FRISKLIVSSENTRALEN STORD

Transkript

1 FRISKLIVSSENTRALEN STORD Plan for organisering og oppstart Rapport frå Prosjekt Stord Frisklivssentral 1

2 Innhald Innhald... 2 Bakgrunn... 3 Prosjektarbeidet... 3 PLAN FOR ORGANISERING OG OPPSTART AV FRISKLIVSSENTRALEN STORD... 4 Administrativ organisering... 4 Kva skal Frisklivssentralen tilby... 5 Prioriterte utfordringar... 5 Resepttilbod og lågterskeltilbod... 5 Modell for innhald i Frisklivssentralen... 6 Framlegg til tiltak for kvart fokusområde... 6 Tilvising /frisklivsresept... 7 Koordinering og samhandling... 7 Ressurssenter... 7 Kven er Frisklivssentralen eit tilbod til... 8 Innbyggjarane... 8 Offentlege tenester... 8 Private og frivillige aktørar... 8 Kvar skal Frisklivssentralen halde til... 8 Lokalisering... 8 Lokale... 9 Aktuelle alternativ... 9 Prosjektgruppa si vurdering... 9 Kva ressursar trengs for å driva Frisklivssentralen Oversikt over trong for stillingsressursar Stipulerte utgifter til lokale: Forslag til budsjett for drift: Handlingsplan/årshjul Korleis starte opp Frisklivssentralen Stord Alternativ budsjettplan Alternativ ressursbruk einingar Alternativ tiltaksplan Informasjon og marknadsføring Avslutning

3 Bakgrunn Såkalla livsstilsjukdommar utgjer ei av dei største helseutfordringane i Noreg. Dette er sjukdomar som i stor grad kan førebyggjast. Sentrale risikofaktorar er fysisk inaktivitet, bruk av tobakk og usunt kosthald. Psykiske vanskar og sosial skilnad i helse er òg store utfordringar. Forslag til ny folkehelselov understrekar kommunen sitt ansvar for tiltak som styrkar folkehelsa og motverkar sosiale helseskilnader. Stortingsmelding 47 ( ) Samhandlingsreforma peikar på at helsetenestene gjer for lite for å førebyggje sjukdom. I Nasjonal helse- og omsorgsplan ( ) er kommunale frisklivssentralar omtala som eit viktig ledd i kommunen si styrking av førebyggjande helsetenester. Frisklivssentralar er kommunale tilbod for personar som treng hjelp til å endre levevanar. Det er etablert frisklivssentralar i over 100 kommunar, og tiltaket kan vise til gode resultat. I kommuneplan for Stord , er rehabilitering, helse og omsorg eit satsingsområde. I målsetjinga står det: Stord kommune skal leggja til rette for at folk kan gjera gode val for eiga helse og arbeida for at sosiale skilnader i helse vert reduserte. Helsefremjande og førebyggande tiltak har fokus. Stord kommune har mange fagmiljø med god kompetanse på helsefremjande og førebyggande arbeid. Det er etablert fleire lågterskeltilbod, spesielt innan fysisk aktivitet og sosial deltaking, for ulike brukargrupper. Frivillige og private aktørar tilbyr eit rikt utval av helsefremjande aktivitet. For at kommunen sine ressursar skal nyttast effektivt og til det beste for alle innbyggjarar, treng ein betre system for koordinering og samordning av tilboda. Det er og trong for rutinar for tilvising som sikrar at tilboda når dei som treng det mest. Kommunen manglar nokre viktige helsefremjande tiltak, som lågterskeltilbod innanfor kosthald og røyking. Styringsgruppa for folkehelsearbeidet har i møte drøfta frisklivssentral som eit framtidig tilbod i Stord kommune. Gruppa sin konklusjon var å opprette eit prosjekt med mål om å utarbeide plan for organisering og oppstart av frisklivssentral. Politisk leiing og administrasjonen i kommunen vart informert og gav sitt samtykke. Kommunalsjef Knut Gram fekk ansvar for prosjektet. Styringsgruppa for folkehelse v/folkehelsekoordinatoren utarbeida prosjektplan og søkte om tilskot til prosjektarbeidet. Prosjektet fekk i 2011 kr frå Fylkeskommunen, og kr frå Fylkesmannen. Prosjektarbeidet vart prosjektleiar tilsett for 6 mnd. i 40% stilling. Prosjektgruppa var samansett av representantar frå fylgjande einingar/organisasjonar: Kultur, Sosial og førebyggande tenester, legetenesta, Habilitering, NAV, Aktivitet og rehabilitering, Heimebaserte tenester, LHL, Mental helse. Referansegruppe var Styringsgruppa for folkehelse. 3

4 Prosjektarbeidet er gjennomført i tråd med prosjektplanen og innanfor rammene i prosjektbudsjettet. Prosjektgruppa har hatt 8 møte + deltaking på nasjonal frisklivskonferanse. Prosjektansvarleg har delteke på eitt av prosjektmøta, i tillegg til møte med prosjektleiar. Referansegruppa har drøfta Frisklivssentral på 2 av sine møte. Prosjektleiar har presentert prosjektet for RHO-komiteen i samband med høyring av ny RHO-plan. Prosjektleiar har og informert om prosjektet i møte med private aktørar innan trening og kosthald. Ein viktig del av prosjektarbeidet, var å spreie kunnskap om frisklivssentralar og frisklivsarbeid til ulike fagmiljø og brukarorganisasjonar, og på den måten skape ei sterkare forankring av Frisklivssentralen. Hovudspørsmål prosjektgruppa har teke stilling til er: Behov for tiltak, førekomst av tilgjengelege ressursar, prioritering av tiltak, lokalisering og organisering. Prosjektet vart avslutta PLAN FOR ORGANISERING OG OPPSTART AV FRISKLIVSSENTRALEN STORD Administrativ organisering Det er tilrådd å organisera Frisklivssentralen som eit helsetilbod i kommunen med autorisert helsepersonell som fagleg ansvarleg. I Stord kan fagansvaret leggjast til einingsleiar eller til leiar for Frisklivssentralen. Dersom sentralen vert organisert i eining utan helsefagleg einingsleiar, bør ein stille krav om at leiar av sentralen skal vera autorisert helsepersonell med minst 3 års helsefagleg utdanning. Frisklivssentralen samarbeider med alle sektorar, og har tiltak knytt til ulike einingar. Innhaldet i tilbodet er bestemt av målsetjinga, og ikkje av organisatorisk plassering. Korleis sentralen blir organisert, har likevel innverknad på identiteten tiltaket får hos innbyggjarane, og forventningar til innhald. Kultur og verdiar i eininga den tilhøyrer vil kunne påverke prioriteringar og vegval. Prosjektgruppa har drøfta 3 framlegg til organisering av frisklivssentralen: Eining for kultur Eining for aktivitet og rehabilitering Eining for sosial og førebyggande tenester Prosjektgruppa sitt framlegg er å organisere Frisklivssentralen i Eining for aktivitet og rehabilitering. Dette er i samsvar med tilråding frå einingsleiarane i dei tre aktuelle einingane. Eining for aktivitet og rehabilitering har eit mål om sterkare satsing på førebyggjande tiltak. Eininga har fleire tenester som er sentrale for tiltak i Frisklivssentralen, t.d fysioterapi og basseng. Einingsleiar har høg motivasjon for å etablere Frisklivssentral i si eining. 4

5 Frisklivssentralen blir organisert som eiga avdeling og budsjettområde, med leiar som budsjettansvarleg. Kart over administrativ organisering Strategisk leiing Einingsleiar Aktivitet og rehabilitering Frisklivssentralen Kva skal Frisklivssentralen tilby Prioriterte utfordringar Framlegg til innhald, byggjer på Helsedirektoratet sin rettleiar for frisklivssentralar. Val av aktivitetar/ufordringar ein ynskjer å fokusere på, er gjort både utifrå sentrale retningsliner, og kva som blir opplevd som dei største utfordringane lokalt. Det er gjort eit prioritert utval utifrå kva som kan handterast i ein oppstartsfase. Ifylgje Folkehelselova, skal kommunen utarbeide oversikt over helsetilstanden i kommunen, og faktorar som påverkar. Denne oversikta vil vere grunnlag for framtidig prioritering. Frisklivssentralen Stord skal tilby hjelp for følgjande område innan levevanar/livsstil: Fysisk aktivitet Kosthald Tobakk Søvn Meistring av overgangar/livsfasar Sosiale nettverk Resepttilbod og lågterskeltilbod Tilbod/tiltak knytt til kvart område blir organisert i 2 grupper: 1. Resepttilbod: For personar som blir tilvist frå lege/andre med tilvisingsrett. 2. Lågterskeltilbod: For personar utan slik tilvising 5

6 Resepttilbodet er strukturert og tidsavgrensa. Tilrådd reseptperiode er 12 veker, med høve til fornying 1 gang (etter evaluering). Deltaking blir registrert, og tilvisar får tilbakemelding etter gjennomført opplegg. Lågterskeltilbodet har ikkje same krav til struktur og registrering. Tilbodet kan ha mindre omfang, men skal ha same faglege standard. Tilbodet skal vere tidsavgrensa. Tilrådd periode er 6 mnd., med høve til fornying 1 gang. Felles for begge ordningar, er individuell frisklivssamtale ved oppstart og ved avslutning. I frisklivssamtalen blir den enkelte sine utfordringar og mål kartlagt, og det blir laga ein plan for tiltak. Tiltak kan vere organisert som faste aktivitetar kvar veke, eller som kurs og temasamlingar. Modell for innhald i Frisklivssentralen FRISKLIVSSAMTALE FYSISK AKTIVI. KOSTHALD TOBAKK SØVN MEISTRING NETTVERK RESEPTTILB. LÅGTERSKL FRISKLIVSSAMTALE UTSLUSING ORDINÆRE TILBOD KARTLEGGING TILTAK EVALUERING AVSLUTNING Framlegg til tiltak for kvart fokusområde Resept Fysisk aktivitet Gruppetrening Individ. trening Treningssenter Kosthald Tobakk Søvn Meistring Sosiale nettverk Bra mat Røykesluttkurs Individuell kurs rettleiing Individuell Individuell rettleiing rettleiing Privat Søvnkurs kurstilbod Kurs stressmeistring Gruppetrening 6

7 Lågterskel Organisert trening Eigentrening Bra mat kurs Skriftleg info. Røykesluttkurs Røyketelefonen Slutta.no Søvnkurs Kurs i stressmeistring Kurs: Leve eit friskere liv. Kurs: Fallførebygging. Kurs: Livsstilendring. Informasjon om andre tilbod Møteplass /kafé Informasjon om andre tilbod Likemannsgrupper Tilvising /frisklivsresept Prosjektgruppa tilrår at fylgjande tenester skal ha rett til å tilvise til resepttilbod ved frisklivssentralen (kan utvidast om ein ser det som tenleg): Legetenesta Helsestasjon Skulehelsetenesta Fysioterapitenesta Ergoterapitenesta Lærings- og meistringssenter ved helseføretaka. NAV Indre kundetorg Barnevern Koordinering og samhandling Frisklivssentralen skal ha oversikt over kommunale tenester, og private og frivillige aktørar innanfor helsefremjande og førebyggande arbeid. Personar som treng andre tilbod enn det frisklivssentralen tilbyr, skal få rettleiing og hjelp til dette. Ressurssenter Frisklivssentralen skal vere eit ressurssenter for helsefremjande og førebyggande tiltak i alle sektorar. Den skal vere pådrivar for utvikling av fleire tilbod, og bidra til auka kompetanse. Frisklivssentralen skal bidra til oversikt over helsetilstanden i kommunen, og faktorar som påverkar. Den skal vere oppdatert på lokale helseutfordringar, og medverke til igangsetjing av tiltak for å møte desse. 7

8 Kven er Frisklivssentralen eit tilbod til Innbyggjarane Frisklivssentralen er i utgangspunktet eit ope tilbod til alle innbyggjarane i kommunen, som har utfordringar innanfor dei levevanane sentralen har fokus på. Utval av tiltak som sentralen rår over, vil avgrensast av tilgang på kompetanse og ressursar. Personar som treng andre tiltak, eller som ikkje blir prioriterte, skal så langt ein greier få rettleiing og hjelp til kontakt med andre aktørar. Prioriteringar skal gjerast på bakgrunn av dokumenterte lokale og generelle utfordringar for folkehelsa. Sosial skilnader i helse skal ha særskild merksemd. Prinsipp om likeverdige tenester skal leggjast til grunn 1. Offentlege tenester Frisklivssentralen skal vere eit ressurssenter for andre offentlege tenester når det gjeld førebyggande helsearbeid. Dette omfattar m.a. deling av kunnskap og kompetanse, medverknad i plan- og utviklingsarbeid, registrering av lokale utfordringar og ressursar (jmf. Lov om folkehelse 5), pådrivar og samarbeidspartnar. Private og frivillige aktørar Frivillige organisasjonar og private verksemder står får ein stor og viktig del av det førebyggjande helsearbeidet. Frisklivssentralen skal fungere som bindeledd mellom offentlege tenester og frivillige/private tilbod. Eit viktig mål er at fleire av innbyggjarane blir inkludert i ordinære, helsefremjande tilbod. Utvikling av samarbeidet med frivillige og private aktørar er ei sentral oppgåve. Kvar skal Frisklivssentralen halde til Frisklivssentralen har ulike aktivitetar og ulike brukarar. Det er ei utfordring å finne lokale som stettar alle behov. Erfaring frå andre kommunar, viser at det er gunstig med eit fast lokale som kan gi frisklivssentralen tydeleg identitet hos innbyggjarane. Flest mulig av aktivitetane bør knytast til det faste lokalet. Lokalisering Frisklivssentralen bør liggje nær sentrum, med god kommunikasjon til heile kommunen. Den bør skiljast frå meir behandlingsretta (brukar-) tilbod, men kan 1 8

9 med fordel samlokaliserast med andre helsefremjande tiltak. Nærleik til turområde og treningslokale er gunstig. Lokale Frisklivssentralen treng fylgjande lokale/areal: Kontor med høve til skjerma samtale Møterom/kursrom Kafé /forsamlingsrom Treningssal/ hall Treningsrom m/ lager Basseng Skulekjøkken til kurs Garderobar Turområde (skogsveg /turterreng) Aktuelle alternativ I samråd med kommunalt føretak for bygg og eigedom, er fylgjande lokale vurdert som aktuelle for frisklivssentral: Nordbygda fleirbrukshall Stord kulturhus Stord sportssenter Hagerupshuset Stord kommunale rehabiliteringssenter Lokala er valt ut på bakgrunn av eigartilhøve, tilgjenge og kapasitet, i tillegg til fasilitetar og lokalisering som nemnt over. Prosjektgruppa si vurdering Kulturhuset har kursrom / sosial møteplass i underetasjen. Rommet er utan vindauge, ligg bortgøymd til og eignar seg dårleg. Det er ikkje ledig kontorlokale. Prosjektgruppa finn Kulturhuset uaktuell som lokale slik situasjonen er i dag. Nordbygda fleirbrukshall har gode fasilitetar med hall, treningsrom, kontor og møterom. Mange av tiltaka kan gå føre seg i bygget. Kort veg til turløype/turterreng. Noko usentralt for deler av kommunen. Stord sportssenter har gode fasilitetar med hallar, fleire treningsrom, kurslokale og kontor. Resepsjon som er open på dagtid. Nær sentrum og turområde. Gode treningsareal ute. Hagerupshuset har enkel tilkomst i sentrum av Leirvik, og kan fungere som kontorplass dersom det blir frigjeve areal frå drifta i dag. God høve 9

10 for samarbeid om kafè-funksjon. Lokala er små og lite eigna for tiltak utover samtale og sosial møteplass. Trening/fysisk aktivitet må gå føre seg andre stadar. Stord kommunale rehabiliteringssenter har kantine som kan nyttast som kursrom og sosial møteplass. Gode kontorfasilitetar og basseng. Treningsromma er små og lite eigna. Det er ikkje nok ledig kapasitet i treningsromma slik drifta ved senteret er i dag. Å lokalisere frisklivssentral saman med pleie og rehabilitering er lite gunstig. Utifrå ei totalvurdering, har prosjektgruppa fylgjande prioritering av lokala: 1. Stord sportssenter 2. Nordbygda fleirbrukshall 3. Stord kommunale rehabiliteringssenter 4. Hagerupshuset 5. Kulturhuset Kva ressursar trengs for å driva Frisklivssentralen Framlegg til tiltak byggjer på bruk av ressursar i dei ulike kommunale einingane, i tillegg til frisklivssentralen sitt eige budsjett. For kommunale einingar, vil ressursbruken stort sett vere knytt til tiltak/tilbod som eininga driv/har ansvar for frå før. Ved full drift, skal frisklivssentralen gi tilbod til ca 120 personar pr. år. Full drift i følgje framlegg til tiltak, er rekna til å trenge 1.85 ny stilling, inkludert 0,35 erfaringsmedarbeidar (MB). I tillegg kjem bruk av ressursar innanfor eksisterande tenester tilsvarande 1,6 stilling. Oversikt over trong for stillingsressursar Funksjon Ressurs Hentast frå Administrasjon 20% stilling Ny stilling Aktivitet og rehabilitering Erfaringsmedarbeidar 35 % stilling Ny stilling Aktivitet og rehabilitering Frisklivsarbeidar 130 % stilling Ny stilling Aktivitet og rehabilitering Fysioterapeut 60 % stilling Aktivitet og rehabilitering Ergoterapeut 10% stilling Aktivitet og rehabilitering Helsesøster 40 % stilling Sosial og førebyggjande helse Barnefysioterapeut 20 % stilling Sosial og førebyggjande helse Eksterne kursleiarar pr. år Sosial og førebyggjande helse Diabetessjukepleiar 10% stilling Heimebaserte tenester Frivilligkoordinator 20% stilling Kultur 10

11 Stipulerte utgifter til lokale: (Summane er henta frå Stord Sportssenter sine satsar) Kontor: Konferansesenter : 1060 pr dag x40 Hall: 143 pr. time x 2 x 40 Basseng (Rehab.senteret): 500 x40 Sum: pr. år pr. år pr. år pr. år pr. år Dette er basert på fylgjande tilbod 40 veker i året (døme): Måndag Tysdag Onsdag Torsdag Fredag Kontor Kontor Kontor Kontor Kontor Uteaktivitet Trening i hall Kafe Uteaktivitet Trening i hall Basseng Undervisning Tiltak innanfor andre einingar kjem i tillegg. Frisklivssentralen skal vere eit lågterskeltilbod, og kan ikkje ha høg eigenbetaling. Det er difor små høve til inntening. Undervisning og kursverksemd for andre tenester kan vere aktuelt. Stipulert inntening basert på erfaringar frå andre frisklivssentralar, er ca pr. år ved 100 brukarar. Tilskotsordningar frå stat/fylke varierar frå år til år. Frisklivssentralar er eit satsingsområde, og det er difor sannsynleg at det vil vere tilskotsordningar dei første åra. Forslag til budsjett for drift: Utgift Inntekt Leiar 20% Frisklivsarbeidar 130% Erfaringsmedarbeidar35% Lokale Kurs, diverse Inntening Tilskot stat/fylke Kommunale midlar(friske) Sum Handlingsplan/årshjul Leiar for Frisklivssentralen har ansvar for å utarbeide tiltaksplan/årshjul i tråd med Plan for Frisklivssentralen Stord. Det må lagast forpliktande avtaler med einingar som står for aktuelle tiltak. 11

12 Korleis starte opp Frisklivssentralen Stord Alternativ 1: Ressursar til frisklivssentral, presentert i framlegg til budsjett, blir prioritert i økonomiplanen for Frisklivssentralen Stord, slik den er presentert i dette dokumentet, blir realisert frå under Eining for aktivitet og rehabilitering. Alternativ 2: Dersom full finansiering av drift ikkje er mulig i 2013, vil gradvis opptrapping av tilbodet vere aktuelt. Dette kan gjerast ved å avgrense kva for tiltak sentralen skal ha, og ved færre brukarar. For å gjere tiltaket stabilt og mindre sårbart, bør det til ei kvar tid vere min. 2 personar som er tilsett i Frisklivssentralen. Plan for oppstart og drift må utarbeidast i tråd med dei ressursar som er tilgjengelege. Prosjektgruppa tilrår gradvis opptrapping til full drift etter 4 år. Alternativ budsjettplan Stillingar 0,8 1, Deltakarar Budsjettramme (friske midlar) Alternativ ressursbruk einingar Med unntak av frisklivsarbeidar og MB (medarbeidar med brukarerfaring), er dette tiltak utanom Frisklivssentralen sitt eige budsjett. Tiltaka inngår i drifta til dei aktuelle einingane. Oversikt over kva tiltak det gjeld i tiltaksplanen på neste side. Eining Kultur Treningskontakt 12t/v (støttekontaktmidlar) Aktivitet og rehabilitering Sosial og førebyggande tenester 0,8 Frisklivsarb Fysio 0,1 Ergo 0,1 Fysio. 0,4 Helsesøster el.andre. 1,0 Frisklivsarb. 0,35 MB. 0,3 Fysio 0,2 Ergo 0,1 Fysio. 0,5 Helsesøster el.andre. 12 Treningskont. 12t/v Fritid med bistand (støttekont.) 1,0 Frisklivsarb. 0,4 Fysio 0,2 Ergo 0,2 Fysio. O,5 Helsesøster el.andre Til eksterne Treningskont. 16t/v Fritid med bistand ,5 Frisklivsarb. 0,35 MB. 0,5 Fysio 0,2 Ergo Heimebaserte tenester 0,1 sjukepl. 0,1 sjukepl. 0,2 sjukepl. 0,2 sjukepl

13 Frivilligsentral 0,1 koordinator. 2 frivillige 0,1 koordinator 2 frivillige 0,1 koordinator 3 frivillige 0,1 koordinator 3 frivillige Alternativ tiltaksplan Tiltaksområde Generelt Fysisk aktivitet Kosthald Tobakk Søvn Meistring Administrasjon Marknadsføring Frisklivssamtalar Informasjon Koordinering Test Trening sal x1 Trening ute x2 Basseng x1 Treningsprogr. Treningssenter Aktiv fritid Måling BMI Kurs Bra Mat Familierettleiing Ind. Rettleiing Privat kurs Røyketelefonen Slutta.no Rettleiing barn/familie. Kurs fallførebygging. ICDP familiar Som 2013 Trening sal x2 Treningskontakt Elles som 2013 familiar. Som 2013 Kurs røykeslutt Som 2013 Som 2013 Kurs livsstil Som 2013 Kompetansetiltak andre einingar. Som 2014 Fritid med bistand. Som 2014 Som 2014 Som 2014 Søvnkurs Som 2014 Kurs Leve et friskere liv. Kurs KID.. Som 2014 Tilrettelagt tilbod i org. vaksne. Individ. opplegg. Rettleiing vaksne. Sosiale nettverk Kafé/møteplass Som 2013 Som 2014 Likemannsgrupper. 13

14 Informasjon og marknadsføring Ved oppstart bør det leggjast vekt på tydeleg og god informasjon til innbyggjarane. Utsette grupper må ha særskild merksemd. Aktuelle fagmiljø og samarbeidspartnarar skal og orienterast. Tenester med rett til å tilvise (reseptordninga) må få grundig innføring i kva for utfordringar og brukargrupper frisklivssentralen rettar seg mot, og kva for tiltak sentralen kan tilby. Det er viktig å etablere ei felles forståing av kva Frisklivssentralen Stord står for. Tilbodet må få ein tydeleg identitet, som er forankra i heile kommunen. Avslutning Stord kommune er i ein vanskeleg økonomisk situasjon, med avgrensa høve til etablering av nye tilbod. Samtidig er satsing på førebyggjande tiltak nødvendig for å redusere auken i ressursar til behandling og pleie. Plan for Frisklivssentralen Stord tar omsyn til dette ved at mykje av tilbodet skal gå føre seg innanfor eksisterande drift i ulike einingar. Det handlar om ei forsiktig dreiing av tenestene mot meir førebygging. For at dette skal lukkast, trengs det vilje og ei felles forståing. Her har leiarar på alle nivå ei viktig oppgåve. Samtidig vil Frisklivssentralen i seg sjølv fungere som pådrivar og motor for førebyggjande arbeid i alle sektorar. God folkehelse er kanskje kommunen sin viktigaste ressurs. Satsing på førebyggjande helseteneste er investering i samfunnet si berekraft. For meir informasjon om frisklivssentralar, sjå 14