RAPPORT FOR STUDIEREISE TIL JOHANNESBURG OG SOWETO, SØR-AFRIKA

Transkript

1 RAPPORT FOR STUDIEREISE TIL JOHANNESBURG OG SOWETO, SØR-AFRIKA FØREMÅLET MED REISA: Som mangeårig styremedlem i Inter-Folk, folkehøgskolens eigen bistandsorganisasjon, har eg f ått høve til å vere med å vurdere søknader frå mange folkehøgskular i høve oppstarting av bistandsprosjekt ute, med Norad-støtte. Alle Norad-støtta prosjektsøknader skal gå gjennom Inter-Folk for vurdering og prioritering. Av slike prosjekt kan eg nemne: FTC Folk Tecnical College i Nigeria, eit skuleprosekt for born /ungdom og funksjonshemma, Jagriti Vihara, skuleprosjekt i Biharprovinsen, India, KNFEP Karen Northern Further Education Programme, eit skuleprosjekt i Thailand, direkte retta mot burmesiske flyktningar av Karens-folket og Kabawil Småbøndenes folkeøgskole i Guatemala. Eg har tidlegare vitja to av disse prosjekta: Jagriti Vihara i 1994, med stipendstøtte frå Folkehøgskolerådet og KNFEP, utan denne støtte. Det ligg no føre ein søknad frå Holtekilen Folkehøgskole om Noradstøtte til å starte ein folkehøgskulelliknande skule i Sør-Afrika: Thusong Skills Training Center i Zuurbekom, like utanfor Soweto. Med mi lange fartstid i Inter-Folk spesielt, og i folkehøgskulen generelt, og med mi store interesse for internasjonalt engasjement i folkehøgskulen, ynskte eg å få vitje ei knoppskyting, eit prosjekt på førebuingsstadiet for betre å kunne vurdere søknaden, både med omsyn til størrelse, økonomi, mulegheit til gjennomføring, realistisk samarbeid med støtteskulen i Norge og muleg etterbruk ved utfasing av Norad-støtten. Eg rekna og med at dette ville gi meg meir realistisk kunnskap i høve det å vurdere og å innstille ein søknad, og til å gi råd og informasjon til evt. nye søkarskular. BESKRIVELSE AV REISERUTA Turen vart først gjennomført seint i desember Tur: Retur: Ørsta Volda Hovden med fly til Gardermoen. Widerøe. Frå Gardermoen til Frankfurt SAS Frankfurt Johannesburg - Lufthansa Johannesburg - Frankfurt - Lufthansa Frankfurt - Oslo/Gard.. - SAS Gardermoen Ørsta/Volda - Widerøe I Johannesburg Soweto og nærliggande område til prosjektstaden måtte eg bruke drosje første dagen Tok dessutan kontakt med ein eg har hatt som guide i Johannesburg/Soweto tidlegare, og fekk god hjelp av han. Seinare vart eg henta og bringa av ein representant for skulen INNHALD AV REISA/STUDIET DAG FOR DAG:

2 Første dagen i Johannesburg vart naturleg nok ein laber dag, arbeidsmessig sett. Etter å ha vore på reise kontinuerlig i 21 timar, meir eller mindre utan søvn, var det nok på tide å ta seg att. Det vart for det meste å roe ned på hotellet, og å ta ein del telefonar for å planlegge det vidare arbeidet. Eg har vore i Johannesburg sju gonger tidlegare, og har fått vener og gode kontaktar, også inne i Soweto. Linda og Josephine er busette i Soweto. Begge er mykje brukte som guidar for turistar i samband med vitjing av denne bydelen. Dei har gode kunnskapar å dele, både om noverande tilhøve, og om historia til den svarte befolkninga i Johannesburg/Soweto. Samstundes nyt dei respekt i byen, slik at det er trygt å ferdast saman med dei. Eg tok og kontakt med Themba Mlotshwa, ein nasjonal guide eg har hatt på reisekurs til SA. Han er lommekjend, både i og utanfor byen, og eg såg han som ein mann eg kunne bruke til mine vurderingar av den påtenkte skulestaden i høve rekruttering av elevar, tryggleik for skulen, infrastruktur, og ikkje minst i samband med å vurdere marknad for sal av varer skulen skal produsere. Til slutt kontakta eg ein god kjenning, Petter Bakken, norsk innanriksflygar i South African Airlines, og busett i Johannesburg i nær 30 år. Han hadde eg og god nytte av når det galdt å kome rundt i denne labyrinten, mest muleg effektivt. Litt om prosjektet og tilhøvet til Holtekilen Folkehøgskole: Thusong Skills Training Center er ein eigedom på dekar, i dag eigd av The Baptist Convention of South Africa, oppretta i Hensikta var å drive misjonsarbeid mellom den svarte befolkninga i området. Då American Baptist Churches International Ministries trekte seg ut i 2001, fekk BCSA ansvaret for drifta av eigedomen, som ligg i Zuurbekom, like sør for Soweto. Samstundes fekk dei tilsegn om at, dersom dei greidde å drifte eigedomen i fem år, skulle dei kunne overdrage eigedomen til andre vederlagsfritt. Det vart nedsett eit styre, og ein starta eit skills training center. Det vart og oppretta eit dagtilbod for HIV-smitta og AIDS-sjuke. Dessverre måtte drifta leggast ned i Investeringane for økonomisk forsvarleg drift vart for store. Berre avdelinga for HIV/AIDS-smitta vart oppretthalden. Også i dag, sjøl om hovuddrifta ligg nede, er det høve for HIV-smitta og AIDS-sjuke å bu på senteret i kortare eller lengre tid. Og det vert gitt omsorg, rådgjeving og støtte i tillegg til kurs i saum (sidan det er mest kvinner som bruker tilbodet). Holtekilen Folkehøgskole sitt formål for eit vidare samarbeid med BCSA om Thusong, er å bygge på eit allereie etablert forhold. Dette tok til skuleåret 2003/2004, og resulterte i opprettinga av ei solidaritetsline ved skulen i 2005 Dei ser det slik at det i framtida kan utvikle seg eit verdfullt solidaritetsengasjement mellom elevane på folkehøgskulen og Thusong Skills. Folkehøgskulen si Afrika-line har allereie etablert kontakt med barneskular i Mamelodi. Gjennom eit to månadars opphald, arbeider elevane som lærarassistentar på barneskular i området.

3 Målet for Holtekilen Folkehøgskole, er at ein kan rette seg inn mot Thusong når aktiviteten kjem i drift att, slik at nokre, eller alle elevane på Afrika-lina kan hjelpe til med arbeidet på senteret under opphaldet i SA. Andre dagen i Johannesburg/Soweto: Ein representant for BCSA møtte meg på hotellet, Pembury Plaza Hotel om morgonen. Medan vi kunne sitte der i fred og ro, hadde vi ein lang samtale om prosjektet, før vi drog ut dit på synfaring. Han fortalde at det med støtte av White Cross Funding vart drive kursverksemd på Thusong i perioden Heile 120 studentar pr år fekk skulegang der. Det var nærast som ein slags praktisk retta folkehøgskule dei dreiv. Om lag 100 elevar/studentar hadde både kost og losji ved senteret. I tillegg var der ca 20 heimebuarar.. Thusong låg på alle måtar til rette for å kunne gi mange gode kurstilbod til den svarte befolkninga i området.. Med stor befolkningstettleik og dårleg skuletilbod, var det eit enormt behov for opplæring. Det vart difor drive kurs i bilmekanikk, saum, matlaging, bygning- /murarfag og jordbruk. Det vart og oppretta eit dagtilbod for HIV- og AIDS-smitta. Som tidlegare nemnt måtte BCSA legge ned kurstilboda frå 2003, bortsett frå tilbodet til gruppa HIV/AIDS. Investeringsbehovet i utstyr og bygningar vart for stort. Jordbruksdrifta måtte og ha stor nyinvestering for å bli lønsam. Gjennom ein lang samtale, fekk eg ei god innføring i Thusong si historie. No stod det berre att med sjølvsyn å vurdere staden. Etter lunsj køyrde vi så til Thusong. På vegen dit fekk eg ei grundig guiding gjennom Johannesburg, forbi dei enorme slaggfjella etter det store gullrushet som starta i 1884, og som delvis er i drift den dag i dag. Det er gullet som har gjort byen til verdens største gullhovudstad og Sør-Afrikas finansielle sentrum. Byen er ingen ferieby, men meir ein transitby, og naturleg utgangspunkt for turar til eks. Sun City og Krugerparken. Ei dagsutflukt til Gold Reef City og Soweto høyrer med til ei vitjing av Johannesburg. Like eins ei vitjing av det gigantiske, moderne shoppingsenteret Santon, om lag ein halv time køyring frå sentrum. Turen gjekk så langs utkanten av Soweto. Må seie det er underlege kjensler som vert sette i sving, når du på eine sida av bilen ser dei endelause skura til den svarte, fattige befolkninga i Soweto, og på den andre sida ser dei høge, fine bygningane til verdas rikaste firma/bankar, kledde i sotfarga glas, stål, kopar, messing eller blankpussa marmor. Og rett fram: dei enorme gulgrøne slaggfjella, delvis tilsådde og tilplanta, og delvis nakne sanddyner som legg seg som ørkensand overalt når det bles skikkeleg. Når du så gjer ein sving nedom Down-Town, vert bildet endå meir komplekst. Her er gatene ganske breie med eit yrande folkeliv. Men det er berre svarte folk å sjå, ikkje eitt einaste kvitt andlet! Her stoppar du ikkje!! Her går du ikkje inn på ein butikk, ein kafé eller restaurant som kvit. Frå utsida, ein biltur midt på dagen, ser alt greitt ut. Men her er ikkje tilhaldsstaden for oss på kvelds-/nattid. Ran er ein heilt vanleg ting, ofte med drap som resultat. Ja, det er så vanleg at avisene mest ikkje skriv om det lenger. Folk les det ikkje likevel. Turen mot Thusong går tilbake til utkanten av Soweto. Der passerer vi igjen ein kontrast. Med dei fattige skura på den eine sida av vegen, ser du enorme jarnkonstruksjonar på den

4 andre sida. Dette er konstruksjonane til eitt av dei mange kjempestadion som skal vere arena for fotball-vm i Sanneleg ein kontrastanes by! Men ein ting er positivt midt opp i dette: To slike gigantiske stadion er bevisst plassert like utanfor Soweto for at den fattige, svarte befolkninga skal kunne få eit brukstilbod på lik line med dei kvite. Så, like sørvest for Soweto kjem vi til ein godt innhegna eigedom. Vi er komne til Thusong i Zuurbekom. Det lid alt langt på dag, og det er ikkje lenge før det mørknar. Vi vert samde om å ta eit raskt overblikk i dag og så møtast dagen etter til ei grundigare synfaring. Tredje dagen i Johannesburg/Soweto: Drosjeturen frå mitt nye hotell, City Lodge til Thusong Skills tok om lag ein halv time. Vi køyrde no ei meir direkte rute, som i stor grad gjekk langs utkanten av Soweto. No vart det høve til å betrakte denne byen, eller bydelen grundigare frå utsida. Her er det kilometer på kilometer med skur ein ikkje skulle tru det budde folk i. Vel framme i Thusong SkillsTraining Senter vart det høve til å ta prosjektet nærare i augesyn. I utgangspunktet er dette ein farm på hektar. Terrenget er heilt flatt, lettdrive og relativt velstelt. At det er velstelt betyr i denne samanheng berre at det ikkje er attgrodd og forfalle. Det må vere relativt lett å ta oppatt full drift på jordbruksdelen. Det som manglar er maskinar og reiskap. Ein traktor som stod der må utskiftast. Den var gammal, umoderne og for så vidt ubrukeleg. Då høyrer automatisk ny reiskapspark med. Dette er ei heilt nødvendig investering for å starte eit jordbrukstilbod. Likeeins er verkstad-/vedlikehaldsbygningen moden for rehabilitering. Ein del av det lette verktyet kan brukast. Men det meir sikkerheitsmessige, med løftebukk og liknande må kjøpast nytt. Dette går både på løysing av oppdrag og på personleg sikkerheit. Det finst ein del lagerplass for jordbruksvarer, som poteter og grønsaker, men ikkje mykje. Det skal for så vidt ikkje vere nødvendig med så mykje lagerplass heller. Omsetningsmarknaden ligg like utanfor skuleporten, nemleg lokalbefolkninga. Og dreg ein eit lite stykke lenger, har ein heile Soweto med mange millionar innbyggarar. Og om ikkje det er nok så når ein Johannesburg på under halvtimen. Det er jordbruksdelen ved skulen som har størst potensiale til økonomisk inntening, og dermed gir grunnlag for økonomiske drift. Naturleg jordbruksdrift for sal vil etter mitt syn vere dyrking av grønsaker, potet og fjørkre. Men det er og denne delen som må ut med dei største investeringane. Dette er investering i innkjøp av reiskap boring etter vatn kjøp av bil til utkøyring invester. i vatningsanlegg kjøp av gjødsel, såkorn, plantar etc. nybygg. av hus for fjørkre innkjøp av fjørkre Det er relativt god plass for undervisning i teorifag. Men klasseroma må renoverast betrakteleg. Det same gjeld for matrom, kjøkken og internat. Administrasjonsdelen, inkl. kontor og lærarrom var ganske bra, og kan greie seg med lettare oppussing.

5 Eg vitja og barnehagen. Her var det full drift, teke i betraktning at det var skuleferie på denne tida. 30 born i alderen 2 til 10 år var der no. Mange av dei var foreldrelause, eller hadde berre ein av foreldra i live. Mange var og HIVsmitta. Dei kom frå nærområdet kring skulen. Ingen hadde heildøgnsopphald no, men det går fint å få til for ei mindre gruppe. Generelt sett er det eit fint eigna skuleområde. Heile eigedomen var omgitt av eit høgt, godt gjerde, noko som er heilt nødvendig der nede. Etter lunsj fekk eg god guiding inn i Soweto. Josephine, ein fin representant for den svarte befolkninga tok meg med rundt. Eg fekk kome inn i to private heimar. Trass sin fattigdom var dei stolte av byen sin, og ville ikkje bu andre stader. I og med at eg var der på ein spesiell laurdag, fekk eg oververe ei svart gudsteneste. Det var fantastisk. Å høyre den gladvorne bodskapen, den fantastiske musikken og songen var ei påminning om eit sterkt samhald. Og ein av grunnane til eit slikt samhald skjøna eg då eg var på minnemuseet for studentopprøret i Eg stod på nøyaktig same staden der Hector, den første, unge studenten vart skoten og drepen av politiet, etterfølgt av om lag 700 andre drepne studentar,og fleire tusen såra, i løpet av eitt og eit halvt år medan uroa varte. Det å forlange å bli undervist på sitt eige språk, var ikkje ein svart verdig. Etter eit besøk på museet, køyrde vi til den einaste gata i verda der to Nobelprisvinnarar: frigjeringskjempene Nelson Mandela og Desmond Tutu bur. Inne i huset til Nelson Mandela, som no er omgjort til museum, var der mange bilde som minte om dei 27 åra han for det meste sat i fengsel, spesielt på Robben Iceland, utanfor Cape Town. Før vi drog frå Soweto, hadde vi ein fantastisk lunsj på ein lokal tavernaen. Erfaringar/oppfylling av målsettinga:. Målet mitt var å prøve å kunne danne meg eit realistisk bilde av eit påtenkt prosjekt før det er oppstarta, både når det gjeld førebuing, gjennomføring (prosjektperioden) og etterbruk. Som medlem i styret for Inter-Folk, skal eg vere med å ta stilling til, og prioritere søknader i høve store pengeinvesteringar, både private og offentlege (Norad). Eg har med fulle fått erfare at eg står trygt når eg skal ta stilling til søknaden frå Holtekilen Folkehøgskole om tildeling av pengar til oppstarting av dette prosjektet. Eg tykkjer det meste ligg til rette for å kunne bli eit godt og interessant tiltak, både sett ut frå det tilbod skulen vil vere for den fattige, svarte befolkninga der nede, og for dei norske elevane som kjem dit. Staden gir gode tilhøve til kursverksemd, både i praktiske og teoretiske fag. Både når det gjeld skule-/kurstilboda i jordbruksfag, maskinmekanikk, bygningsfag, saum, matlaging og dagtilbodet for HIV-/AIDSsmitta, vil staden gi eit godt lærings- og solidritetsengasjement både for dei svarte og våre kvite. Det ville vere synd om dette fine området ikkje skulle få bein å stå på. Slik eg ser det, vil eit samarbeid mellom Holtekilen og BCSA Baptist Conventon of South Africa, som alt er inne og kjenner tilhøva, ha dei beste føresetnader til å bli eit godt prosjekt. Lukke til!!

6 REKNESKAP FOR TUREN: 1 Flyb Ørsta/Volda Hovden Oslo Gard t/r... kr 2.500,- 2 Flyb Oslo Gard Johannesburg - inkl. flyskatt ,- 3 4 overnatt. i Johannesburg ,- 4 Drosjer, mat, telefon etc. 500,- 5 Diverse uforutsette utgifter. 300,- Totalt kr , Olav Aasen Vikebygdvegen, 6100 Volda Bank: olav-asn@online.no