Hordaland Bondeog Småbrukarlag

Transkript

1 Hordaland Bondeog Småbrukarlag ÅRSMELDING 2009

2 Innhald Framsida : På veg til Stavali.1 Program årsmøte 6.-7.mars.4 Tillitsvalde i HBS Lokallagsleiarar Råd og utval Leiaren har ordet..8 Referat frå årsmøtet Lokallaga.17 Innspel til jordbruksforhandlingane Hagebruk.25 Storfeprosjektet. 27 Frukt dyrka ved foten av Folgefonna Prosjekt Landskap i drift 27 Matfestivalen.28 Prosjekt Økologisk frukt og bær.28 Minneord Bjørn Lothe 29 Ungdomsprosjektet No e da min tur...31 Leiarsamling..33 Landsmøtet Sommarminne - Stavali 37 Styret i arbeid 43 Prosjekt Slipp oss til..45 TELEFON Årsrekneskap og budsjett

3 SOGN OG FJORDANE BONDE- OG SMÅBRUKARLAG HORDALAND BONDE- OG SMÅBRUKARLAG HORDALAND BONDE- OG SMÅBRUKARLAG PROGRAM - SAKLISTE * FELLES SAMLING - ÅRSMØTE 2010 SOGN OG FJORDANE BONDE- OG SMÅBRUKARLAG Best Western Skei Hotel, Skei i Jølster Laurdag ÅRSMØTESAMLING Innsjekking Lunsj Opning Presentasjon av folk og folkeliv i Jølster 2008 ved fotograf Oddleiv Apneseth PROGRAM Ope møte: NY STORTINGSMELDING FOR LANDBRUKET NY LANDBRUKSPOLITIKK FOR FRAMTIDAS UTFORDRINGAR? Innleiing ved Steinar Dvergsdal, Felleskjøpet Representant for Den LAURDAG 7.MARS. OPE MØTE. raudgrøne regjeringa / SP Representant for opposisjonen / HØGRE Kl Kaffipause Lunch og innsjekking Kl Debatt Opning med helsingar Kl Møteslutt To ulike retningar i jordbrukspolitikken Innleiing v/ Arild Spissøy, NILF, Kjersti Toppe, SP, Terje Søviknes, FrP og Ole Jacob Christensen, NBS Årsmøtemiddag Kl Kaffipause. Kl Debatt. Kl Presentasjon av prosjektet Landskap i drift v/ Bastian Hoffmann, FMLA. Kl Open post. Kl. Sundag Møteslutt Frukost Kl Middag Gjensidige: Ny avtale mellom Gjensidige og NBS Politisk nestleiar i NBS, Modulf Aukan Open post Helsingar Laga går kvar for seg Årsmøte (Ca kl 12.00: Innlagt pause med SUNDAG utsjekking8.mars og kaffi/wienerbrød) Kl Lunsj Frukost. og heimreise Kl Gjensidige. Kl Open post. Kl Laga går kvar for seg. Kl Lunch og heimreis. TILLITSVALDE I HORDALAND BONDE- OG SMÅBRUKARLAG 2009 Leiar: Jarle Helland, 5936 Manger tlf / jarle.helland@radoy.kommune.no Politisk nestleiar: Siv Eilertsen, 5773 Hovland mob siv.eilertsen@lofthus.no Org. nestleiar: Siri Teigland, 5472 Seimsfoss tlf / siri.teigland@knett.no Styremedlemmer: Helga Fossheim, 5472 Seimsfoss tlf / HelgaFossheim@hotmail.com Jens Markhus, 5593 Skånevik tlf jens@tveit.no Øystein Hole, Hosanger, 5282 Lonevåg tlf / Harald G. Molland, 5986 Hosteland tlf / / Vara: 1. Lars Johan Tveit, 5730 Ulvik tlf ljtveit@ulvik.org 2. Elin Morken, 5936 Manger 3. Edel Karin Ertsås Alpen, 5773 Hovland Kontakt Hordaland Bonde- og Småbrukarlag: Fylkessekretær: Åse-Marie Reisæter, 5776 Nå tlf / hordaland@smabrukarlaget.no Heimeside: (velg fylke på NBS si heimeside) 4 5

4 LEIARAR I LOKALLAGA I HORDALAND Bømlo/Stord: Leif Norman Mæland, 5430 Bremnes, tlf , n-maela@online.no Eksingedalen: Geir-Ove Carlsen, 5728 Eidslandet, tlf , goc@combitel.no Etne: Marit Ebne, 5593 Skånevik, tlf Fusa, Samnanger, Os og Bergen: Siren Tømmerbakke, 5200 Os, tlf , stommerbakke@yahoo.com Jondal: Harald Prestegård, 5627 Jondal, tlf , harald_52@hotmail.com Kvam: Kjell Egil Berge, 5620 Tørvikbygd, tlf Kvinnherad: Siri Teigland,5472 Seimsfoss,tlf / , siri.teigland@knett.no Masfjorden: Geir Egil Haugsvær, 5983 Haugsvær, tlf geir.egil.haugsver@nettstar.as Osterøy: Bjarte Bysheim, 5282 Lonevåg, tlf , bjabys@hfk.vgs.no Radøy: Oddvar Stang, 5939 Sletta, tlf , oddvasta@online.no Odda og Røldal: Lars Seim, 5760 Røldal, tlf Sotra/Øygarden: Svein Lillebø, 5353 Straume, tlf Sveio: Leif Grutle, 5554 Valevåg, tlf , annegrutle@hotmail.com Tysnes: Odd Bjarne Haugsgjerd, 5685 Uggdal, tlf , odd.bjarne.haugsgjerd@haugnett.no Ullensvang: Svein Sekse, 5773 Hovland, tlf , svein.sekse@gmail.com Ulvik: Lars Helge Ljone, 5730 Ulvik, tlf , lars@ljono.no Vaksdal: Dag Brekke, 5280 Dalekvam, tlf , dagbrekke@gmail.com Voss: Knut Hjørnevik, 5723 Bolstadøyri, tlf / Råd og utval Representantskapet i NBS: Jarle Helland. Vara: Siv Eilertsen. Samarbeidsrådet for Hordaland og Sogn og Fjordane: Jarle Helland og Åse-Marie Reisæter Vara: Siri Teigland. Arbeidsutvalet i samarbeidsrådet: Jarle Helland. Vara: Siri Teigland. Programstyret for økologisk landbruk (handlingsplan for målet om 15% økologisk landbruk) : Siri Teigland. Vara: Øystein Hole. Forsikringskontakt: Åse-Marie Reisæter. HMS-kontakt: Siv Eilertsen. Kvinneutval: Siren Tømmerbakke, Siri Teigland, Siv Eilertsen. Styret for 4H-garden: Øystein Hole. Matfestivalen: Erik Krohn Hansen. Vara: Helga Fossheim. Ungdomskontakt: Jens Markhus. Hordaland Landbruksselskap: Siv Eilertsen. Vara: Jarle Helland. Økonomisk ansvarleg: Helga Fossheim. Kulturlandskapsgruppa (RMP): Jarle Helland og Øystein Hole. Prosjekt Landskap i drift : Siri Teigland. Vara: Harald Molland. Prosjekt No e` da min tur (ungdomsprosjekt): Åse-Marie Reisæter. Vara: Jens Markhus. Regionskontaktar: Reg1: Radøy, Masfjorden, Sotra/Øygarden Fana/Os/Arna, Fusa/Samnanger, Osterøy Reg 2: Jondal, Ulvik Kvinnherad, Tysnes Kvam Reg 3: Voss, Eksingedalen, Vaksdal Reg 4: Etne, Røldal, Ullensvang Sveio, Bømlo/Stord - Harald Molland. - Øystein Hole. - Siv Eilertsen. - Helga Fossheim. - Siri Teigland. - Åse-Marie Reisæter. - Jens Markhus. - Jarle Helland. Ja, eg vil bli medlem i Norsk Bonde- og Småbrukarlag! Som medlem får du gratis abonnement på avisa Bonde og Småbruker. Jarle Helland og Odd Bjarne Haugsgjerd på Strutsefarmen til Birte Larsen i Fyllingsdalen. Leiarsamling oktober Namn Kontingentsatsar: Adresse Grunn: 610,- Poststad Lav: 1310,- Fødselsnr. Mellom: 2020,- Tlf Høy: 3030,- E-post Topp: 3630,- Signatur Verdiskapingsmedl.: 710,- Ungdomsmedl.: 400,- Send til Hordaland Bonde- og Småbrukarlag v/ Åse-Marie Reisæter, 5776 Nå. 6 7

5 Leiaren har ordet. Det har nett passert årskiftet når eg no skal prøva å skriva nokre ord under denne posten i årsmeldinga. Det meste av møteaktiviteten i året som nett er slutt har som tidlegare år vore i utval og styringsgrupper der Fylkesmannen si landbruksavdeling stort sett er arrangør. Nokre av fylkesstyremedlemane er med i eit eller fleire av desse utvala. I dei tre åra som eg har vore leiar, har eg meint at det er viktigt at me har ein god kontakt opp mot landbruksavdelinga hjå Fylkesmannen. Det er gjennom arbeidet vårt i desse utval at me møter tillitsvalde og tilsette frå andre organisasjonar i landbruket, og det er her me kan bera fram vårt syn til det beste for Hordalandslandbruket. Stortingsmelding nr 19 Om Norsk Landbruk- og matproduksjon vedteken av Stortinget våren 2000 har delvis vore retningsgjevande for den landbrukspolitikken som har vore ført i landet vårt dei siste 10 åra. Landbrukspolitikken som har vore ført i denne perioden har medført at: - inntektsgapet mellom landbruket og andre ein kan samanlikna seg med har auka i perioden. - Den inntektsveksten som har vore i landbruket er noko større på produksjonar som gris, kylling og korn enn mjølk, storfe- og sau/lammekjøt då med unntak for sau/lam i ein har i same periode fått ei sterkare sentralisering av matproduksjonen i landet til våre næringssterke områder. - småskalalandbruket i Hordaland er taparen i den landbrukspolitikken som har vore ført dei siste 10 åra. Dei raudgrønne fekk fornya tillit ved valet i haust for landbruket var det nok bra at det gjekk slik. Dette på tross av at dei ikkje har levert den landbrukspolitikken som dei lova landbruket og distrikt-norge før valet i Alternativet er ikkje noko betre og det veit dei. den transportvirksomheita som heile den globale økonomien er tufta på ikkje lenger kan foregå utan at det vil slå ut i stigande prisar på det meste. Det er dei fattige som lir når dei ikkje har råd til å kjøpa mat. Me som bur i eit ekstremt rikt land er difor forplikta til å feia for eiga dør Det vil seia at me må produsera så mykje som mogeleg av den maten me treng på eigne ressursar. Den totale kjøtproduksjonen i landet vårt er på om lag tonn av det utgjer det lyse kjøtet om lag tonn. Me vel oftare driftsformer innan storfe- og sauekjøtproduksjonen der kraftforet utgjer ein større og større del av den daglege forrasjonen. Det same skjer i mjølkeproduksjonen og 50% av kraftforet vert importert. I samband med regjeringa sitt arbeid med ny stortingsmelding meiner eg Småbrukarlaget må vera ein pådrivar for at det vert føringar som i neste omgang gjev oss ordningar som stimulerar til betre utnytting av grasareala, beite i skog og utmark, samt ein auka bruk av fjellområda våre. Dette vil krevja ei endring i sjølve måten å tenkja på, og ein argumentasjon for grovforet som grunnlag for kjøt- og mjølkeproduksjonen i landet vårt. Vidare vil det krevja endring i synet på kva ei god kyr er, kva sau- og kjøtferasar me skal nytta og kva faktorar som skal nyttast i avlsarbeidet for desse dyreslaga. Eg meiner at får ein til ei omlegging der ein mykje større del av kjøt- og mjølkeproduksjonen vert tufta på gras og utmarkressursar og ikkje på kraftfor som i dag vil produksjon av kulturlandskap koma av seg sjølv. Fokuset må vera på utnytting av graset som grunnlag for matprouduksjon i landet vårt. I vår sa landbruksminister Brekk at ein var nødt til å auka matproduksjonen basert på gras. Eg meiner Småbrukarlaget skal gje landbruksministeren drahjelp til å nå dette målet. Dette fordi det er uetisk for eit land som Norge og tufta sin matproduksjon på ein så stor andel av importert kraftfor. Landsmøtet var på Gardermoen i år. Me var 13 frå Hordaland som deltok det burde vore fleire men eg synst likevel at det var flott at så mange kunne reisa. Nytt av året var ungdomsbenken. Den var reservert for ein ungdom frå kvart fylke. Jens Markus frå Skånevik satt på ungdomsbenken frå Hordaland. Dette er eit tiltak som eg trur på sikt kan vera med på senka gjennomsnittsalderen på deltakarane på landsmøtet. Striden i samband med valkomiten si innstilling på leiar hadde prega organisasjonen i forkant av landsmøtet. Striden om val av leiar gjorde at ein ikkje fekk den gode stemningen som eit landsmøte bør ha. I ein så liten organisasjon som Småbrukarlaget vil ein kvar personstrid vera negativt for laget. Eg er glad for at det i Soria Moria 2 står at det skal arbeidast med ei ny stortingsmelding Om landbruks- og matpolitikken i landet vårt. Målet er at ei ny stortingsmelding skal handsamast av stortinget før sommarferien Me bør vera samde om at den landbrukspolikken som har vore ført ikkje i det heile tek inn over seg dei globale utfordringane me får framover i samband med klimaendringa og folketalsauke. Det som er klart er at all matjord trengs- også beiteresssursane i utmarka. Me ser at slik som ein del av tilskotsordningane er innretta vert ikkje berre 2/3 av dei lyse kjøtslaga produsert på Jæren, Oslofjordområdet og Trønderfylka men også ein større og større del av det mørke kjøtet og mjølka vert produsert i dei same områda. Det nye beitetilskotet er med på å bidra til dette kulturlandskapstilskotet utan strukturprofil gjer det same. Det same gjer stort sett alle dei volumbaserte tilskota. Dette skjer samstundes som ein større og større del av grasareala og utmarka gror att i andre områder av landet vårt. Utnytting av fjellbeita har også gått kraftig attende dei siste åra. Det er ein del sankelag som syng på siste verset i fylket vårt. Eg har nemnd tildlegare klimaendringar, folketalsauke og eg vil føya til energikrisa som på ein måte truleg vil ramma oss først. Den reelle krisa er mest sannsynleg drivstoffkrisa og Medlemspengane utgjer 90% av inntekta til Småbrukarlaget. Skal me greia å auka aktiviteten i åra som kjem må medlemstalet aukast. I Hordaland har me om lag 700 medlemar. Me har i fleire år prøvd å auka medlemstalet utan at me har lukkast godt nok med det. I siste nummer av Bonde og Småbrukar les me om eit fylkeslag som i ein periode på 4-5 veker har fått over 100 nye medlemar. Dette bør også me kunna greia i Hordaland men då treng me di hjelp. Eg veit at det er mange i Hordaland som er samd med den landbrukspolitikken som Småbrukarlaget står for ein eller fleire av desse kan vera naboar av deg. Ta ein prat med han/ho eller begge om eit medlemskap i Småbrukarlaget. Du kan kontakta Åse Marie eller ein av oss i fylkesstyret om det er noko du lurer på. Hugs frå og med nyttår har me fått svært gode avtalar med Gjensidige forsikring og Gjensidige bank. Lukka til med vervinga. Til slutt vil eg ønskja alle eit godt nytt år og takka for det gamle. 8 9 Jarle

6 ! Referat frå årsmøte i HBS 7.-8.mars 2009.!!!!!!!!!!!VOSS JORDBRUKSSKULE VOSS JORDBRUKSSKULE - studieretning naturbruk For skuleåret kan Voss jordbruksskule tilby fylgjande kurs:! VG 1 NATURBRUK! VG 1 HESTEFAG - NATURBRUK! VG 1 VILLMARKSLIV & FRILUFTSLIV! VG1 SKIHEIAS/HYTTEANLEGG ( IDRETTSOPERATØR SKI)! VG2 LANDBRUK OG GARTNERI! VG2 HEST OG HOVSLAGERFAG! VG2 SKOGBRUK! VG2 VILLMARKSLIV! VG2 SKIHEIS/HYTTEANLEGG ( IDRETTSOPERATØR SKI)! VG3 LANDBRUK! VG3 NATRUNRUK (Gjev generell studiekompetanse! 4. PÅBYGGINGSÅR (Gjev generell / spesiell studiekompetanse)! INNLEIANDE VG1 NATURBRUK VG1 TIP og VG1 BYGG & ANLEGG Grøn yrkeskompetanse - grøn studiekompetanse! Voss jordbruksskule det NATUR-legaste valet! Kontakt oss for nærare informasjon: Voss jordbruksskule, 5710 Skulestadmo Tlf E-post: post@voj.hordaland-f.kommune.no Alver Hotel, Lindås. Årsmøtsamlinga vart halde i lag med Sogn og Fjordane BS. Sjølve årsmøtesakene vart halde kvar for seg. Jarle Helland, leiar i HBS ynskte velkomen til samlinga. Etter fint innslag frå Musikkskulen i Masfjorden vart me ynskt velkomen til Nordhordland av ordførar i Masfjorden, Håkon Matre og Bjørn Egil Nordland frå Masfjorden Bonde- og Småbrukarlag. Musikkskulen hadde eit innslag til før Jarle gav ordet til dei to møteleiarane Arne Lofthus og Harald Prestegård. To ulike retningar i jordbrukspolitikken Arild Spissøy - NILF. Landbruket produserer mange ulike ting i tillegg til mat, mellom anna busetjing, det visuelle. Ynskjeleg med drift som gagnar samfunnet. Ulike strategiar for å dyrka nok mat. Ueinigheit mellom både politikarar og forskarar. Vestlandsbonden har alltid vore mangesyslar. Mange rammebetingelsar å forhalda seg til handel, WTO, avtaler. Hordaland har ei spesielt negativ utvikling i nedgangen i talet på bruk. Hordaland og Sogn og Fjordane tapar i kampen om ressursane. Gjennomsnittsalderen til bøndene er høg, men slik har det vore før og. Kjersti Toppe - Senterpartiet. Det er ei utfordring at inntektene i vestlandsjordbruket er lågare enn gjennomsnittet. Alle land må ta vare på jordbruksarealet sitt, særleg med tanke på dei internasjonale forholda som er nå, med matvarekrise, klimakrise og finanskrise. Innan 2030 må matproduksjonen aukast med 50%. Norges landbrukspolitikk må ha eit langsiktig perspektiv. SP ynskjer ikkje fri konkurranse når det gjeld mat og landbruk. Oppretthalda jordbr.forhandl. Kvoteordning og konsesjonslov må behaldast. Ynskjer ikkje fri etablering. Jordvern vert eit viktig verkemiddel i framtida. Ynskjer ei avgift for omdisponering av jord. Vestlandet treng spesielle verkemiddel for å få lønsemd. Vil sjå på avskrivningsreglane for næringsbygg. Ynskjer ei øvre grense for tilskot. For samdrifter: same tilskot som for enkeltmannsforetak av same omfang. Den som eig jord er forplikta til å ta vare på jorda. Kappløpet om matjorda er i gang. Folk er positive til norsk landbruk. Gjermund Hagesæter - Framskrittspartiet. Landbruket skal produsera trygg mat og sikre langsiktig matforsyning over heile landet. Bonden må få utviklingsmogelegheiter. Bonden har forvaltaransvar. Det er eit mål å sikra ulik bruksstruktur, me treng meir mangfald og lokale tilpasningar. Landbruket bør få ei meir sentral rolle når det gjeld å produsera fellesgoder. Dagens landbrukspolitikk har ikkje ført til at mål vert nådd. Prisregulering er negativt. Kritisk til målprissystemet, alle tapar på det. Eit marknadssystem styrt av tilbod og etterspurnad vil føra til betre prisar. Dette fungerer i alle andre marked

7 Bøndene er fanga i systemet som fører til nedgang i talet på bruk. FrP ynskjer ein politikk med mindre regulering, færre skjema, større fridom, færre byråkratar, meir grunderverksemd og nisjeproduksjon. Ole Jakob Christensen - Norsk Bonde- og Småbrukarlag. Dei bruka ein trur er store, er om kort tid små. I jordbruksforhandlingane får NBS lite gjennomslag i dei store linene. Det er eit uoversikteleg system med masse småordningar som trekkjer i ulik retning. Det må ryddast opp i avløysartilskotet. Markedet kan ikkje overlatast til seg sjølv. Alle høgkostland er avhengig av landbruksoverføringar og offentleg regulering. Det vil by på store utfordringar å brødfø framtidas befolkning. Litt etter litt øydelegg me livsgrunnlag og dyrkingsmogelegheiter. NBS ynskjer høgare prioritet på investeringsmidlar til små bruk, øvre grense på tilskot pr.bruk, tilpassa struktur på tilskota, auka tilskot til utmarksbeite, bort med botnfrådraget. Debatt. Folven: Dagens politikk har ikkje teke innover seg verkelegheita, liten respekt for mat og produksjon av mat. Mat til eiga befolkning er ingen sjølvsagt ting, heller ikkje at mat kan kjøpast for pengar. Globalt oppkjøp av jord. Må ta vare på areal og kompetanse. Me treng rammebetingelsar som gjer at me kan utnytta lokale ressursar. Håland: Matproduksjon er for viktig til å overlata til marknaden. Me treng langsiktigheit og høgare prisar. Store robuste bruk betyr ofte samdrifter på Vestlandet, det fører til mindre sysselsetjing, og kva skjer då med busetjinga? Treng debatt om me ynskjer stordrift/samdrift. Tømmerbakke: Jordbruk kan ikkje samanliknast med industri. Rasjonaliseringa fører ofte til at gevinsten forsvinn i transp. o.l. Korleis bevara jordbruket på Vestl.-omstilling el. avvikling? Hesvik: Me treng ny kunnskap, men må og ta vare på den gamle. Byråkratiske reglar og pålegg går hardt ut over økonomien. Treng effektive bruk nødvendigvis vera store bruk? Me treng kombinasjonsbruka for å halda på strukturen. Jordbr.forhandl.: meir midlar over budsjett, det er unødvendig at bøndene må halda kapital til velferdsordningane. Lofthus: Stordrift er ikkje meir robust enn småskala. Politikarane bør definera kva som er robust storleik/gjeld/anna inntekt. Treng ei øvre grense for overføringar. Synet på bønder kven er ein god/dårleg bonde? Stortinget bør ta ei revurdering av landbrukspolitikken. Bakkebø: Det er ikkje lett å forenkla tilskotsordn. slik at dei dekkjer alle. Landbruket kan ikkje styrast av markedet, visse marked treng vern for å eksistera. Saknar ein Stortingslobby frå Vestlandet som talar Vestlandet si sak slik at me får vår del av fellesskapet sine midlar. Stang: Me treng prisregulering på sal av gardsbruk, elles har ikkje ungdom mogelegheit til å skaffa seg gard. EU øydelegg dei lokale markeda i u-land med subsidierte varer. Ljone: Lite samsvar mellom mål og verkemidlar hos FrP. Vestlandsjordbruket tapar stadig i kampen om tilskotsmidl. Med RMP kan ein få ein politikk som er skreddarsydd regionen. Hellestveit: Bondelag og Småbrukarlag er einige om mykje, me må ikkje dyrka ueinigheit. Berre gjennom å få meir midlar over budsjett kan Vestlands-jordbruket ha noko å henta. Nye investeringsmidlar for små bruk. Øvre grense for samla tilskot. Velferdsordn.må betrast. Spissøy: Dei viktigaste hindringane bøndene opplever at dei møter i dag er : manglande investeringsmidlar, kapital, langsiktigheit, neste generasjons val, usikre rammevilkår, tilgang på areal. Forskinga kan ikkje sei om det er realistisk med to retningar i landbrukspolitikken. Toppe: Må få fram det negative i den sterke fokuseringa på pris i forrige jordbruksavtale. Me må verta betre talspersonar for vårt område. Landbruket vert ikkje rekna som næring i fylkesog kommunepolitikken. Hagesæter: Me kan ikkje rekna med å vera sjølvforsynte med alle matvarer. FrP går inn for reduserte overføringar til landbruket, men samstundes med omlegging. Ynskjer gjennomgang av skattar og avgifter for bønder. Dagens politikk har ikkje sikra måla våre, altså feil politikk, overlat meir til markedet. Skeptisk til øvre grense for landbruksstøtte. For stort byråkrati. Christensen: Auke i talet på kronisk underernærte i verda er resultatet av å la marknadskreftene råde. Me har ei moralsk plikt til å ikkje bidra til fattigdom i verda. Produksjonar som utnyttar lokale ressursar har tapt i kampen om tilskotsmidlane. Prosjekt Landskap i drift - Bastian Hoffmann, FMLA. Målet med prosjektet er å få eit opnare landskap. Det kan me oppnå ved å auka talet på beitedyr og auka beitearealet. Når fleire går saman om gjerding kan ein få inngjerd store beiteområde. Viktig å involvera resten av samfunnet. Prosjektet skal ikkje erstatta SMIL eller andre ordningar. Ynskjer fleire geitebønder med. Ta gjerne kontakt! Hordaland Nei til EU - Oddvar Skre. Småbrukarlaget er ein viktig samarbeidspartnar for Nei til EU. Takk til Christensen.Det er framleis høg beredskap i Nei til EU. EU er eit udemokratisk system der avgjerder vert tekne i lukka rom utan innsyn. Motstanden er stor, også i EU-land, folkerøystingar vert ikkje respektert. EØS er ein dårleg avtale, før eller seinare må me ta eit val ang. EØS. EU-direktiv vert automatisk norsk lov dersom ikkje reservasjonsretten vert nytta, dette skjer aldri. Tenestedirektivet vart vedteke trass i stor motstand, resultatet er stor fare for sosial dumping. ESA overstyrer Stortinget, til dette organet betalar me 80 mill. Gode avtalar i EU kunne me ha slutta oss til uansett medlemsskap. Gjensidige - Knut Blikberg. Gjensidige er ein komplett finansinstitusjon, med bank, forsikring, sparing og pensjon. Gir ikkje lån til samdrifter. Intensivt landbruk har høg skaderisiko. Skilnaden mellom samarbeidsavtalen mellom Gjensidige og Småbrukarlaget i høve til Bondelaget, er først og fremst gruppelivavtalen. Kontroll av el.anlegg kvart 3.år for å få rabatten, belastningskontroll må gjerast. Krav til brannalarm for alle med meir enn 30 v.f.sau eller 30 storfe. Reglane burde vera meir presise her, be Mattilsynet uttala seg om kva som er ok. Skadeforebygging er viktig HMS, sikkerheitsavtale, brannvarsling. Open post. Hesvik: Me har sett ei utvikling me ikkje ynskjer den siste tida. Det nye Prinsipprogrammet til NBS må takast tak i, engasjement og aktivitet må aukast. Viktig med signal frå toppen av organisasjonen, dei må sjå verdien av lokalt engasjement. Kursing av tillitsvalde. Gjeninnføre leiarsamling. Sommarsamling med fleire fylke var bra. Prestegård: Einig med Hesvik. NBS på veg inn i ei bakevje, men me har klart å dra oss opp igjen før. Studietilbodet teoretisk, treng fleire praktiske kurs. Folven:Fleire sosiale aktivitetar.må profilera oss som organisasjon.korleis få folk til å vakne. Runde: Forgubbing i medlemsmassen, klarar ikkje å engasjere dei nyinnmeldte. Arbeidet i organisasjonen går tyngre. Felles samling har vore positivt. Ny vri på årsmøtesamlinga? Oppmoding: Bruk heimesida vår. Arne Høydal: Støttar Hesvik. Saknar haustsamlinga. Open gard er ein suksess. Helland: Samd med Hesvik. Vanskeleg å få folk til å møta på aktivitetar sommarsamling måtte avlysast. Vil innføra leiarsamling att. Lokallagsleiarane må ta ansvar for mellom anna verving. Bra med felles årsmøte

8 Bell: Landbrukspolitikk er ikkje så vanskeleg som det vert framstilt. Me må snakka eit språk som folk forstår. Sauen forsvinn frå utmarka trass i ynskje om å premiera utmarksbeiting, mellom anna på grunn av Nortura. Årsmøte Hordaland. Ingen merknad til innkallinga. Skrive under møteboka: Lars Johan Tveit og Kyrre Manger. Opprop. Leiars tale. Landbrukspolitikken tek ikkje innover seg situasjonen med produksjon av mat. Me må produsera mest mogeleg av den maten me treng med eigne ressursar. Det er dei fattige som lir under knappheita på mat.må få større fokus på det uetiske i å produsera så mykje på importert kraftfor. Må vektleggja ordningar som stimulerer til beiting, bruk av fjellet, produksjonar som nyttar grasareal i staden for kraftfor, då vil me halda vedlike kulturlandskapet. Fokus på transport. Ei arbeidsgruppe ser no på målprisordninga for kjøt og egg, for mykje tilskot i høve til WTO-reglane. Alle eller nokon av kjøtslaga vil gå ut av målprissystemet. Stang: Me treng nøytrale tilskotsordningar, som i Sveits. Store ressursar som var nødvendig å bruka før vert ikkje lenger nytta, derfor vert det attgroing, dette kan ikkje fortsetja. Tømmerbakke: Vestlandet får ikkje tilskot som monnar,organisasjonane har mykje av skulda Prestegård: Kulturlandskapsbegrepet utan folk har ingen ting med kultur å gjera. Årsmøtesaker. Vara: 1. Lars Johan Tveit ny valt for 1 år 2. Elin Morken ny valt for 1 år 3. Edel Karin Ertsås Alpen attval valt for 1 år Representantskapet: Jarle Helland. Vara: Siv Eilertsen. Kvinneutvalet: Siv Eilertsen, attval. Siren Tømmerbakke og Siri Teigland ikkje på val. Revisorar: Sniolvur Joanessarson, Ragnar Karevoll. Valnemd: Odd Arne Espeland (leiar), Erik Krohn Hansen, Siri Byrkjeland. Lokallaga har ordet. Prestegård, Jondal: Det er få medlemmer att i Jondal, har ein jobb å gjera. Fylkesstyret må invitera seg sjølv til lokallaga. Hesvik, Kvinnherad: Småbrukarlaget må engasjera seg i jordvern og bygdepolitiske saker. Må ta vare på dei medlemmene som legg ned gardsdrifta. Råd til nye styremedlemmer: ikkje la dykk styra av veteranane. Stang, Radøy: Radøy har hatt ein stor auke i medlemstalet takk vera Jarle og hans kunnskapar og presentasjon. Planlegg møte om gjerdehald. Arbeider med beitebruksplanar: mange går saman og ser på utmarka som fellesområde, då får ein og med passive bønder. Radøy BS fekk overrekt premien på 5.000,- som det lokallaget som verva flest nye medlemmer i 2008 (18 stk). Gratulerer til dei. Ref. Åse-Marie Reisæter. Årsmelding vart lagt fram og godkjent. Rekneskap og budsjett vart lagt fram og godkjent mot ei stemme med merknad til rekneskapen. Merknadar til rekneskapen: Årsmelding viste eit driftsunderskot på kr ,- som var revidert. På årsmøtet får vi eit nytt framlegg på at underskotet er redusert på grunn av tekn.feil, gjeld på utgifter for kurs, reiser og representasjon til kr ,- som er gjort i balanseoversikten. Kanskje dette er uvesentleg, men merknaden vert at dette bør ikkje skje i ein slik oversikt og presentasjon for ettertida. Underbilaga i rekneskapen vil og syna kva som er dei reelle tala. Dette bør ettersjåast av økonomisk ansvarleg i styret. Bergljot B. Hesvik (utsending Kvinnherad). Posten for reiser, repr.er stor grunna besøk av O.T.Teigen ,- i posten for kurs, møter osv.skal truleg vera 813,- (slurvefeil). Skal sjekkast. Val. Leiar: Jarle Helland attval valt for 1 år Styre: Siv Eilertsen attval valt for 2 år Jens Markhus ny valt for 2 år Øystein Hole ny valt for 2 år Helga Fossheim ikkje på val Siri Teigland ikkje på val Harald Molland ikkje på val Den økologiske jordbruksskulen. SJH er landsline. Elevar frå heile landet har same rett til elevplass Sogn Jord- og Hagebruksskule 5745 AURLAND tlf.: Norsk Fruktrådgiving Hardanger - arbeider for utvikling og formidling av ny kunnskap innan frukt- og bærproduksjon - spisskompetanse på intensive dyrkingssystem i alle fruktslag - samarbeider med Norsk Landbruksrådgiving Hordaland om jordbrukstenester Alle næringsdrivande i jord- og Hagebruk er velkomne som medlem. I dag er me rundt 400 medlemmer. Adresse: 5781 Lofthus Tlf e-post: indre.hardanger@lr.no 14 15

9 HARDINGLANDBRUK Kr 0,- i gebyr og årspris Den beste driftskontoen vår med svært gode rentevilkår. Ta kontakt med kundesenteret vårt Lokallaga Aktiviteten i lokallaga har også dette året vore ganske varierande. Mange av lokallaga har liten aktivitet, mens det andre stader skjer positive ting. I Kvinnherad arrangerte Småbrukarlaget, saman med fleire andre aktører, i september eit seminar som gjekk over to dagar (sjå eige stykke om dette). I Kvinnherad er Siri Teigland også i gang med prosjektet Slipp oss til. Prosjektet gjeld heile Hordaland, men Kvinnherad var ein god ende å starta i. Kommunen er svært positiv, og har stilt opp med kontorplass og annan hjelp. Prosjektet har som mål å kartleggja landbrukseigedomar som står tome og ikkje er i drift, for at ein i neste omgang kan prøva å påverka eigarane til å sleppa til andre som er interesserte. Ullensvang BS arrangerte i juni den årlege hagevandringa. I år var me på Sekse, og etter turen gjennom frukthagane samlast me i tunet til Siv Eilertsen og Svein Sekse til mat og hyggeleg samver. Veret var flott, om lag 25 stk møtte opp, og ekstra kjekt var det at Ole-Anton Teigen hadde teke turen vestover for å vera med denne dagen. Lokallaget i Etne hadde laga til ein flott stand til Etnemarknaden. I tillegg til lokale krefter var fleire frå fylkesstyret også med og stod på stand. Til landsmøtet på Gardermoen var 8 av dei 18 lokallaga representerte, 14 stk frå Hordaland deltok. HBS hadde pr medlemmer. Det er ein nedgang på 11 medlemmer frå i fjor. Åse-Marie. 850 Tlf Hagevandring på Sekse i Ullensvang juni

10 Slepp ungdommen og kreativiteten til Våg å slepp kreativiteten og ungdommen til! Verdiskapingsprogrammet treng ei vidare ramme enn berre mat. Landbruksministeren har med sine mange utspel i det siste, skapt usikkerheit og ny pessimisme i næringa. Med politisk styring og investeringspakken, skal landbruket styrast mot auka produksjon og spesialisering. Landbruket og samfunnet elles har ikkje bedt om dette sterkt sentral-styrte landbruket. Det me treng er ei anstendig lønn til ein produksjon basert på naturgitte forhold og arealgrunnlaget vårt. Ein må våge å sleppe kreativiteten og nye krefter til for å fylle dei nye behov for produkt og tenester som samfunnsendringane gjev. Me har alt i dag for få bønder til å ivareta kulturlandskap, utmarksressursar og bygningsmasse. Omsyn til å førebygge dyrehelse og trygg mat, krev spreidd produksjon og overkomelege einingar. Samfunnsendringar og nye markedsbehov krev nye tankar og eit meir tilpassingsdyktig rammeverk frå statleg hald. Dette er naudsynt for å oppretthalde landbruket, kulturlandskapet og busetnader i bygdene våre. Me satsar på kvalitet og service i alle ledd Slakting, kjøtskjering og foredling av kjøt er våre viktigaste arbeidsområde. Dagligvare, storhushaldning og andre kjøtforedlingsverksemder er våre kundar. Skjeggerød og Fatland er våre varemerker. Livdyrhandel. omsetnad av ull, huder og skinn er viktig for at me skal vera eit fullverdig alternativ for leverandørane. Me produserer miljøfôr med matrester frå storhushaldning og biprodukter frå næringsmiddelindustrien. FATLAND SLAKTERIER FATLAND ØLEN AS: FATLAND GJESDAL ULL AS: Tlf. innmelding slakt Jordbrukstingingane Nokre journalistar i BT har gjennom sine artiklar gjort eit godt arbeid med å informera om matvareproduksjonen i verda og dei globale utfordringane me får framover i samband med klimaendring og folketalsauke. Me meiner at alle bør vera samde om at den landbrukspolitikken som har vore ført og framleis vert ført ikkje i det heile tek inn over seg dei utfordringane me står overfor når det gjeld å sikra det norske folk nok og trygg mat. Me meiner at Småbrukarlaget si oppgåve ved årets jordbrukstingingar vert å vektleggja ordningar som stimulerer til betre utnytting av innmarksbeite, beite i skog, utmark og bruk av fjellet. Får ein til ei omlegging til produksjon av kjøtt og mjølk basert på gras og ikkje på kraftfor som i dag vil produksjon av kulturlandskap komma av seg sjølv. Landbruksministeren har uttalt at han trudde at ein var nødt til å auka matproduksjonen frå gras det utsagnet bør ein minna han på. Mjølkeproduksjon: Sterk auke i driftstilskotet på mjølk. Auke i dyretilskotet, mest på dei første 16 kyrne ein liten auke på nest trinn (25kyr). Beitetilskotet til storfe må aukast mykje, med ein god strukturprofil. Dette må til dersom ein ønskjer å stimulera til ei driftsform og omfang der mjølkekyr og storfe skal nytta grasarealet til å produsera mjølk på. Dette kan vera med på å få folk til å tenkja nytt når det gjeld rasar som er meir tilpassa dei naturgjevne forhold som ein har rundt om i landet vårt. Prisauke (Har i dag ikkje makta å teke ut framforhandla målpris) Kvotetaket må senkast for samdrifter og enkeltbruk. Kravet om lausdrift frå 2024 må ein få fjerna snarast råd då dette er eit alvorleg strukturgrep, og påvirkarar dei avgjerdene produsentane står overfor allereide no. Storfe/ammekyr: Driftstilskot for dei første 1-25 ammekyrna. Ikkje som i dag at ein må ha 5 ammekyr før ein får driftstilskot. Dyretilskot aukast på dei første 1-25 dyra. Beitetilskotet til ammekyrproduksjon må aukast - slik at ein hindrar at dette vert ein produksjon som stor sett vil skje i store fellesfjøs der forgrunnlaget er rundballar og kraftfor, medan godt innmarksbeite kring driftsbygnaden gror til med einer og kratt. Sau: Dyretilskotet må aukast på dei 50 første dyra Kraftig auke i utmarkstilskotet Ein kan fjerna beitetilskotet til sau midlane kan ein overføra til dyretilskot og utmarkstilskotet. Ønskjer me i framtida at det skal produserast sau/lammekjøt på fjell/utmarksareala må utmarkstilskotet aukast monaleg. Beitetilskotet er i grunn eit dyretilskot utan struktur og med teljedato 1.juni Beitetilskotet vil på sikt føra til at ein større og større del av sau/lammekjøtproduksjonen vil skje på innmarksareala. Me ser i dag at 8 kommunar i eit sentralt jordbruksområde får mest like mykje i beitetilskot som heile Hordaland. Villsauen må få eit tillegg på kr. 100,- for dei første 50 dyra. Villsauen gjer ein god jobb når det gjeld å halda vedlike lyngheiane langs kysten

11 Geitenæringa har sidan innføring av kvotesystemet vore ei lukka næring. Det er ikkje opning for oppstart av ny geitemjølkproduksjon. Dette har over tid ført til at mange produsentlag er blitt veldig små og sårbare medan andre område er heilt utan geitemjølkproduksjon. Talet på bruk med geitemjølkkvote er no under 450, og dersom ikkje miljøa skal rakne heilt, må det no gjevast rom for ei forsiktig nyetablering styrt opp mot eksisterande geitemiljø. Vårt forslag er å opne opp for to nyetableringar i nord og to i sør kvart år. Dette som ein start eller prøveordning som kan justerast etter som ein ser korleis det verkar. SLF må tildele kvote. Dette bør vera noko frikvote og noko kjøp, eksempelvis l frikvote og l kjøp til 3,50,- pr.l. Dette vil gje nyetablerarar eit kvotegrunnlag på storleik med gjennomsnittskvoten på geit. Når det gjeld gris og fjørfe er omfanget så lite og einingane så store at me ikkje brukar så mykje tid på dei Det er lenge sidan desse driftsgreinene var viktige tilleggsnæringar i mange bygder i Hordaland. Men skal det seiast noko, så må dyretilskotet få innatt ein strukturprofil med dyreintervall 0-20 og på avlsgris Auken i dyretilskotet må koma på dei første 20 dyra.. Dyretilskotet til høns på dei første For frukthage vil me halda på arealtilskot for dei første 40 da. Dersom auke kan det koma på sats. Det vil vera til fordel for små og mellomstore bruk. Målpris frukt og grønt: Ein auke som tilsvarar konsumprisauken. Birøktarnæringa treng eit tilskot for aktive birøktarar på 600 for dei første 20 kubene. Kr 500 for kuber og kr 400 for 51 - >. I tillegg trengs det auka tilskot til avl og opplæring. Fruktnæringa i Hordaland er avhengig av ei birøktarnæring som fungerer. Framleis bør me argumentera for å fjerna botnfrådraget. Kravet til omsetning på ,- for å ha rett til produksjonstilskot bør fjernast. Eit minstekrav på dyretal eller liknande er betre enn omsetningskrav. Tak på tilskotsmengde: Det bør setjast eit tak på ,- i tilskot pr.bruk. Dersom eit bruk ikkje kan overleva på eit slikt tilskot må dei sjå alvorleg på om produksjonen verkeleg er så robust og berekraftig som det vert hevda. Matmomsen på basisvarer må fjernast for å sikra at folk med låge inntekter og barn/unge får eta seg mett på sunn og nærande mat. Dette vil krevja at ein må ta ein fullstendig gjennomgang av budsjettmidlane. Alle tilskotsordningar som er knytt opp mot volumproduksjon må bort. Budsjettmidlane må nyttast til å utjamna differansen i inntekt mellom ulike produksjonar, distrikt m.m. Arbeidsgruppa som har sett på ny marknadsordning for kjøtt/egg har no levert sin rapport. Me meiner at ei marknadsordning med regulering på volumindikator er det beste alternativet for gris, lam og egg, men at lam og storfe bør liggja att i eit målprissystemet så lenge det er rom for det i forhold til mrd i internstøtte. Småbrukarlaget si oppgåve må vera å sikra at lam- og storfekjøtt får ei ordning for marknadsregulering som sikra desse kjøttslaga maksimal marknadstilgang på volum og ein pris som gjer at me kan ha eit livskraftig distriktslandbruk tuffa på gras- og utmarksareala i landet vårt. Det kan ikkje vera rett å halda fram med prisnedskriving på kraftfor. Tilskotet til ferie og fritid bør aukast til kr ,- for mjølkeproduksjon. Dei andre produksjonane treng ikkje få meir enn generell lønnsauke (6%). Refusjon må skje to gonger i året (februar og juni). Tilskot til sjukdom må aukast til kr ,- per dag for å dekka reelle kostnader. Ein ynskjer meir pengar til regionale miljøprogram. Småbrukarlaget må tydeleg gå i brodden for meir forvaltartilskot, miljøtilskot, landskapstilskot som kompensasjon for dei urettferdige og øydeleggjande produksjonstilskota. Arealtilskotet til grovfor må aukast på dei første 200 da. Ikkje auke i kulturlandskapstilskotet (ikkje strukturprofil på dette tilskotet). Tilskotet til innmarksbeite har i dag ein faktor på 0,6 da i forhold til fulldyrka/overflatedyrka. På Vestlandet er innmarksbeite den arealtypen som inneheld dei mest verdifulle kulturminna og kulturlandskapskvalitetane i landskapet i landsdelen vår. Det bør vera ei oppgåve for Småbrukarlaget å gje denne arealtypen ein status på like linje med dei andre arealtypane som det vert gjeve grovfor- og kulturlandskapstilskot til. Me ynskjer ikkje at skattefrådraget vert auka, då dei minste bruka innan sau og mjølkproduksjon aldri får nytta dette fullt ut. Ordningar for unge bønder som tek over drifta før 35 år: Ein må sjå på om det bør innførast eit startstilskot for bønder under 35 år. Ved overtaking er det ofte trong for investeringar til opprusting av driftsapparatet. Tiltak kan vera tilskot på opptil 50-60% til rep. av driftsbygningar, veg, grøftar m.m. samt rentetilskot. med ei øvre kostnadsgrense på ,- Eit årleg driftstilskot dei første 5 åra etter oppstart. Jordbruket har, som andre næringar, behov for å fornya driftsapparatet. Særleg er det aktuelt i samband med generasjonsskifte. Ramma for investeringsmidlar bør aukast, slik at ein får den fornying av driftsapparatet som er turvande. Får ein auke i investeringsmidlane må ein samstundes ha eit anna styringsorgan for bruken av midlane enn det ein har i dag. Visst ikkje er det ikkje sikkert at Småbrukarlaget skal be om meir midlar til investeringar. Investeringsmidlar til ein eventuelt ungdomspakke må øyremerkjast. På fylkesnivå må faglaga og FMLA vera dei som avgjer kva utbyggingssaker som skal få investeringstilskot/lån i tradisjonelt landbruk. Dei siste åra har ein i Hordaland sett at dei økonomiske organisasjonane med sitt rådgjevingsapparat, og Innovasjon Norge som finaniseringsorgan, har vore den største drivkrafta for den sterke bruksstrukturendringa som ein har fått i mjølke- og storfesektoren dei siste åra i Hordaland. Me vil påstå at Småbrukarlaget og Bondelaget har stått på sidelinja med små mogleigheiter til å påvirka kursen. Jordbrukspolitikken må gjera matjorda til hovudfokus. Auka forskning for å endra gjødselregimer, maskinbruk og beitebruk, slik at dei produktive areala kan takast vare på og ikkje verta øydelagd av intensiv bruk. Hordaland Bonde- og Småbrukarlag 13.mars

12 Vi gjer det lettare å vere bonde! New Holland er som deg! * innovativ * dynamisk * smart Norsk landbruksrådgiving Hordaland gjev deg råd og hjelp om grasdyrking, beitestell, frukt- og bærdyrking, grønsakdyrking, juletreproduksjon og nye næringar på garden. Tenestene våre omfattar mellom anna: - jordprøver, gjødselplan - utarbeiding av driftsplan, økonomiske analyser - planlegging og komplette detaljteikningar av alle typar landbruksbygg - taksering av avlingsskade hjort - hjelp med søknad om tilskot til miljøtiltak i landbruket (SMIL, RMP) - arealoppmåling - erstatningssaker - kartlegging av biologisk mangfald - hjelp i samband med næringsutvikling, bruksutbygging, samdrifter Du er også velkomen på våre kurs og fagmøte. Treng du råd eller hjelp? Me har rådgjevarar plasserte i heile Hordaland. Ta kontakt med : Norsk Landbruksrådgjeving Hordaland, e-post: hordaland@lr.no tlf Postadresse: Fanav. 245, 5244 Fana Bergen, tlf Voss, tlf

13 - langsiktigheit, sikkerheit og best økonomi Om du er storfeprodusent med 2 års produksjonssyklus eller kyllingprodusent med 30 dagars oppfôringstid, så ligg det eit langsiktig perspektiv bak investeringane i kjøtproduksjonen. Da er det trygt å ha ein samarbeidspartnar som har same langsiktigheita som grunnlaget for verksemda si. Ein samarbeidspartnar som også garanterer avsetnad for det du produserer, uansett kvar du bur eller kor stor produksjon du har. Men kanskje viktigast alt: Ein samarbeidspartnar med eit overordna mål om å gje bonden best økonomi - både på kort og lang sikt. Fruktsesongen 2009 Ei relativt tidleg bløming gjorde at mange fruktdyrkarar var noko skeptiske ved inngangen til Sesongen Tidleg bløming vert gjerne sett i samanheng med låge temperaturar og usikker tilsetjing. For plommer og moreller kan ein seia at resultatet ikkje vart så verst. Plommeavlingane auka frå 943 tonn til 1057 tonn, jamvel om nokre område hadde svikt på viktige hovudsortar. Plommer er ofte ljospunktet i vår fruktdyrking, med relativt gode prisar, flotte sortar og ein svært positiv marknad. Dyrkarane er ofte svært professjonelle, og kvaliteten på utbodet er godt. Me kan sjå for oss at totalavlingane enno vil auka mykje. Om marknaden vil fylgja opp med å betala høg pris for stadig større mengder stå att å sjå. I mest alle fruktdistrikt vert det no satsa mykje på plommer, og det kan spekulerast i om ikkje nokre aktørar ynskjer ein overproduksjon for å driva prisen i marknaden noko ned. Dette leier oss til å gjera fruktdyrkarane merksame på,at det vert svært viktig framover å halda oppe nyplantinga av eple. Epleproduksjonen er i tonn og kroner den viktigaste fruktproduksjonen vår, og bør etter vårt syn ha eit spesielt fokus. Diverre manglar epleprodusentane nokre klart gode, nye sortar som kan skapa entusiasme og optimisme i næringa. Mange av importsortane er svært tiltalande i utsjånad og kvalitet, og dei ligg i butikkhyllene i heile vår norske sesong. Dette er nok noko me må leva med. Forsking og utprøving på gode sortar som me kan ta i bruk med hell, er svært avgjerande for ei positiv framtid i epledyrkinga vart eit heller svakt år avlingsmessig sett, med stor svikt på hovudsorten Aroma. Avlinga av konsumeple vart på 6851 tonn selt gjennom registrerte salsledd. I 2008 var avlinga konsumeple 2260 tonn større. Det ser ut for at vekselberinga i epledyrkinga held fram trass i nye intensive dyrkingssystem. Alt kan ikkje forklarast med skiftande vertilhøve ligg an til å verta eit godt blømingsår for eple. Næringa bør prioritera tynningsarbeidet svært høgt. Den tidlege delen av vår norske eplesesong er svært dårleg utnytta. Mange produsentar burde utnytta dette med meir planting av tidlege eple. Vår påstand er at dyrkingsmiljøa burde vera flinkare til å ta i bruk langsiktige strategiar i sine dyrkings- og salsopplegg. Me må og forventa at forskings- og rettleidingstenesta er meir på banen med tilrådingar når det gjeld sortar. For dei få som har planta pærer i seinare år, vart den nye sorten Ingeborg ei positiv oppleving. Truleg er pollinerings koden knekt, og det finnst ei von om at pærer går an å dyrka ut frå eit økonomisk syn. Pæredyrkinga er likevel så marginal, at importvernet er truga. Importørane har sterke kort på handa når dei vil skilja pærer frå eple når det gjeld dato for fri import. Så langt er Statens landbruksforvalting på dyrkarane si side i å halda på noverande regime. Me kan i høgste grad seia at fruktkulturane våre er politiske næringar, men det gjeld for stort sett heile vår matproduksjon. I eit internasjonalt perspektiv, kan me heldigvis registrera at omsynet til innanlands matproduksjon oftare er omtala og akseptert no enn for nokre år sidan. Dyrkingsmessig er pærer utfordrande og spanande, men absolutt noko interesserte fruktdyrkarar bør planta.dei gamle sortane bør ryddast til fordel for nye,gode sortar.desse finst no. Morelldyrkinga er vel den fruktproduksjonen i størst endring her hjå oss. Færre, og klart større produsentar er ein trend me ser. Dei store avlingstala som vart omtala for nokre år sidan, av konsulentar og nokre grossistar, er likevel ikkje oppnådde. Utviding av sesongen i slutten av august, byrjinga av september er berre delvis vellukka. Prisnivået på innanlandsmarknaden er gjerne lægre enn produsentane ynskjer, og konkurransen frå andre norske varer- og importerte fruktslag er reell. For 2009, med salgsavling gjennom godkjende grossistledd på 503 tonn, gav i periodar store problem i marknaden med svake prisar. Likevel er mange morelldyrkarar optimistar, og legg opp til ein svært professjonell og intensiv produksjon. Det finnst mange gode sortar, og det bør nok leggjast vekt på å planta på dei nye, moderne grunnstammene me har tilgang til i dag. Arne Lofthus

14 Storfeprosjektet. Storfeprosjektet er ei vidareføring av prosjektet Vi satsar på mjølk og storfekjøt som vart avslutta i Prosjektet vil gå over 3 år og skal bidra til ei positiv og framtidsretta utvikling i mjølke- og storfeproduksjonen. Prosjektet rettar seg mot både enkeltbruk og samdrifter, både store og små einingar. Det er tilbod om informasjon og rettleiing til dei som vurderer nybygg, påbygg, samdrift, utviding av drifta eller omlegging av drifta. Prosjektet kan gje hjelp til å vurdera og rekna på ulike alternativ.bruk som allereide har bygd ut skal følgjast opp og det skal dannast erfaringsgrupper. Det vil verta tilbod om hjelp til byggeleiing for utbyggjarar som ynskjer det. Kurs for utbyggjarar som er i planleggingsfasen skal skipast til. Ta kontakt med prosjektleiar, Ola Alne hos Tine. Prosjektet har og eiga heimeside, gå inn på Åse-Marie. Prosjekt Landskap i drift Eit aktivt og mangesidig landbruk vil føra til at landskapet kan haldast ope på ein naturleg måte i samsvar med kulturlandskapet si eiga historie. Prosjektet fokuserer direkte på tiltaka retta mot å halda landskapet og beiteareala opne. VÅRT FELLESKJØP! Målet skal ein nå ved å: Utvida beiteområder Fleire beitedyr Kompetansebygging Entreprenørskap Hovudutfordringane i prosjektet er evna og viljen til samarbeid mellom grunneigarar, for å utvikla store, samanhengande og avgrensa beiteområde og slåtteareal. Prosjektet har ei ramme på 3 år, frå januar 2008 til desember Prosjektleiar er Bastian Hoffmann ved Landbruksavdelinga hos Fylkesmannen i Hordaland. Han presenterer prosjektet i ulike samanhengar, og føl opp dei som er i gang med tiltak, eller treng hjelp i søknadsprosessen. På nettsida Landskap i drift finn du meir informasjon, referat frå styremøter og søknadsbeskrivelsar. Ta kontakt med grunneigarar i ditt nærområde, og set i gang! Siri Teigland 26 27