Årsmelding Nasjonalparkar og andre verneområde i Ottadalen

Transkript

1 Årsmelding 2008 Nasjonalparkar og andre verneområde i Ottadalen

2 2008 Det var ikkje mange makroøkonomar som spådde korleis verdsøkonomien skulle bli på slutten av Harald Magnus Andreassen i First Securities uttrykte ein gong i 2007 at den neste globale nedgangstida startar med eit bustadkrakk i USA. I ettertid viser det seg at han fekk rett. Første gong vi høyrde mykje om Subprimelån i USA var i samband med Terra-skandalen hausten Da var dette ikkje vårt problem SpareBank1 Lom og Skjåk er ein solid og god bank. Likevel fekk vi erfare at det å få tak i likviditet på slutten av 2008, vart vanskeleg. Pengar vart stilt til vår disposisjon, men prisen på desse pengane vart svært høg. I tillegg måtte vi ta eit 5-årslån. Investorane ville sikre pengane sine best mogleg og over lengre tid. Kostnadene låg langt over det kundane betalte. Banksjefen har ordet 2008 var som andre år svært hektisk. Aktiviteten var stor, og dei tilsette stod på for å gje kundane god og personleg service. Dette er ein av dei største konkurransefordelane ein liten bank har i forhold til dei større. Likevel føler dei tilsette at dei ikkje strekkjer heilt til i denne målsettinga. Dei er svært ambisiøse på vegne både av banken og seg sjølve. I følgje kompetansestrategien til banken skal ca. 2/3 av dei tilsette gjennomføre læringshuset. Sytten tilsette er nå sertifiserte som bredderådgjevarar (SpareBank1 rådgiver), og fem er sertifiserte som rådgjevarar innan betalingsformidling. Det er fleire som vil koma i det gode selskap nå i Etter at banken vart omorganisert i 2007, har den nye leiargruppa praktisert i snart to år. Vi gjennomførte ei medarbeidarundersøking i mai Svaret den gav oss, var at prosessen var vellykka. SpareBank 1 Lom og Skjåk oppnådde eit godt resultat frå den ordinære bankdrifta i Likevel presenterer vi eit årsresultat på minus 2,6 mill. kroner. Finanskrisa ramma for alvor også vår bank. Dette håpar vi blir eit eingongstilfelle. Kostnads- og inntektssida utviklar seg tilfredsstillande, og vi legg eit godt grunnlag for framtidige gode inntekter for SpareBank 1 Lom og Skjåk. Dette er svært viktig, da våre kundar og samfunnet rundt oss har behov for ein solid bank. Det er framleis strukturdebattar i gang. Innan Samspar har gamle Grenland Sparebank og SpareBank1 Telemark fusjonert til SpareBank 1 Telemark. SpareBank 1 Vestfold og SpareBank 1 Kongsberg-Drammen har fusjonert til SpareBank 1 Buskerud-Vestfold. SpareBank 1 Buskerud- Vestfold blir da den største banken innan Samarbeidende SpareBanker A/S med ein forvaltningskapital på 20 milliardar kroner. Eg vil nytte høvet til å takke dei tilsette for vel utført arbeid i Samtidig vil eg takke samarbeidspartnarar, kundar og tillitsvalde for stor innsats for banken. Arbeidsmengda for styret aukar år for år, og eg vil rette ein særskild takk til dei. Årets temadel er Nasjonalparkriket. Eg håpar dette temaet fengjer stor interesse! Eg vil til slutt ønskje alle eit godt år i Arne Henning Falkenhaug Adm. banksjef 3

3 Innhald Nøkkeltal side 5 Melding frå styret side 6 Resultatrekneskap pr side 16 Balanse pr side 17 Noter til rekneskap og balanse side 18 Lokalt næringsliv - Det året det var så bratt side 28 Strategiplan side 30 Forstandarskapet/tillitsvalde side 33 Revisjonsmelding side 34 Melding frå kontrollkomiteen side 35 Tema: Nasjonalparkar og andre verneområde i Ottadalen side 36 4

4 Tal i millionar kroner Resultat før skatt Resultat etter skatt Tap på utlån Forvaltningskapital Eigenkapital Brutto utlån (til kundar) Overført til Boligkreditt Garantiar for valutalån (pålydande) Innskot frå kundar Nøkkeltal Rentenetto 2,35% 2,28% 2,36% 2,47% 2,69% Provisjon og gebyr i % av gj. forv. kapital 0,56% 0,58% 0,61% 0,57% 0,56% Driftskostnader i % av gj. forv. kapital 1,56% 1,60% 1,69% 1,75% 1,60% Driftskostnader i % av sum driftsinntekter, eksklusiv verdipapir 52,56% 54,87% 56,24% 57,60% 49,50% Tapsprosent utlån 0,34% 0,13% 0,20% 0,21% 0,63% Avsetning til tap i % av brutto utlån 1,19% 1,31% 1,41% 1,89% 2,26% Misleghaldprosent 3,28% 1,00% 1,15% 1,14% 1,86% Eigenkapitalandel i balanse 9,98% 10,57% 11,69% 12,20% 11,66% Eigenkapitalavkastning før skatt 0,81% 9,93% 10,50% 11,07% 9,29% Kapitaldekning 15,92% 14,36% 14,69% 15,94% 15,30% Utlånsvekst 1,60% 12,75% 13,52% 6,40% 11,50% Utlånsvekst inkl. Boligkreditt og valutalån 9,10% Innskotsvekst 6,00% 10,35% 2,51% 15,90% 3,30% Innskot i % av utlån 70,00% 67,15% 68,61% 76,00% 69,50% Endring forvaltningskapital 5,10% 18,40% 13,46% 7,50% 10,80% Brutto utlån næring 32,53% 32,51% 30,30% 30,29% 33,67% Brutto utlån privat 67,47% 67,49% 69,51% 69,52% 66,33% Resultat før skatt Resultateffekt frå verdipapir Resultat underliggjande drift inkl. tap Resultat underliggjande drift eks. tap Tal på tilsette Tal på årsverk

5 Melding frå styret 6 Generelt Banken vart stifta i 1873, og vi feira 125-årsjubileum i Det året vart banken medlem av SpareBank 1-alliansen, og banken passerte 1 milliard i forvaltningskapital. Det betyr mykje at banken er ein kundeorientert, sjølvstendig og attraktiv sparebank med lokal forankring. Sparebank 1 Lom og Skjåk skal vera ein kostnadseffektiv bank og skal gjennom alliansen med SpareBank 1 Gruppen ta ut dei fordeler samarbeidet gir på produkt, innkjøp, utvikling og kompetanse. Banken skal gjennom alliansen skaffe, selja og levere finansielle tenester og produkt og ta ut stordriftsfordelar i form av lågare kostnad og/eller høgare kvalitet, slik at kundane får den beste rådgjevinga og dei beste tenestene til konkurransedyktige vilkår. Vi har hovudkontor i Lom kommune og avdelingskontor i Skjåk og Vågå kommunar. Ved at Sparebank 1 Gruppen kjøpte Vår Bank og Forsikring i 2001, fekk vår bank tildelt marknaden Lesja og Dovre kommunar. Styret i SpareBank 1 Lom og Skjåk bestemte i november 2008 å etablere ein minibank i Coop-bygget på Dombås. Ei eventuell vidare satsing må godkjennast av forstandarskapet i banken. Strategiplan Strategiplanen skal vera ein reiskap for styret og tilsette og legg føringar for drifta av banken og strategiske vegvalg dei nærmaste åra. Strategiplanen skal gje ei retning og avklare sentrale strategiske tilhøve. Ei overordna målsetjing er å gjera strategidokumentet mest mogleg tilgjengeleg og konkret slik at alle kan få ein eigarskap til og identifisere seg med dei vegvalga dette dokumentet gjer greie for. Styret vedtok ein del justeringar av strategiplanen i juni Planen gjeld for og er laga i samspel med dei tilsette. Strategiplanen til banken følgjer som vedlegg til årsmeldinga. Eigarstyring og selskapsleiing Banken har utarbeidd eigne retningsliner for eigarstyring og selskapsleiing. Desse vart vedtatt i styremøte 3. januar Retningslinene skal sikre tillit til styre og leiing og leggje grunnlaget for langsiktig verdiskaping til beste for banken, tilsette og andre interessentar. Hovudtrekka i den økonomiske utviklinga Uroa i finansmarknadene har påverka både private og bedrifter. Dette har svekka utsiktene for investeringar og forbruk. Det er mindre tilgang på kapital, og finansieringa for bedrifter og hushald har vorte vanskelegare. Høg gjeldsbelastning, låg lånedel med fast rente, fall i bustadprisane og redusert finansiell formue gjer ein del hushaldsgrupper sårbare for økonomisk tilbakeslag. For bedriftene er utsiktene svekka som følgje av innstramming i kredittpraksisen hos bankane, uvisse knytt til etterspørselen og prisfall i marknaden for næringseigedom. Privatgjelda har vakse kraftig dei siste åra. Saman med eit høgare rentenivå sia 2005 har det ført til ein auke i renteutgiftene for dei ulike hushalda. Pengemarknadsrentene betyr mykje for norske hushald. Gjennom hausten 2008 har pengemarknadsrentene vore svært høge i forhold til styringsrenta, og har gjort sitt til høgare bustadlånsrenter for privatmarknaden. Mange bankar har gradvis stramma inn sin kredittpraksis overfor privatmarknaden. Ved utlån krev bankane nå lågare gjeldsgrad i hushalda enn tidlegare. Spareraten hos private har tatt seg noko opp den siste tida, men frå eit svært lågt nivå. Finansuroa har gjort den økonomiske utviklinga meir utrygg. Det kan føre til at fleire ønskjer å redusere gjeld eller byggje på ein finansiell buffer. Fall i bustadformuen kan gjera sitt til auka sparing for å unngå at lånegraden blir høgare enn ønskt. Veksten i bustadprisane minka allereie før finansuroa starta, og tolvmånadersveksten har vore negativ sia februar Prisfallet auka dei siste månadene i Fleire faktorar, både når det gjeld tilbod og etterspørsel, medverkar til nedgangen i bustadprisane. Ein markert auke i rentene på bustadlån det siste året og strammare kredittpraksis i bankane har vore med på å dempe etterspørselen. Truleg medverkar også lågare forventningar til veksten i bustadprisane framover og uvanleg stor uvisse om den økonomiske utviklinga til at fleire ventar med å kjøpe eigen bustad, og til at fleire ønskjer å selja bustaden sin før dei kjøper ein ny. Kredittveksten i bedriftene er på veg ned. Samla gjeldsvekst i bedriftene har den seinare tida vist teikn til å minke, etter å ha auka kraftig i fleire år med høg kapasitetsutnytting og investeringsaktivitet. I løpet av 2008 har bankane vorte meir forsiktige med å gje nye lån til bedriftene. Norges Banks utlånsundersøking viser at etterspørselen etter nye lån i bedriftene minka mykje frå andre

6 kvartal 2008, samtidig som bankane heldt fram med å stramme inn kredittpolitikken. Bedrifter med behov for finansiering i dag og med forventa kontantstrømmar på sine prosjekt lenger fram i tid vil bli hardast ramma av dei dårleg fungerande kredittmarknadene. Etter fleire år med svært gode resultat var utviklinga for bedriftene samla sett mykje svakare i 2008 enn i Høg kostnadsvekst førte til fall i driftsmarginen og avkastninga på eigenkapitalen. Finanskrisa, som hadde utspring i USA, vart i løpet av 3. og 4. kvartal også global. Den dramatiske utviklinga i finansmarknadene har i løpet av kort tid fått realøkonomiske konsekvensar. Arbeidsløysa stig raskt hos alle av våre viktigaste handelspartnarar. Denne situasjonen gjeld også i høgste grad hos oss. Den økonomiske veksten har minka. Sentralbankar og andre institusjonar har nedjustert overslaga for den økonomiske veksten for Industrilanda ventar resesjon, og det ligg an til at 2009 blir det første året etter andre verdskrig der BNP i industrilanda går ned. Styresmaktene i mange land har annonsert omfattande finanspolitiske tiltak for å stimulere den økonomiske aktiviteten. Styringsrenta har vorte kraftig nedsett i mange land. I Norge har pengemarknadsrentene falle. Den vekta utlånsrenta på nye bustadlån i dei norske bankane har falle mellom 2,5 og 3 % til nær 4,60 %. Aksjekursane har svinga mykje. Hovudindeksen på Oslo Børs har falle om lag 60 % sia toppnivået i mai Oljeprisen har falle kraftig sia sist sommar, og er snart på berre ein tredel av toppnoteringa. Norsk økonomi har vore utsett for stor uro, og utsiktene framover er ikkje dei beste. Vi ventar at arbeidsløysa vil auke markant gjennom Det er risiko for ein markert nedgangskonjunktur, og BNP vil falle i Som følgje av den store uroa og dei dårlige utsiktene er styringsrenta kraftig redusert den siste tida. Renta er berekna å falle ytterlegare i Oljeinvesteringane er venta å gje vesentlege vekstimpulsar til norsk økonomi. Bustadprisane vil falle vidare, og utsiktene i eigedomsmarknaden er dårlege. Finanskostnadene for bedriftene er venta å minke i 2009, men ikkje like mykje som pengemarknadsrentene. Lønnsveksten er venta å bli liten. Sparebankane i Norge Det er 121 sparebankar i Norge, ein monaleg nedgang frå meir enn 600 på slutten av sekstitalet. Reduksjonen er eit resultat av fusjonar av sparebankar for å danne større, meir slagkraftige einingar. Talet er redusert med to sia Det er i alliansen vår det har skjedd. Sparebanken Grenland og SpareBank 1 Telemark vart ei juridisk eining frå og er nå SpareBank 1 Telemark. SpareBank 1 Vestfold og SpareBank 1 Kongsberg og Drammen fusjonerte frå og er vorte SpareBank 1 Buskerud- Vestfold. SpareBank1 Midt-Norge endra i mars 2008 føretaks- og marknadsnamn til SpareBank 1 SMN. Samtidig opphøyrer SpareBank 1 Romsdals Fellesbank som eige merkenamn. Dei siste åra har dei fleste sparebankane inngått strategisk og operativt samarbeid, blant anna for å oppnå stordriftsfordelar ved innkjøp og på teknologisida. Nå er dette samarbeidet organisert i tre grupperingar: DnB Nor ASA, SpareBank1 Gruppen AS og Terra Gruppen AS. Det er totalt 11 sparebankar som har samarbeidsavtale med DnBNor, 20 sparebankar som er med i SpareBank 1, 78 sparebankar som er tilslutta Terra-Gruppen A/S og 12 sparebankar som p.t. er alliansefrie. Sparebankane står sterkt i den norske marknaden og står fram som viktige regionale finanssenter og som den berande delen av det lokale og regionale bankvesenet i Norge. Sparebankane har størst marknadsdel når det gjeld innskot og utlån i personmarknaden, og har derfor ofte vorte sett på som personkundebankar. Dei har størst marknadsdel innafor personmarknadssegmentet. Likevel har sparebankane etter kvart også fått ein viktig del av næringslivsmarknaden, særleg innan små og mellomstore bedrifter. Spesielt for næringslivet i distrikta har sparebankane vist seg å vera ein effektiv og konkurransedyktig samarbeidspartnar. Ideologi om nærleik til kundar og marknad kjem fram gjennom at sparebankane har ein desentralisert avgjerdsprosess i forhold til kundane sine. Sparebankvesenet har sterk konkurranse både frå nasjonale og internasjonale aktørar. Dette medfører press på rentemarginen og lågare netto renteinntekter for bankane. Framleis har sparebankane god kapitaldekning og høg eigenkapital. Samfunnsengasjement Å vera engasjert i det som rører seg i lokalsamfunnet er ei berande grunnhaldning til banken. Kvart år deler banken ut fleire millionar som sponsormidlar og gåver til lag og foreiningar innan 7

7 8 det lokale idretts- og kulturlivet. Dette er vårt bidrag til lokalsamfunnet fordi vi har lokal tilknyting og lokal eigarskap. SpareBank1 Lom og Skjåk skal også vera ein aktiv støttespelar og samarbeidspartnar for det aktive næringslivet som er i bygdene våre. Saman med lokale kommunar bidreg vi til å sikre arbeidsplassar. Vi er eit naturleg kontaktpunkt ved nyetableringar. Styret i banken strekkjer seg langt for å bidra til at nye arbeidsplassar blir etablerte og at busetnaden i kommunane blir halden oppe. Samfunnsansvaret gjer at vi meiner banken tar større risiko enn ein storbank vil ta. For å kunne gjera dette, må banken oppnå gode resultat med vekt på inntening og soliditet. Næringslivsfondet til Lom og Skjåk Sparebank gir kvart år økonomisk støtte som skal fremje næringsutvikling blant bankkundane. I strategien vår er det nedfelt at banken skal satse på barn og unge. Vi har vedtatt ein 3-årig plan om å støtte med kr 3 000,- kjøp av PC for ungdom i Skjåk, Lom og Vågå som går ut av 10-årig skole Første året var i Kvart år deler vi også ut gåver til lag og foreiningar i Lom, Skjåk og Vågå. Aktivitet gjennom året SpareBank 1 Lom og Skjåk oppnådde eit godt resultat frå den ordinære bankdrifta i 2008 (sjå tidlegare tabell og seinare omtale under resultatrekneskapen). Dette skuldast stor aktivitet innafor tradisjonelle banktenester og eit jamt tilsig av nye forsikringskundar. Aktiviteten i Lom og Skjåk held seg på eit høgt nivå, og i Vågå opplever banken at den positive utviklinga frå tidlegare år held fram, noko som gjer at staben i Vågå blir auka med ein tilsett i SpareBank I Lom og Skjåk kan sjå attende på enda eit år med pen vekst i sekundærmarknaden. Om lag halvparten av utlånsmassen vår kjem frå denne marknaden, og banken gjer alt for at desse kundane skal ha enkel tilgang til banktenestene. På vårparten endra SpareBank 1-Alliansen utsjånad, fekk ny logo og nettbank. Nettbanken er brukarvennleg og blir i stadig sterkare grad nytta som formidlar av informasjon til kundane. Det er stor konkurranse i banksektoren, og styret er opptatt av å tilpasse prisinga til trendar i marknaden. Frå hausten 2008 vart det derfor introdusert eit nytt fordelsprogram som fekk namnet Privat Ekstra. Dette gir eit tilbod til alle som vil ha eit gebyrfritt alternativ i vår bank. Den internasjonale finanskrisa har også påverka SpareBank 1 Lom og Skjåk. Etter at finansinstitusjonar i mange land fekk problem, vart det nærast umogleg for bankane å få lånt pengar. Kredittmarknaden slutta nærmast å fungere, og prisen på innlån flaug i vêret. Vidare opplevde vi utover hausten stort fall i oljeprisen og ein katastrofal nedgang på børsen. Nedskriving av obligasjonsporteføljen i banken til verkeleg verdi gir store urealiserte tap i Det same gjeld porteføljen av aksjar og grunnfondsbevis. Dette er verdiar som styret reknar med å attendeføre i løpet av få år. SpareBank1 Lom og Skjåk gjennomførte ein vellykka tur til Riga med 40 næringslivskundar, og ein tur saman med SpareBank1 Hallingdal for kundar til Cuba. Like eins hadde vi treff i Oslo for kundar i det området. Her møtte det 220 personar. Trekkplasteret var nok teatergruppa Jotunheimen Underholdning som synte fram stykket De plagede. Rekneskapen FRAMLEIS DRIFT Bankstyret meiner at alle føresetnader for vidare drift er til stades, og årsrekneskapen er avlagd under denne føresetninga. Slik styret ser det, har det etter rekneskapsavslutninga ikkje skjedd noko som bør kommenterast ytterlegare. Resultatrekneskap For samanlikning med tidlegare år viser vi til tabellen side 5. Prosenttal er berekna av gjennomsnittleg forvaltningskapital. SpareBank 1 Lom og Skjåk fekk i 2008 underskot for første gong i historia, og styret er ikkje fornøgd med dette resultatet. Årsaka til underskotet er nedskriving av verdipapir. Vi viser til resultatrekneskap og balanse samt oppstillinga i tidlegare tabell, og omtala av verdipapir seinare i årsmeldinga. Justert for resultateffekt frå verdipapir og skattekostnad viser resultat av underliggjande drift 40,9 mill. kroner, tilsvarande for 2007 var 34,7 mill. kroner. Underliggjande drift målt mot gjennomsnittleg forvaltningskapital viser 1 %, og er på nivå med dei siste åra. Målt i kroner er styret godt tilfreds med resultatet av den underliggjande drifta i banken. Styret meiner at det framover blir enda viktigare å prestere gode resultat for å kunne halde på sjølvstendet til banken, sikre trygge arbeidsplassar og skapa verdiar i lokalsamfunnet.

8 Styret gjer framlegg om at underskotet til banken blir dekt på følgjande måte: kr ,- overført frå fondet i sparebanken. NETTO RENTE- OG KREDITTPROVISJONSINNTEKTER Netto rente- og kredittprovisjonsinntekter er hovudbidraget til det totale dekningsbidraget i banken. Desse inntektene utgjorde 73,4 mill. kroner, som er ein auke frå 65,0 mill. kroner førre året. Rentenetto utgjer 2,35 %. Banken er fornøgd med rentenettoen. GEBYR- OG PROVISJONSINNTEKTER OG KOSTNADER Gebyr- og provisjonsinntekter auka med 0,7 mill. kroner til 17,3 mill. kroner, som utgjer 0,56 %. Også for dette året er det ein god auke i provisjonsinntekter frå salg av forsikringar, alternative spareprodukt og frå betalingsformidlinga. Banken hadde negativ utvikling i porteføljen i aksjar og obligasjonar med 30,5 mill. kroner. DRIFTSKOSTNADER Samla driftskostnader, inklusive ordinære avskrivingar, vart på 1,56 %, mot 1,60 % i Lønn og generelle administrasjonskostnader utgjer 1,14 %, ein nedgang frå 1,17 % i Kostnadsnivået i banken er tilfredsstillande. Styret meiner det er viktig å ha fokus på god, kostnadseffektiv drift av banken. Balansen FORVALTNINGSKAPITALEN Forvaltningskapitalen utgjer 3 175,3 mill. kroner. Dette er ein auke på 5,1 % sia førre årsskiftet. Auken er den lågaste banken har hatt sia UTLÅN OG GARANTIAR Utlån voks med 43,2 mill. kroner til 2 625,6 mill. kroner, dersom vi ikkje tar omsyn til overførte lån til SpareBank 1 Boligkreditt og valutalån til kundar. Note 2A viser fordeling mellom geografiske område. Garantiar utgjer ved utgangen av ,8 mill. kroner. Dette er ein auke samanlikna med førre året. Note 1B viser garantiar fordelte på næringar og note 11 fordelt på garantitypar. Garantidelen til næringslivet er 32,53 % mot 32,51 % i Banken er medeigar i bustadkredittselskapet Sparebank 1 Boligkreditt AS (S1BK). Selskapet vart etablert for å sikre eigarbankane tilgang til ei ny fundingkjelde, samtidig som denne er billigare enn fundinga banken oppnår sjølv. Dette blir oppnådd gjennom utferding av særskilt sikra obligasjonar med svært god rating. For å oppnå denne ratingen, må bustadkredittselskapet dokumentere at alle lån oppfyller bestemte kvalitetskrav frå styresmakter og ulike kredittratingbyrå. Ved å overføre denne type lån vil banken motta provisjonsinntekter frå selskapet. Ved utgangen av 2008 er det overført 162,2 mill. kroner til SpareBank 1 Boligkreditt AS. Tilsvarande beløp ved utgangen av 2007 var på 62,4 mill. kroner. Den gjennomsnittlege utlånsrenta var 7,65 %, tilsvarande for 2007 var 5,94 %. Bankkundane våre har ved utgangen av 2008 valutalån pål. 218 mill kroner. Dette er valutalån hovudsakleg i CHF (Sveits). VERDSETTING AV UTLÅN Låne- og garantiporteføljen er gjennomgått og vurdert i samsvar med retningslinjene frå Kredittilsynet. Talet på misleghald og tapsutsette engasjement har auka markant mot slutten av året. Individuell nedskriving kjem fram etter at alle næringsengasjement over eit bestemt nivå har vorte grundig vurderte både nå og i den nærmaste framtida, og vurdering av dei sikringsobjekt banken har. I tillegg er personmarknadskundar over eit bestemt nivå vurderte. Taps- og tapsavsetningar er i resultatrekneskapen bokført med 10,7 mill. kroner, som utgjer 0,34 %. Avsetningar for individuelle tap er på 12,0 mill. kroner, og utgjer 0,46 % av brutto utlån. Tilsvarande for gruppeavsetningar er 25,3 mill kroner og 0,96 %. Samla blir dette 37,2 mill. kroner, som er 1,19 % av brutto utlån. I berekninga av gruppeavsetningar for utlån og garantiar er det tatt utgangspunkt i et breitt erfaringsmateriale som er bygd inn i porteføljestyringssystem utvikla for SpareBank 1 Gruppen. Denne modellen er ein kombinasjon basert på historiske tal fordelt på hovudgrupper innafor BM, i tillegg til PM og antatt restløpetid på utlån. Desse to modellane er deretter samanlikna, og gruppeavsetningar er bokførte i samsvar med retningslinjene som vart nedfelte i Ved vurderinga er det blant anna tatt omsyn til samanlikningstal mot andre bankar i tilsvarande gruppe. Det vil seia for dei to siste åra i gruppa 3-9

9 10 milliardar og for tidlegare år gruppa 1-3 milliardar. Pr har vår bank 0,96 % i samla avsetning mot andre bankar 0,28 %, pr tilsvarande 1,04 % mot 0,28 %. Styret har vurdert utviklinga i siste halvdel av 2008 inklusiv utviklinga i misleghald, og meiner at den samla avsetninga i banken framleis er tilfredsstillande, der det er tatt omsyn til at banken jamt over har større tapsføringar enn andre sparebankar i same storleik (sjå avsnitt over), fordi banken alltid har tatt eit større samfunnsansvar. Styret meiner at det er etablert gode, interne kontrollrutinar. INNSKOT IInnskot frå kundar utgjer 1 838,1 mill. kroner, som er ein auke på 103,9 mill. kroner, eller 6,0 %. Dei siste åra har det vore auke kvart år, men med svært varierande prosentdel. Den delen som omfattar større innskot, er aukande, men banken meiner å ha gode og fornuftige avtaler med dei største aktørane. Styret er klar over den likviditetsrisikoen som ligg i dei store innskota. Den gjennomsnittlege innskotsrenta var på 4,75 %, tilsvarande for 2007 var på 3,44 %. VERDIPAPIR Behaldninga av verdipapir utgjer til saman 207,7 mill. kroner, fordelt med 138,6 mill. kroner klassifisert som handelsportefølje og 69,1 mill. kroner som anleggsportefølje. I sistnemnde beløp er inkludert strategiske investeringar med bokført verdi av aksjar i Samarbeidene Sparebanker AS med 44,2 mill. kroner, Sparebank 1 Boligkreditt AS 13,6 mill. kroner, Sparebank 1 Eiendomsinvest AS 2,8 mill. kroner, Samarbeidende Sparebanker Bankinvest AS 2,2 mill. kroner og Samarbeidende Sparebanker Utvikling DA med 0,5 mill. kroner. Behaldninga av verdipapir er ved utgangen av 2008 nedskrivi med samla 19,1 mill. kroner, medan den ved utgangen av 2007 hadde ein meirverdi med samla 10,8 mill. kroner. Endringa i 2008 er dermed på heile 29,9 mill. kroner, som er belasta resultatrekneskapen. Plasseringar i verdipapir ligg innafor grensene styret har sett. Styret får kvartalsvis rapportar over verdipapirporteføljen der bokført verdi, marknadsverdi og renterisiko går fram. at nedskrivinga kan reverserast. Styret grunngir dette blant anna med at banken har sørgt for å ha tilstrekkeleg funding. Salg av handelsporteføljen er dermed ikkje påtrengjande, og dersom det blir vurdert som fornuftig, kan banken bli sitjande med behaldninga av obligasjonar til forfall. Styret meinte tidlegare år at verdipapira ikkje hadde nokon vesentleg risiko, men at situasjonen har endra seg med finanskrisa. EIGENKAPITAL OG KAPITALDEKNING Etter at årets underskot er dekt frå bankfondet, utgjer eigenkapitalen 317 mill. kroner. Eigenkapitalen er fullt og heilt opptente overskot og gir ein eigenkapitalprosent på 9,98, rekna ved utgangen av året, mot 10,57 % ved førre årsskiftet. Innteninga har dermed ikkje vore tilstrekkeleg til å oppnå målsettinga i strategiplanen. Kapitaldekning ved årsskiftet utgjer 15,92 %, som framleis er godt over minstekravet frå styresmaktene på 8 %. INNSKOT MÅLT MOT UTLÅN Innskotsauken har vore større enn utlånsauken og dermed har innskotsdekninga auka frå 67,15 % til 70 % i løpet av FUNDING ELLES Behov for funding elles er dekt gjennom innskot frå andre finansinstitusjonar og gjennom opptak av obligasjonslån. Forfallsstruktur går fram av note 20. Banken hadde forfall på 250 mill. kroner av obligasjonsgjeld i november Finansuroa førte med seg mykje arbeid med refinansieringa, og margintillegget til referanserenta vart også langt høgare enn den banken tidlegare har betalt. Refinansieringa førte med seg eit samla tilbakekjøp av eigne obligasjonar på 234 mill. kroner. Eigne obligasjonar er netto bokført til innkjøpskost. Mottatte oppgåver viser at banken ved eit eventuelt salg har ein urealisert gevinst på desse papira. Delen av funding med løpetid over 12 månader utgjer nå 75 %. Ved førre årsskiftet var den på 70 %. Banken har også kommitterte trekkrettar på 95 mill. kroner. Sjå note 10a. Bankaktiviteten når det gjeld finansielle instrument er avgrensa til å gjelde eigne posisjonar. Den totale eksponeringa og vurderinga av risiko blir jamleg gjennomgått. 10 Finanskrisa i haust har påført banken eit urealisert tap på verdipapir. Resultatføringa er urealisert tap, og styret håpar situasjonen vil normalisere seg, og

10 Intern kontroll og risikostyring GENERELT SpareBank1 Lom og Skjåk har eit mål om å halde på ei moderat risikoeksponering. Det er viktig at banken er med på å stimulere til aktivitet og nyetableringar i sitt primærområde. Styret er innforstått med at dette kan føre med seg risiko i ulike engasjement, men totalt sett er denne satsinga eit samfunnsansvar som den lokale banken må ta. Styret har vedtatt prinsipp for risikostyring gjennom bankinstruksar, retningslinjer og intern kontroll. Styret blir heile tida orientert om utviklinga gjennom periodiske rapporteringar. Styret meiner at den operasjonelle og finansielle risikoen er under kontroll, og at banken blir styrd etter reglar som er gitt i lov, forskrifter og interne retningslinjer. BASEL II Med verknad frå vart det internasjonale regelverket for risikostyring og kapitaldekning sett i kraft. Eit samarbeidsprosjekt mellom bankar i Samarbeidende Sparebanker AS (deleigar i SpareBank 1 Gruppen) resulterte i eit eige bereknings- og rapporteringssystem for å dekkje både pilar I og pilar II (ICAAP). Banken har i 2008 føretatt ei samordning av si risikostyring mellom internkontroll forskrift og ICAAP. Berekningane tar nå utgangspunkt i kor mykje kapital banken må ha for å dekkje den risikoen den er eksponert for. KREDITTRISIKO Kredittrisiko er knytt til tap på utlån eller garantiar til kundar, i tillegg til tap på plassering i verdipapir med mindre solide utferdarar. Banken har etablert standardiserte rutinar for kredittgjeving, etablert fullmaktstruktur, nyttar kredittkomité og har tatt i bruk eit nytt system for risikoklassifisering av utlån. Den økonomiske vurderinga av kundane i risikomodellen er basert på objektive kriterium, medan sikkerheitsdekninga framleis baserer seg på skjønn. Ved alle nye engasjement blir det lagt stor vekt på betalingsevne og sikkerheit hos kunden. Alle nye lån blir lagt fram/referert for styret. Med bakgrunn i forskriftene frå Kredittilsynet og interne retningslinjer gjennomgår banken tidvis sin utlånsportefølje for å identifisere moglege tapsutsette engasjement. For bedriftsmarknaden blir utviklinga følgt i summane for dei enkelte risikogruppene samtidig som enkeltengasjement blir vurdert separat. Personkundane er ikkje identifiserte i risikomodellen som blir nytta. Derfor blir det framleis gjennomført vurderingar av større engasjement innafor denne sektoren. Styret meiner at utlånsveksten dei seinare åra i seg sjølv representerer ein auka tapsrisiko. Utviklinga i siste halvdelen av 2008 vil klart auke tapsrisikoen i bankporteføljen. Banken har vore restriktiv og i hovudsak stilt krav om tilleggssikring ved etablering av personkundeforhold. Tapa banken har hatt i personmarknaden, har historisk sett vore heller små, men styret vurderer det slik at endringar innafor arbeidsmarknad og bustadprisar gjer tapsrisikoen større. Auken av misleghald og elles tapsavsette engasjement indikerer også ein viss risiko for auka tap i bedriftsmarknaden. Utover dei generelle kommentarane til person- og bedriftsmarknaden vurderer styret det slik at strukturendringar både i landbruksnæringa og byggjebransjen gir auka bransjerisiko. Samla vurderer styret kredittrisikoen som moderat framleis. Styret meiner at banken har god kontroll med engasjementa. VALUTARISIKO Banken har liten aktivitet i valutahandel, men har utlånsgaranti for kundar overfor SpareBank 1 Midt-Norge, DnBNor og Swedbank. Garantiane for valutalån går inn i den ordinære engasjementsvurderinga, og kommentarar knytte til utlån er derfor dekkjande også for risikoen som ligg i valutalån. Utviklinga av valutaene som er nytta, har gitt negativt utslag for kundane, og dermed også for bankgarantiane. Styret meiner likevel at restsaldo på dei aktuelle valutagarantiane framleis er tilfredsstillande dekt av den pantesikringa banken disponerer. RENTE-/KURSRISIKO Renterisikoen blir sett på som liten, da delen av lån eller innskot med fast rente i banken er avgrensa i omfang. Renterisiko på verdipapir er knytt til obligasjonsbehaldning. Renterisikoen i obligasjonsporteføljen blir følgt heile tida. Styret reknar den totale renterisikoen for å vera moderat. Behaldninga av omløpsaksjar og grunnfondsbevis er eksponert for kursrisiko. Likevel vurderer styret denne risikoen til å vera avgrensa, da denne behaldninga er av mindre omfang. Kursrisiko knytt til anleggsaksjar og strategiske investeringar er også til stades, men styret vurderer denne risikoen for å vera moderat. Situasjonen ved årsskiftet er at fleire av dei strategiske investeringane har ein monaleg meirverdi samanlikna mot bokførte beløp. LIKVIDITETSRISIKO Likviditetsrisikoen i banken er primært knytt opp til behovet for ekstern funding på grunn av auken i utlån. Overføringa av bustadlån til SpareBank 1 11

11 12 Boligkreditt har redusert behovet for eiga opplåning i marknaden, og er dermed med på å redusere likviditetsrisikoen. Det er dagleg oppfølging av likviditet målt mot kjente svingingspunkt. Målsettinga om samansetting av balanse og forfallsstruktur på obligasjonslån, saman med etablerte trekkrettar, gjer at styret framleis meiner å ha ein kontrollert og moderat risiko. STRATEGISK RISIKO SpareBank 1 Lom og Skjåk merka også større konkurranse, sjølv i primærmarknaden sin. Sparebankgiganten DNB Nor er vår største konkurrent. Innan alternative spareformer/plasseringar har Acta frå tid til annan informasjonsmøt i vårt område. Måten vi driv bank på, og ikkje minst vår desentraliserte beslutningsprosess er eit godt konkurransefortrinn. Tilsette PERSONALET Ved utgangen av 2008 har SpareBank 1 Lom og Skjåk 40 tilsette ved dei tre kontora. Dette utgjer til saman 38 årsverk. I tillegg har banken ein vaktmeister/reinhaldar i deltidsstilling ved banken i Bismo. Dette er viktige arbeidsplassar som gir store ringverknader i kommunane våre. Vi lever i ei tid med raske endringar både i samfunnet rundt oss og i banknæringa, noko som krev stor innsats for å løyse nye oppgåver. Banken har dyktige medarbeidarar som står på for arbeidsgivaren sin. I 2008 har også mange av dei tilsette tatt utdanning for å ha kompetanse til å møte nye utfordringar. Styret set stor pris på innsatsen til dei tilsette i banken. LIKESTILLING Dei banktilsette fordeler seg med 21 kvinnelege og 19 mannlege. Alle våre tilsette har like moglegheiter til utdanning, arbeid og fagleg utvikling. Leiargruppa i banken består etter omorganiseringa i 2007 av tre menn og to kvinner. I styret sit fire menn og to kvinner. ARBEIDSMILJØ Sjukefråværet var i 2008 på 9,0 % mot 3,9 % året før. Langtidsfråvær gir eit stor utslag i statistikken for Det har ikkje vore arbeidsuhell knytt til verksemda i Verneombodet gjennomfører årleg kartlegging av det interne arbeidsmiljøet i banken saman med leiinga. Resultatet blir nytta som grunnlag for å setja i verk eventuelle utbetringar. Denne runda vart gjennomførd på alle tre kontora 12. november Styret meiner at banken har eit godt og positivt arbeidsmiljø, til glede for den enkelte medarbeidaren, kundane og banken. Ytre miljø Banken driv ikkje verksemd som ureinar det ytre miljøet. Det er i dag forholdsvis stor semje om at ein over heile verda må setja inn tiltak mot menneskeskapte miljø- og klimaendringar. Dette er endringar som over tid vil gi dårlegare livskvalitet for menneske på heile jordkloden. At vi er ei næring som i liten grad påverkar miljøet negativt, forhindrar ikkje at vi bør ta desse utfordringane på alvor. SpareBank1 Lom og Skjåk har starta med å kartleggje eigne klimautslepp for å sjå korleis bankverksemda påverkar miljøet. Vi vil deretter vurdere tiltak som kan redusere energiforbruket og utsleppa av klimagassar. Vi har derfor engasjert Co2 Fokus til å utarbeide ein klimarekneskap. SpareBank 1 Lom og Skjåk vil utarbeide tiltak som kan fremje miljøriktig åtferd både hos oss og kundane våre. SpareBank1 alliansen SpareBank 1-alliansen har som formål å skaffe og levere konkurransedyktige finansielle tenester og produkt, samt å ta ut stordriftsfordelar i form av lågare kostnader og/eller høgare kvalitet. Alliansen bidrar på denne måten til at privatpersonar og bedrifter opplever lokal forankring, dugleik og ein enklare kvardag. Vidare skal alliansen bidra til å sikre verdiskapinga i bankane til glede for eigen region og bankeigarane. SpareBank 1-bankane driv alliansesamarbeidet og utvikling av fleire produktselskap gjennom dei felleseigde selskapa SpareBank 1 Utvikling DA og holdingselskapet SpareBank 1 Gruppen AS. SpareBank 1 Gruppen er eigd av SpareBank 1 SR- Bank (19,89 %), SpareBank 1 Nord-Norge (19,89 %), SpareBank 1 SMN (19,89 %), Sparebanken Hedmark (11,14 %), Samarbeidende Sparebanker AS (19,89 %) (16 sparebankar på aust- og nordvestlandet), samt Landsorganisasjonen/fagforbund tilknytt LO (9,29 %). SpareBank 1 Gruppen AS eig 100 % av aksjane i SpareBank 1 Livsforsikring, SpareBank 1 Skadeforsikring AS, Bank 1 Oslo AS, ODIN Forvaltning AS, SpareBank 1 Medlemskort AS og SpareBank 1 Gruppen Finans Holding AS samt 75 % av aksjane i Argo Securities AS og 24,5 % av

12 aksjane i First Securities AS. SpareBank 1 Gruppen Finans Holding AS eig 90 % av aksjane i Actor Fordringsforvaltning AS og 100 % av aksjane i SpareBank 1 LTO AS. SpareBank 1 Gruppen AS er i tillegg deltakar i SpareBank 1 Utvikling DA. SpareBank 1 Gruppen har også administrativt ansvar for samarbeidsprosessane i SpareBank 1- alliansen, der teknologi, merkevare, kompetanse, felles prosessar/utnytting av beste praksis og innkjøp står sentralt. Alliansen driv også utviklingsarbeid gjennom tre kompetansesenter innafor Læring (Tromsø), Betaling (Trondheim) og Kreditt (Stavanger). SpareBank 1-bankane deltar i stor utstrekning i utviklingsarbeidet på fellesarenaen. Dei viktigaste prosjekta innafor SpareBank 1-alliansen har i 2008 vore utvikling av ny kredittløysing, modernisering av sjølvbetjente løysingar, samt effektivisering av arbeidsflata til rådgivarane. SpareBank 1-alliansen har inngått eit langsiktig strategisk samarbeid med EDB Business Partner ASA om levering og utvikling av kjernebankløysing. Eigedomsmeklar Banken er deleigar i Lunde og Langli Eiendomsmegling A/S med 24,16 %. Selskapet er medlem av Eiendomsmegler 1, og vi meiner vårt eigarskap gir synergieffektar på andre finansprodukt. Bransjen fekk seg ein kraftig knekk i 2008, med fall i bustadprisane og langt lågare aktivitet. Omsetninga gjekk ned frå kr 10,7 mill. kroner i 2007 til kr 9,6 mill. kroner i Resultatet vart negativt med 0,1 mill. kroner mot eit overskot i 2007 på 1,1 mill. kroner. Lom og Skjåk sparebanks næringslivsfond Næringslivsfondet i banken har ein grunnkapital på kr Formålet til fondet er å styrke næringslivet i distriktet. Avkastninga på kapitalen kan nyttast til prosjekt og forarbeid for nyetableringar. Vidare kan den nyttast til å styrke eksisterande bedrifter med tilskot til produktutvikling, konsulenttenester, opplæring og marknadsføring. Pågangen varierer noko frå år til år, men det er kvart år mange kvalifiserte som søkjer om midlar. Framtida Den finansielle og realøkonomiske krisa vil halde fram i Vi satsar på å styrke rådgivarkorpset til banken og tilset to nye PM-rådgivarar. Banken ønskjer å vera godt rusta den dagen vi har lagt krisa bak oss. I budsjettet for 2009 legg vi til grunn ei offensiv satsing i heile bankorganisasjonen. Banken forventar god utvikling i Det er lagt opp til moderat vekst i utlån, sterkare satsing på forsikring, plasseringsprodukt og betalingsformidlingsprodukt. Provisjonsinntektene frå desse produkta blir enda viktigare framover. Resultatet bør opp i 28 mill. kroner etter tap og skatt ved ein forvaltningskapital på 3,3 milliardar kroner. Vi reknar med å ha ein portefølje i SpareBank 1 Boligkreditt på ca. 200 millionar kroner, og at kundane våre har valutalån på ca. 230 millionar kroner. Dette er beløp som ikkje er med i den tradisjonelle forvaltningskapitalen. Banken skal også i 2009 framstå som lønnsam og bidra til verdiskaping for tilsette, kundar og lokalsamfunn. Vi er ein moderne bank som alltid er nær kunden. Vår visjon er for deg. Den er krevjande å etterleva, men målsettinga er klar. Takk til forretningskontaktar, tillitsvalde og tilsette Styret takkar forretningskontaktar, tillitsvalde og tilsette for godt samarbeid i Banken har stor oppslutning av både gamle og nye kundar. Solid innsats i alle ledd i organisasjonen gir eit godt utgangspunkt for inneverande år. Lom, den 12. februar 2009 Sevald Sperstad Styreleiar Hans Kristen Skamsar Anne Wangen John Nyland Ingvard Olstad Arne Henning Falkenhaug Adm. banksjef 13

13 Tilsette ved avdeling Bismo. Frå venstre: Kjellaug Bismo Vangsbakken, Ragnar Storlien, Kristin Resvoll, Paul Håvard Skotte og Randi Skjåkødegard. Ikkje til stades Annfrid Aaboen, Amund Teigen og Elin Forberg Hosarøygard. Avdeling Vågå. Frå venstre: Anne Haugen, Trude Mork, Wenche Ritha Wilhelmsen og Per Morten Kleppe. 14 Daglegbank Lom. Frå venstre: Kari Kroken, Ingvard Olstad, Unni Høiby, Frida Risheim Hjeltar, Ingebjørg Tidemansen og Astrid Merette Holø. Dei andre i Daglegbank Lom er Britt Sperstad, Torgeir Sørhage, Ingvar Kolden og Oddveig Moen Nordal.

14 Personmarknaden i Lom. Frå venstre: Svein Garmo, Sveinung Tykket, Laila Rusten, Pål Åge Sjurgard, Thomas Øyberg og Rune Teigen. Ikkje tilstades: Ola Risheim. Bedriftsmarknaden i Lom. Frå venstre: Nils Arne Haugen, Ragnhild Tråstad, Per Bjarne Forberg, Rune Torkveen, Mona Aabakken og Ingvar Kringlethaugen. Internfunksjonar. Frå venstre: Yvonne Nyhus, Odd Egil Øyen, Ivar Odden, Kari Sofie Kvalheim, Grethe Bakke Eggen og Kjell Ola Haugen. 15

15 Resultatrekneskap pr driftsår (tal i 1000 kr) Note Renteinntekter og liknande inntekter Renter og liknande inntekter av utlån til og fordringar på kredittinstitusjonar Renter og liknande inntekter av utlån til og fordringar på kundar (1a) Renter og liknande inntekter av sertifikat, obligasjonar og andre renteberande verdipapir Andre renteinntekter og liknande inntekter Sum renteinntekter og liknande inntekter Rentekostnader og liknande kostnader Renter og liknande kostnader på gjeld til kredittinstitusjonar Renter og liknande kostnader på innskot frå og gjeld til kundar Renter og liknande kostnader på utferda verdipapir Andre rentekostnader og liknande kostnader Sum rentekostnader og liknande kostnader Netto rente- og kredittprovisjonsinntekter Utbytte og andre inntekter av verdipapir med variabel avkastning Inntekter av aksjar, andelar og andre verdipapir med variabel avkastning Inntekter av eigarinteresser i tilknytta selskap Sum utbytte og andre inntekter av verdipapir med variabel avkastning Provisjonsinntekter og inntekter frå banktenester Garantiprovisjon Andre gebyr og provisjonsinntekter (3) Sum provisjonsinntekter og inntekter frå banktenester Provisjonskostnader og kostnader ved banktenester Andre gebyr og provisjonskostnader Sum provisjonskostnader og kostnader ved banktenester Netto verdiendring og gevinst/tap på valuta og verdipapir som er omløpsmidlar Netto verdiendring og gevinst/tap på sertifikat, obligasjonar og andre renteberande verdipapir Netto verdiendring og gevinst/tap på aksjar og andre verdipapir med variabel avkastning Netto verdiendring og gevinst/tap på valuta og finansielle derivat Sum netto verdiendring og gevinst/tap på valuta og verdipapir som er omløpsmidlar Andre driftsinntekter Driftsinntekter faste eigedomar Andre driftsinntekter Sum andre driftsinntekter Netto andre driftsinntekter Sum driftsinntekter Lønn og generelle adminstrasjonskostnader Lønn m.v Lønn (4) Pensjonar (17) Sosiale kostnader Adminstrasjonskostnader Sum løn og generelle adminstrasjonskostnader Avskrivingar m.v. av varige driftsmidlar og immatrielle eigedelar Ordinære avskrivingar (9) Sum avskrivingar m.v. av varige driftsmidlar og immatrielle eigedelar Andre driftskostnader Driftskostnader faste eigedomar Andre driftskostnader (16) Sum andre driftskostnader Sum driftskostnader Driftsresultat før tap Tap på utlån, garantiar m.v. Tap på utlån (1b) Tap på garantier m.v Sum tap på utlån, garantiar m.v Nedskriving/reversering av nedskriving og gevinst/tap på verdipapir som er anleggsmidlar Gevinst/tap (gev. neg. verdi/tap pos. verdi) Sum nedskriving/reversering av nedskriving og gevinst/tap på verdipapir som er anleggsmidlar Skatt på ordinært resultat (13) Resultat av ordinær drift etter skatt Resultat for rekneskapsåret Overføringar og disponeringar Disponeringar: Overført fra sparebanken sitt fond Overført til sparebanken sitt fond Overført til gåvefond og/eller gåver 300 Sum overføringar

16 Pr (tal i 1000 kr) Note Eigedelar Kontantar og fordringar på sentralbankar Utlån til og fordringar på kredittinstitusjonar Utlån til og fordringar på kredittinstitusjonar utan avtala løpetid eller oppseiingsfrist Utlån til og fordringar på kredittinstitusjonar med avtala løpetid eller oppseiingsfrist Sum netto utlån til og fordringar på kredittinstitusjonar (10) Utlån til og fordringar på kunder Kasse-/drifts- og brukskredittar Byggjelån Nedbetalingslån (8) Sum utlån før nedskrivingar (1,2) Nedskriving på individuelle utlån (1b) Nedskriving på grupper av utlån (1b) Sum netto utlån og fordringar på kunder Sertifikat, obligasjonar og andre renteberande verdipapir med fast avkasting Utferda av andre: Sertifikat og obligasjonar (7,8,10) Sum sertifikat, obligasjonar og andre renteberande verdipapir med fast avkasting Aksjar, andelar og andre verdipapir med variabel avkasting Aksjar, andelar og grunnfondsbevis (5) Andeler i ansvarlege selskap, K/S m.v. (5) Sum aksjar, andelar og andre verdipapir med variabel avkasting Eigarinteresser i tilknytte selskap Eigarinteresser i andre tilknytte selskap (5,6) Sum eigarinteresser i tilknytte selskap Immaterielle eigedelar Utsett skattefordel (13) Sum immaterielle eigedelar Varige driftsmidlar Maskiner, inventar og transportmidlar (9) Bygningar og andre faste eigedomar (9) Sum varige driftsmidlar Andre eigedelar Andre eigedelar Sum andre eigedelar Forskotsbetalte ikkje påløpte kostnader og opptente ikkje mottekne inntekter Opptente ikkje mottekne inntekter Forskotsbetalte ikkje påløpte kostnader Overfinansiering av pensjonsplikter (17) Andre forskotsbetalte ikkje påløpte kostnader Sum forskotsbetalte ikkje påløpte kostnader og opptente ikkje mottekne inntekter Sum eigedelar Balanse pr Gjeld og eigenkapital Gjeld: Gjeld til kredittinstitusjonar Lån og innskot frå kredittinstitusjonar med avtala løpetid eller oppseiingsfrist Sum gjeld til kredittinstitusjonar Innskot frå og gjeld til kundar Innskot frå og gjeld til kundar - utan avtala løpetid (10) Innskot frå og gjeld til kundar - med avtala løpetid (10) Sum innskot frå og gjeld til kundar Gjeld stifta ved utskriving av verdipapir Sertifikat og andre kortsiktige låneopptak (10,20) Obligasjonsgjeld (10,20) Eigne ikkje-amortiserte obligasjonar Sum gjeld stifta ved utskriving av verdipapir Anna gjeld Anna gjeld (13) Sum anna gjeld Påløpte kostnader og mottekne ikkje opptente inntekter Avsetjingar for påløpne kostnader og forpliktingar Pensjonsforpliktingar (17) Spesifiserte avsetningar på garantiansvar Sum avsetjingar for påløpte kostnader og forpliktingar Sum gjeld Eigenkapital Opptent eigenkapital Sparebanken sitt fond (14) Sum opptent eigenkapital Sum eigenkapital Sum gjeld og eigenkapital Postar utanom balansen: Betinga forpliktingar Garantiar (11) Pantstillingar (18) 0 0 Derivat (19) 0 0 Lom, 31. desember februar I styret for Lom og Skjåk Sparebank Sevald Sperstad Hans Kristen Skamsar John Nyland Anne E. Wangen Ingvard Olstad Arne Henning Falkenhaug Odd Egil Øyen Formann Adm. banksjef Økonomisjef 17

17 Noter til rekneskap og balanse GENERELLE REKNESKAPSPRINSIPP Årsoppgjeret til banken er utarbeidd i samsvar med gjeldande lover og vedtekter for sparebankar og god rekneskapsskikk. Det er under den einskilde note til rekneskapen gjort greie for nytta rekneskapsprinsipp for dei aktuelle rekneskapspostane med tilvising til dei einskilde postane. Alle tal er oppgjevne i kr dersom det spesifikt ikkje er nemnt noko anna. 1a. VURDERING OG VERDSETJING AV ENGASJEMENT PRINSIPP FOR VERDSETJING AV ENGASJEMENT Utlån blir bokført til nominell verdi redusert med foretekne nedskrivingar. Nedskrivningar blir gjort når det må påreknast at debitor ikkje vil vera i stand til å innfri forpliktingane sine og det heller ikkje kan forventast at pant/annan tryggleik vil dekkje lånet ved ein eventuell realisasjon. Ved vurderingar blir det også lagt vekt på den generelle økonomiske stillinga til kunden. Før kvart kvartalsskifte blir vesentlege næringsengasjement i dei to høgste risikoklassene gjennomgått med omsyn til eventuell nedskriving. Det same gjeld vesentlege engasjement på taps- og misleghaldsrapporten. Andre vesentelege engasjement elles er gjennomgått uavhengig av risikoklasser. For personmarknaden er det gjort ein gjennomgang av vesentlege engasjement som ikkje er med på taps- og misleghaldsrapporten. Utlån som er vurdert for eventuell individuell nedskriving, er ikkje teke med i grunnlaget ved vurdering av gruppeavsetjingar. PRINSIPP FOR VURDERING AV MISLEGHALDNE ENGASJEMENT Eit engasjement blir vurdert som misleghalde når restanser ikkje er dekt innan 90 dagar etter forfall, eller når overtrekk på rammekreditt ikkje er dekt som avtala innan 90 dagar etter at rammekreditten vart overtrekt. PRINSIPP FOR Å STOPPE INNTEKTSFØRING AV OG ATTENDEFØRING AV RENTER O.L. Når vurdering av engasjement nemnd over, både misleghaldne og ikkje misleghaldne, fører til at banken gjer ei individuell nedskriving, blir inntektsføring av renter, provisjon og gebyr på heile eller delar av det tapsutsette engasjementet, vurdert stoppa. Samstundes blir tidlegare inntektsførte renter, provisjonar og gebyr for inneverande år vurdert attendeført. 1b. TAPSOVERSIKT MISLEGHALDNE LÅN OG GARANTIAR Mill. kroner Sum misleghaldne lån (før individuelle nedskrivingar) 86,2 25,4 26,3 23,0 35,4 Netto misleghaldne lån (etter individuelle nedskrivingar) 83,9 23,2 22,8 20,2 28,6 Øvrige tapsutsette lån (før individuelle nedskrivingar) ,8 11,4 40,6 26,3 Netto tapsutsette lån (etter individuelle nedskrivingar) 36,0 6,0 9,5 27,8 11,2 TAPSAVSETJINGAR INDIVIDUELLE NEDSKRIVINGAR PÅ UTLÅN OG GARANTIAR Individuelle nedskrivingar på utlån Amortisering Individuelle nedskrivingar på utlån konstaterte tap i perioden,der det tidlegare er gjort individuelle nedskrivingar auka individuelle nedskrivingar i perioden nye individuelle nedskrivingar i perioden attendeføring av individuelle nedskrivingar i perioden Individuelle nedskrivingar Nedskrivingar på grupper av utlån Nedskrivingar på grupper av utlån /- Endring i nedskriving på grupper av utlån i perioden Nedskrivingar på grupper av utlån KOSTNADSFØRTE TAP I PERIODEN Endring i individuelle nedskrivingar på utlån i perioden inkl.amortisering + garantiar Endring i nedskrivingar på grupper i perioden Konst. tap som det tidlegare år er gjort individuelle nedskrivingar for Konst. tap som det tidlegare år ikkje er gjort individuelle nedskrivningar for Inngang på tidlegare konstaterte tap i perioden Tapskostnader i perioden UTLÅN OG GARANTIAR - TAPSAVSETJINGAR FORDELT PÅ NÆRINGAR Mill. kroner Brutto utlån og saldo Garantiar Potensiell eksponering på rammekredittar ved t.d. trekkrettar Lønnstakarar 1 771, ,0 67,3 14,3 214,9 209,8 Primærnæring 238,6 245,5 29,6 0,7 55,4 54,5 Industri 49,2 50,6 15,7 9,5 21,3 27,8 Bygg/anlegg/kraft 113,7 109,1 24,8 15,5 68,0 65,3 Handel 137,3 132,1 21,1 11,8 53,3 54,7 Service og personleg tenesteyting 315,1 302,1 99,3 49,8 83,2 75,2 Totalt 2 625, ,4 257,8 101,6 496,1 487,3

18 Misleghaldne engasjement Tapsutsette engasjement Individuelle nedskrivingar Nedskrivingar på grupper på utlån og garantiar av utlån og garantiar Lønnstakarar 30,9 12,0 0,0 0,3 1,0 1,6 7,6 4,9 Primærnæring 10,5 6,8 0,0 0,0 1,0 0,4 2,4 0,0 Industri 1,1 0,0 0,0 8,1 0,0 3,7 3,0 9,9 Bygg/anlegg/kraft 8,8 2,5 41,1 0,8 8,8 0,6 3,5 2,8 Handel 23,7 0,0 0,0 0,7 0,0 0,1 5,4 0,0 Service og personleg tenesteyting 11,2 4,1 4,6 0,9 1,2 1,8 3,3 8,1 Garantiar 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 1,2 Totalt 86,2 25,4 45,7 10,8 12,0 8,2 25,2 26,9 Potensiell eksponering av trekkrettar er definert som totale innvilga rammekredittar Resultatført rente på utlån der det er gjort nedskriving UTLÅN, KREDITTAR OG GARANTIAR - RISIKOKLASSIFISERING Banken nyttar scoringsmodell som er tilpassa nye Baselkrav for kredittvurdering, der alle konti som representerer ein kredittrisiko, er handsama. Modellen klassifiserer objektive forhold, som økonomi m.m., hjå kundar med utgangspunkt i forventa sannsynleg misleghald innafor 11 risikoklasser frå A til I. Misleghalde engasjement blir klassifisert i gruppe J og nedskrivne i gruppe K. Tryggleikar blir klassifisert i 7 risikoklasser, der 1 er best og 7 er dårlegast. I klasse 1 er etablerte tryggleikar over 120 % av engasjementstorleiken. Det er nedtrapping med 20 % pr. klasse ned til klasse 7, som er blancolån. I klasse 7 inngår også til kvar tid engasjement som ikkje er ferdigstilte i depotkontrollen. Når engasjement er ferdige i depotkontrollen, vil det gjennomgåande gje betre tryggleik enn klasse 7. Andel frå klasse 7 inngår i alle risikogrupper. Tabellen blir deretter samanstilt i 5 risikoklasser, i tillegg til gruppe for misleghaldne/nedskrivne. Kreditthandsamingssystemet til banken legg til grunn den same modellen som risikoklassifikasjonen byggjer på. Systemet kjem med forslag til pris på produktet, ein pris banken har intensjon om å leggje til grunn ved avtale med kundane. Forventa tap for PM er truleg marginale i forhold til renteinntektene. Dette vil også gjelde BM i gruppene Svært låg til Middels risiko. Tap i risikogruppene Høg til Svært høg er forventa å vera monaleg mindre enn renteinntektene i gruppene. Beløp i gruppa Svært låg risiko har prosentvis reduksjon sidan siste årsskifte og gruppa låg risiko er uendra. Middels risiko viser prosentvis auke og svært høg uendra. Gruppa misleghalde og nedskrivne viser ein prosentvis auke, og dette kjem i hovudsak frå engasjement vi meiner det er teke høgde for i nedskriving på enkeltengasjement. Vi har fokus på arbeidsrutinar og depot i samsvar med oppdaterte retningsliner for kredittområdet. Banken meiner at porteføljen generelt er av god kvalitet. Fordelinga innanfor dei enkelte gruppene, gjer at den totale risikoeksponeringa i banken framleis blir vurdert som låg. SpareBank 1 Boligkreditt driv som kredittforetak etter konsesjon frå Kredittilsynet og er lokalisert i Stavanger. Hovudføremålet med foretaket er å sikre eigarane stabil og langsiktig finansiering til konkurransedyktige prisar. Lov med forskrifter som gjev foretaket høve til å utferda obligasjonar med fortrinnsrett, vart ferdigstilt juni SpareBank 1 Lom og Skjåk har ved utgangen av 2008 overført om lag 159,5 mill. kr i bustadlån til foretaket og beløpet er ikkje med i oversikta nedanfor. Eigarandelen til banken i SpareBank 1 Boligkreditt er ved årsskiftet 0,83 %. Risikogruppe i Nedbet. Nedbet. Kredittar Kredittar Garantiar Garantiar Sum Sum Individuell lån lån (saldo + (saldo + nedskr. trekkettar) trekkrettar) Svært låg Låg Middels Høg Svært høg Misleghaldne/nedskrivne Ikkje fordelt Totalt DEFINISJONAR PKT. 1b Konstaterte tap: Tap på engasjement som er konstatert ved konkurs, ved stadfesta akkord, ved utleggsforretning som ikkje har ført fram, ved rettskraftig dom, ved at institusjonen har gjeve avkall på engasjementet eller ein del av dette eller at engasjementet vert vurdert som tap av banken. Nedskriving på individuelle utlån: Avsetjing til dekning av pårekna tap på engasjement som på balansedagen er identifisert som tapsutsette. Nedskriving på grupper av utlån: Utlån og garantiar er gruppert mellom PM og nærare definerte grupper innafor BM. På bakgrunn av materiale m.a. av historisk konstaterte tap, blir gruppevise nedskrivingar utrekna i relevant modell. 2 a. UTLÅN FORDELT ETTER KOMMUNAR Lom 563,1 572,1 Skjåk 481,7 497,7 Vågå 418,2 361,5 Oslo/Akershus 564,7 541,8 Resten av landet 597,9 609,3 Sum 2 625, ,4 19

19 3. PRINSIPP FOR FØRING AV RENTER, GEBYR, PROVISJONAR M.M. Renter, gebyr og provisjonar blir teke inn i resultatrekneskapen etter kvart som desse blir tent opp som inntekter eller kjem til som kostnader. Forskotsbetalte inntekter og påløpte ikkje betalte kostnader blir periodisert og ført som gjeld i balansen. Opptente ikkje betalte inntekter blir inntektsførte og førte opp som eit tilgodehavande i balansen. Utbytte av aksjar blir inntektsført det året det blir motteke. Gebyr som er direkte betaling for utførte tenester, blir teke til inntekt når dei blir betalt. Etableringsgebyr blir periodisert i den grad dei overstig kostnadene ved etablering av kvart lån. SPESIFIKASJON AV PROVISJONAR OG GEBYR Betalingsformidling 8 674, ,0 Verdipapiromsetjing og forvaltning 3 564, ,7 Forsikring 2 631, ,7 Andre 60,4 107,1 Sum , ,4 4. OPPLYSNINGAR SOM VEDKJEM TILSETTE OG TILLITSMENN Talet på årsverk Samla utgifter til lønn og anna godtgjersle til teneste- og tillitsmenn i banken Av dette utgjer: Godtgjersle til forstandarskap Godtgjersle til kontrollnemnd fordelt slik: Ola Lund Tordis Brandsar 8 Kristian Hosar Kirsti Kolsøe Morken Godtgjersle til styre fordelt slik: Sevald Sperstad Anne Wangen Hans Kr. Skamsar Ingebjørg Tidemansen 3 16 John Nyland Anne Lise Marstein 2 4 Jostein Hole 0 3 Ragnhild Tråstad 17 4 Grethe Bakke Eggen 3 14 Ingvard Olstad 22 9 Banksjef Resultatført pensjonsopptening banksjef Honorar til ekstern revisjon inkl. mva Av dette rådgjeving inkl. mva Lån og garantiar til medlemmer av forstandarskapet Av dette formannen i forstandarskapet Lån og garantiar til kontrollnemnd fordelt slik: Ola Lund Sum engsjement til verksemder/personar der Lund har eigarinteresser eller er involvert Tordis Brandsar 462 Kristian Hosar Kirsti Kolsøe Morken 0 0 Lån og garantiar til styret fordelt slik: Sevald Sperstad Sum engsjement til verksemder/personar der Sperstad har eigarinteresser eller er involvert Anne Wangen Sum engsjement til verksemder/personar der Wangen har eigarinteresser eller er involvert Hans Kr. Skamsar Sum engsjement til verksemder/personar der Skamsar har eigarinteresser eller er involvert Ingvard Olstad John Nyland Sum engsjement til verksemder/personar der Nyland har eigarinteresser eller er involvert Lån til tenestemenn i banken Av dette banksjef Sum engsjement til verksemder/personar der banksjef har eigarinteresser eller er involvert Rentesubsidiar Subsidiekostnadene er ikkje bokførte og verkar på rentenettoen til banken. Banken har bonusavtale der alle tilsette blir behandla likt, dersom avtala vilkår blir nådd. Rente- og avdragsvilkår for leiaren i styret er som for andre kundar. Rente- og avdragsvilkår for adm banksjef er som for andre tilsette. 20

20 5. AKSJAR FINANSIELLE INSTRUMENT Finansielle instrument blir definerte til å omfatte finansielle eigedelar og gjeldspostar. Finansielle instrument på balansen omfattar aksjar, grunnfondsbevis, aksjefond m.v. samt obligasjonar og sertifikat. Det blir skilt mellom avtaler som inngår som ledd i eigenhandel for å oppnå forteneste ved prisskilnader og prisendringar og avtaler som inngår i den ordinære verksemda. Avtaler som inngår i førstnemde kategori utgjer handelsportefølje (trading), medan dei øvrige avtalene inngår i bankverksemda (sikringsforretningar). Handelsporteføljen blir vurdert til marknadsverdi pr Endringar i marknadsverdi blir ført netto til resultatrekneskapen som netto gevinst/tap. Handelsporteføljen er finansielle instrument som: - banken har for eiga rekning med sikte på vidare sal eller - for på kort sikt å dra fordel av pris- eller rentevariasjonar, og - sikring av slike posisjonar. Omløpsaksjar og grunnfondsbevis som er handelsportefølje, er vurdert til verkeleg verdi. Andre omløpsmidlar er vurdert til lågaste verdi av kostpris og kjent marknadsverdi. Anleggsporteføljen er vurdert til innkjøpskost. Dersom den verkelege verdien er vesentleg lågare enn innkjøpskost og fallet i verdi ikkje blir sett på som forbigåande, blir porteføljen skrivi ned til verkeleg verdi. HANDELSPORTEFØLJE Selskapets Talet på Kostpris Pålydande Marknadsverd aksjekapital aksjar beløp /bokført verdi Selskapsnamn Telenor ASA TGS Nopec Geophysic Storebrand Norsk Hydro ASA Orkla A Statoil ASA Yara International ASA ANDELAR I AKSJEFOND Odin Global SMB Odin Europa SMB Odin Finland Odin Norge Odin Offshore Odin Norden GRUNNFONDSBEVIS Sparebanken Rogaland Sparebanken Nord-Norge Totens Sparebank Sparebanken Øst Sparebanken Møre Sparebanken Midt Norge Sparebank1 Rygge-Vaaler SUM HANDELSPORTEFØLJE Endring i verdiregulering utgjer minus , og er i sin heilskap ført over resultatrekneskapen. ANLEGGSAKSJAR: Selskapets Talet på Bokført Pålydande aksjekapital aksjar beløp beløp Tilknytta selskap: A/S Midtgard SpareBank1 Boligkreditt AS Næringshagen i Nord-Gudbrandsdal Sparebanken Regnskapskontor AS Lunde og Langli Eiendom Sum tilknytta selskap Andelar i ansvarleg selskap mv.: Samarbeidende Sparebanker Utvikling DA * Sum andelar i ans selskap mv Andre anleggsaksjar: Eiendomskreditt A/S Samarbeidende Sparebanker A/S Nordito AS Sikon Øst A/S SpareBank 1 Eiendomsinvest AS Samarbeidende Sparebanker Bankinvest ** Andre Sum andre anleggsaksjar SUM ANLEGGSAKSJAR Inngåande balanse Tilgang Avgang 388 Reversert nedskriving 0 Utgåande balanse Ingen av papira er børsnoterte. * Vår eigarandel utgjer 3,1 %. Resultatført andel for 2008 er bokført med kr 0. Selskapet er gjeldfritt. ** Investeringa er i felleskontrollert verksemd og bokført til kostpris. 21