ferdigheiter ian sport og andre fritidsaktivitetar og bidreg positivt til eit godt skulemiljø. RISS 2013 Eit delt Møre og Romsdal? Møre og Romsdal fylkeskommune har gjeve ut RISS Gjeom fagartiklar vil ein belyse tema med betyding for samfusutviklinga i fylket og den enkelte kommune. I årets utgåve av RISS ser vi nærare på (to-)delinga både i økonomien og på andre område som t.d kjø, geografi, tettstader og grisgrendte strok. I årets utgåve av RISS viser ein nokre utviklingstrekk og utfordringar, men gir ikkje svaret på korleis vi som samfu skal møte dei. Er det noko vi kan gjere, eller må vi berre tilpasse oss utviklinga? Korleis skal indre deler av fylket ta del i veksten vi ser langs kysten? Kan vi gjere noko for å bli meir attraktive for unge høgt utdaa jenter? Osv. Dette er spørsmål som bør stå sentralt i samfusdebatten framover, og bør interessere langt fleire e våre politikarar. Les meir og last ned ei digital utgåve av magasinet på: Vestlandsk vidsyn i Ålesund 24. og 25. september går konferansen Vestlandsk Vidsyn av stabelen i Ålesund. Trendar ian bygdeutvikling, ivandring som ressurs og kommunikasjon som verkty er nokre stikkord frå programmet. Konferansen tek opp fleire sentrale spørsmål. Korleis kan ivandringa til Vestlandet bli ein ressurs for bygdene? Kan kommunane bli betre på utviklingsarbeid trass dårleg økonomi? Har Vestlandet ein sjanse i konkurransen om høgkompetent arbeidskraft? Kven er det eigentleg vi utviklar bygda for? -Dette er møteplassen for alle som bre for lokal samfusutvikling, seier Eivind Vartdal Ryste, seksjonsleiar i Møre og Romsdal fylkeskommune. Vestlandsk Vidsyn-konferansen er eit samarbeid mellom fylkesme og fylkeskommunar langs vestlandskysten, samt Møremusikarar med ny CD Møremusikargruppa Fjord og Fjell frå Sudal har slept den nye CD en "SNEIS". Ordet "SNEIS" tyder talet 20 og er ein passande tittel for musikargruppa som har arbeidd som møremusikarar i Møre og Romsdal i 20 år. "SNEIS" ieheld eigenkomponert musikk frå dei siste åra, og er den andre CD en frå gruppa Fjord og Fjell. Repertoaret har inspirasjon frå folkemusikk, jazz og rock. Fjord og Fjell har spelt saman som kvartett i over fire år med dagens besetning og er distriktsmusikarar med Møre og Romsdal fylkeskommune som arbeidsgivar. Gruppa har allsidige oppdrag med konsertar i barnehagar, på skolar, arbeidsplasskonsertar, konferanseoppdrag og eigne konsertproduksjonar for kulturhus og på andre aktuelle arenaer. Les meir på: Lyser ut 21 mill. til bedriftsretta forsking Regionalt Forskningsfond Midt-Norge har lyst ut kr. 21 millioner kroner til bedriftsretta forsking. Søknadsfristen er sett til er 16. oktober Område som kan søkje på midlar til bedriftsretta forskning i 2013 er: Marin sektor Verdikjede mat (blå og grø) Olje og gass BRIA (Brukerstyrt regional iovasjonsarena) Fornybar energi og miljøteknologi Maritim sektor Aktørar i Midt-Noreg kan også søkje midlar til Blå-grø bioteknologi Vass- og avløpssektoren Søknadsfristen for fellesutlysningar er Søknadsfrist for bedriftsretta forsking er Søknadsfristen for Iovasjon i offentleg sektor er Meir info på: Distriktssenteret. Meir info fi du på

13 I Møre og Romsdal utgjer den kreative næringa 994 bedrifter, tilsette og ei verdiskaping på 1,2 milliardar. No blir det satsa på å gjere næringa enda større. Stort potensial i den kreative næringa Kultur for næring Møre og Romsdal fylkeskommune og Iovasjon Norge samarbeider om eit program for å skape fleire nye arbeidsplassar i kreative næringar i Møre og Romsdal. Målgruppa er gründerar og bedrifter iafor kreativ næring, nærings- hagar og kuskapsparkar, høgskolane, kulturmiljø og kulturinstitusjonar og eksisterande næringsliv. SATSAR PÅ KOMPETANSE OG NETTVERK: Fylkeskultursjef Arvid Blindheim og regional- og næringssjef Bergljot Landstad vil ha f leire tilsette i kreative næringar. (foto: Espen A. Istad) Prosjektet blir finansiert ved regionale utviklingsmidlar frå fylkeskommunen, og Iovasjon Norge sine bedriftsretta midlar. Møre og Romsdal fylkeskommune lanserer no eit program for å skape fleire nye arbeidsplassar i kreative næringar i Møre og Romsdal. Iovasjon Norge er også med på laget. Meir attraktivt fylke Det er regional- og næringsavdelinga og kulturavdelinga som står bak programmet. Kvifor dee satsinga? Vi meiner Møre og Romsdal vil bli meir attraktivt både for å bu og etablere seg ved å gjere dette utviklingsarbeidet, seier fylkeskultursjef Arvid Blindheim. Dei kreative næringane har mange av dei egenskapane det tradisjonelle næringslivet etterspør for å vere iovative og omstille seg. Her ser vi eit speande og eit uforløyst potensial, legg han til. Dette er ein bransje i vekst, særleg blant enkeltmasforetak og små selskap. Vi ønskjer å spele på lag med næringa og bidra til å forsterke veksten slik at fleire kan leve av det dei ønskjer å drive med. Gjeom tiltak som skal gi auka kompetanse omkring det å drive forretning meiner vi det vil vere mogleg å få solide bedrifter og dermed fleire arbeidsplassar på dette området, fortel regional- og næringssjef Bergljot Landstad. Nettverk og kompetanse Fylkeskommunen og Iovasjon Norge har ulike midlar å bruke på dette prosjektet. Medan Iovasjon Norge går i i forhold til enkeltbedrifter, rettar fylkeskommunen merksemda i mot systema, slik som nettverk og møteplassar, samt kompetanse. Fylkeskommunen har hatt møte med næringsaktørar ianfor den kreative næringa, studentar og verkemiddelapparatet i heile fylket. Fylkeskultursjefen meiner det har vore viktig å ha dialog med aktørane som kjeer utfordingane på kroppen. Vil ha søknader på nettverk Behovet for nettverk og møteplassar er stort for den kreative næringa. Det finst døme på gode møteplassar i dag, men det er behov for fleire. Mange har gode erfaringar med arbeidsfellesskap. Vi vil legge til rette for å etablere fleire slike plassar, seier Landstad. Ho meiner også at det offentlege Næringshage-konseptet har vore bra for mange små. Ikkje alle har ambisjonar om å vekse, men det kan vere stimulerande og inspirerande å vere i eit miljø. Ein aan dimensjon er at når gode verksemder står saman og blir meir synlege, vil det bidra til å skape ein større marknad totalt. Voldamiljøet har vist veg Både Landstad og Blindheim viser til Volda som døme på korleis næringa, høgskulane og det offentlege i fellesskap kan løfte fram dei kreative næringane. I Volda er Sumøre Kulturnæringshage (som også er hoppid.no-kontor) knutepunktet for dei kreative næringane med særleg vekt på faga som Høgskulen i Volda tilbyr, slik som film, video, animasjon, fotografi, PR, kommunikasjon, media, IKT og design. Dei har også etablert Kreative Søre Sumøre, ein møtestad for nettverket der ulike tema blir tatt opp. Vi er imponert over det kulturnæringshagen har klart å etablere på kort tid, seier Landstad. Blindheim ser også gjerne meir av det ein har fått til rundt høgskulemiljøet i Volda. Vi tykkjer vi får det til på filmsida, både når det gjeld finansiering og kompetanse/ møteplassar. Vestnorsk Filmsenter har etablert ei avdeling i Volda, der det blir utdaa filmfolk. Vi har også filmfondet Fuzz. Fondet er eigd av Bergen kommune, men vi er med saman med dei andre fylkeskommunane på Vestlandet. Stimulere til å skape næring Med satsinga på kreative næringar som no er i gong, håpar Blindheim og Landstad at ein vil kue skape gode miljø også ianfor fleire fagfelt og fleire geografiske område. Med auka profesjonalisering, iovasjon og kommersialisering, vil dei kreative verksemdene vere betre rusta for å skape næring. Kreativ næring (kulturnæring) n n Næringer som fremstiller meir eller mindre kommersialiserte kulturelle uttrykk som primært kommuniserer gjeom estetiske virkemidler som symboler, tegn, bilder, farger, bevegelser, former, lyder og fortellinger. (Espelien, A. og Gran, A-B (2011) Kulturnæringens betydning for norsk økonomi.) Kreativ næring er ei samlenemning for bransjane musikk, film og spill, tv og radio, arkitektur, design, trykte medier, aonse og reklame, kulturarv og kunstnarleg verksemd

14 Perfekte dresser til norske sjefer Kristiansunds-selskapet Julius Caesar leverer high-end dresser. De konkurrerer med store internasjonale motehus som Brioni, Belvest og Ermenegildo Zegna, og leverer til norske samfustopper. Tekst: Ove Rødal Dressekspert og gründer fra Kristiansund: David Strømman Nedal. Foto: Gusieppe Ferrari. Vi er på de internasjonale motemessene i Firenze og Milano for å velge ut råvarene. Det er viktig å være oppdatert, sier gründer og CEO/Creative Director David Strømman Nedal. Direkte kontakt, nøye oppfølging er arbeidsmetoden. Strømman Nedal setter høye kvalitetskrav for gjøre kundene fornøyd. Suksessen i Norge kan føre til internasjonal satsing om noen år for Kristiansunds-selskapet. Det vil skje når tiden er moden og vi vet hvilke produkter vi vil satse på. Julius Caesar har kontor både i hjembyen og i hovedstaden, eget showroom i Vika og jobber hver dag for å lære norske toppledere å kle seg elegant. For generelt er dommen klinkende klar: Norske me kan ikke kle seg! 2006 Vi hadde ingen relevant utdaing i faget da vi startet selskapet, men ønsket å være vår egen sjef og skape noe speende, sier Strømman Nedal, som aldri har angret på valget av yrke. Det er tøft å være gründer. Men det handler å stå på, ha et klart mål og jobbe videre. Arbeidet har gitt meg opplevelser som ikke kan kjøpes for penger. Å få gjøre noe man er flink på, møte utfordringer hver dag, det gir en herlig følelse, smiler Nedal, som alltid møter sine kunder i 100 prosent perfekt dress og matchende tilbehør. God støtte Han mener satsingen på klesmerket ikke hadde vært mulig uten god lokal og nasjonal støtte fra kommunen, Bølgen Næringshage og Iovasjon Norge. Den gode støtten og oppbakkingen vi fikk for våre planer var av uvurderlig verdi. Vi hadde en sterk lidenskap for å skape noe ien klesbransjen og greide å få formidlet dee lidenskapen. Hvorfor navnet Julius Caesar? Vi ville ha et merkenavn som var internasjonalt, slagkraftig og som sa noe om den retningen vi ønsket oss, klær som var elegante og storslåtte på en positiv måte, sier Nedal. Helhet Vi deltok på Oslo Fashion Week i En forretnings-ide som tiltalte oss veldig var ønsket om å gi råd, bidra til endring, få den norske maen til å se godt ut. Filmen Wall Street var inspirasjonskilde for vår kolleksjon, filmen med Oliver Stone, hvor alt går opp i en helhet, dress, skjorte, slips, sko, tørkle, sier Nedal. Helhet er viktig. Man må legge seg på et kvalitetsnivå og materialene må matche hverandre. Viktigheten kan sammenlignes med itrykket du får av en ny bil med gamle felger. Det svakeste leddet er det som mer mest slitt ut, Ofte er det skoene. I utlandet møter du ikke en ma i dress som har upussede sko! Stor pågang Omtaler i landsdekkende media av klesmerket har ført til stor pågang fra kunder; toppsjefer på Oslo Børs, politikere, advokater, styreledere, administrerende direktører og andre profilerte leder. Alle med en ting felles, at de går med dress hver dag! Vi går alltid i dybden i møtet med kundene og bruker den kuskapen vi har. Vi er breende opptatt av hvordan norske ledere skal profilere seg overfor sine kunder og at de samtidig ierst ie - føler seg vel. Noe av det mest gledelige er når det skjer endringer. Våre kunder tar til seg våre råd, samarbeidet utvikles og de blir stadig flinkere tilbakemeldingene fra kundene er gode, sier Nedal. Ansikt utad Gründeren har lite til overs for butikker som selger dresser som er litt for lang i ermene eller ikke er justert skikkelig. Selv lever de av å levere dresser som skal passe 100 prosent. Jeg har aldri opplevd en dress du kan hoppe rett i i. Mange butikker sier at det er greit om det er to cm. å gå på i ermene. Men det er ikke rom for slike feilmarginer. En god dress skal være riktig justert i ermene! På den måten får vi best resultat og viser vi at vi tar kunden på alvor, at han får den dressen han betaler for. Vi foretar justeringer helt til alt er perfekt for kunden. Topplederne er sin bedrifts ansikt utad og må se respektable ut. Vi følger alltid våre prinsipper for kvalitet. Dresser som er for trange eller store vil være dårlig reklame for oss. En Julius Caesar-dress koster fra kroner, målsømdresser fra Dressene produserer hos en fabrikk i Portugal. De produserer for store motehus. Vi ble tatt under vingene av vår leverandør i Portugal og lært opp om viktigheten av kvalitet og søm. Stilsansen og et estetisk øye er medfødt, men ble og blir utviklet gjeom å observere internasjonale statsledere, næringslivsfolk og andre profilerte personer, sier Strømman Nedal. Dårlig dress-smak gir dårlig omdømme David Strømman Nedal mener norske malige ledere svekker sitt eget omdømme og sin egen gjeomslagskraft gjeom dårlig dress-smak. Norske malige ledere har mange kvaliteter. Men de svikter på ett område. De kan ikke kle seg. Dommen kan virke streng, men her må vi være ærlige. Mange er flinke til mye, men dessverre ikke til å kle seg. Han har fulgt et stort antall konferanser og andre arrangement de siste 2-3 årene for å observere, notere og kommentere antrekkene. Han ser mye dårlig, men det er positive utak: Det er lov å la seg inspirere av gode norske forbilder som konsernsjefen i Aker, Øyvind Eriksen, sjefen i Oljefondet, Yngve Slyngstad, kronprins Håkon, Tor Olav Trøim og Jan Erik Larsen fra min hjemby Kristiansund, kjent fra First House. Norske me kan altså når de vil. Hvorfor vil de så lite og sjelden, spør Strømman Nedal. Vi er også bortskjemte i Norge og tror vi kan kaste slipset, når slips er et must blant toppledere verden over. Slik blir nordme alt for uformelle i situasjoner hvor vi burde kle oss opp, ikke ned, påpeker kristiansunderen i en kronikk i VG som vakte positiv oppsikt. Råd fra Strømman Nedal Sko: De skal være pusset til enhver tid. Skjorte: Den skal være synlig. Det er viktig å se kanten under jakkeermet. Knapp: Det er kun den øverste knappen på en dressjakke som skal kneppes igjen, alternativt kun den midterste ved 3 knapper. Slips: Polkadotter er i tiden, og ensfargete slips med struktur på stoffet er tidløse. Tørkle: Dette må være hvitt i jobbsammenheng. Allværsjakke: Dressjakke og regnjakke passer ikke godt sammen

15 Ole Helge Haugen, fylkesplansjef Statistisk sett 60 SMÅSKALA MATPRODUKSJON 108 Kreative næringar MUSIKK TV OG RADIO Dei kreative næringane veks sterkt, også her i fylket. Kulturnæringane sysselset no om lag like mange som landbruket, trass i at vårt fylke er mellom dei som får færrast statlege kulturkroner i høve til ibyggartal. Kulturnæringar utan offentleg støtte veks raskast. 129 ANNONSE OG REKLAME Det næraste vi kjem kreative næringar i statistisk samanheng er kulturnæringar, eit omgrep som femner eit spekter av bransjar; musikk, film, foto og spill, tv og radio, arkitektur, design, trykte media, aonse og reklame, kulturarv og kunstnarisk verksemd. Her igår og småskala matproduksjon og opplevingar. No vil nok mange hevde at kreativiteten er minst like stor i andre bransjar, berre sjå kva dei får til i dei maritime bedriftene våre eller når det gjeld undervassteknologi for å få gassen i til Gossen. Om vi likevel held oss støtte eller museum og teater som mottar midlar for å sikre at kulturtilbod vert oppretthalde. I Møre og Romsdal er to tredjedelar av dei sysselsett i den delen av kulturnæringa som ikkje mottar støtte til drift, og det er her sysselsettingsveksten har vore sterkast dei seinast seks åra. Når det gjeld offentleg støtte til kultursektoren kjem Møre og Romsdal dårleg ut når det gjeld nasjonale midlar. Ei kartlegging Riksrevisjonen har gjort (dokument3: ) viser at berre Hedmark kjem dårlegare ut e vårt fylke sett i høve til talet på Verdiskapingsveksten i kulturnæringen i Møre og Romsdal skjer i størst grad i den delen av næringen som ikkje mottar støtte frå det offentlige. Den prosentvise fordelinga målt i verdiskaping mellom høvesvis dei bedriftene som mottar offentlig støtte og de som ikkje gjer det er 38 og 62 prosent. Løsemda Løsemda til næringa målt i driftsmargin er varierande, men til dels god og ligg likt eller litt over næringa nasjonalt. Låg løsemd er blitt peikt på FILM, FOTO OG SPILL KULTURARV OPPLEVINGAR 61 DESIGN TALET PÅ SELSKAP til kulturnæringane viser statistikken av dette er næringar i vekst, også i Møre og Romsdal. På seks ibyggarar når det gjeld tildelingar frå kulturfondet. Tilskot per ibyggar er høgst i Oslo og som ein av dei største utfordringane for kulturnæringa, men her er det viktig å peike på ein forskjell 169 år har talet på sysselsette auka med 28 prosent, og verdiskapinga med 50 prosent. Næringa skaper produkt, tenester og arbeidsplassar som ofte er Fimark med kroner og 703 kroner per ibyggar, og lågast i Møre og Romsdal og Hedmark med 95 kroner og 89 kroner per ibyggar. Heller mellom kulturnæringane og aa næringsliv. Kulturnæringane speer over eit vidt felt, frå heilkommersielle bedrifter (til dømes Devold), til 6047 KUNSTNARISK VERKSEMO attraktive for unge og bidrar positivt til eit større ikkje i Telemarksforskning sin kulturindeks bedrifter med ein meir blanda økonomi som blir mangfald og ein meir attraktiv region. kjem vi særleg godt ut. Samla kjem vi på ein 16. drive med offentlege tilskot (til dømes avisa som Middels stor Kulturnæringa i fylket er middels stor i nasjonal samanheng og sysselsette i 2010 nesten personar, fordelt på nærare bedrifter. Dette utgjer om lag 2 prosent av den samla sysselsettinga i fylket. Dette er om lag like mange sysselsette som plass av 19 fylke. På indikatorar som er viktige for sysselsettinga, talet på kunstnarar og kulturarbeidarar, kjem vi på høvesvis nest siste og siste plass på dee oversikten. Dette utgjer i seg sjølv ikkje så mange arbeidsplassar, men er arbeidsplassar som skapar ringverknader og medverkar til daing av klynger. får pressestøtte) og til aktørar basert på non-profitt verksemd som først og fremst har ei samfusrolle å oppfylle (til dømes musea). Kulturnæringa Kulturnæringa i fylket er etter kvart blitt å rekne med, både når det gjeld sysselsetting og verdi ARKITEKTUR TRYKTE MEDIER i landbruket i fylket. Ein tredel av dei sysselsette i kulturnæringane har arbeid ianfor trykte Verdiskapinga skaping. Mange av arbeidsplassane er av ein slik karakter at dei gjer større breidde i arbeidsmark- media, som også er den klårt største undergruppa Verdiskapinga totalt i kulturnæringa i Møre og naden, og dermed aukar attraktiviteten. målt i verdiskaping. Den sterkaste veksten i sys- Romsdal var på 1,2 milliardar kroner i 2010, litt selsettinga dei siste åra har derimot vore ianfor over tre prosent av den samla verdiskapinga i kulturarv og musikk. Sysselsettingsveksten har næringa nasjonalt. Dette gir fylket ein sjetteplass vore klart størst iafor den delen av kulturnæringane som ikkje får offentleg støtte. blant fylka i landet når det gjeld verdiskaping. Løsemda til kulturnæringa i Møre og Roms- Referanser: NORGE MORE OG ROMSDAL Offentleg støtte dal, målt i driftsmargin, ligg likt eller litt over tilsvarande mål for næringa nasjonalt. Kultur- MENON-PUBLIKASJON NR. 32/ Kulturnæringen i Møre og Romsdal status og utvikling Nokre av bransjane i norsk kulturnæring mottar næringen i Møre og Romsdal får med andre ord Riksrevisjonen dokument 3: offentlig støtte til drift. Ei årsak til at bedriftene meir igjen per omsette krone e kulturnæringa Tilskudd fra Kulturfondet ( ) mottar støtte kan være at de skal fylle ein sam- nasjonalt. Verdiskapinga har auka langt sterkare Telemarksforskning, TF-notat nr: 29/2012 Norsk fusrolle. Eksempelvis aviser som får presse- e sysselsettinga, heile 50 prosent sidan kulturindeks

16 Ærlig talt Vil bli musikar 125 personar er tilsett og jobbar med musikk i Møre og Romsdal, 5289 totalt i landet. Ein av dei som gjerne vil bidra til å auke dette talet i Møre og Romsdal, er Isach Skeidsvoll. Han beherskar både piano/keyboard og trompet, og tok til å spele då han var rundt 7-8 år. Det har gitt mange øvingstimar, og det blir oftast øving kvar dag av varierande omfang. Saman med ein bror og fleire kameratar frå heimbygda Kleive, spelar Skeidsvoll i bandet Downwelling. Gruppa opptrer på ulike arangement omlag 15 gonger i året. Det gir meirsmak. NYTT! Utvidet med vinhus og større spisestue for små grupper med store oppgaver 15 dobbeltrom Stuer Spa-avdeling Konferanseavdeling/auditorium/ kino for 30 personer Totalt 980 m² Atmosfære i alle detaljer Om å underhalde: Det er svært morosamt å spele for folk som følger med og lyttar, dette kan vere kven som helst. Foto: Espen A. Istad Isach Skeidsvoll Isach Skeidsvoll bur på Kleive, og går 2. året ved Molde videregående skole.når han blir vaksen er draumen å leve av musikken. Om inspirasjonskilder: Eg ser opp til og har henta inspirasjon frå Herbie Hancock, Marcus Miller, McCoy Tyner, Jaga Jazzist og mange andre. Miller opplevde eg live i Molde så seint som i sommar. Om å leve av musikken: Draumen min er å bli musikar. Det er nok ikkje det lettaste yrket å leve av, men dersom ein er allsidig og jobbar hardt er det fullt mogleg. Om vegen dit: I dag går eg andre året på musikklinja ved Molde videregående skole. Etterpå skal eg gå vidare med musikkstudiar, men eg har eo ikkje bestemt meg for kva og kor. Om kreative miljø: Dette er miljø med moglegheiter og tilbod til å drive med noko kreativt. Eg meiner at kulturbygg og kulturskolar kan bidra til å skape kreative miljø på ein plass eller i ein by. Eg tykkjer absolutt at det er kreativt miljø og Møre og Romsdal. Det er mange festivalar og arrangement der ein kan få inspirasjon. Om inspirasjon andre stader: Dersom eg skulle reist til ein aan by eller eit aa land for å få ekstra inspirasjon som musikar, måtte det bli til ein jazzclub i New York. Der er det mange store namn på plakaten. Ro og kvalitet! Bjorli Låve er en høystandard-opplevelse uten at det koster mer e hva du betaler på et hotell. Egner seg til store og mindre grupper, bedrifter og organisasjoner til veeselskap og andre private feiringer. Men først og fremst til alle som synes det er bedre med mye hygge for få e litt hygge for mange! BJORLI LÅVE, 2669 BJORLI Telefon: E-post: post@bjorlilaave.no

17 Havlyd frå Giske HAV: Øya Giske ei perle ved havet. Eit avansert lydstudio blei opna i november Sommarfesten har halde på i 10 år. 15 kulturarbeidsplasser er dei siste åra etablert i eit tidlegare industribygg. Giske er eit musikkeldorado i nordvest! Tekst: Ove Rødal Foto: Espen A. Istad SUKSESS: Ante Giskeødegård og Lars Berg Giskeødegård er dei store musikk-gründerane på Giske, her framfor lydstudioet ved sjøkanten. RETRO: Detalj frå Ocean Sound Recordings. Gründerane og søskenbarna Ante Giskeødegård og Lars Berg Giskeødegård har mykje av æra for tidsskiftet i heimbygda. Folk meinte dei var tulne som gjekk mot straumen og all normal logistikktenking og etablerte eit lydstudio i «hutaheiti» i staden for i ein storby der kundane er. Men magekjensla viste seg å vere rett for dei to som står bak både Ocean Sound Recordings og Momentium, festivalarrangør med ein omsetnad på 30 millionar kroner. Der er Ante dagleg leiar, Lars marknadsssjef. Suksess Analoge og digitale Ocean Sound Recordings i strandkanten ved Øygardshamna på Giske trekkjer til seg store namn frå i- og utland, som Travis og Maria Mena. 40 prosent av artistane kjem frå andre land e Noreg, fortel lydstudiosjef Terje Erstad. Han har full oversikt over alt som skjer i studio gjeom veka og er einaste fast tilsette. Teknikarar vert leigd i etter behov. Mange artistar har med seg eigen produsent og er «sjølvstyrte». Nokre utlendingar trur dei er fullstendig på bærtur når dei kjem til Giske, men blir fort i godlune i møte med hyggelege meeske, studio i særklasse, gode fasilitetar og unike omgjevnader; frisk luft, havutsikt, ein litt skrantande molo frå 1888 og kvit sandstrand. Det har gått slik vi trudde. Her får artistane inspirasjon. Kreativiteten blomstrar i eit miljø fritt for maset som er i storbyane. Folk jobbar hardt og konsentrert, men kosar seg på same tid i eit bygg som frå gruen av er forma for god lyd. 99 prosent av andre studio ligg i etablerte bygg, ofte i ein kjellar, fortel alltid blide Ante Giskeødegård (38). Ein sideeffekt av studio, sommarfest og festivalar er at det lokale og regionale musikklivet blomstrar meir e nokon gong. Lokale krefter har ein viktig plass i festivalprogramma, og gjeom selskapa sine har duoen Giskeødegård samarbeidsprosjekt for å få lokale talent fram i lyset, mellom aa gjeom den nettbaserte Musikkprisen. Ispeling i studio er premien! Fantastisk dugnadsfest Den trivelegaste musikkfesten i Noreg er og attende ved røtene, på nabomarka til lydstudioet. Sommarfesten på Giske runda 10 år i juli med vaksne, barn og frivillige ein nydeleg sommardag. Det starta som ei lita naustfest i Øygardshamna med 30 personar etter ei demo-ispeling same stad, før plate nr. 2 for The Margarets i 2003 Festen tok heilt av på få år, flytta til andre sida av øya, kom opp i eit besøkstal på i 2008 og opplevde kø heilt til ifartsvegen i Åle- sund. Fersk Melodi Grand Prix-vier Alexander Rybak stod fast i køa og måtte hentast med motorsykkel for å rekke å kome på scena i tide. Men no er festen slik han skal vere, på eit passande nivå og på rett plass. Vi sel no billettar i staden for å ha dugnadskasse og har med det betre Nokre kjende artistar for Ocean Sound Recordings Arcade Fire (Grammy-viar), Travis, Farmer Market, Hilde Louise Asbjørnsen, Jan Eggum, Kråkesølv, Liarbird, Maria Mena, Nils Petter Molvær, Orango, Robert Post, Sondre Lerche, The Brazz Brothers, The Margarets økonomisk kontroll. Men framleis er Sommarfesten eit reint dugnadsprosjekt og ein plass der artistane slappar av, har tid til å bli kjende med kvarandre og minglar i studioet vårt. Publikum har med mat til eit felles bord, i år kake sidan det var jubileum, fortel Ante. Han har dei sterkaste mia frå 2011, då Sommarfesten blei arrangert berre åtte dagar etter terroren i Oslo og på Utøya. Eit fantastisk døme på kor viktig det var for folk å kome saman etter den nasjonale tragedien, meiner han. Trond Giske var ein av dei som var til stades. Kulturbygg Eit steinkast ua lydstudioet jobbar kreative kulturarbeidarar året rundt i eit tidlegare industribygg for å førebu nye festivalar og events! I Ålesund er det årleg Midtsommerjazz. Den gigantiske Jugendfest med nesten fullsett Color Line Stadion i to dagar og trekkplasteret 50 cent er nyleg uagjort - i regi av Giske-eldsjelene i Momentium, og utan ei krone i støtte frå det offentlege. Godt samarbeid gir stor synergieffekt, med mykje av næringskjeda ian eigne selskap og økonomisk berekraft for gründerane. Ante sin far og onkel, som i sin tid med stor suksess dreiv Møre Interiør med sine landskjente Mørekjøkken-modeller og 40 tilsette, selde drift og bygg for få år sidan. Etter konkurs for dei nye eigarane har dei to gamle gründerane saman med Ante og Lars kjøpt attende bygget, pussa det opp og fått etablert mange nye arbeidsplassar, 20 i talet til no. Det huser fleire kulturselskap som samarbeider tett med festivalselskapet Momentium - og ieheld eit stort lagerrom for selskapet. Lageret ga plass for jubileumskakene som publikum tok med til Sommarfesten. Og kakebaking, der er noko folk i Møre og Romsdal kan! 32 33

18 ORMEN LANGE ER INNOVASJON OG TEKNOLOGIUTVIKLING NYTT LIV: I det gamle industribygget til Møre Interiør på Giske er det etablert ei rekkje kultur-arbeidsplassar. Skal bli best i Europa Ocean Sound Recordings er og eit resultatet av de gode erfaringane frå demo-ispelinga i nabonaustet for ti år sidan. Bygget stod ferdig i 2009 etter fleire år med planlegging og litt protestar. Ante Giskeødegård har som eit hårete mål at studioet skal vere det beste i Europa om ti år. Det er no fullbooka eit halvt år framover, fortel han. Saman med søskenbarnet Lars har han ein finger med på det meste som skjer musikalsk på øya sjølv om begge bur i Oslo og langpendlar via Vigra! _ Utan flyplassen 10 minuttar ua kue vi ikkje bygd lydstudio på Giske. Det er lett for musikarar å kome seg hit, berre ein og ein halvtime frå London, seier han. The Margarets Den aktive musikalske karriera er stort sett lagt på hylla etter fire album. «What kept you» selde i eksemplar. Gitarane og bassen dei to tidlegere briljerte med i Giske si stoltheit The Margarets henger på eine veggen i lydstudioet som dekorasjon og skapar saman med aa utstyr og eldre familiemøblar eit unikt retropreg. Men begge karane var gjestemusikarar under Sommarfesten 2013, i eit band med andre frå gruppa som i 1991 blei etablert og tok namnet etter ei postdame på øya. Då var Ante 16 år, dei andre 14. Alle søskenbarn og frå Giske. Hitane kom i den andre perioden, som starta i 1999 i Oslo. Eit populært gjensyn for publikum. Skeivt I lydstudioet sit teknikar Heing Svoren bak spakane når SPOR er på vitjing, og førebur eit snarlig irykk av nye musikarar for plateispeling. Framfor seg har han den gamle miksepulten frå tidlegare Mayfair Studio i London, ein miksepult som både Tina Turner, Coldplay og Herbie Hancock i si tid drog nytte av. Dansk opptaksutstyr av ypperste klasse gir mulegheiter for ispelingar med god, gammeldags mastertape. I industribygget i nærleiken er det etablert et lite lydstudio, godt å ha attåt når grupper med eigne produsentar leiger Ocean Sound Recordings-lokala i fleire veker og kviler ut i opphaldsrom og fire soverom i 2. etasje! Bygget har ei gruflate på 200 kvm. Skulle musikken ikkje være i vater, kan det skuldast at «imaten» i Ocean Sound Recordings sitt bygg er den skeivaste arbeidskarene i Giske Byggelag nokon gong har snekra saman. Dei jobba saman med akustikk-eksperten Ric Vaughan frå Seattle som designa studioet for å få den rette klangen, seier Ante Giskeødegård. Store glasflater bringer den vakre naturen med havet, bølger, molo og sandstrand i i studioet. Bygget på 200 kvm. glir elegant i i terrenget og er teikna av arkitekt Renate Giske Holvik i «Liten skala». Ved moloen eit steinkast ua bygde Møller sitt første trankokeri i landet. Eo held moloen dei store bølgjene ua studioveggane, i same område der Ante sin bestefar for mange tiår sidan spelte dansemusikk og det var stor aktivitet og mange sjøbuer. Området er attende til fordoms prakt og sandstranda og sjøen då som no fri for alle. For mange artistar er eit isbad på Giske eit must og mogleg det meste av året! Fakta Sommarfesten etablert i 2003 Midtsommerjazz i Ålesund etablert i 2008 Jugendfest i Ålesund etablert i 2009 Ocean Sound Recordings etablert i 2009 Selskap i industribygget på Giske: Momentum: 6 arbeidsplassar Kodebyrået: 5 arbeidsplassar Lyd- og lyspartner: 2-3 arbeidsplassar Studio B Vindusfirmaet Fenstra Partnere: 34 35

19 Ærlig talt Skal musea tenke nytt? I februar i år var Romsdalsmuseet vertskap for et styreseminar for musea i Møre og Foto: Espen A. Istad Jarle Sanden Museumsdirektør ved Romsdalsmuseet Romsdal. Temaet var «Kultur og næring». Med kreative næringer menes ikke det samme, men berøringspunktene er der. Det er viktig å se sammenhenger og ikke bygge båser som hindrer samarbeid, iovasjon og utvikling mellom beslekta saksfelt. Som museumsma er mitt naturlige utgangspunkt for å tenke kreative næringer; kulturarven. Det var også bakgruen for ilegg og diskusjoner i styreseminaret. Stikkordene som er felles mellom kreative næringer og kulturarv er f.eks.: farger, form, design, symbol og fortellinger. I arbeidet med seminarprogrammet ble det tydelig at begrepet kreativ næring var ukjent i museumsmiljøet. Vi er sikkert ikke de eneste som ikke kjeer det eller vet hva det betyr, eller som har misforståtte oppfatninger om hva det er. Eksemplene som ble trukket fram i ileggene var fra Nordmøre tradisjonell båtbygging; bygging og salg av geitbåter, utdaing av handverkere i tradisjonelt bygningshandverk og produksjon og salg av klippfisk med matrettene som hører til. Romsdalsmuseet har gjort produksjon og formidling av drakthistorie til en integrert del av museumsvirksomheten. På Håholmen er formidlinga av historia til det verna kystkulturmiljøet en viktig del av markedsføring og salg av reiselivsopplevelsen. Dette er åpenbare eksempler som har med kreative næringer og museum og kulturarv å gjøre. Eksemplene og temaene kue kanskje utvikles til å ble enda bedre dersom konseptet kreativ næring ble lagt til gru. Jo mer jeg tenker på dette, dreier det seg også om ulike former for formidling av kulturarven, til ulike målgrupper. God «latin» for god museumsformidling er for tida levendegjøring, aktiviteter, se, gjøre, lære, lukte, smake, dramatisere historier og eventyr, danse. Med kreative næringsbriller på nasen dreier mye av dette seg om ulike former for tilrettelegging av læring og opplevelser. For barnehager og skoler er opplevelsen mer pedagogisk og gratis. For voksne fastboende som søker etter noe spesielt, kan det samme temaet som skolene fikk, tilrettelegges på en aen måte og, videreutvikles til eksklusive, betalte kvalitetsopplevelser! Møre og Romsdal selger kanskje noe ensidig naturopplevelser. Ofte er naturen skjult av lav skodde. Potensialet for andre produkt og aktiviteter som skaper både verdier og merverdi generelt, er større e vi utnytter. Potensialet for oss som arbeider med kulturarv er i hvertfall større e vi klarer å utnytte til beste for oss sjøl og for markedet. Det være seg fortellinger, mat, å vise produksjon og tradisjonelt arbeid, gode reisemier med ihold og regionalt særpreg, lage kopier av noe gammelt eller ny design inspirert av kulturarven. Mulighetene er der. Flere fagmiljø må samarbeide for å lykkes, inkludert de som kan næring. Tida for å begye å tenke på hvordan deler av kulturarven kan formidles i et kreativt næringsperspektiv er moden og nå. Mange av oss har så smått begynt. Kulturnæringshage med store ambisjoner Sumøre Kulturnæringshage har store ambisjoner om å skape kreative arbeidsplasser på Sumøre. Et selvsagt mål er å vekke oppsikt både nasjonalt og internasjonalt. Tekst: Freddy Køngsberg Foto: Marius Beck Dahle Vi har en målsetting om å medvirke til å skape 30 nye arbeidsplasser frem mot år Vi har kommet godt i gang. Åtte nye bedrifter er allerede etablert, forteller daglig leder for fylkets eneste kulturnæringshage, Martin Foldal. Knutepunkt Sumøre Kulturnæringshage ønsker å være et knutepunkt for kreative personer og navet i et samarbeid mellom regionalt næringsliv og etablerte og fremtidige virksomheter som springer ut fra utdaingen ved Høgskulen i Volda med vekt på film og media. Hensikten er å bidra til at talentene med sine kreative hoder og hender etablerer sine selskap på Sumøre stedet for å flytte til Oslo og andre store byer i Norge. Målet å gjøre virksomhetene løsomme og bærekraftige slik at de kan vokse seg ut av kulturnæringshagen og stå på egne ben. Brobyggere Kulturnæringshagen skal stille med nettverk og kontakter, og fie prosjekter som små og mindre bedrifter kan samarbeide om. Vi skal være brobyggere mellom de små bedriftene og de store virksomhetene. Men også å bidra til at kreative næringer kan posisjonere seg for nye markeder, spesielt internasjonalt, forklarer Foldal. Verdiskapning I tillegg til å være fødselshjelpere for nyetableringer handler det også om å øke verdiskapningen i allerede etablerte kreative virksomheter ved å legge til rette for et kompetansemiljø og et nettverk. På rett plass Mediefagstudiene på Høgskulen i Volda er svært anerkjente nasjonalt. Derfor mener Foldal at Volda er det rette stedet i fylket å etablere en kulturnæringshage og ha fokus på mediefagene. Undersøkelser viser at 60 prosent av mediestudentene kue tenke seg å starte en egen bedrift. Samarbeid Høgskulen i Volda har igått en samarbeidsavtale med Sumøre Kulturnæringshage om entreprenørskap. Med sine 4000 studenter har Høgskulen i Volda et godt utgangspunkt for å legge til rette for flere etableringer i Møre og Romsdal. Partene skal også arbeide for etablering av Volda Kuskapspark. Optimistisk Om få år får vi delegasjoner på besøk som lurer på hvordan vi har fått det til. Det er et selvsagt mål at vi skal vekke oppsikt nasjonalt og internasjonalt. Det sa en optimistisk styreleder Guar Solheim da han åpnet Sumøre Kulturnæringshage i april i fjor. Driften er finansiert med 50 prosent fra SIVA, 25 prosent fra Møre og Romsdal fylkeskommune og 25 prosent fra bedriftene i hagen. Ulstein Group ASA, Sparebank1 Søre Sumøre, SIVA og Volda kommune er aksjonærer i Sumøre Kulturnæringshage AS. 28 bedrifter Martine Grandes Grande Produksjon AS er en av 28 bedrifter i Sumøre Kulturnæringshage. De fleste av dem er ikke lokalisert i Volda, men i andre kommuner på Sumøre. Fire av bedriftene som er samlokalisert i kulturnæringshagen jobber med animasjon. Den største Raindog Studios har sju ansatte. En aen målbedrift er Blåst Film og Are Pilskog som hadde sitt store gjeombrudd med den prisbelønte dokumentarfilmen Havets sølv

20 ANIMATØR : Med hjelp fra Sumøre Kulturnæringshage og støtte fra Iovasjon Norge vil animatør Martine Grande ut på det internasjonale markedet. TRIST KAKERLAKK: : Kakerlakken med den stygge jakken og hodet fullt av triste tanker har fått støtte fra Iovasjon Norge til å lanseres i utlandet. Barn og depresjoner er tema for animasjonsfilmen som er vist på filmfestivalen i Haugesund og i Barne-TV på NRK Super. Fra Volda og ut i verden KREATIV ARBEIDSPLASS : Martine Grande og hees produksjonsselskap Grande Produksjon AS er en av 28 bedrifter som er med i Sumøre Kulturnæringshage. Med hjelp og bistand fra Sumøre Kulturnæringshage og Iovasjon Norge står animatør Martine Grande (28) på terskelen til noe stort: Hees barnefilm Kakerlakken med den stygge jakken og hodet fullt av triste tanker kan nå et internasjonalt marked. Tekst: Freddy Køngsberg Foto: Hilde Ranheim Animasjonsfilmen hadde premiere på Den Norske Filmfestivalen i Haugesund i august og er nylig vist i Barne-TV på NRK Super. Martine har også laget en bokversjon som er utgitt på Samlaget. Barn og depresjoner Fortellingen om det vesle kakerlakkbarnet som lider av høst og vinterdepresjon er tuftet på et alvorlig tema: Barn med triste tanker og depresjoner. Nettopp fordi det handler om barn og et vanskelig tema, har Martine laget en historie som fortelles i trygge rammer med et humoristisk uttrykk og en positiv utgang. Behov Jeg har selv kjeskap til en konkret sak om en ung gutt som slet med depresjoner. Det var en sak som gjorde et sterkt itrykk på meg. Under forarbeidet oppdaget jeg at det fantes lite stoff om temaet og at mange med meg mente det fortjente større oppmerksomhet. Derfor møtte jeg stor interesse og velvilje blant konsulentene som har kvalitetssikret det faglige iholdet i historien, forteller Martine. Den kreative klynge Med Høgskulen og Sumøre Kulturnæringshage er Volda på god vei til å skape en kreativ kulturklynge på Sumøre. Derfor har Martine, som er fra Lierne i Nord-Trøndelag, valgt å bli boende i Volda hvor hun i 2007 var ferdig utdaet animatør. Ut i verden Her driver hun det lille selskapet Grande Produksjon AS som er et animasjonsstudio. Med assistanse fra Sumøre Næringshage har hun søkt og fått ivilget støtte fra Iovasjon Norge hvor målet er å åpne dørene til et internasjonalt marked for filmen. Ambisjoner En ting er å ha talent og få støtte til å lage en film. Noe helt aet er å gjøre det man breer for til en løsom virksomhet. Derfor må man tenke stort og et marked også utenfor Norge. Bokbransjen har sine agenter for lansering i utlandet. Når det gjelder film, er det ikke slik. Derfor er jeg utrolig glad for den muligheten jeg nå har fått, og håper selvsagt at det skal være mulig å få solgt animasjonsfilmen til flere land, sier Martine. Vestnorsk Filmsenter og blant andre NRK og Fond for lyd og bilde har gitt produksjonsstøtte til filmen. Kreativt fellesskap Martine trives godt i det kulturelle og kreative fellesskapet i Volda. Trenger hun hjelp fra Høgskulen er det bare å spørre, eller hun kan be andre animatører om råd og hjelp til prosjekter. - Selv om jeg driver et selskap alene, er man egentlig aldri alene eller overlatt til seg selv i et fellesskap som dette. Animasjon er et veldig bredt fagfelt og jeg opplever ikke de andre animatørene her som konkurrenter, men som kollegaer. De er dyktige fagfolk som til sammen utgjør et miljø hvor vi kan trekke veksler på hverandre og kanskje på den måten gjøre hverandre enda bedre og flinkere, sier Martine Grande. Et godt alternativ Hun synes det er strålende at Volda satser så seriøst på kultur og ikke minst film og filmsjangere. Med Høgskulen og Sumøre Kulturnæringshage mener hun Volda faglig sett er et fint sted å etablere seg. For folk i min og beslektede bransjer er Volda er svært godt alternativ hvis man ikke har spesielt lyst til å bo og jobbe i en stor by, mener Martine

21 Kort sagt Samba-feber i Møre og Romsdal I oktober vil det gå ein brasiliansk vind over fylket. Elevar og arbeidstakarar får vitjing av brasilianske og norske musikarar som spelar samba og aan brasiliansk musikk. Rikskonsertane har kanalisert eit av utenlandssamarbeida sine til Brasil med konsertar kun i Møre og Romsdal. I tillegg til at fylkekommunen arrangerer Brasil-skolekonsertar for elevar, vil det også dryppe adskillig på bedrifter med band til Brasil, barnehagar og kulturlivet elles. The Brazz Brothers er det norske bidraget i utvekslinga i oktober. God isats i EM for studentbedrifter 21 studentbedrifter frå 14 land deltok i Belgia i sommar. Ei av dei var Tailor-Made Technologies, som vert drive av Caroline Overvåg, Henrik Utvik, Eirik Orheim og Robert Welle frå Høgskolen i Ålesund. Studentbedrifta lagar digitale verkty og opplæringsmidlar for barn og unge. Utgangspunktet var ein førespurnad frå ein spesialpedagog som ønskte å utvikle gode løysingar for elevar med autisme. Bedrifetne fikk god omtale av juryen og va to plassar til Intel sin sommarskole i Frankrike. Meir info: Økokommunen Tingvoll. Foto: Anita Land Folketalsauke pressar bustadbehovet Bokbåten Epos 50 år Møre og Romsdal fylke passerer i- Bibliotekbåten, som har reist rundt i Hordaland, Sogn og Fjordane og byggarar i løpet året 2013 og veksten vil halde fram. Utviklinga legg endå meir press på bustadbehovet i fylket, seier fylkesplansjef Ole Møre og Romsdal i storm og stilla gjeom 50 år, representerer noko unikt i norsk og internasjonal bibliotekhistorie. Mange er dei barna som gjeom tidene har stått forventningsfulle på Fem bulystprosjekt til Møre og Romsdal Sykkylven, Rindal, Haram, Surnadal og Tingvoll midlar til Helge Haugen. Det er framskrivingane i dei nye kaiene når båten var venta, og som har fått sine første bokopplevingar og å gjere kommunane meir attraktive for busetjing. Dei kom fylkesprognosane som viser dee utviklinga. møte med levande kultur i det lille bibliotekrommet om bord. Ein av dei gjeom nålauget då Kommunal- og regionaldepartementet I Møre og Romsdal er folketalsutviklinga sterkt viktigaste suksessfaktorane til bokbåten er dee unike kombinasjonen lyste ut itil kr. 35 mill. til prosjekt som kan skape bulyst i knytt til arbeidsivandring frå utlandet, særleg av kulturprogram og bibliotek. distriktskommunar. frå Polen og andre aust-europeiske land samt frå Dei tre fylkesbiblioteka har gått saman om ei felles jubileumsfeiring, - Dette er godt nytt! Det er positivt initiativ frå dei som har Skandinavia. Overvekta av desse er me i arbeidsdyktig alder. ei markering som også er støtta av Nasjonalbiblioteket. Jubileet skal mar- søkt, og bra at departementet legg merke til alt det gode ar- Om desse blir verande i Møre og Romsdal med familiane sine, og kerast på kvart einaste stopp på kysten hausten 2013, mellom aa med beidet som skjer i fylket vårt. Møre og Romsdal fylkeskom- om arbeidsivandringa vil halde fram, er komplisert å talfeste i jubileumsforestilling for barna. mune vil følgje opp prosjekta, seier seksjonsleiar Eivind Vart- framskrivingane våre, seier fylkesplansjef Haugen. dal Ryste ved Møre og Romsdal fylkeskommune. Prosjekta som får bulystmidlar er: Starte elevbedrift? Har du nokon gong hatt drømt om å starte din eigen bedrift? Fagdag for lærarar i dei vidaregående skolane Utdaingsavdelinga arrangerte i samarbeid med dei faglege nettver- Prosjekt Skaparglede (Sykkylven næringsutvikling). Prosjektet har som mål å sikre at Sykkylven er ein attraktiv bustad for den kompetansen verksemdene her treng for å Har du nokon gong tenkt at det du kan eller er interessert i, kan ka i fylket fagkurs for over 700 lærarar i dei vidaregåande skolane den utvikle seg, spesielt kritisk å sikre tilførsel av kompetanse brukast til noko spesielt og nyttig? Då kan du kanskje starte ei- 14. og 15. august. I tillegg til desse har rundt 200 lærarar delteke på til norsk møbelindustri. gen elevbedrift saman med nokre av medelevane dine! Meir info to seminar med Katrine Sørli med tema «Læraren i møte med utsette n n Tid til å leve (Rindal kommune). Hovudelementet i fi du på sidene til Ungt Entreprenørskap, elevar» Det vert meldt tilbake om stor deltaking og mange interessan- prosjektet er å skape nye bustadtilbod, vidareutvikle te foredrag rundt om på dei 25 ulike arrangementa i fylket. lokalsamfuet og førebu bygda på auka arbeidsivandring. Program for integrering i Haram (Haram kommune). Haram vil utvikle ein modell for felles forståing og handling Kva meiner du om folkehelse? Den såkalla regionale handlingsplana for for arbeidet med integrering av ivandrarar i kommunen sett i eit livssyklusperspektiv. Sjekk Nordmøre- med fokus på vertskap og rekruttering folkehelse er no ute på høyring. Den ieheld (Surnadal kommune). Surnadal og Sudal vil samar- Ungweb.no info om vidaregåeande skole På nettsida fi du masse informasjon om det vidaregåande skoletilbodet i Møre og Romsdal. Sida er spesielt tilrettelagt for elevar og ieheld mellom aa ei påloggingsside med ulike elevressursar. På sida fi du også informasjon om mellom aa Ungdomskortet, ordninga Trygt heim for ein 50- lapp og Kulturkortet for ungdom. Meir info på: desse seks satsingsområda: Samfusutvikling for ein god start i livet Helseveleg arbeidsliv Samfu som fremmar aktiv, trygg og frisk alderdom Trygt og helsefremmande fysisk miljø Inkludering og deltaking i kultur og frivillige organisasjonar Organisering og samhandling, eit kuskapsbasert folkehelsearbeid beide om å setje fokus på heilskapleg integrering og inkluderingsarbeid på Nordmøre der målet er å bli betre på å ta imot tilflyttarar slik at dei blir buande. Iomind-Outtatown-iovasjonskraft i periferien (Tingvoll kommune). Prosjektet tek utgangspunkt i økokommunens verdisett, og korleis ein gjeom dee plattforma kan få auka iovasjonskraft og bulyst gjeom konkrete tiltak. Plana er ute på høyring til 7. oktober

22 Idévegen kurs hoppid.n0 Strategisk samarbeidspartner Alle gründerar er ulike, men for dei fleste kan det vere lurt å starte med å kontakte hoppid.no Rådgiving Iovasjon Norge Kuskapspark Næringshage Gründerar har ulike behov. Somme kan ha behov Rådgivarane er jamnleg på kurs, slik at alle sit for forretningsplan, medan andre treng kurs i marknadsføring. Dette er heilt individuelt, og vi prøver å fie ut kor skoen trykkjer, seier Martin Foldal ved hoppid.no -kontoret i Volda. hoppid.no er Møre og Romsdal fylkeskommune si satsing på entreprenørskap, og eit hoppid.no -kontor er det første naturlege kontaktpunktet for ein person som ønskjer å etablere bedrift. Foldal meiner at førstelinjetenesta hoppid.no er noko alle har nytte av, også dei kreative næringane. Det er eit gratis tilbod frå fylkeskommunen som finst over heile fylket. I andre fylke er dei misuelege på oss for dette tilbodet, det høyrer eg stadig, seier Foldal. Oversikt over støtteordningar Foldal rådar alle som treng hjelp til å ta kontakt med hoppid-kontoret først. hoppid.no er nyttig anten ein skal starte opp verksemd, eller utvikle noko som allereie eksisterer. Vi har også god oversikt over dei støtteordningane som finst. Det fine er at ein skal få dei same gode råda i heile fylket. med lik og oppdatert kuskap, seier rådgivaren. Ordningar retta mot kreative næringar Foldal fortel at det finst ordningar som er spesielt retta mot dei kreative næringane. Til dømes har vi Kulturrådet og Kultur - og Folkehelseutvalet, som mellom aa gir festivalstøtte.fleire kommunar har næringsfond som ein kan søkje støtte frå. Det fins og nasjonale støtteordningar, til dømes festival- og turnestøtte ian musikk. Ianfor musikk er det turnestøtte og festivalstøtte. Det finst også ulike særforbund som støttar sine som klassisk, folkemusikk etc. Tilsvarande har ein for bildekunst. Minst 50% eigenisats Summen av den offentlege støtta kan maksimalt vere 50%. Resten må ein skaffe sjølv anten det er eigne midlar eller ein har med andre investorar. hoppid.no Møre og Romsdal fylkeskommune si satsing på entreprenørskap. Satsinga er eit samarbeid med Iovasjon Norge, Fylkesmaen i Møre og Romsdal og kommunane, og har som mål å sikre breidde og kvalitet i entreprenørskapsarbeidet. Det første naturlege kontaktpunktet for ein person som ønskjer å etablerer bedrift. Skal sørge for behovsavklaring med utgangspunkt i personen, skal vise og kople til rett kompetanse, vere kontaktperson undervegs i etableringsløpet, vere fasilitator/tilretteleggar for mobiliseringstiltak og oppfølgingstiltak, samt gi veiledning (t.d. forretningsplan). Har partnarskapsavtalar med 32 kommunar i fylket. Det er i dag 28 hoppid. no- kontor med sertifiserte hoppid.no rettleiarar

23 Strona po polsku Dobry wkład w Mistrzostwa Europy firm studenckich Przyrost ludności wpływa na potrzeby mieszkaniowe Liczba mieszkańców w okręgu Møre i Romsdal w 2013 roku przekroczy 260 tys. osób. Wzrost ten będzie się nadal utrzymywał. - Rozwój jeszcze bardziej wpłynął na potrzeby mieszkaniowe w okręgu mówi główny planista okręgu Ole Helge Haugen. W nowych prognozach dla okręgu na rozwój wskazują pewne tendencje. W regionie Møre i Romsdal wzrost liczby ludności jest silnie związany z imigracją zarobkową z zagranicy, zwłaszcza z Polski i iych krajów Europy Wschodniej, ale także ze Skandynawii. W większości są to mężczyźni w wieku produkcyjnym. - Czy pozostaną w regionie Møre i Romsdal z rodzinami i czy imigracja zarobkowa nadal będzie miała miejsce, to zbyt skomplikowane zagadnienia, aby w naszych tendencjach móc je podać w liczbach mówi główny planista okręgu Haugen. Latem bieżącego roku 21 firm studenckich z 14 krajów uczestniczyło w mistrzostwach w Belgii. Wśród nich znalazła się firma Tailor-Made Technologies, prowadzona przez następujące osoby ze szkoły wyższej Høgskolen w Ålesund: Caroline Overvåg, Henrika Utvik, Eirika Orheim i Roberta Welle. Firma studencka tworzy narzędzia cyfrowe i pomoce naukowe dla dzieci i młodzieży. Punktem wyjścia dla jej powstania było zapytanie od pedagoga specjalnego, który chciał, aby opracować skuteczne rozwiązania dla uczniów z autyzmem. Firma zdobyła dobre oceny jury i wygrała dwa miejsca w letniej szkole firmy Intel we Francji. Gorączka Samby w okręgu Møre i Romsdal W październiku w okręgu zerwie się brazylijski huragan. Uczniów i pracowników odwiedzą brazylijscy i norwescy muzycy, grający sambę i ią muzykę tego państwa. Instytucja kultury Rikskonsertane skierowała jednego ze swoich zagranicznych współpracowników z Brazylii na koncerty tylko do okręgu Møre i Romsdal. Oprócz tego, że okręg organizuje brazylijskie szkolne koncerty dla 15 tys. uczniów, to dużo zyskają również firmy związane z Brazylią, przedszkola i instytucje życia kulturalnego. W październiku wystąpi Brazz Brothers jako norweski wkład w tę wymianę. SSześćciu uczniów wyjechało z Molde wraz z 10 uczniami z Ålesund. Szóstka z Molde (patrz zdjęcie) to Elise Bromstad Eide, Solveig Waagbø Kavli, Hae Æsøy Nes, Ingrid Otnes, Berly Kristina Unlayao Slettebø, Stine Sletvold. Rok szkolny w Szkocji W poniedziałek 12 sierpnia po raz trzeci grupa uczniów z regionu Møre i Romsdal poleciała do Armadale Academy w Szkocji. Łącznie 16 uczniów otrzymało w tym roku propozycję podjęcia nauki na poziomie Vg2 w Szkocji. Uczniowie z całego okręgu mogą się ubiegać o możliwość kształcenia się w tym państwie. Ofertą zarządza liceum Haram. Studenci mieszkają u rodzin gospodarzy, co poza pracą wykwalifikowanych nauczycieli w Szkocji i w liceum Haram sprawia, że uczniowie otrzymują szczególnie dobrą edukację. Uczniowie z okręgu Møre i Romsdal wyróżniają się na wiele sposobów. Są nie tylko utalentowani pod względem naukowym, ale posiadają też umiejętności sportowe i w iych zajęciach rekreacyjnych. Będą więc mieć swój wkład w rozwój pozytywnego środowiska szkolnego. 700 wycieczek prosto z kieszeni Okręg Møre i Romsdal uruchomił nowe narzędzie dla tych, którzy lubią odbywać wycieczki po tym regionie. Nowa mobilna aplikacja (app) dla smartfonów ułatwi znajdowanie wspaniałych szlaków wycieczkowych na tym terenie. Pobierając aplikację, można zmienić smartfona w specjalnie przystosowany GPS na wycieczki po regionie Møre i Romsdal. Można w niej uzyskać dostęp do map, opisów wycieczek oraz informacji o możliwościach parkowania, można skorzystać z monitoringu GPS i dużo więcej funkcji dla szeregu wspaniałych tras wycieczkowych. Usługa jest bezpłatna. Z aplikacją są zintegrowane także wycieczki do popularnych szlaków należących do akcji turkassetrimmen w północnej części regionu Møre i Romsdal, a także akcji StikkUT!. - W ramach promocji zdrowia naszym celem jest zachęcić mieszkańców regionu Møre i Romsdal do większej aktywności. Mieszkańcy naszego okręgu są zainteresowani ułatwieniem dostępu do aktywności na świeżym powietrzu mówi Petter Jenset z Wydziału Zdrowia i Aktywności Fizycznej w okręgu Møre i Romsdal. Aplikacja Morotur jest dostępna zarówno dla telefonów iphone, jak i opartych na systemie Android. Można ją pobrać ze sklepów AppStore i Google play