Karen Anne Buljo. Sámegiella nubbingiellan. Boađe. Bargogirji 1

Transkript

1 Karen Anne Buljo Sámegiella nubbingiellan Boađe Bargogirji 1 Davvi Girji 2011

2 Dán girjjis lea kopiijaváldin gildojuvvon earret go dan maid lea lohpi njuolggadusaid mielde «Lov om opphavsrett til åndsverk», «Lov om rett til fotografi» ja «Avtale mellom staten og rettighetshavernes organisasjoner om kopiering av opphavsrettslig og beskyttet verk i undervisningsvirksomhet». Dáid njuolggadusaid rihkkun váidojuvvo. Sámediggi lea ruhtadan oahpponeavvu ráhkadeami ja almmuheami. Davvi Girji AS davvi@davvi.no Illustrašuvnnat: Liisa Helander Gráfalaš barggus vástida: Davvi Girji / Marit Anette Graven Romsdal Olggoža hábmen: Davvi Girji / Liisa Helander Olggoža govva: Kenneth Hætta Deaddilan: Arkmedia Bábir: Arctic Silk 130 g ISBN

3 Forord Boađe! Arbeidsbok 1 Denne arbeidsboken baserer seg på at du som elev skal kunne øve med tradisjonelle grammatikkoppgaver, men også øve deg på det språket du etter hvert skal kunne bruke utenfor klasserommet. Meningen er at du skal forstå hvordan grammatikk og ord fungerer i samisk. Derfor skal vi skynde oss langsomt, som det heter. Du skal gi deg tid til å jobbe med oppgavene i denne boken. Oppgavene knyttes til Boađe 1 elevbok 1. Arbeidsboken har både individuelle øvelser og par- og gruppeøvelser. Det er viktig at du bygger opp ditt eget ordforråd og grammatikkunnskaper. Derfor er det viktig at du gjør noen øvelser alene og repeterer øvelsene, gjentar de øvelsene gang på gang. Andre øvelser er fine å gjøre sammen med en annen elev eller i klassen. Fordi man skal fungere i og på et språk så er det viktig å øve sammen med andre. Alle delene i Boađe 1 terper på det språket du må mestre for å kunne bygge opp din egen kreative og personlige språkbeherskelse. Og det er nettopp det man for eksempel i et fotballag ønsker med spillerne sine: At alle skal utvikle seg og beherske spillet. Tenk deg at språket du skal mestre, er som et puslespill, kryssord eller kart. Ingen forventer at man skal begynne å løse vanskelige kryssord før man har funnet glede og styrke i å løse de enkle kryssordene først. Slik er det med språk også. Man begynner å bygge opp sin egen måte å kommunisere på. Husk at vi er forskjellige. Ikke bli stresset om sidemannen din forstår noe fortere enn du. Neste oppgave kan det være du som løser fortere enn sidemannen. Karen Anne Buljo

4 Ovdasánit Boađe! Bargogirji 1 Dát bargogirji galgá veahkehit du hárjehallat grammatihka, muhto maiddái hárjehallat dan giela maid galggat dađistaga geavahišgoahtit olggobealde klássalanja. Ulbmil lea ahte don ipmirdat movt grammatihkka ja sánit doibmet sámegielas. Danin ii gánnát doapmat. Don fertet buori áiggi bidjat dán girjji bargguide. Bargobihtát čuvvot Boađe! Ohppiidgirji 1:ža. Bargogirjjis leat barggut maid sáhtát okto bargat, nuppiin ohppiin dege olles klássain. Lea dehálaš ahte don hukset alccesat sátneriggodaga ja grammatihkkamáhtu. Danin lea buorre jus don okto hárjehalat ja geardduhat hárjehusaid. Muhtun hárjehusaid lea ávkkálaš bargat earáiguin ovttas vai buoremusat doaibmá gielas ja gielain. Boađe! Bargogirji 1:ža visot oasit galget leat dutnje veahkkin olahit giela maid fertet máhttigoahtit iežat hutkás giellamáhtu ovddideamis. Lea juste nu mo spábbačiekčanjoavkkus: Buohkat fertejit ovdánit ja máhttit spealu. Jurddaš mat ahte dat giella maid leat oahppame, lea dego bircospeallu, sátneruvttohas dege kárta. Ii oktage vuordde ahte galgá čoavdit váttis sátneruvttuid ovdal go bures máhttá čoavdit álkis sátneruvttuid álggos. Nie lea gielain maid. Olmmoš huksegoahtá vuogi mainna gulahallá. Muitte, mii leat máŋggaláganat. Ale huššagoađe jus nubbi oahppi ipmirda dan, maid don it ádde, dakkaviđe. Nuppi bihtá soaittát don ges áddet dakkaviđe. Karen Anne Buljo

5 Sisdoallu Sámegiella Oahpásnuvvat Logut Diibmu Ruossut rássut Sánit Beaivvit ja diibmu Almmuhusat Dálki Logut Riegádanbeaivi Biebmu Oaggut Mánut Beaivvit - Áiggit Deavdde skovi Bustávain sátni Jorgalit Sánit Leago mus? Sohka Dihtor Logut Diibmu Giella Máksit Lihtit Vearbbat Diftoŋggat Čuojahit Antonymat ja synonymat Máksit Bovdehus Maid don dajat? Virggit Ivnnit, biktasat ja čiŋat Luohti Lávlla Mus lea Lávlla Skuvllas Beaivvit Guovža ja rieban Gáhkkor Heavdni Diida Čuđit ja baján Árvádus Čále muitalusa Čále loguid Biebmosánit Eallit Skuvlasánit Borramušat Diida, sátnevájas ja hoahkan Geardduheapmi Sánit ja dajaldagat Maid oainnát? Lihkkolohku ja horoskohpa Juoga mii lea unni Yatzy Teakstaipmárdus Speallu Gean don oainnát? Biktasat Gean dát lea? Namat Mu bovssas lea Ráhkat gova Hutkka lávlaga Ovdanbuktin: Mu ruovttubáiki... 69

6

7 Sámegiella 1 a) Svar med hele setninger. Gos hállet sámegiela? Hvor mange språkgrupper har samisk? Hvilken språkgruppe er størst blant disse? Hva er en diftong? Hvor mange diftonger har samisk? Nevn samiske ord du kjenner til. á) Oversett. I Norge.... I Sverige.... I Finland.... I Russland.... Oahpásnuvvat 2 Svar med hele setninger. Se på eksempelet. Mii su namma lea? Su namma lea Bier Biehtár.... Gos son lea eret? Son lea Kárášjogas eret.... Mii su namma lea?.... Gos son lea eret?.... Mii su namma lea?.... Gos son lea eret?.... 7

8 Mii du namma lea?.... Gos don leat eret?... Mii su namma lea?.... Gos son lea eret?.... Man boaris son lea?.... Mii sudno namma lea?.... Gos soai leaba eret?.... Mii su namma lea?.... Man boaris son lea?... Mii su namma lea?.... Gos son lea eret?.... Mii su eamida namma lea?.... Mii su namma lea?.... Gii su isit lea?... Mii su namma lea?.... Gos son lea eret?.... Man boaris son lea?.... Gos son orru?.... 8

9 Gos Terje lea eret? Gos Paul-Ánte lea eret?... Paul-Ánte lea Romssas eret.... Son lea Romssas eret.... Gos Alissa lea eret? Gos Biera lea eret? Gos áhkku ja áddjá leaba eret?... Áhkku ja áddjá leaba Johkamohkis eret. Soai leaba Johkamohkis eret.... Gos Nina ja Hanne leaba eret? Giellaoahppu orrut mun orun don orut son orru å bo jeg bor du bor han/hun bor moai orro vi to bor doai orrubeahtti dere to bor soai orruba de to bor 9

10 3 Lag dine egne setninger. Bruk verbet orrut. Her er en rekke steder i lokativ som du kan bruke. gávpogis Barcelonas Deanus Guovdageainnus Norggas Suomas Ruoŧas Ruoššas i byen i Barcelona i Tana i Kautokeino i Norge i Finland i Sverige i Russland 4 Muntlig og skriftlig. Den ene spør og den andre svarer. Gii dá lea?... Leago son Deanus eret? Gii dá lea? Dá lea Kari.... Leago son Kárášjogas eret? A-a, son lea Deanus eret.... Orrugo Kari Kárášjogas? Jua, son orru Kárášjogas Orrugo son Kárášjogas? Veahkki Hjelp... Gii dá lea?.... Leago son Kárášjogas eret?.... Orrugo son Kárášjogas?.... Gii dá lea?... Leago son Olmmáivákkis eret?... Gos son orru?... 10