Det vert med dette kalla inn til / gjort kjent med møte i Kommunestyret

Transkript

1 Tokke kommune Møteinnkalling Til medlemene i Kommunestyret Det vert med dette kalla inn til / gjort kjent med møte i Kommunestyret Møtestad: Tokke kommunehus, Kommunestyresalen Dato: Tid: 18:00 Dersom De ikkje kan møte, ber ein om at De melder frå til sentralbordet snarast råd, tlf I samband med sak om kommunereformen vil prosessleiar for kommunereformen hjå Fylkesmannen i Telemark, Per Dehli innleie. I tillegg møter spesialrådgjevar Stein Elseth, Fylkesmannen i Telemark, samt sekreteriatsleiar for Vest-Telemark rådet Kjell Gunnar Heggenes og prosjektleiar for forstudien, Hans Kristian Lehmann. Dalen, den 17. februar 2015 Hilde Alice Vågslid Ordførar Siv Ella Bekk Konsulent

2

3

4 Saksliste Utvalssaksnr RS 15/1 Innhald Referatsaker Kommunale og fylkeskommunale reglementer om folkevalgtes taushetsplikt ved lukking av møter RS 15/2 Årsoppgjers- og nyhendebrev for 2014 RS 15/3 Nasjonale mål hovedprioriteringar og tilskott innanfor de sosiale tenestene i arbeids- og velferdsforvaltninga 2015 Lukka Drøftingssak: Aust/vest-utgreiinga Statens vegvesen har sett på ulike modellar for utvikling av E134, også omlegging i Telemark. Børge Skårdal, som er dagleg leiar i selskapet E134 Haukelivegen AS vil innleie om fakta og strategiske vurderingar rundt utgreiinga, og selskapets arbeid og strategi. PS 15/1 PS 15/2 PS 15/3 PS 15/4 PS 15/5 Politiske saker til handsaming Kommunereform - invitasjon til forprosjekt Vest-Telemark Web-løysing for overføring av kommunestyremøta Høyring - overføring av skatteoppkrevjing frå kommunane til staten Auke kommunal del til anlegget Styggedal motocrossbane Søknad om forskottering og bygging av kunstgrasbaner på Dalen og Høydalsmo PS 15/6 Årsrapport frå Prostidiakonen i Vest-Telemark 2014 PS 15/7 Høyring - avvikling av samkommunemodellen

5 Referatsaker RS15/1Kommunaleogfylkeskommunalereglementeromfolkevalgtestaushetspliktved lukkingavmøter RS15/2Årsoppgjers-ognyhendebrevfor2014 RS15/3Nasjonalemålhovedprioriteringarogtilskottinnanfordesosiale tenesteneiarbeids-ogvelferdsforvaltninga2015

6 Politiskesakertilhandsaming

7 Politiskesakertilhandsaming

8 Tokke kommune Arkiv: Saksnr.: 2015/340-1 Saksbeh.: Brit Houge Direkte tlf.: Dato: Saksframlegg Utval Utvalssak Møtedato Kommunestyret 15/ Kommunereform - invitasjon til forprosjekt Vest-Telemark Vedlegg: 1 Forstudie Vest Telemark Saksdokument: Saksutgreiing: Saka gjeld eventuell gjennomføring av eit forprosjekt for å vurdere føremoner og ulemper ved å slå saman kommunane i Vest-Telemark til ein kommune, eller alternativt å halde fram med noverande kommuner, men med meir forpliktande interkommunalt samarbeid. Saka er til handsaming i alle kommunane i Vest-Telemark i løpet av januar og februar Rådmennene i Vest-Telemark har samarbeida om saksframstillinga i denne saka. Mellom anna har rådmennene tilrådd at dersom ikkje alle seks kommunane går inn for å gjennomføre forprosjektet, skal saka tilbake til kommunestyra for ny handsaming. Ettersom Tokke kommune er den nest siste av kommunane som skal gjere vedtak, er det i skrivande stund klart at saka må opp til ny handsaming, då Vinje kommunestyre har vedteke å gå imot eit forprosjekt om vurdering av Vest-Telemark som ein kommune. Det er likevel viktig at Tokke kommunestyre gjer si vurdering av forprosjektet uavhengig av dette, ut frå kva som er viktig for Tokke. Rådmannen legg fram saka og saksframstillinga slik dei andre kommunane har fått den, med enkelte tilleggsopplysningar, og vil og ta med andre aktuelle samanslåingsalternativ. Bakgrunn: I kommuneproposisjonen 2015 la regjeringa fram sitt syn på korleis ein kommunereform bør gjennomførast i Noreg. Stortinget har seinare handsama dette

9 spørsmålet, og i innstillinga frå Kommunal- og forvaltningskomiteen på Stortinget vart det sikra ei god tverrpolitisk oppslutning om dei viktigaste hovudprinsippa i reforma. Stortinget slutta seg til fylgjande overordna mål for reforma: Gode og likeverdige tenestar til innbyggjarane Heilskapleg og samordna samfunnsutvikling Bærekraftige og økonomisk robuste kommunar Styrka lokaldemokrati For å få gode råd om reforma og korleis den bør gjennomførast har regjeringa satt ned eit ekspertutval som på fritt fagleg grunnlag skal foreslå kriterier som har betydning for oppgåveløysinga i kommunane. Ekspertutvalet leverte ein delrapport i mars 2014 som danna grunnlag for regjeringas meldingsdel i kommuneproposisjonen 2015 med påfølgjande handsaming i Stortinget. Sluttrapporten, som vart levert 1. desember 2014, vil danne grunnlag for ein varsla sak frå Regjeringa til Stortinget om oppgåvefordeling. Ekspertutvalet har tre viktige anbefalinger for ein god kommunestruktur: 1. Kommunane bør ha minst innbyggjarar for å sikre ein god oppgåveløysing. 2. Kommunestrukturen bør i større grad nærme seg funksjonelle samfunnsutviklingsområder 3. Staten bør redusere detaljstyringa og ordningar for politisk deltaking bør vidareutviklast for å sikre gode og slagkraftige demokratiske arenaer. Det er viktig å merke seg at regjeringa har lagt mindre vekt på talet på innbyggjarar en det ekspertutvalet har gjort. Her bør det også takast omsyn til areal og avstandar. Når det gjeld delegering av oppgåver frå statleg- og fylkeskommunalt forvaltingsnivå til kommunane kjem ekspertutvalet med nokre føringar og døme, men visar til departementet for ein meir konkret oppgåvefordeling. Noko som kan ventast i ein sak frå departementet til Stortinget våren Då kommunereforma vart handsama av Stortinget i juni 2014, ba eit fleirtal på Stortinget om at det blei gjennomført ein gjennomgang av oppgåvene til fylkeskommunen parallelt med arbeidet med å gje fleir oppgåver til kommunane. For å gje regjering og storting eit godt fagleg grunnlag for avgjersle, fekk Møreforsking hausten 2014 i oppdrag å samanstille og vurdere moglege modellar for det regionale folkevalde nivå ut i frå tidlegare utgreiingar av regionsspørsmålet. I meldinga som regjeringa legg fram for Stortinget våren 2015 vi det bli orientert om oppfylginga av Stortingets vedtak om det regionale folkevalde nivået. Kommunalminister Jan Tore Sanner har sendt eit brev til kommunane der han oppmodar kommunane til å starte eit arbeid med å utgreie kommunereforma på kommunalt forvaltningsnivå. Brevet frå kommunalministaren vart fylgt opp av Fylkesmannen i Telemark som orientera Tokke formannskap om reforma. Tokke kommune var i starten avventande. Etter at det i Vest-Telemarkrådet vart fremma forslag om ei felles forstudie, følte ordførar behov for eit avklarande vedtak i kommunestyret slik at ho kunne delta i debatten. I sak 14/31, , gjorde Tokke kommunestyre slikt vedtak:

10 "Tokke kommune er positiv til å delta saman med dei andre Vest-Telemarkkommunane i utgreiingsarbeid om kommunesamanslåing, dersom dette er konklusjonen til Vest- Telemarktinget 2. desember, etter Fylkesmannens møte med kommunane i august. I samband med ei forstudie som skal ta for seg alternative framlegg til løysingar, bør eit av alternativa vere ei utgreiing om kva for fordeler og ulemper det kan vere i å utvikle Vest-Telemark som ein fleirkjerneregion/fleirkjernekommune utan eit definert bysentrum.» 2.september 2014 gjorde Vest-Telemarkrådet slikt vedtak: "Vest-Telemarkrådet har drøfta dokumentet "Kommunereforma - Forstudie for kommunane i Vest-Telemark". Dokumentet blir lagt fram for Vest-Telemarktinget 2. desember, og sendt over til kommunane i Vest-Telemark for vedtak om eventuell deltaking i eit forprosjekt slik det går fram av kapittel 11 i forstudiet. Saka om deltaking i eit forprosjekt vert handsama i respektive kommunestyre i løpet av januar og februar 2015.» Prosessen vidare har vore planlagd slik: Etter at kommunestyret har fatta vedtak om eventuell vidareføring til eit forprosjekt, vil forprosjekt starte opp. Dersom kommunestyret deretter fattar vedtak om samanslåing med andre kommunar vil saka sendast over til Regjering og eventuelt Storting for endeleg vedtak samstundes som eit hovudprosjekt startar opp. I løpet av forprosjektet bør kommunane lage ei intensjonsavtale eller ein intensjonsplan som legg føringar for organisering av den nye kommunen. I denne fasen bør det også gjennomførast innbyggjarinvolvering. Korleis innbyggjarane skal involverast og høyrast er eit spørsmål som kommunestyret sjølv må ta stilling til. Departementet vil kome med eit «skreddarsydd» opplegg primo 2015 som kan nyttas av kommunane i samband med innbyggjarhøyring. Innbyggjarinvolvering er eit tema som bør handsamast fortløpande gjennom til dømes folkemøte og tilgjengeliggjering av informasjon. Folkeavstemming er ikkje tilrådeleg å gjennomføre før det eventuelt ligg føre eit gjennomarbeidd alternativ til dagens løysing. Innbyggjarane må få vite kva dei eventuelt skal velje mellom, og helst bør dei vite kva konsekvensutgreiingane seier vil/kan bli resultatet av ulike alternativ. Om prosessen i Vest-Telemark Eit formelt samarbeid om ei forstudie vart satt i gang etter vedtaket i Vest- Telemarkrådet 2. september Forstudierapporten ligg no føre og kommunestyret må ta stilling til ein eventuell vidareføring til eit forprosjekt. Med utgangspunkt i forstudiet i regi av Vest-Telemarkrådet blir kommunane oppmoda til å tinge eit forprosjekt som omfattar to alternativ: Atterhald: Ein kommune i Vest-Telemark Oppretthalde alle kommunane, med ei forplikting om meir interkommunalt samarbeid

11 Dersom færre enn seks kommunar vel å delta i forprosjektet, skal saka attende til ny handsaming i kommunestyra. Forprosjektet skal sjå på sterke og svake sider ved dagens kommunestruktur og vurdere dei to alternativa i høve til den framtidige utviklinga i regionen med tanke på å utvikle eit godt tenestetilbod, syte for god rekruttering av fagfolk, gjera regionen meir attraktiv og bli ein meir slagkraftig region i Telemark og landet som heilskap. Forprosjektet skal synleggjera fordelar og ulemper for den einskilde kommune og danne grunnlag for mogleg deltaking i eit hovudprosjekt. Alternative utgreiingar: Dette forprosjektet er ikkje til hinder for at den einskilde kommune kan vere med i andre forprosjekt saman med andre kommunar. Andre alternativ innanfor regionen kan inngå i forprosjektet med finansiering gjennom Vest-Telemarkrådet. Dersom kommunane ynskjer andre alternativ utafor Vest-Telemarkregionen, er det sjølvsagt i orden, men finansierast ikkje av fellesmidlar gjennom Vest-Telemarkrådet. Organisering: Forprosjektet skal ha ei styringsgruppe beståande av ordførarane og rådmennene i dei seks kommunane, saman med ein hovudtillitsvald og eitt hovudverneombod. Styringsgruppa skal fylgje arbeidet i arbeidsgruppene, avklare prinsipielle spørsmål og ha ansvar for å utarbeide og sette i verk ein plan for å informere og få innspel frå innbyggjarane og dei tilsette. Møte i styringsgruppa kan kombinerast med møte i Vest- Telemarkrådet. Styringsgruppa vel ein rådmann til å være prosjektansvarleg (PA). Kommunale arbeidsgrupper: Ein skal opprette ei arbeidsgruppe i kvar kommune, der arbeidet vert organisert av rådmannen som også er sekretær for gruppa. Dette for å sikre politisk og kommunal medverknad og informasjon gjennom heile prosjektet. Tilrådd samansetting av arbeidsgruppene er; ein representant frå kvart parti i kommunestyret pluss hovedtillitsvalgt og hovudverneombodet i kommunen. Interkommunale arbeidsgrupper: Prosjektet skal ha faglege arbeidsgrupper som skal ha fokus på fylgjande område: Økonomi Tenester Myndigheitsutøving og overordna styring Samfunnsutvikling Demokrati Gruppene samhandler med dei kommunale gruppene, og rapporterer til styringsgruppa. Gruppene settast saman av fagpersonar frå kommunane, og bør være dei som best kan gjere greie for felta som skal utgreiast. Det er naturleg at samansettinga fastsettast av rådmennene.

12 Oppgåver i arbeidsgruppene: Tenester Kva er sterke og svake sider ved kommunen som tjenesteyter i dag? Kva for oppgåver og utfordringar krev felles løysningar på tvers av kommunegrensene? Kva er utfordringane i høve til forventa demografisk utvikling? Kva for utfordringer har kommunene når det gjelder kompetanse, spesialisering og rekruttering? Myndighetsutøving og overordna styring Skaper mangel på kapasitet og kompetanse utfordringer for myndighetsutøvinga? Har kommunen gode rutiner og systemer for myndighetsutøvelse? Hvilke utfordringer er avdekket gjennom statlige tilsyn? Korleis skal ein legge opp den overordna administrative styringa i ein ny kommune og korleis kan ein best sameine ulike organisasjonskulturar? I kva for grad er det problem med habilitet, og kva for utfordringer skaper dette? Samfunnsutvikling Korleis kan ein legge opp til ein fleirkjernestruktur i ein ny kommune? Kva for utfordringer står kommunane føre i dag med tanke på å fremje ei langsiktig og heilskapleg utvikling, både kvar for seg og for regionen som heilskap? Kva er situasjonen i kommunane når det gjelder folketalsutvikling, næringsutvikling og sysselsetting? I kor stor grad er kommunane i stand til å gjennomføre vedtak i plan- og utbyggingssaker? Demokrati Korleis kan ein vitalisere det lokalpolitiske arbeidet i ein ny stor kommune eller i dei eksisterande kommunane? Korleis kan ein sikre distriktsmessig balanse i det nye kommunestyret? Korleis skal me engasjere innbyggjarane i kommunereformprosessen? Kva for politisk struktur kan ein sjå for seg i ein ny kommune og korleis skal det organiserast? Økonomi Korleis vil prognoser for framtidig demografiutvikling påverke kommuneøkonomien? Har kommunane ulik praksis når det gjeld eigedomsskatt og kommunal prissetting? Korleis skal ein handtere kraftinntektene og ulikskapen i lånegjelda? Vil ein framtidig kommune vere meir robust når det gjeld framtidige investeringar, til dømes i infrastruktur? Framdrift Kommunereformprosessen skal gjennomførast etter denne tidsplanen: Tidspunkt Hending

13 April 2015 Våren 2015 September 2015 Mai 2016 Mai/juni 2016 Juni 2016 Våren 2017 Juni 2017 September 2017 Hausten 2017 Sommaren 2019 September 2019 Oppstart av forprosjektet Regjeringa tek sikte på å legge fram ei melding til Stortinget våren 2015 med forslag til nye oppgåver til robuste kommunar. Kommuneval Forprosjekt ferdig - handsaming i Vest-Telemarkrådet Kommunestyret fattar vedtak om kommunestruktur Fylkesmannen oppsummert situasjonen i Telemark og kjem med tilråding til departementet Regjeringa kjem med proposisjon om ny kommunestruktur Stortinget gjer vedtak om ny kommunestruktur Stortingsval Oppstart av hovudprosjekt Hovudprosjekt ferdig Kommuneval for evt. ny kommune 1. januar 2020 Eventuelt ny kommunestruktur vert iverksett Ressursbruk: Gjennomføring av forprosjektet innanfor fastsette rammer (også mogleg andre alternativ innanfor regionen) vert finansiert gjennom Vest-Telemarkrådet. Kommunane finansierer eigeninnsatsen i arbeidsgruppene, noko som er estimert til ca. 1/2 årsverk for kvar kommune. Oppsummering - organisering: PE: Kommunane i Vest-Telemark PA: (veljast av styringsgruppa) PL: Kjell Gunnar Heggenes, adm. VTR Styringsgruppe: Ordførarane, rådmennene, ein hovudtillitsvald og eitt hovudverneombod (14 totalt) Prosjektstart: april 2015 Prosjektslutt: mai 2016 Rådmannen si vurdering:

14 Rådmannen vil tilrå at Tokke kommune prinsipielt stiller seg positiv til gjennomføring av eit forprosjekt som omfattar alle seks kommunane. I Tokke kommune har det vore uttalt skepsis til Vest-Telemarkalternativet, på grunn av synspunkt på storleik, avstander, lokalisering og arbeidsplassar, og det har heller ikkje formelt vore vurdert å undersøkje andre alternativ før saka no kjem til politisk handsaming. Men Tokke Vinje, og Tokke Vinje Fyresdal har vore nemnt som realistiske alternativ dersom kommunen skal slå seg saman med andre. Hensikten med forprosjektet er å vurdere føremoner og ulemper ved samanslåing av alle seks kommunane i Vest-Telemark til ein kommune. Forprosjektet kan gå djupare og gje fleire svar og analyser enn det som er presentert i forstudien som ligg føre. Ein viktig del av kommunereforma er innbyggjarinvolvering. Folket skal bli informert og involvert i prosessane og diskusjonane. Føremoner og ulemper som ein vil presentere for innbyggjarane bør vere tufta på kunnskap og fakta. Det vil vere lettare å grunngje eit endeleg vedtak når me har kunnskap om kva for konsekvensar dei ulike alternativa kan få, og kva som vil vere premissar for at ei samanslåing skal fungere. Forprosjektet er ikkje bindande, og det må gjerast nytt vedtak i alle kommunestyra før det - dersom alle kommunane går inn for det kan bli sendt inn søknad om samanslåing. Gjennom forprosjektet vil ein og kunne få verdifull kunnskap om kva som vil vere å anbefale dersom kommunane ynskjer å halde fram som i dag, men med meir forpliktande interkommunalt samarbeid. Det er viktig å tenkje over at alt interkommunalt samarbeid inneber at makt blir flytta ut av kommunestyresalen og over til eit anna organ (styre, representantskap eller vertskommune) som kommunestyret meiner er betre egna til å drifte tenestene og ta avgjerdene enn kommunestyret sjølv. I mange høve kan det vere betre å samle kommunanes ressursar og kompetanse for å gje betre tenester, og med nokre selskapsformar har kommunen større innflytelse enn med andre. Kommunestyra bør likevel vere bevisste på kva dei sjølv ynskjer å styre og kva som er greitt å setje heilt eller delvis bort. Dette kan kommunestyret ta stilling til i ei eigarskapsmelding. Rådmannen vil vidare tilrå at kommunen går inn for å undersøkje nærare dei to andre alternativa som er nemnt, Tokke - Vinje, og Tokke - Vinje - Fyresdal, for å sjå på føremoner og ulemper ved desse alternativa. I begge tilfella vil innbyggjartalet fortsatt vere relativt lågt, ca for Tokke og Vinje saman, og 7283 for Tokke, Vinje og Fyresdal, men dei tre kommunane har nokre fellestrekk, som til dømes felles arbeidsmarknad og høve til dagpendling, og allereie etablert samarbeid på fleire område. Forstudien har ikkje peika på spesielle føremoner med dei to alternativa som er nemnt her, anna enn at dei er likearta kommunar, men dette kan eit forprosjekt eventuelt undersøkje nærare. Vedtaka i dei andre kommunane syner at det kan bli utfordrande å få kome fram til felles preferanse for samanslåing, og gjennom Vinjes vedtak(avslag) er det klart at denne saka må opp på nytt i kommunestyra. Seljord kommune ynskjer å gjennomføre forprosjektet i Vest-Telemark, og har vore klare på at Vest-Telemark er deira fyrsteprioritet. Seljord har og delteke i forstudie i prosjektet «Lifjell rundt» saman med Bø, Hjartdal, Nome, Notodden og Sauherad, men dette er ikkje lenger eit aktuelt alternativ ut frå vedtak i dei respektive kommunane. Nissedal og Kviteseid ynskjer å gjennomføre forprosjektet i Vest-Telemark

15 Vinje har sagt nei til forprosjektet i Vest-Telemark, og undersøkjer ulike alternativ mot vest med Agderfylka. Vinje er og positive til å undersøkje alternativet Vinje- Tokke Tinn. Formannskapet i Vinje vil invitere formannskapet i kommunane Tokke og Tinn til drøftingar om det er interesse for samanslåing med Vinje kommune. Fyresdal skal handsame saka etter Tokke. Det er mykje uvisse knytt til kommunereforma, både når det gjeld økonomiske rammevilkår og kva for oppgåver kommunane skal få. Oppgåvene skal vere avklart i løpet av våren Kraftinntekter, andre inntekter, lånegjeld og andre forpliktelser vil fullt ut inngå i ein eventuell ny samanslegnen kommune og bli eigd felles. Den nye kommunen vil ha arbeidsgjevaransvar for alle tilsette, men tenestene vil likevel kunne bli organisert og plassert lokalt. Internt i Vest-Telemark vil ein måtte ta ein lokaliseringsdebatt, både med omsyn til kommunesenterplassering og lokalisering/ fordeling av tenester og arbeidsplassar. Vest-Telemarkrådet har gått inn for å behalde og vidareutvikle ein fleirkjernestruktur, der alle kommunane blir ivareteke med omsyn til bosetting og arbeidsplassar. Det kan vere utfordringar knytt til dette, som forprosjektet må gå djupare inn i, og avklare mellom kommunane. Det er i tråd med Tokke kommune sitt vedtak frå juni 2014 at fleirkjernestruktur blir greidd ut. Rådmannen si tilråding: Med utgangspunkt i forstudie i regi av Vest-Telemarkrådet ynskjer Tokke kommune å delta i gjennomføring av eit forprosjekt som omfattar to alternativ: Ein kommune i Vest-Telemark Oppretthalde alle kommunane, med ei forplikting om meir interkommunalt samarbeid Dersom færre enn seks kommunar vel å delta i forprosjektet, skal saka attende til ny handsaming i kommunestyret. Tokke kommune vil i tillegg invitere Vinje og Fyresdal til å delta i utgreiing av to alternativ til: Tokke Vinje Tokke Vinje Fyresdal Utgifter til utgreiingane dekkast av Vest-Telemarkrådet.

16

17 Kommunereforma Forstudie for kommunane i Vest-Telemark November 2014

18 Kap INNHALD Side 1 Innleiing 2 2 Utgreiingar 8 3 Evaluering av tidlegare samanslåingar 10 4 Avstandsproblematikken - samanslåing utan uønskt sentralisering? 14 5 Demokratiaspektet 16 6 Tenestetilbodet 22 7 Arbeidstakarorganisasjonane 36 8 Drøfting i høve til kommunanes fire roller 37 9 Økonomiske tilhøve i kommunereforma Drøfting av ulike samanslåingsalternativ med tilråding Tilråding med framlegg til mål, organisering og tidsplan for forprosjektet 53 1

19 1 Innleiing Utgangspunktet Eit breitt fleirtal på Stortinget (Arbeidarpartiet, Høgre, Framstegspartiet, Kristeleg Folkeparti og Venstre) er positive til at alle landets kommunar hausten 2014 blir invitert til å deltaka i prosessar for å vurdere og avklare om det er aktuelt å slå seg saman med nabokommunar. Fleirtalet forventar at kommunane frå starten av ein slik prosess involverer innbyggjarar, organisasjonar og tilsette på ein god måte. Regjeringas syn på kommunereforma ligg i kommuneproposisjonen ( Prop. 95 S ( ): S html?id= Stortingets innstilling ligg i Innst 300 S. ( ): og- publikasjoner/publikasjoner/innstillinger/stortinget/ /inns / Kommunal- og moderniseringsdepartementet har utarbeidd ein vegleiar til hjelp for prosessen i kommunane: _veileder_for_utredning_og_prosess.pdf Kommunal- og moderniseringsdepartementet har og laga ei side kor ein kan «slå saman» kommunar og får ut ein kommunereformrapport med demografiske og økonomiske data. Sida finn du her: På Vest- Telemarkrådets sider ligg det kommunereformrapportar frå dei samanslåingsalternativa som er nemnd i rapporten: Alle kommunane: telemark.no/content/view/embed/31818 Tokke Vinje: telemark.no/content/view/embed/31822 Seljord Kviteseid Nissedal Fyresdal: telemark.no/content/view/embed/31819 Tokke Vinje Fyresdal: telemark.no/content/view/embed/31821 Seljord Kviteseid Nissedal: telemark.no/content/view/embed/ Måla for reforma Regjeringa har desse måla for reforma: Gode og likeverdige tenester til innbyggjarane Heilskapleg og samordna samfunnsutvikling Berekraftig og økonomisk robuste kommunar Styrket lokaldemokrati 2

20 Stortingsfleirtalet er samd i desse måla. Regjeringa har sett ned eit ekspertutval som på fritt fagleg grunnlag skal gjere framlegg om kriteria som er viktige for oppgåveløysinga i kommunane. Utvalet har gitt desse tilrådingane: Kommunane bør ha minst innbyggjarar for å sikre ei god oppgåveløysing Kommunestrukturen bør i større grad nærme seg funksjonelle samfunnsutviklingsområde Staten bør redusere detaljstyringa, og ordningar for politisk deltaking bør vidareutviklast for å sikre gode og slagkraftige demokratiske arenaer. Regjeringa meiner det ikkje er naturleg å stille eit absolutt krav til innbyggjartal og stortingsfleirtalet er samd i dette. For å sikre kvaliteten i tenestetilbodet, gjer ekspertutvalet framlegg om pålagt interkommunalt samarbeid som ei løysing i dei tilfelle kor avstandsulempene er så store at kommunane ikkje finn det tilrådeleg med kommunesamanslåing. Regjeringa legg til grunn at avstandsulempene kan gjelde fleire stader enn i Finnmark. Kommunereforma må ta omsyn til Noregs mangfaldige geografi. Dei kommunane som ser dette som ei serleg stor utfordring, må vurdere dette serskild i dei lokale prosessane. Ekspertutvalet har satt opp 10 kriteria som alle kommunane må vurdere: 1. Tilstrekkelig kapasitet 2. Relevant kompetanse 3. Tilstrekkelig distanse 4. Effektiv tjenesteproduksjon 5. Økonomisk soliditet 6. Valgfrihet 7. Funksjonelle samfunnsutviklingsområder 8. Høy politisk deltakelse 9. Lokal politisk styring 10. Lokal identitet Ekspertutvalet meiner det ikkje er grunn å tru at demokratiutfordringar vil løyse seg sjølv som fylgje av samanslåing og at det derfor vil vere trong for demokratitiltak i den nye kommunen. Regjeringa er samd i at innbyggjaranes vurderingar kan endre seg som fylgje av at kommunane blir større. Eit nærliggjande tiltak for dei nye kommunane vil vere å vurdere oppretting av lokalutval for å legge betre til rette for lokal deltaking. Det vil framleis vera opp til kommunane sjølv å avgjere om dei ynskjer å spørje om innbyggjaranes råd i ei folkeavrøysting eller nytte ei spørjeundersøking. 3

21 Departementet vil dekke inntil kroner til kvar kommune i samband med høyring og informasjon til innbyggjarane. 1.3 Organisering og framdrift i reformprosessen Kommunereformprosessen blir gjennomført etter fylgjande tidsplan: Tid Handling 2. september 2014 Vedtak i Vest- Telemarkrådet om igangsetting av forstudie med mandat 11. november 2014 AU kjem med innstilling til Vest- Telemarkrådet 25. november 2014 Handsaming i Vest- Telemarkrådet av forstudien 2. desember 2014 Orientering om forstudien i Vest- Telemarktinget Januar februar 2015 Handsaming av forstudien i kommunestyra 17. mars 2015 Vedtak om eventuell forprosjekt i Vest- Telemarkrådet etter handsaminga i kommunestyra April 2015 Oppstart av forprosjektet Våren 2015 Regjeringa tek sikte på å legge fram ei melding til Stortinget våren 2015 med forslag til nye oppgåver til robuste kommunar September 2015 Kommuneval Mai 2016 Forprosjektet er ferdig handsaming i Vest- Telemarkrådet Juni 2016 Handsaming av forprosjektet i kommunestyra og vedtak om eventuell samanslåing Hausten 2016 Fylkesmannen oppsummerer situasjonen i Telemark og kjem med tilråding til departementet Våren 2017 Regjeringa kjem med proposisjon om ny kommunestruktur Juni 2017 Stortinget gjer vedtak om ny kommunestruktur September 2017 Stortingsval Hausten 2017 Oppstart av hovudprosjekt Sommaren 2019 Hovudprosjekt ferdig September 2019 Kommuneval for evt. ny kommune 1. januar 2020 Ny kommune blir iverksett Tabellen ovafor syner tidslina for kommunereforma. Dei vedtaka kommunestyra skal gjere i januar/februar 2015 bind ikkje kommunane til å gå inn for ei kommunesamanslåing. Grunnlaget for ei slik avgjerd vil bli gjort i forprosjektet. Og det er fyrst dei vedtaka som skal fattast før sommaren 2016 som vil bli bindande for kommunane. Fattar kommunane vedtak om samanslåing vil Fylkesmannen innkalle eit felles kommunestyremøte etter reglane i inndelingslova og hovudprosjektet kan settast i gang. Blir det ikkje fatta vedtak om samanslåing vil Fylkesmannen i løpet av hausten 2016 gje ei tilråding og så skal Regjeringa kome med ei stortingsmelding våren Deretter skal Stortinget ta endeleg avgjerd når det gjeld framtidig kommunestruktur. Endeleg resultat vil dermed ikkje ligge føre før sommaren I så fall er det ikkje grunn til å starte noko hovudprosjekt før hausten I kommuneproposisjonen er det lagt til grunn at kommunane bør bruke 1 ½ år på hovudprosjektet. Etter denne planen vil ein ha ca. 2 år til rådvelde og det er det nok trong for om det er 6 kommunar som skal slåast saman. 4

22 Ein skal og vere klar over at om ein eller fleire kommunar sommaren 2016 vel ikkje å gå med i ein samanslått kommune, kan Stortinget fatte eit anna vedtak sjølv om det er lagt til grunn at det berre skal skje unnataksvis. 1.4 Oppgåvefordelinga mellom stat, fylkeskommunar og kommunar Ekspertutvalet skal hausten 2014 sjå på oppgåvefordelinga mellom stat, fylkeskommunar og kommunar. Regjeringa vil leggje fram ei melding til Stortinget våren 2015 med framlegg til nye oppgåver til robuste kommunar. Forstudien må dermed bygge på dei oppgåvene kommunane i dag har. Ekspertutvalet legg opp til at alle kommunar skal vere generalistkommunar. Det inneber at alle har det same breie oppgåveansvaret og skal ivaretaka funksjonane som tenesteleverandør, samfunnsutviklar, myndigheitsutøvar og demokratisk arena. Reforma skal legge til rette for at alle kommunar skal løyse dei lovpålagte oppgåvene sine sjølv. Men det står att å sjå om endringar i oppgåvedelinga gjer dette mogeleg. 1.5 Økonomi Dei økonomiske verkemiddel i reformperioden har tre element: Dekking av eingongskostnadar: Desse er sett til 20 mill. kroner per samanslåing. Tenker ein seg alle kommunane i Vest- Telemark blir beløpet 50 mill. kroner. Reformstøtte Reformstøtta vil etter regjeringas framlegg gå til alle kommunar som etter samanslåinga har meir enn innbyggjarar, men stortingsfleirtalet meinte det ikkje var riktig å sette ei minste grense på innbyggjarar. Minstebeløpet er 5 mill. kroner og er vel det som vil gjelde for alle aktuelle samanslåingsalternativ. Inndelingstilskottet Dette er ein del av rammetilskottet. I rapporten frå Telemarkforsking er det vist korleis dette vil slå ut. I ein kommune av Vest- Telemarkskommunane vil den nye kommunen får 7,5 mill. kr kvart år i 15 år. Det utgjer 112,5 mill. kroner for heile perioden. Etter det blir det trappa ned og etter 20 år vil kommunen få 75,4 mill. kr eller 2,5%) mindre i høve til dagens brutto driftsinntekter. Det er berre kommunar som har fatta vedtak innan sumaren 2016 som vil få desse tilskotta. I tillegg får kvar kommune som gjer samanslåingsvedtak kr i støtte frå departementet til informasjon og folkehøyring. 1.6 Lokale prosessar I møte 2. september vedtok Vest- Telemarkrådet samrøystes å utarbeide ein forstudie. Effektmål for studien er å stå fram som ein attraktiv region med gode kommunale tenestetilbod og resultatmålet er at mål for hovudprosjektet må avklarast og definerast i forstudiet og at kommunanes standpunkt til ei mogleg samanslåing må avklarast. 5

23 Mandatet for forstudien er: Vest- Telemarkrådet ynskjer å vidareutvikle og styrke samarbeidet mellom dei seks kommunane som inngår i dagens Vest- Telemarksamarbeid. Rådet set i verk eit forstudium som skal byggje på det materialet som ligg føre frå statleg hald, utgreiingar kommunane i regionen har gjort og utgreiingar gjort av samanliknbare kommunar. Forstudiet skal greie ut dei ulike alternativa som ligg føre og ha særskilt fokus på: Avstand, for å sjå om kommunane kan koma inn under den unntaksregelen som ligg i kommuneproposisjonen og om vidare utvikling av det interkommunale samarbeidet kan vere ein betre veg Demokrati- aspektet, om det er mogeleg og eventuelt korleis ein kan få det demokratiske systemet til å fungere i ein så stor kommune som Vest- Telemark Korleis ein eventuelt kan gjennomføre ei kommunesamanslåing utan at det fører til ei uønska sentralisering. Forstudiet skal vurdere fordelar og ulemper ved ei mogeleg samanslåing og skal ligge føre til rådsmøtet 25. november. Forstudiet skal handsamast i kommunestyra som treffer vedtak om kommunane skal gå vidare med eit forprosjekt eller ikkje. I forstudien blir det lagt til grunn at kommunane fylgjer løp 2. Blir det vedteke at ein skal gå vidare med ein forprosjekt vil ein bruke 1 ½ år på det slik at kommunane må handsame spørsmålet om eventuell samanslåing innan sommaren Eit hovudprosjekt vil då gå ut på å førebu skiping av ein ny kommune Tidsramma for denne forstudien er knapp det seier seg sjølv at det ikkje blir rom for å gå grundig inn i alle problemstillingane. Men forstudien vil peike på kva for område det er naudsynt å gå grundigare inn i i eit eventuelt forprosjekt og vil kommentere dei viktigaste spørsmåla i vegleiaren frå departementet. 1.7 Organisering av forstudien: Prosjekteigar: Vest- Telemarkrådet Prosjektansvarleg (PA): Jon Svartdal Prosjektleiar (PL): Hans Kristian Lehmann Prosjektgruppe: Ordførar Erik Skjervhagen, Fyresdal Rådmann Ketil Kiland, Fyresdal Ordførar Torstein Tveito, Kviteseid Rådmann Øystein Tveit, Kviteseid Ordførar Halvor Homme, Nissedal Rådmann Sverre Sæter, Nissedal 6

24 Ordførar Jon Svartdal, Seljord Rådmann Per Dehli, Seljord Ordførar Hilde Alice Vågslid, Tokke Rådmann Britt Houge, Tokke Ordførar Arne Vinje, Vinje Rådmann Jan Myrekrok, Vinje Arbeidsgruppe: Arbeidsutvalet i Vest- Telemark Referansegruppe: Hovudtillitsvald og hovudverneombod frå kvar av kommunane: Fyresdal Hans Haakenstad Anne Mette Momrak Kviteseid Gro Heidi Vestgarden Kristi Skare Nissedal Ingrid Felli Sandåker Ellen Margrethe Garn Seljord Vigdis Øverland Bjørn Mærde Tokke Siv Skogheim Gunn Siri Haugan Vindal Vinje Liv Årlid Svein Ekre Det som elles har skjedd med kommunereforma her i regionen er at Seljord har vedteke å bli med på ein forstudie for ein mogeleg kommunesamanslåing rundt Lifjell. Vinje har tinga ein rapport frå Telemarksforsking om aktuelle kommunestrukturalternativ for Vinje kommune. I tillegg har Sirdal kommune teke kontakt med Vinje kommune for å drøfte ei mogeleg samanslåing mellom Sirdal, Valle, Bykle og Vinje og Åmli kommune har vist interesse for eit mogeleg samarbeid med Nissedal. 7

25 2 Utgreiingar 2.1 Utgreiing frå kommunane i regionen Utgreiing frå Telemarkforsking på vegne av Vinje kommune I innleiinga til rapporten heiter det mellom anna: Bakgrunnen for denne utgreiinga er at Vinje kommune ynskjer å sjå nærare på aktuelle kommunestrukturalternativ. For Vinje kommune er det av interesse å gjennomføre ei utgreiing som syner kva «fusjonsalternativ» som kan vere aktuelle for kommunen, og kva konsekvensar ulike alternativ kan ha. Ulike alternativ kan tenkjast å ha ulike fordelar og ulemper. Vinje kommune har er peika ut tre aktuelle kommunestrukturalternativ som grunnlag for utgreiinga. Desse er som følgjer: 1. Vinje + Tokke (6005 innbyggjarar) 2. Vinje + Tokke + Tinn (11978 innbyggjarar) 3. Vinje + Seljord + Kviteseid + Nissedal + Fyresdal + Tokke (14237 innbyggjarar) Metodisk baserer utgreiinga seg på KOSTRA- analysar og statistiske analysar for å skildre utviklingstrekk på ulike område. Vidare er det gjennomført intervju i Vinje kommune for å få nærare oversyn over utviklingstrekk og utfordringar som kommunen står overfor. Intervjuobjekta var ordførar, varaordførar, opposisjonsleiar, rådmann og økonomisjef. I etterkant av intervjua vart det utarbeida eit spørjeskjema som er sendt til alle kommunalt tilsette med leiaransvar, politikarar og tillitsvalde. Det vart sendt ut spørjeskjema til 47 respondentar, og av desse var det 33 som svara på undersøkinga. Innleiingsvis vert det i kapittel 2 gjeve eit oversyn over korleis utgreiinga er gjennomførd og kva slags metodar som er nytta. Kapittel 3 omfattar ein kortfatta gjennomgang av historiske trekk knytt til endringane av kommunestrukturen i Noreg, og kva for utfordringar og føringar som føreligg på nasjonalt plan i høve til desse spørsmåla i dag. Oversyn over dette kan òg vere av relevans for lokale vurderingar av ulike kommunestrukturalternativ. I kapittel 4 ser vi nærare på status og utviklingstrekk knytt til nærings- og samfunnsutvikling. Utviklinga fram til i dag vil naturlegvis ha innverknad på kva for utfordringar kommune står overfor i framtida. I kapittel 5 vert det gitt ein gjennomgang av økonomiske effektar knytt til ei eventuell samanslåing. Røynsler frå intervju og spørjegransking andsynes økonomi, tenesteproduksjon, interkommunalt samarbeid, demokrati og samfunnsutvikling ser vi nærare på i kapittel 6. Til slutt i dette kapitlet vert det også sett nærare på fordelar og ulemper ved ulike samanslåingsalternativ. Med utgangspunkt i dei analysane og vurderingar som vert gjorde i dei ulike kapitla i rapporten, inneheld kapittel 7 ein gjennomgang av samanfattande vurderingar og konklusjonar frå utgreiingsarbeidet. Dette kapittelet kan slik lesast uavhengig av resten av rapporten. 8

26 Fleire stader i forstudien er det vist til denne rapporten. Den kan lesast her: telemark.no/content/view/embed/31825 Utgreiing frå Lifjell- rundt kommunane Dei seks kommunane rundt Lifjell: Seljord, Hjartdal, Notodden, Sauherad, Nome og Bø har sett i gang ein prosess for å klarlegge grunnlaget for ei eventuell kommunesamanslåing. Forstudiet skal framskaffe ein felles rapport som kan gje grunnlag for sakleg politisk debatt i alle 6 kommunane om ulike effektar og verknader av ei kommunesamanslåing. Samt greie ut kva for prosessar som må gjennomførast i kommunane dersom ei samanslåing skal være mogeleg. Prosessen er parallell med den som går føre seg i Vest- Telemark. Rapporten finn du her: telemark.no/mtraadet/images/ressursfiler/lifjell/lifjellrundt_ferdig.pdf 2.2 Utgreiingar frå andre kommunar Det er mange kommunar som har gjort utgreiingar om samanslåing, men skal me kort vise til ei laga av Telemarkforsking for Mosvik og Inderøy kommunar i Nord- Trøndelag. Heile rapporten ligg her: telemark.no/content/view/embed/31824 Her er nokre punkt frå samandraget: «Kommunene Mosvik og Inderøy har besluttet å utrede mulighetene for og konsekvensene av å gjennomføre en kommunesammenslåing med virkning fra Det er Mosvik kommune som har tatt initiativ til å se nærmere på mulighetene for en sammenslåing. Viktige årsaker til dette initiativet finner vi i negativ befolkningsutvikling, svak kommuneøkonomi og små og sårbare fagmiljøer.» «Når det gjelder samfunnsmessige utviklingstrekk, har Mosvik kommune hatt spesielle utfordringer knyttet til nedgang i folketallet de siste årene. Inderøy har også utfordringer knyttet til stagnasjon i befolkningsveksten som følge av negativ innenlands flytting. Mosvik og Inderøy er også de to kommunene i Nord Trøndelag som har minst egendekning av arbeidsplasser, dvs. at det er disse kommunene som har størst netto utpendling.» «Det er klart at den nye kommunen vil kunne hente ut stordriftsfordeler både innenfor administrasjon og tjenesteproduksjon. Dersom netto driftsutgifter for Mosvik harmoniseres ned til nivået i Inderøy, vil en sammenslått kommune ha et innsparingspotensial på i overkant av 19 mill. kr årlig. Innsparingspotensialet på tjenester kan imidlertid være vanskelig å realisere fullt ut, fordi dette ofte innebærer en sentralisering eller større samlokalisering av tjenester.» «Uavhengig av de økonomiske konsekvensene, må man vurdere behovet for å utvikle en kommune som er stor og mangfoldig nok til å levere gode kommunale tjenester og som har evne og ressurser til å drive god kommuneutvikling. Mosvik har opplevd en sterk reduksjon i folketallet over lang tid, og befolkningsprognosene framover også tyder på stor nedgang. Dersom Mosvik fortsetter som egen kommune vil det knytte seg betydelige utfordringer i forhold til å tilpasse kommunen til et lavere driftsnivå. Færre innbyggere betyr at inntekts- og utgiftsnivået reduseres, og administrasjon og tjenester på tilpasses et mindre befolkningsgrunnlag. Ytterligere reduksjon i bemanningen vil være krevende for en kommune med små og sårbare fagmiljøer. For å avdempe negative effekter av dette 9

27 til en viss grad, vil det være behov for å utnytte kommunens inntektspotensial fullt ut, bl.a. gjennom innføring eiendomskatt og økning av satsene på kommunale tjenester.» «I forhold til det kommunale tjenestetilbudet, vil en kommunesammenslåing kunne bidra til styrking av fagmiljøene, og derigjennom bedre kvalitet på de kommunale tjenestene. I Mosvik knytter det seg betydelige utfordringer til å kunne opprettholde tilfredsstillende fagmiljøer. Den økonomiske situasjonen i kommunen innebærer behov for innsparinger som også vil berøre de kommunale tjenestene. En sammenslåing med Inderøy vil også medføre større fleksibilitet når det gjelder å sikre kommunale arbeidsplasser. Mosvik kommune er uansett for liten til på egen hånd å kunne etablere tilfredsstillende tjenestetilbud, med de krav og forventninger som stilles til norske kommuner. Kommunen har i dag løst dette ved et utstrakt interkommunalt samarbeid. Gjennom en kommunesammenslåing med Inderøy, vil behovet for interkommunalt samarbeid bli redusert, samtidig som den nye kommunen kan få økt tyngde i regionale samarbeidsfora. Ved en kommunesammenslåing vil det være behov for samlokalisering av tjenester for å kunne dra nytte av større fagmiljøer og for å kunne hente ut økonomiske stordriftsfordeler. De små avstandene medfører imidlertid at en sammenslåing vil ha liten betydning i forhold til tilgjengeligheten til tjenestene. På den andre side er og har bedre forutsetninger for å sikre likebehandling og ivareta rettsikkerhet. På den andre siden kan fleksibiliteten og effektiviteten i saksbehandlingen bli mindre. En viktig målsetting med en kommunesammenslåing er å få en mer handlekraftig kommune som kan spille en større rolle som både lokal og regional samfunnsutvikler.» Utgreiinga frå Telemarkforsking blei laga i 2010 og den nye kommunen blei sett i verk frå Før samanslåinga hadde Mosvik 810 innbyggjarar og Inderøy Avstandane mellom kommunane er relativt små mellom anna som fylgje av ei bru som blei opne i Det er derfor ikkje så mykje som har overføringsverdi til Vest- Telemark, men drøftingane og problemstillingane er dei same som i denne forstudien. 3 Evaluering av tidlegare samanslåingar 3.1 Telemarkforsking Telemarkforsking har evaluert fire tidlegare friviljuge samanslåingar i ein rapport frå Kristiansund og Frei kommunar i Møre og Romsdal slutta seg saman til nye Kristiansund kommune frå Ølen og Vindafjord kommunar i Rogaland slutta seg saman til nye Vindafjord kommune frå Aure og Tustna kommunar i Møre og Romsdal slutta seg saman til nye Aure kommune frå Bodø og Skjerstad kommunar i Nordland slutta seg saman til nye Bodø kommune frå Heile rapporten ligg her: telemark.no/content/view/embed/

28 To av samanslutningane er mellom likeverdige kommunar, medan to er innlemming av ein mindre kommune i ein stor. Erfaringane har derfor ikkje så stor overføringsverdi til Vest- Telemark, men me har tatt med nokre funn: Som følgje av kommunesamanslåingane, har det blitt færre folkevalde per innbyggar, og interessa blant innbyggarane for å ta på seg politiske verv synes å ha blitt noko redusert. Til dels gjeld dette også å gjelde interessa for å fremje sine synspunkt gjennom andre kanalar. Interessa for å stemme ved kommuneval har ikkje blitt mindre, og valdeltakinga synes ikkje å ha blitt påverka av kommunesamanslåingane. Uansett tidsbruk viser erfaringene at det er krevende å foreta store omorganiseringer samtidig med en kommesammenslutning. Både i nye Aure og nye Vindafjord har det vært behov for betydelig organisatoriske endringer i ettertid. Ein kanskje overraskande observasjon er at tidligare bygdelister har blitt borte i samband med kommunesamanslåingane. Frå andre samanslutningar, bl.a. Fredrikstad, veit me at kommunesamanslåinga har vore utløysande for oppretting av bygdelister. At dette ikkje er tilfellet her, må takast som eit sunt teikn, og indikerer at føresetnadene for eit heilskapleg fokus på den framtidige utviklinga i kommunane er til stade. Nye Bodø og Nye Vindafjord har og lokalutval/grendeutval som kan jobbe med lokale saker og komme med framlegg og innspel til kommunestyret. Erfaringane med slike utval er positive, og dei opnar for at politikarane i større grad kan ta rolla som kommunepolitikarar i staden for bygdepolitikarar. Elles er det generelle inntrykket frå alle dei fire samanslutta kommunane at det sjeldan eller aldri er politiske avstemmingar der skiljelinjene følgjer dei gamle kommunegrensene. 3.2 Kommunenes Sentralforbund (KS) KS har ei eiga «verktykasse» for kommunereforma her: og- samfunnsutvikling/aktuelle- verktoy- litteratur- og- FoU- om- kommunereformen- fra- KS/ Her ligg og notatet «Kommunestørrelse og lokaldemokrati» som er av interesse for oss. Du kan lese heile notatet her: telemark.no/content/view/embed/31823 Her er eit lite utdrag av samandraget: «Formålet med dette notatet er å presentere resultater fra forskning om lokalt demokrati med vekt på kommunestørrelsens betydning for det lokale demokratiet. I første del av notatet ser på hovedtemaer i debatten og hvordan det står til med lokaldemokrati og selvstyre: Argumentet om at kommunene må bli mer «robuste» har fått stor oppslutning. Spørsmålet om nærhet og tilhørighet er et viktig argument for de som går imot kommunesammenslåinger. 11

29 Argumentet om mulige økonomiske innsparinger knyttet til en kommunereform er mindre fremtredende. I befolkningen er det generelt bred støtte til lokaldemokratiet. Kommunene har på sin side vesentlig betydning for tilliten i det norske samfunnet. Rammestyring er fortsatt et uoppnådd prinsipp for den statlige styringen av kommunene. I andre del av notatet ser vi nærmere på forskning om kommunestørrelsens betydning for ulike sider av lokaldemokrati og selvstyre som deltakelse, lokal styring og statlig styring. Hovedinntrykket er at forskerne finner forskjeller mellom kommunene, men når de undersøker årsakene til disse forskjellene, finner de som oftest at trekk ved befolkningen betyr mer enn kommunene, og at det er svært få sammenhenger mellom kommunestørrelse og lokaldemokrati og selvstyre når det tas høyde for andre mulige forklaringer: Det er andre forhold enn kommunestørrelse som forklarer deltakelse, vurderinger av det representative demokratiet og statlig styring av kommunene. I notatets tredje og siste del ser vi på forskning om hva lokale folkevalgte kan gjøre selv for å bidra til utviklingen av et godt lokaldemokrati, innenfor rammen av det representative demokratiet.» 3.3 Distriktssenteret Distriktssenteret er eit kompetansesenter for distriktsutvikling som dokumenterer resultat av arbeidet distriktskommunar gjør for å utvikle attraktive lokalsamfunn Senteret har nyleg kome med ein rapport om kunnskap og erfaringer med kommunesamanslåingar og mange av funna kan vere relevante for vår prosess. Den kan lesast her: telemark.no/content/view/embed/31826 Her er eit kort samandrag av rapporten: «Kompetansesenter for distriktsutvikling har kartlagt 14 kommunesamanslåingsprosessar som er gjennomført i perioden Sju av desse enda opp med kommunesamanslåing. Dei sju andre vart avslutta utan at det vart samanslåing. Rapporten er ikkje ei oppsummering av alle sider ved dei 14 samanslåingsprosessane. Målet er å presentere det vi meiner har særleg læringsverdi i kommunereformarbeidet som no skjer. Suksessfaktorar Kommunesamanslåingsprosessar er praktisk utøving av kommunane sine roller som lokal samfunnsutviklar og lokal demokratisk arena. Hvis målet er å slå saman kommunar, ser vi gjennom kartlegginga at det er element som fremmer og hemmer samanslåing. Informasjon: Innbyggarane er opptekne av kva vi har, kva vi får og kva vi eventuelt mister. Leiing: Lokale politiske og administrative leiarar må vere i førarsetet Openheit: Køyr opne og inkluderande prosessar der ulike interessentgrupper blir involvert (t.d. ungdom, næringsliv, frivilligheit, tilflyttarar) Kva skil prosessane? 12

30 Alle kommunane som har blitt slått saman etter 2000 er slått saman av to kommunar. Fleire av prosessane som ikkje har ført til samanslåing har involvert fleire kommunar. Kartlegginga viser at det er nokre skilnader på korleis prosessane har vore gjennomført der dei har enda med samanslåing og der dei ikkje har enda med samanslåing. Samanslåtte Initiativet kom frå lokale politiske og administrative leiarar Lokal kontekst verkar inn på målformuleringane Lokalisering av kommunesenter, rådmann og sentraladministrasjon avklart før folkeavstemming Garantiar om at det ikkje skulle vere oppseiingar av tilsette Lang tid på prosess til vedtak (tre år og meir) Folkeavstemming og anna innbyggjarhøyring Ingen klare forskjellar eller likskapar i involvering av tilsette Korte avstandar mellom kommunesentra før samanslåing Ikkje samanslåtte Lokale leiarar følgde opp eit nasjonalt initiativ (unntatt Ørland/Bjugn og Skånland/Tjeldsund) Lokal kontekst verkar ikkje inn på målformuleringane Uklare premisser rundt organisering og lokalisering Kort tid på prosess til vedtak (1-3 år) Innbyggjarhøyring brukt i liten grad (folkeavstemming i tre av sju prosessar) Ingen klare forskjellar eller likskapar i involvering av tilsette Til dels store avstandar mellom kommunesentra 13

31 4 Avstandsproblematikken - samanslåing utan uønskt sentralisering? Sidan kommunestrukturen ble endra for 50 år sidan har det skjedd ei sentralisering i Noreg. I kommuneproposisjonen (kap ) peiker departementet på at folkeveksten særleg i sentrale byområde er venta å halde seg høg. Utviklinga i retning av sentralisering vil truleg halde fram. Innvandringa kan i mange distriktskommunar vere med på å oppretthalde folketalet, men prognosane er usikre. Det er utviklinga av kunnskapssamfunnet som er ein av drivkreftane bak sentraliseringa. I kommuneproposisjonen blir det sagt dette om geografisk avstand: Ekspertutvalgets anbefaling om en kommunestørrelse på innbyggere i alle landets kommuner, vil noen steder i landet bety at reiseavstanden til det nye kommunesenteret vil bli stor. Ekspertutvalget peker på at geografisk avstand kan gi utfordringer for politisk representativitet i kommunale organ og for politisk deltakelse generelt. Når det gjelder tjenester, legger utvalget til grunn at mange av de kommunale tjenestene uansett må leveres der folk bor. Kommunereformen må ta hensyn til Norges mangfoldige geografi. Regjeringen mener derfor at det ikke kan stilles et absolutt krav til innbyggertall. Christiansen- utvalget anbefalte i 1992 en veiledende norm for akseptabel tilgjengelighet på 60 minutter til kommunesenteret. Departementet mener det kan være utfordrende å sette landsdekkende standard for akseptabel reiseavstand, da topografiske og klimatiske forhold i noen tilfeller kan være vel så utfordrende for tilgjengelighet. Derfor er spørsmålet om avstand en utfordring som best løses lokalt, og departementet mener at spørsmålet om avstand må vurderes i hvert enkelt tilfelle. Ekspertutvalget har synliggjort at innbyggernes behov for å besøke kommunesenteret har blitt mindre, blant annet på grunn av teknologibaserte tjenester. Det er et mål for kommunereformen at alle innbyggerne skal ha gode og likeverdige tjenester, uavhengig av hvor man bor. For mange kommuner betyr det at de må ha større fagmiljøer for å ivareta dette målet. Kommuner der avstandstandsulempene kan bli svært store ved sammenslåing, må vurdere dette spesielt. De må i sine vurderinger veie fordelene ved en bedre og mer robust oppgaveløsning opp mot de demokratiske ulempene svakere representativitet eller mer omfattende interkommunalt samarbeid kan gi. For å sikre kvaliteten i tjenestetilbudet, foreslår ekspertutvalget pålagt interkommunalt samarbeid som en løsning i de tilfeller hvor avstandsulempene er så store at kommunene ikke finner det tilrådelig med kommunesammenslåing. Flere sektorlover har i dag hjemmel til å pålegge interkommunalt samarbeid, blant annet plan- og bygningsloven, helse- og omsorgstjenesteloven, folkehelseloven, kommuneloven og brann- og eksplosjonsvernloven. Departementet vil utrede en generell hjemmel i kommuneloven som gir anledning til å 14

32 pålegge interkommunalt samarbeid for å få større fagmiljø i de tilfeller kommunene på grunn av avstander ikke ønsker å slå seg sammen. En slik generell hjemmel kan erstatte hjemlene i særlovene. I tråd med dette skal me i forstudien sjå nærare på avstandsproblematikken i høve til tenestetilbod, politiske organ og administrative funksjonar. Arealet i Vest- Telemark er 7700 km2. Som ein kommune ville Vest- Telemark i dag blitt landets nest største kommune i areal og større enn Vest- Agder fylke. Berre Kautokeino kommune er større, men det kan kome andre samanslutningar som endrar dette biletet. 4.1 I høve til politiske organ Avstandsproblematikken i høve til politiske organ er omtalt i kap Frå Vågslid til Haugsjåsund er det 160 km og frå Møsstond til Haugsjåsund er det 148 km. Sjølv om møta i dei politiske organa vil måtte haldast i eit geografisk midtpunkt vil det til dømes vere 70 km frå Møsstrond til Morgedal og 80 km frå Fyresdal til Morgedal (ein veg). I ein ny kommune vil det krevje ein heilt ny måte å organisere det politiske arbeidet på. Sjå drøftinga av dette kap I høve til tenesteproduksjonen Ekspertutvalet legg til grunn at mange av dei kommunale tenestene må leverast der folk bur. I høve til skule og barnehage, sjukeheim og heimetenester, kulturskule, snobrøyting og vegvedlikehald vil det i fyrste omgang ikkje bli påvirka av storleiken på kommunen. Men det er klårt at eit nytt kommunestyre ikkje vil vere bunden til halde fast ved dagens struktur. Ein har dermed ingen garanti for at alt vil vere som det er! Det er fleire døme på det i tidligare samanslåtte kommunar. Tenesteproduksjonen er nærare omtalt i kap 6. Utfordringa i høve til tenestetilbodet ligg dermed meir på styringsstrukturen enn på innhaldet. Det vil vere store utfordringar knytt til å administrere 16 skuler og ikkje minst for eit kommunestyre å skulle ivaretaka skuleeigarrollen. Det er og ei utfordring å skulle foreine16 skular som i dag truleg har ulik organisasjonskultur. Skulane vil måtte ha stor grad av fridom, men det må og vere sentrale føringar som gjer at skuletilbodet i den nye kommunen blir likeverdig og at ein i hovudsak fylgjer dei sama pedagogiske opplegga. Det tilseier at ein bygger opp ein sentral skuleadministrasjon med brei kompetanse. Tilsvarande må ein gjere for dei andre tenestene som i utgangspunktet er desentraliserte. Dette er drøfta nærare i kap I høve til administrative funksjonar Ein ny kommune må ha ein rådmann, men som det går fram av pkt. 4.2 og kap 6 vil det vere naudsynt å bygge opp sentrale administrasjonar over dei viktigaste tenesteområda. Det vil gjelde skule og barnehage, helse og omsorg, tekniske tenester, it og personalforvalting, næring, økonomi, areal- og samfunnsplanlegging. I kap 6.35 er det sagt noko meir om den administrative organiseringa, men det ligg utanfor ramma til forstudien å skissere ein fullt ferdig organisasjonsstruktur. Det blir ei viktige oppgåve i forprosjektet å lage ein slik struktur. Så vil den måtte fyllast ut og konkretiserast i eit eventuelt hovudprosjekt. Skulle ein ta omsyn til å få ein mest mogeleg strømlineforma organisasjon ville det vore rasjonelt å samle heile organisasjonen på ein stad. Men av omsyn til utviklinga i regionen samla sett og ut frå å 15

33 skape oppslutnad om ein ny kommune er dette ikkje vegen å gå. Det vil derfor ikkje ligge føringar i forstudien for ein sterk sentralisering i Vest- Telemark. I staden vil ein freiste å prøve ut ein fleirkjernestruktur som eit alternativ til eit sentralt kommunesenter. I praksis inneber dette at dei seks kommunehusa blir oppretthaldt og at det vil vera ein rådmann og fem assisterande rådmenn/kommunalsjefar som styrer kvar sine forvaltningsområde. I forstudien blir ikkje dette konkretisert ytterligare. Det er ei oppgåve som må løysast i forprosjektet. Me har til nå ikkje klart å kartlegge om det finns andre kommunar med tilsvarande struktur. Truleg gjer det ikkje det, men andre område vurderer det same. Derfor vil det vera spanande å sjå om det er mogeleg å få til ein slik struktur. Samstundes er det heilt klårt at eit nytt kommunestyre vil ha full råderett over korleis forvaltninga skal organiserast. Då Vinje og Rauland blei slått saman for 50 år sidan, blei ein del fuksjonar lagt til det tidlegare kommunehuset i Rauland, Tingvoll. Men med tida blei dei flutt til det nye kommunehuset i Åmot. Man har dermed ikkje nokon garanti for at ikkje det same vil skje i ein ny storkommune når det er gått nokre år. Erfaringar frå tidlegare samanslutningar viser at kompetanse i kommunen blir trekt dit kommunesenteret er. Det ligg ein slags naturkraft i det. Det er og det kommunane fryktar mest i samband med ei kommunesamanslåing; at dei ikkje lenger blir attraktive for kompetent arbeidskraft. I nye kommunar med relativt lite areal er dette ikkje noko stort problem. Dei tilsette vil i praksis bu over heile kommunen. Men med dei avstandane me har i Vest- Telemark er tilhøva ikkje slik. For at ein kommunesamanslutning i Vest- Telemark skal lukkast er det derfor naudsynt at alle deler av regionen føler dei får noko att og at dei kan halde på eller få nye kompetansearbeidsplassar. 5 Demokratiaspektet 5.1 Talet på kommunestyrerepresentantar i dag Dei 6 kommunane har i dag slikt tal på kommunestyrerepresentantar: Vinje Kviteseid Seljord Tokke Nissedal Fyresdal Til saman Dei ulike partia har så mange representantar: Arbeidarpartiet Senterpartiet

34 Høgre Kristeleg Folkeparti Framstegspartiet SV Venstre Bygdelista (det er berre Fyresdal som har bygdeliste med representasjon) Til saman Talet på kommunestyrerepresentantar ved ulike alternativ I ein ny kommune vil det minste talet på kommunestyrerepresentantar vere 27, men det er ingen øvste grense. I utrekninga nedanfor har me brukt 27, 35 og 45 representantar i eit nytt kommunestyre. Mange vil sikkert meine at 27 representantar vil vere for lite om kommunestyret skal bli oppfatta som representativt. 35 eller 45 vil truleg vere meir realistisk. Me har slått saman partirøystene frå siste kommuneval og rekna ut kor mange representantar kvart parti ville fått i eit nytt kommunestyre rekna ut frå resultatet ved førre kommuneval. Parti Representantar ved tre døme på tal på representantar Arbeidarpartiet Senterpartiet Høgre Kristeleg Folkeparti SV Framstegspartiet Venstre Bygdelista Det har nok vore ei allmenn oppfatning at dei små parti fell ut når talet på kommunestyrerepresentantar går ned. Slik ser det ikkje ut til å bli i ein eventuell ny storkommune. Alle parti som er representert i dag vil kome med i kommunestyret. Ved 45 representantar vil og Bygdelista i Fyresdal kome med jamvel om dei berre har 134 røyster bak seg. Det syner og terskelen for å kome inn i det nye kommunestyret ikkje vil vere høg. Det er og mogeleg å spekulere på kva for samarbeidskonstellasjonar som vil kome ut av eit slikt kommunestyre, men det ligg utanfor ramma av denne forstudien. 5.3 Samansettinga av kommunestyret Skal ein ny kommune fungere er det heilt naudsynt at alle deler av kommunen blir representert. Men det er ikkje så enkelt i praksis. Det er partia som nominerer og ein må rekne med at dei vil ha røyster frå heile kommunen og dermed ha ein balansert liste. Men veljarane kan endre på listene. Det er mange døme på at representantar frå ein del av kommunen har vore strokne bort frå listene. I neste val har representantar frå ein annan del av kommunen vore strokne. Nå er moglegheita til å stryke tatt bort, men veljarane kan framleis påverke listene ved å kumulere kandidatar. Partia kan i nokon 17

35 grad styre dette ved å førehandskumulere til dømes ein kandidat frå kvar av dei gamle kommunane. Men så må dette balanserast med omsynet til kjønnsmessig balanse og i praksis vil det vere temmeleg umogeleg å syte for ein representativ samansetting av det nye kommunestyret med dagens valordning. Konsekvensen av dette kan jo lett bli framvekst av bygdelister (sjå meir om bygdelister i kap 5.10) og partia må ta eit serleg ansvar for å sikre distriktsmessig balanse. Skal ein inn i eit forprosjekt er det naudsynt å sjå på mogelegheita til å endre vallova, enten ved distriktsvis røysting eller ved ei opprykksordning som sikrar den distriktsvise balansen. 5.4 Møte i politiske organ I ein ny kommune vil det vera store avstandar: Frå Vågslid til Haugsjåsund er det 160 km og frå Møsstond til Haugsjåsund er det 148 km. Sjølv om møta i dei politiske organa vil måtte haldast i eit geografisk midtpunkt vil det til dømes vere 70 km frå Møsstrond til Morgedal og 80 km frå Fyresdal til Morgedal. Avstand er og relativ. Det er greitt å kjøre 80 km gjennom Østerdalen, men i Vest- Telemark kan det vere meir krevjande særleg på dårleg vinterføre. Det vil gjere det utfordrande å avvikle politiske møte og gruppemøte. Mange kommunar har møte i kommunestyra på kveldstid. Det vil ikkje vere mogeleg i ein storkommune. Ein kan vurdere ei ordning slik dei har på fylkestinget ved at kommunestyret har møte på eit hotell og kor representantane kan bruke 2 3 dagar til gruppemøte, andre utvalsmøte og sjølve kommunestyremøtet. Det vil være kostnader knytt til dette, men det er noko ein må rekne inn om det politiske livet skal fungere i ein storkommune. Kostnadene må ein greie ut i eit forprosjekt, men dei vil truleg bli større enn dei kommunane i dag brukar til politisk arbeid. 5.5 Nærleiken til veljarane Ein av store fordelane med dagens kommunestruktur er nærleiken mellom politikarane og innbyggjarane. Dei er tilgjengelege og lette å kome kontakt med. I ein større kommune vil avstanden naturleg bli større ein er heller ikkje garantere å ha ein kommunepolitikar buande i nærleiken. Nå er det og døme på at nærleiken er blitt altfor nær og habilitetsspørsmål blir ofte eit tema i ein liten kommune. Slik sett kan det vere ein fordel med større avstand mellom politikar og veljar. Ideelt sett skal politikaren vere talsperson for heilskapen, ikkje for ein einskild veljar, ei interessegruppe eller ei grend. Ekspertutalet viser til undersøkingar som syner at utfordringar med inhabilitet oppstår oftare i små enn i større kommunar. Men det finns og døme på grove brot på habilitetsreglane i dei største kommunane. Uansett vil det vere større avstand enn i dag med ein ny kommunestruktur og politikarane må lage nye arenaer til dømes gjennom utedagar, meir oppsøkande verksemd og bruk av sosiale media for å kompensere for dette. 5.6 Fleire heildagspolitikarar? I dag har kommunane i Vest- Telemark ordførar på heiltid. I nokre av kommunane har og varaordføraren ein prosentvis stilling. I ein eventuell storkommune må det vera fleire heildagspolitikarar enn ordføraren. For å take vare på representasjonsoppgåvene bør og varaordførar vere på heiltid. Det same gjeld leiarane av hovudutval. Nå omfattar ikkje denne forstudien framlegg om tal på hovudutval, men til dømes vil det vere krevjande å vere leiar av det faste planutvalet. Det gjer det heilt klårt til eit heildagsverv. Då 18

36 kan det fort bli 4 5 heildagspolitikarar. Men i høve til talet på ordførarar i dag vil det ikkje bli trong for fleire heildagspolitikarar enn i dag regionen sett under eit. 5.7 Besøk i kommunehuset Tradisjonelt har innbyggjarane måtte oppsøke kommunehuset i mange høve. Bruk av internett og nye tekniske løysingar har gjort at det er mindre oppsøkande verksemd. Det ligg ikkje føre nokre systematiske undersøkingar om dette, men mykje tyder på at talet på besøk til kommunehusa har gått ned. Det har og bruken av telefon. Nærleiken til eit kommunehus er dermed ikkje ei sjølvstendig grunngjeving for å oppretthalde dagens kommunestruktur. 5.8 Rekruttering til politiske verv Mange parti melder om vanskar med å rekruttere kandidatar til listene i samband med kommunevalet i Vallistene må innehalde minst 7 namn, maksimalt talet på kommunestyrerepresentantar med eit tillegg av 6 namn. I Vinje kan ei liste innehalde mellom 7 og 31 namn, medan i Fyresdal skal den innehalde mellom 7 og 19 namn. Ser ein dette i høve til dei partia som stiller lister må partia i Vinje gjere framlegg om mellom 49 og 217 namn, Kviteseid mellom 35 og 135 namn, Seljord mellom 42 og 162 namn, Tokke mellom 35 og 135 namn, Nissedal mellom 35 og 115 namn og Fyresdal mellom 21 og 57 namn. Totalt må partia i Vest- Telemark gjere framlegg om minimum 217, maksimum 821 namn. Det reelle talet ligg nok ein stad midt i mellom. Men uansett vil det for en storkommune vere atskilleg færre namn å kome opp med: Med 8 parti som stiller liste til det nye kommunestyret minimum 56 kandidatar og maksimum 264 ved 27 representantar i kommunestyret, 328 ved 35 representantar og 408 ved 45 representantar. Som ei oppsummering kan ein seie at partia vil få ein lettare jobb ved ein større kommune, men det vi vere atskilleg færre som blir engasjert i politisk arbeid. Talet på aktive politikarar vil og gå kraftig ned. I dag sit det 118 politikarar i kommunestyret pluss minst eit like stort tal på vararepresentantar. I det nye kommunestyret vil det kanskje sitte 45 representantar og eit 50 tals vararepresentantar. Det blir meir enn ei halvering av talet på aktive politikarar. Ekspertutvalet viser til at erfaringane frå kommunereforma i Danmark viser at politisk tillit og forståing for og sannsynlegheita for å ta på seg politiske verv blir redusert ved auka kommunestorleik. 5.9 Valdeltaking Her er eit oversyn over valdeltakinga i kommunane frå 203 til 2011: Fyresdal 70,7% 68,7% 63,2% Kviteseid 60,2% 58,2% 55,2% Nissedal 77,3% 67,4% 68.0% Seljord 63,0% 60,7% 57,1% Tokke 72,2% 70,7% 68,2% Vinje 64,2% 61,9% 58,7% Telemark 61,6% 59,6% Manglar Landet 64,2% 61,2% 59,0% 19

37 Tabellen viser at berre 2 av kommunane ligg under landsgjennomsnittet i valdeltaking. Berre 1 kommune ligg under fylkessnittet. Slikt sett kan ein ikkje snakke om noko demokratisk underskott i regionen. Ekspertutvalet seier at deltaking mellom val ser ut til å vere størst i store kommunar. I tillegg stiller fleire parti til val i større kommunar. Ingen av desse påstandane stemmer når det gjeld Vest- Telemark. Alle kommunane i Vest- Telemark har ulike former for medverknad mellom val og alle partia som sit på Stortinget er representert i kommunestyra i Vest- Telemark med unntak av Miljøpartiet. Men ikkje alle parti er representert i alle kommunane Bygdelister Det er berre i Fyresdal at det er ei upolitisk bygdeliste (med upolitisk er det meint ei liste som ikkje er knytt til eit registrert politisk parti). I Vinje har det tidlegare vore bygdeliste og Raulandsliste. Det er eit ope spørsmål om ei kommunesamanslåing vil føre til fleire bygdelister. Telemarkforsking har sett på erfaringar og effektar av friviljuge kommunesamanslåingar frå Bodø, Aure, Vindafjord og Kristiansund, sjå kap To av samanslåingane var mellom likeverdige kommunar, medan Bodø og Kristiansund meir har preg av innlemming. Telemarkforsking har gjort ein kanskje overraskande observasjon at tidlegare bygdelister har blitt borte i samband med desse kommunesamanslutningane. Frå andre kommunesamanslutningar, til dømes Fredrikstad har kommunesamanslutninga vore utløysande for oppretting av bygdelister. Telemarkforsking konkluderer med at fråveret av bygdelister må sjåast som eit sunt teikn som indikerer at føresetnadene for eit heilskapleg fokus på den framtidige utviklinga i dei nye kommunane er til stades. Denne undersøkinga gjer ingen klare føringar på korleis det vil bli i ein Vest- Telemark kommune, men framveksten av nye bygdelister vil i vesentleg grad svekke moglegheita til å drive ein heilskapleg politikk i den nye kommunen og klart svekke dei fordelane ein storkommune vil ha Lokalutval fordeler og ulemper Ved etablering av ein Vest- Telemark kommune kunne ein tenke seg å kompensere manglande lokal medverknad med lokalutval, til dømes eit utval i kva av dei tidlegare kommunane. Ekspertutvalet viser til etablering av lokalutval har vore vellukka i Bødø og Vindafjord. Samstundes syner rapporten «Kommunestørrelse og lokaldemokrati» frå KS at biletet ikkje er så eintydig: «Nærdemokratiordninger innebærer at kommunene deles inn i mindre geografiske områder, som til sammen dekker hele eller deler av kommunen. Her er det nyttig å skille mellom ordninger som er rådgivende og basert på sivilsamfunnet og foreningslivet, og ordninger hvor kommunene har delegert ansvar, myndighet, ressurser og ikke minst ansatte til de lokale organene. Nærdemokratiordninger i områder med en etablert lokal identitet fungerer best, og lokal identitet er dermed en viktig suksessfaktor. Når lokalområder følger gamle sognegrenser er det en risiko for økt fragmentering i kommunen. Selv om det er behov for lokal forankring, skal kommunen også kunne fungere som en enhet. Interkommunal identitet vokser fram som 20

38 følge av samhandling på tvers av kommunegrensen mellom kommunene som tenkes slått sammen.» Det vil vere ei vurdering om lokalutvala berre skal ha ei rådgjevande funksjon og uttale seg i saker som gjeld det lokalområdet, eller om dei skal ha avgjerdsmynde. I båe fall må lokalutvala ha ein administrasjon knytt til seg, men i større grad om dei skal ha avgjerdsmynde. Men faren for auka fragmentering er i høgste grad til stades. Mange saker i den nye kommunen vil gjelde på tvers av dei gamle grensene og mykje tyder på at lokalutval meir vil sementere gamle strider enn å syte for ein ny felles kommunal identitet. Lokalutval med avgjerdsmynde vil og innføre eit nytt forvaltningsnivå og det synes ikkje å vere i tråd med intensjonane i kommunereforma. Dei døma som Ekspertutvalet peiker på gjeld samanslåing to kommunar. Det finns ikkje døme på bruk av lokalutval i så store einingar som ein ny Vest- Telemark kommune vil bli. Det synes vere klårt at innføring av lokalutval vil innebere ein fare for fragmentering og at ein i det vidare arbeidet må finne andre måtar å take vare på det lokale engasjementet Konklusjonar Dette punktet i KS- rapporten synes å oppsummere situasjonen på ein god måte: «Ut fra resultater fra forskning om folk og folkevalgtes vurderinger av det lokale representative demokratiet kan en ikke si at store eller små kommuner i seg selv gir et bedre eller dårligere lokaldemokrati tvert imot er det mulig å oppnå gode resultater både i store og små kommuner. Det gjelder både ansvarlig styre (om innbyggerne kan kontrollere styret), borgernært styre (om innbyggerne blir hørt), pålitelig styre (om innbyggerne har tillit til styret) og effektivt styre (om hva innbyggerne får igjen av styret). Materialet peker imidlertid på at store og små kommuner har ulike typer demokratiske kvaliteter. Spørsmålet om hvor store kommunene bør være, er dermed til dels en avveining mellom ulike demokratiske kvaliteter.» Det oppsummerar på ein god måte og situasjonen i Vest- Telemark. Demokratiaspektet kan brukast til å gå inn for ein større kommune (habilitet, problem med å stille nok lister) og til å gå mot (større avstand til veljarane, manglande representasjon frå alle distrikt). Ivaretaking av lokaldemokratiet er ei stor utfordring uavhengig av kommunestorleik og i eit eventuelt forprosjekt er det særs viktig å utgreie moglegheita for å skape eit ansvarleg, innbyggjarnært, påliteleg og effektiv styre. 21

39 6 Tenestetilbodet 6.1 Generelt om tenestetilbodet Det er grunn til å minne om kva som er Regjeringas målsetting med kommunereforma: Gode og likeverdige tenester til innbyggjarane Heilskapleg og samordna samfunnsutvikling Berekraftig og økonomisk robuste kommunar Styrket lokaldemokrati I vegledinga frå departementet heiter det: «Kommunereformen er en velferdsreform. Det handler om bedre velferdstjenester der folk bor, nå og i fremtiden; gode skoler, pleie og omsorg når vi blir eldre, trygge barnehager for barna våre. Det handler også om hva som skal til for å ta vare på de innbyggerne som trenger det aller mest: Barn som trenger barnevernet, rusavhengige, mennesker med psykiske helseutfordringer og de som faller utenfor. Kommunereformen handler også om en bedre organisering i områder der både innbyggere og næringsliv daglig krysser flere kommunegrenser, og der større kommuner vil kunne gi en mer helhetlig og god planlegging til det beste for innbyggerne.» Likevel fokuserer meldinga og handsaminga i Stortinget på samanslåing av dei administrative funksjonane. Eit raskt oversyn over budsjettet i Vinje kommune syner at 80% av budsjettet går til helse- og omsorg, skule og barnehage. Om lag 10% går til tekniske tenester, kultur, næringsverksemd. Dermed er det om lag 10% att til det ein kan kalle administrative funksjonar. Det verker som om det er desse 10 prosentane kommunereforma fokuserer på. I dette kapitlet skal me gå nærare inn på det kommunale tenestetilbodet sett i høve til ei mogeleg kommunesamanslåing. Me legg til grunn at det i målsettinga: «Gode og likeverdige tenester til innbyggjarane» ligg at desse teneste og skal ligge i rimeleg nærleik til der folk bur. Dei tenestene som alt er omfatta av interkommunalt samarbeid er ikkje omtala her: Barnevern, brann- og feiing, PPT og renovasjon. Men desse tenestene er omtala under punkt 8.4. Nokre einskilde tenester er heller ikkje omtala. Det gjeld mellom anna motorferdsel i utmark kor stoda akkurat nå er særs uklår, handsaming av skjenkeløyver og handsaming av Husbanklån. Dette kapitlet i forstudien vil og sjå på kriteria frå Ekspertutvalet: Tilstrekkeleg kapasitet, relevant kompetanse og effektiv tenesteyting. I forstudien er det lagt til grunn at ingen tilsette skal seiast opp som fylgje av ei eventuell kommunesamanslåing. 6.2 Pleie og omsorg Alle kommunane har gode tenester innan pleie og omsorg sjølv om tenestenivået er noko forskjellig. Avstand til sjukehus er ei av årsakene til det. Bruk av sjukehusplassar er og lav i regionen. 22

40 Tilstrekkeleg kapasitet Ja. Kommunane har og avtaler om kjøp av plassar seg imellom. Men tala frå kommunereformrapporten viser at det blir trong for fleire plassar fram mot 2040 og kapasiteten totalt sett må derfor byggast ut. Relevant kompetanse Kommunane har relevant kompetanse. Men alle kommunane må ha kontinuerleg fokus på rekruttering av høgskulegrupper og anna helsepersonell. Effektiv tenesteyting Pleie- og omsorgstenesta må ligge nær der folk bur og det gir lita meining å tenke seg ein stor sjukeheim i Vest- Telemark. Utviklinga går i retning av meir ambulerande tenester. Sjølv om ein kan tenke seg ein sentral pleie- og omsorgssjef i Vest- Telemark må det ligge som ein premiss at det skal oppretthaldast eit tilbod i kvar kommune. 6.3 Heimetenester Det som er skrive om pleie og omsorg gjeld og for heimetenestene. Her og kjøper kommunane tenester av kvarandre i deler av kommunane kor det ligg til rette for det. 6.4 Legetenestene Alle kommunane har i dag kommuneoverlege, dels i delt stilling. Dette er eit område alle kunne tent på eit sterkare samarbeid. Ved å ha ein kommuneoverlege for heile regionen, kunne ein tilsette i ein spesialist i samfunnsmedisin som kunne ta seg av overordna planarbeid og førebyggande arbeid. Ei slik ordning burde ein få til uavhengig av kommunestruktur, men det vil nok fordre meir enn eitt årsverk å betene 6 kommunar. Elles har kommunelegane i Vest- Telemark i dag lite samarbeid. Fastlegeordninga bør vere desentralisert, men legge opp til ein struktur med legefellesskap. Legetenestene er i det heile ei stor utfordring på sida av kommunereformdebatten. Det er nå sendt ut til høyring ei utreiing om framtidig legevaktstruktur. Her er det framlegg om at ein minste storleik på eit legevaktdistrikt skal vera innbyggjarar. Det er meir enn folketalet i Vest- Telemark. I dag er det ulike ordningar når det gjeld legevakt. Vinje og Tokke har eit samarbeid og kjøper telefonteneste på natt frå Rjukan sjukehus. Sjukehuset har sagt opp denne avtala. Seljord og Kviteseid har eit samarbeid og har legevakt på natt på Notodden sjukehus, medan Nissedal og Fyresdal har legevakt i Arendal. Framtidig legevaktstruktur ligg utanfor ramma av forstudien, men det er eit tema det må jobbast med og som kjem uansett utfallet av kommunereforma. Det same gjeld ø- hjelps plassane. Vinje og Tokke har slike. Det har Seljord og Kviteseid og, medan Nissedal og Fyresdal i dag har ø- hjelps plass i Arendal, men skal ganske snart få det i eigne kommunar. Men desse plassane er sterkt knytt til legetenestene og skulle disse bli svekka gjennom ei sentralisert legevaktteneste, må det byggast opp meir legekompetanse i kommunane. Dette er og eit spørsmål som må løysast uavhengig av kommunereforma. Plassering av desse er avhengig av utfallet med legevaktstrukturen. 23

41 Tilstrekkeleg kapasitet Kommunane har tilstrekkeleg med legekapasitet i dag, men nokre kommunar har utfordringar knytt til stabilitet. Relevant kompetanse Legene har og relevant kompetanse, men regionene ville vere tent med å ha ein felles kommuneoverlege som er samfunnsmedisinar. Effektiv tenesteyting Skulle det bli ein kommune i Vest- Telemark må det vere eit legesenter i kvar av dei gamle kommunane. 6.5 Skuler Fleire av kommunane har vore gjennom krevjande debattar om skulestruktur og fleire skular har blitt lagt ned som fylgje av senka barnetal. I dag er det desse skulane og oppvekstsentra i Vest- Telemark: Fyresdal Nissedal Gimle skule Tveit skule/nissedal ungdomsskule Kyrkjebygda oppvekstsenter Fjone skule Kviteseid Kviteseid skule Brunkeberg oppvekstsenter Vrådal oppvekstsenter Seljord Seljord skule Flatdal skule Tokke Tokke skule Høydalsmo skule Åmdals Verk skule ( 1 4) Vinje Rauland skule Åmot skule Edland skule Øyfjell oppvekstsenter Om ein skal oppretthalde eit godt tenestetilbod der folk bur (jamfør departementets vegledar) er det lite å hente på å slå saman skuler i regionen i dag. Berre Øyfjell oppvekstsenter og Høydalsmo skule 24

42 og Høydalsmo barnehageligg i rimeleg avstand. Men barnetalet i Øyfjell er aukande og Høydalsmo har og elevar frå Lårdal slik at avstanden fort kan bli urimeleg lang. Det er SFO ved alle skular og oppvekstsentra. Tilstrekkeleg kapasitet Med dei folketalsframskrivingane som ligg føre vil Vest- Telemark ha god kapasitet til å take imot skulebarn i framtida og det vil ikkje være trong for å byggje nye skular. Oversynet i kommunereformrapporten syner at det relative talet på årsverk innan skulene ikkje vil endre seg fram mot Relevant kompetanse Ingen av kommunane har problem å skaffe kvalifiserte lærarar i dag. Effektiv tenesteyting Men avstandane i regionen er det lite å gjære i høve til å effektivisere drifta av skulane. Men Ekspertutvalet peiker på at større kommunar vil legge til rette for utvikling av skuleeigarrollen og betre bruk av kvalitetsvurderingssystem. Sjølv om det blir peika på betre bruk av kvalitetsvurderingssystem, er det mykje som tyder på at skulane sjølv har teke grep om dette. Skulane i Vinje har hatt opplæring på bruk av fleire IKT- baserte kartleggingsprogram som til dømes «Kartleggern». Dette er kartleggings-, analyse- og diagnoseverkty på individnivå som har dokumentert god effekt. Overordna planar for kommunen ligg allereie føre. Skulane har saman sett opp ulike system for kvalitetsvurdering. I tillegg blir Utdanningsdirektoratets verkty for kvalitetsutvikling jamleg tekne i bruk. Det er vanskeleg å sjå at noko anna skal kunne vere viktigare enn nærleik til individet i høve til å skape betre læring. Såleis kan ein hevde at kartleggingsverkty i seg sjølv ikkje ser ut til ha ein funksjon i høve til utvikling av skuleeigarrollen. Kvalitetsvurderingssystem som ser på skulanes utviklingsarbeid blir ein annan skål. Tettare samarbeid og nettverk mellom skular på tvers av dagens kommunegrenser vil kunne spore til god erfaringsutveksling og kompetanseheving. Prosjektet «Betre læring» er eit godt døme på eit slikt arbeid på tvers av Vest- Telemark- kommunane som funger godt i dag, sjølv om det er vanskeleg å finne tid og mykje reisetid på grunn av avstandane. Kvalitetsvurderingssystem er eit område kor kommunane i ulik grad fylgjer opp og kor det er vanskeleg å seie kva ein kan tene på med ein sentral administrasjon. Per i dag er skulane i området særs ulik, med særeigne profilar utifrå lokale tilhøve og føresetnader. 6.6 Barnehagar Fyresdal Fyresdal barnehage Nissedal Treungen barnehage Haugsjåsund barnehage Kyrkjebygda oppvekstsenter Felle barnehage 25

43 Kviteseid Kviteseid barnehage Brunkeberg oppvekstsenter Vrådal oppvekstsenter Seljord Heddeli barnehage Tussejuv barnehage Flatdal barnehage Åmotsdal barnehage Tokke Dalen barnehage Høydalsmo barnehage Vinje Rauland barnehage Hakkespetta barnehage Edland barnehage Øyfjell oppvekstsenter Om ein skal oppretthalde eit godt tenestetilbod der folk bur (jamfør departementets vegledar) er det lite å hente på å slå saman barnehagar i regionen i dag. Barnehagar er i enda større grad enn skular avhengig av nærleik til der barna bur. Tilstrekkeleg kapasitet Med dei folketalsframskrivingane som ligg føre vil Vest- Telemark ha god kapasitet til å gje eit barnehagetilbod i framtida og det vil ikkje være trong for å byggje nye barnehagar. Tala i kommunereformrapporten viser at barnetalet vil vere tilnærma uendra fram mot 2040, men Vinje må bygge ut eksisterande barnehagar. Relevant kompetanse Nokre av kommunane har utfordringar med å skaffe førskulelærarar i dag. Det sama gjeld logoped. Effektiv tenesteyting Men avstandane i regionen er det lite å gjere i høve til å effektivisere drifta av banehagane, men ei sentral barnehageeining kan gi betre overordna styring og utviklingsarbeid. 6.7 Psykiatri Det er gode tverrfaglege nettverk innan psykiatritenesta i dag. Det er vedteke at DPS i Seljord skal oppretthaldast, men med færre plassar. Det vil bli lagt opp til fleire ambulerande tenester, der fagfolk snakkar med pasientane og dei lokale behandlarane der dei er. 26

44 Tilstrekkeleg kapasitet Kapasiteten er tilstrekkeleg i dag. Vinje har bemanna butilbod i dag. Relevant kompetanse Alle kommunane har ikkje all kompetanse, men ved hjelp av regionalt nettverk og DPS i Seljord er den faglege kompetansen i regionen god nok, men det er ynskjeleg med meir psykologkompetanse i regionen. Effektiv tenesteyting Psykiatriske tenester må vere lokale det ville vere umogeleg å tenke seg eit sentralt tilbod som skulle take seg av alle pasientane i dag. Utbygginga av ambulerande tenester understrekar og det. 6.8 Funksjonshemma Her har og kommunane gode tenester i dag. Dette er ein krevjande gruppe og det låg som ein premiss for PU- reforma at tenesta skulle gis lokalt i nærleiken av der brukarane bur. Ein kan berre slå fast at den desentraliserte strukturen må oppretthaldast uavhengig av kommunereforma. 6.9 Helsesøster Mykje av det same gjeld for helsesøstertenesta. Denne tenesta utførast og på skulane, så ein desentralisert struktur må uansett oppretthaldast. Når det gjeld jordmortenesta har fødande i Vest- Telemark krav på fylgjeteneste. Det er sjukehuset som betalar for denne, men kommunane må organisere den. Fylgjetenesta er lokalisert til Seljord på døgnbasis og fungerer bra. Men det er noko å gå på når det gjeld medverknad frå alle kommunane. Svangerskapsoppfølging, og oppfølging i barseltida, skjer framleis lokalt. Helsesøster- og jordmortenesta vil måtte fungere som i dag uavhengig av kommunestrukturdebatten Folkehelse Nokre kommunar har folkehelsekoordinator i ein prosentvis stilling. Folkehelse er ikkje ei tenesteyting, men eit overordna plan- og koordineringsansvar. Det ansvaret kan ein ta vare på i en samanslått kommune. Ny lov pålegg kommunane å ha fokus på folkehelse i alle kommunale sektorar Kultur Kulturarbeidet i kommunane omfattar kulturskular, bibliotek, idrettsanlegg og vanleg kulturarbeid. Vinjehuset og Granvin er regionale kulturhus og alle kommunane har idrettsanlegg ute og inne. Alle kommunane har gode resultat å vise til innan kulturarbeidet. I Telemarksforskings kulturindeks ligg Vest- Telemark som region på ein 8. plass og 5 av kommunane ligg blant dei 100 beste og alle ligg blant dei 200 beste. Det er vanskeleg å sjå for seg at ein stor kommune kan gje store fordeler. Kultur er å utløyse lokalt engasjement, det er vanskeleg å sjå for seg eit bibliotek i Vest- Telemark og kulturskulen må gje tilboda der barna bur. Men det er og mogleg å organisere i prosjekt i VT- samanheng med sentraliserte helgetilbod. Felles rektorstilling innanfor kultur- og musikkskulen kan og vurderast. 27

45 Kommunane organiserer kulturarbeidet på svært ulikt vis. I Fyresdal er kulturarbeidet organisert under eining for kultur og oppvekst, i Nissedal i eining for kultur, i Kviteseid under eining for samfunnsutvikling og teknisk drift, i Seljord under eining for plan, utvikling og teknisk, medan kulturskulen ligg under eining for skule og oppvekst, i Tokke er kultur under eining for plan og næring, mens kulturskulen ligg under oppveksteininga og i Vinje er kultur eiga eining. I kulturindeksen ligg Vest- Telemark på 2. plass når det gjeld museum, men det er noko uavklart når det gjeld tilhøvet mellom Vest- Telemark museum og dei lokale musea. Tilstrekkeleg kapasitet Kommunane i Vest- Telemark har eit variert kulturtilbod og må satse på å vidareutvikle dette i framtida. Biblioteka har alt eit godt samarbeid, men anna samarbeid finns ikkje. Relevant kompetanse Det er ikkje gjort nokon kartlegging av kompetansen innan kulturområdet. Effektiv tenesteyting Det er vanskeleg å sjå korleis at ein storkommune skal kunne gi eit meir effektivt tenestetilbod enn det dagens kommunar gir. Kulturarbeidet er i sin natur desentralisert, men det er eit potensiale i ein større kommune når det gjeld større arrangement Ungdomsarbeidet Ungdomsarbeidet er og organisert på ulik vis. Nokre av kommunane har organiserte ungdomsklubbar, andre har ikkje medarbeidarar som jobbar spesielt med dette. Seljord, Kviteseid og Vinje samarbeider om felles ungdomsklubb, det gjør Fyresdal og Tokke og, medan Nissedal har eige tilbod. Når det gjeld ungdomsarbeid er det viktig med samarbeid i Vest- Telemark. Vinje kommune har SLT- koordinator Flyktningar Alle kommunane med unnatak av Kviteseid har teke imot flyktningar, men ikkje i så stor grad som sentrale styresmakter ynskjer. Så langt har den største utfordringa for kommunane vore å skaffe til veie høvelege bustader. I ein større kommune vil nok det statlege presset mot kommunane auke. Men flyktningarbeidet er ei teneste som ikkje utan vidare lar seg sentralisere. Det vil ikkje vera ynskjeleg at alle flyktningar skal bo ein plass i kommunen. På grunn av avstandane blir det og vanskeleg å tenke seg ein stad for all vaksenopplæring. Tilstrekkeleg kapasitet Nei, mangel på bustader. Det blir ikkje lettare i ein stor kommune Relevant kompetanse Ja Effektiv tenesteyting Ja, med dei ressursane me har i dag driv kommunane ein effektiv integreringspolitikk. 28

46 6.14 Tekniske tenester Det ligg i dagen at det storparten av dei tekniske tenestene ikkje kan sentraliserast. Snobrøyting og strøing, vegvedlikehald og drift av reinseanlegg og vassforsyning er noko som må skje der anlegga ligg. Men ein del sentrale funksjonar som utsetting av arbeid på anbod, systemkontroll og rutinar er noko kommunane i dag slit med og kor det kan vere mykje å hente på ei betre samordning. Dette bør ein vurdere uavhengig av kommunestrukturdebatten. Tilstrekkeleg kapasitet Tekniske tenester har rimeleg god kapasitet til å take vare på dei oppgåvene de har. Relevant kompetanse Nokre av kommunane har utfordringar knytt ti å skaffe ingeniørar. Kompetansen i høve til å forvalte anbodsreglane er ulik. Effektiv tenesteyting Tenesteytinga er effektiv, men kommunane er ulike når det gjelder storleiken på investeringar og dermed arbeidsmengda for tekniske tenester Beredskap Beredskap er og eit område der det er trong for eit betre interkommunalt samarbeid. Det synas meiningslaust at kvar kommune skal lage si ROS- analyse. Katastrofar og farlege hendingar er bokstaveleg talt grensesprengande og tilhøva i regionen er så likearta at det kunne være stor gevinst ved å utarbeide ei felles ROS- analyse og ha felles beredskapsøvingar. Ved ein katastrofe vil ressursane uansett bli brukt på tvers av kommunegrensene. Ein felles beredskapskoordinator for dei 6 kommunane ville vere ei fagleg styrking av ROS arbeidet til fordel både for kommunane og samfunnstryggleiken og bør gjennomførast uavhengig av om det blir kommunesamanslåingar eller ikkje Næringsarbeid Det å skape nye arbeidsplassar i regionen er kanskje den viktigaste utfordringa for Vest- Telemark i åra framover. Det er viktigare å skaffe arbeidsplassar til regionen enn akkurat i kva for kommune dei ligg. Dette tilseier eit betre samarbeid mellom næringsapparata i kommunane enn det som er tilfellet i dag. Tilstrekkeleg kapasitet Ei undersøking frå nokre år tilbake syner at det er tilstrekkeleg med ressursar i regionen til å ha eit godt næringsapparat. Vinje har ikkje tilstrekkeleg kapasitet per i dag. Leiger inn for å ta toppane. Relevant kompetanse Kompetansen viste seg og å vere god nok. 29

47 Effektiv tenesteyting Ved betre samordning av dei ressursane ein har i regionen, vil ein kunne få større effekt av dei tiltaka som blir setti verk Landbruk For nokre år sidan blei det gjort ei undersøking i regi av Vest- Telemarkrådet om kompetansen innan landbruksforvaltninga i regionen. Undersøkinga viste at regionen har tilstrekkeleg med kompetanse og med årsverk, men at ressursane kunne vore utnytta betre ved eit betre samarbeid mellom landbrukskontora. Av ulike årsaker har ein ikkje gått vidare med dette. Uavhengig av ei kommunesamanslåing eller ikkje er landbrukskontora noko kommunane kunne hatt eit betre samarbeid om. Det kunne vere ein landbrukssjef og oppgåvene slik som konsesjons- og delingssaker, tilskottssaker og vegleding kunne vore fordelt mellom kommunane. Tilstrekkeleg kapasitet Nei, ikkje fullt ut per i dag. Må leige kapasitet til handsaming av søknader om produksjonstilskott. Relevant kompetanse Ja, jamfør undersøkinga til VTR. Effektiv tenesteyting Nei, mykje kunne vore henta på betre samordning. Vinje er einaste kommune med landbruksvikar Sentraladministrasjonen Ved ein eventuell ny kommune kan det berre vere ein rådmann, men som må ha ein administrasjon knytt til seg. Sjå nærare om dette i kap Planarbeid Overordna samfunnsplanlegging kan gjerne gå føre seg i ei sentral eining. Kommunane har i stor grad likearta utfordringar og arbeidet med kommuneplanens langsiktige del og andre overordna planar kan godt gjerast i fellesskap. I dag har det vore ein tendens til at fylkeskommunen går rett til Vest- Telemarkrådet når det gjeld drøfting av regionale spørsmål. Det ligg ikkje nokon kritikk i dette, en det er eit døme på at kommunane oppfattast som for små når ein skal drøfte regionale spørsmål. Ved utarbeiding av reguleringsplanar kan det og vere ein fordel å få samla det faglege miljøet, men dei fleste reguleringsplanane fordrar kontakt med grunneigarar og andre interesserte, slik at gevinsten ved eit sentralt plankontor ikkje synast like opplagt. Eit felles plankontor som skal betene heile Vest- Telemark vil få utfordringar knytt til lokalkunnskap. Tilstrekkeleg kapasitet Dei fleste kommunane må leige inn planfagleg kompetanse for å løyse alle planoppgåvene. Nissedal og Kviteseid har felles plankontor. Seljord har ikkje eigen arealplanleggjar og det er nok generelt for dårleg dekning på arealplanleggingssida. 30

48 Relevant kompetanse Alle kommunane har planfagleg kompetanse. Effektiv tenesteyting Kommunane kunne ha nytte av å samle eit breiare planfagleg miljø Økonomi Blir det ein storkommune seier det seg sjølv at det må vere ei sentral budsjett- og økonomieining som må utarbeide budsjett og take seg av overordna økonomiforvalting. Tilstrekkeleg kapasitet Kommunane har i dag rimeleg god kapasitet innan økonomiforvaltinga Relevant kompetanse Det same gjeld for kompetansen. I nokre av kommunane har rådmannen eit serskild ansvar for budsjettarbeidet. Effektiv tenesteyting Ved å samle dei ressursane ein i dag har innan økonomiforvaltinga i kommunane kunne ein få ein sterk sentral budsjetteining Oppmåling Det er oppmålingskompetanse i alle kommunane, men aktiviteten er ulik. Tilstrekkeleg kapasitet Det er tilstrekkeleg kapasitet innan dette området i regionen, men nokre kommunar må av og til låne av andre. Relevant kompetanse Kompetansen er og relevant Effektiv tenesteyting Fagleg sett kunne det vore mykje å vinne på ei samanslåing av oppmålingstenesta, men avstandane gjer at det ved oppmålingsoppdrag vil gå bort mykje reisetid IT It- verksemda i kommunane er organisert på ulik måte. Tre av kommunane har It- verksemda i eigen organisasjon, medan tre kommunar har satt tenesta bort til ein privat aktør. Rådmannsutvalet er og etablert som eit konfigurasjonsstyre, men regionen manglar ein oppdatera overordna It- strategi. Ved ein samanslått kommune må ein rydde opp i dei organisatoriske tilhøva og etablere ein sentral It- eining med strategisk kompetanse. I forprosjektet kan ein og vurdere om dette er ei teneste som kan settas ut til andre. 31

49 Tilstrekkeleg kapasitet Det er eit ope spørsmål om det er tilstrekkeleg kapasitet til å drifte alle It- system i dag. Relevant kompetanse I og med at tenesta i nokon av kommunane er set bort, har kommunane ikkje tilstrekkeleg kompetanse i dag i eigen organisasjon. Effektiv tenesteyting Organisasjonen er sårbar ved driftsstans og det rammer effektiviteten. Tenesta må totalt sett styrkast for å unngå unødig nedetid. Det vil vere naudsynt både med ei strategisk It- leiing og It- kompetanse lokalt. Erfaringane tilseier at det stadig oppstår driftsproblem som må løysast lokalt og at det er lite produktivt om It- systema er nede i lengre tid Personal Ved ei mogeleg kommunesamanslåing vil lønsforhandlingane måtte sentraliserast. Det vil omfatte mange tilsette og det må skipast eit personalkontor med breidd kompetanse. Kommunane har ulike praksis når det gjeld tilsettingar. I Vinje er det einingane som tek hand om tilsettingane, medan andre kommunar har ei sentral personalforvalting. Uansett vil ein ny kommune fordre større grad av delegering av tilsettingar enn det det er i dei fleste kommunane i dag. Det har også gi fordelar å samle det som gjeld utarbeiding og vedlikehald av dei personalpolitiske retningslinene. Innan bedriftsthelsetenesta har kommunane ulike ordningar. Dette må utgreiast i eit eventuelt forprosjekt. Tilstrekkeleg kapasitet Kommunane har i dag tilstrekkeleg kapasitet innan det personalpolitiske området. Relevant kompetanse Kommunane har og relevant kompetanse. Effektiv tenesteyting Det kan nok hentast noko på ei betre samordning av personalforvaltinga, men det er neppe noko å spare på det Arkiv Arkivtenesta er ikkje publikumsretta anna enn ved førespurnader om innsyn og utlån av dokument. Krava til arkiveringsrutinar har auka og dette er eit område ein kan sjå fordelar ved ein samanslått eining i regionen. Tilstrekkeleg kapasitet Ja Relevant kompetanse Ja 32

50 Effektiv tenesteyting Her kunne nok mykje vore henta på eit sentralt postmottak og sentralt arkiv i regionen. Alle kommunane bruker elektronisk postføring slik at avstandsproblematikken ikkje blir relevant Løn Løn er ei intern teneste som ikkje er publikumsretta. Kommunane har ein til to lønsmedarbeidarar og tenesta er sårbar ved sjukdom og fråvær. Det er kommunar i regionen som samarbeider om tenesta i dag og uansett kommunestruktur er løn noko kommunane kan skipe eit felles kontor for. Tenesta heng mykje i hop med personal, sjølv om til dømes Vinje har lagt vekt på rekneskapstilknytinga. Tilstrekkeleg kapasitet Ja, men tenesta er sårbar. Men gjennom vårt overordna mål om "standardisering", og utallige felles- prosjekt, er det i dag så lik infrastruktur at kommunane er i stand til å utveksle ressursar og kompetanse. Terskelen for å utnytte dette er dei siste åra bare blitt lågare og lågare. Dette heng saman med at medarbeidarane kjenner kvarandre mykje betre nå, dels på grunn av alle felles- prosjekta. Ein skal derfor ikkje overdrive sårbarheita når det gjeld løn og rekneskap. Relevant kompetanse Ja, men me organiserer oss ulikt i dag. Effektiv tenesteyting Ja, men ei større eining vil kunne auke effektiviteten 6.26 Rekneskap Det same gjeld rekneskap. Ein bør jobbe fram eit opplegg for eit felles rekneskapskontor i Vest- Telemark. Tilstrekkeleg kapasitet Ja, men tenesta er sårbar Relevant kompetanse Ja Effektiv tenesteyting Ja, men ei større eining vil samle sett kunne auke effektiviteten 6.27 Skatt Det går i retning av at skatteinnkrevjing blir ei statleg teneste sjølv om kommunane har betre resultat enn skatteetaten. Me går derfor ikkje meir inn på denne her. Det kan likevel vere aktuelt med felles kemnerfunksjon i Vest Telemark. 33

51 6.28 Byggesak Byggesak er ei teneste som både er publikumsretta, men som og krev sterk fagleg medverknad. Krava i plan- og bygningslova er blitt skjerpa når det gjelder sakshandsaming og oppfølging av ferdige prosjekt. Alle kommunane har i dag utfordringar med å syte for tilstrekkeleg oppfølging. Tilstrekkeleg kapasitet Byggesakskapasiteten er stort sett tilstrekkeleg sjølv om nokre kommunar av og til må låne av kvarandre. Kviteseid og Nissedal har felles kontor for byggesakshandsaming lokalisert til Nissedal. Men det er og ei erfaring at såkalla "lån av andre" ikkje alltid har fungert godt nok. Det gjeld både oppmåling og byggesak. Skal utvida samarbeid vere eit alternativ til samanslåing, må føresetnaden vere ei mykje meir forpliktande og formalisert utlånsordning, der fagpersonar kan bli beordra til tenestestader der behovet er størst, for kortare eller lengre tidsrom. Relevant kompetanse Kommunane har relevant kompetanse innan byggesakshandsaming. Effektiv tenesteyting Det er vanskeleg å sjå at eit sentralt byggesakskontor vil vere tilstrekkeleg effektivt. For det fyrste krev det nærleik til brukarane og oppfylgingsarbeidet gjer at mykje tid vil gå bort i reising. Dette er nok uansett ei teneste kor det må leggjast opp til ei desentralisert løysing Miljøvern Ingen av kommunane har ein eigen miljøvernadministrasjon i dag, men denne oppgåva er vel ofte lagt til tekniske tenester eller planavdelinga. I ein eventuell ny kommune må det vurderast om ein bør ha ein eigen miljøvernadministrasjon Reinhald Reinhald er ulikt organisert i kommunane. I Vinje er reinhald ei eiga eining, medan andre kommunar har organisert reinhald som ein del av del einskilde arbeidsstad. Det ligg i sakas natur at reinhald er desentralisert og det er vanskeleg å sjå gevinst i ein samanslått kommune her. Men det kan ligge ein gevinst i at ein har felles opplæring Vaktmeisterteneste Vaktmeistertenestene må og vere knytt til dei bygga kommunane har, men det kan ligge effektar i høve til betre planlegging, energistyring og opplæring i ein samanslått kommune Tenestetorg Kommunane har i ulik grad tenestetorg. Nokre kommunar har tenestorg med mange funksjonar medan andre fungerer mest som eit sentralbord. Sentralbordtenesta er det uproblematisk å sentralisere, medan det må utgreiast i eit eventuelt forprosjekt korleis tenestorgfunksjonen skal organiserast. Det er og tenkeleg at det kan vere eit tenestetorg ved kvart av dei nåverande kommunehusa noko som er gjort i andre samanslåtte kommunar 34

52 6.33 NAV Det er ei sentral føring at alle kommunar skal ha eige NAV- kontor. Ved ei kommunesamanslåing vil det lett kunne bli eit NAV kontor, men avstandane gjer at det og må vere ei desentralisert teneste. Ei nærare drøfting av dette vil måtte skje i dialogmøta mellom rådmennene og NAV- direktøren i Telemark. Kommunale tenester som ligg til NAV i dag, fordrar fysisk nærleik til brukarane. Det vil vere vanskeleg å rasjonalisere denne delen av NAV- systemet. Lokalt sjølvstyre er ein suksess, og kontora har rett storleik i høve til oppgåvene Kyrkja Vedlikehald av kyrkjer og drift av kyrkjegardar er økonomisk set eit kommunalt ansvar, men ansvaret blir forvalta av dei kyrkjelege fellesråda. I NOU 2013:1 (Stålsett- utvalet) er eit alternativ at drift av kyrkjegardar blir eit reint kommunalt ansvar. Framlegget er ikkje handsama ennå. Me går derfor ikkje nærare inn på det i forstudien. Uansett må ein eventuell ny kommune drifte dei kyrkjene og dei kyrkjegardane som ligg der i dag Organisering av dei kommunale tenestene Dette er ei sentral føring for kommunereforma: «Kommunereformen er en velferdsreform. Det handler om bedre velferdstjenester der folk bor, nå og i fremtiden; gode skoler, pleie og omsorg når vi blir eldre, trygge barnehager for barna våre. Det handler også om hva som skal til for å ta vare på de innbyggerne som trenger det aller mest: Barn som trenger barnevernet, rusavhengige, mennesker med psykiske helseutfordringer og de som faller utenfor.» Det er derfor ikkje ei reform for sentralisering av dei tenestene folk treng. Det ligg derfor ei føring i forstudien om at ein eventuell ny kommune skal oppretthalde eit desentralisert tenestetilbod. Men det kan vere ei utfordring at kommunane i dag ikkje er organisert på same måte. Vinje har ein såkalla flat struktur der til dømes kvar skule og kvar barnehage er ei sjølvstendig eining med personal- og økonomiansvar. Dei andre kommunane har ulike modellar av etatsstruktur. I ein storkommune vil det ikkje vere mogeleg å ha ein flat struktur. Det er 13 barnehagar i regionen og 16 skuler og oppvekstsentra og det vil bli for krevjande for den administrative sentralleiinga å ha oversyn med så mange einingar og skulle halde faste leiarmøte. Ein må derfor leggje opp til ei sentral leiing av dei kommunale hovudområda. Denne forstudien vil ikkje gje svar på korleis dette skal gjerast, men det vil bli ei viktig oppgåve i eit eventuelt forprosjekt. Men til dømes for ein oppvekstsjef vil det vere krevjande å styre 16 skuler/oppvekstsentra og 13 barnehagar. Det må derfor ligge ein stor grad av delegering og i den nye kommunen og ein må utvikle kommunikasjonsformer som gjer det mogeleg å ha løypande kontakt med avdelingane. For ei sentralleiing innan oppvekstområde vil det vere viktig å utvikle skuleeigarrolla og utvikle kvalitetssystem for skuler og barnehagar. Tilsvarande vil gjelde innan pleie og omsorgssektoren. Det er i dag sjukeheim i kva kommune og dei må ha kvar si leiinga som kan take hand om dagleg drift, medan sentralleiinga må ha fokus på utvikling av kvalitetssystem og ny velferdsteknologi. 35

53 Det er i forstudien lagt inn som ein premiss at ein ikkje skal bygge opp ein ny sentraladministrasjon ein stad i den kommunen, men at sektorleiingane må spreiast ut i dei gamle kommunane. Det ligg ikkje noko framlegg til korleis dette kan gjerast i forstudien, men det blir ei viktig oppgåve i forprosjektet. Det er så vidt me kjenner til ikkje nokon kommune i Noreg som praktiserer ein fleirkjernestruktur, men så er det heller ingen kommunesamanslåing som har omfatta så stort areal som det ein eventuelt vil få i Vest- Telemark. Men det er døme på statlege organ som har desentralisert leiing (Skatt, NAV) og i andre område blir det og vurdert ein slikt struktur som ein del av kommunereforma. I eit forprosjekt kan ein og sjå til Sverige kor det er mange store kommunar og om nokon av dei har ein slik struktur. 7 Arbeidstakarorganisasjonane For tillitsvalde og hovudverneombod vil og ein Vest- Telemark kommune by på store utfordringar. Kontakten med medlemmane, vere til stade på lokale fagforeiningsmøte, samordne krava i samband med lokale lønsforhandlingar, kontakt med lokale verneombod og lokale arbeidsmiljøutval er nokre av utfordringane. Det er ulike reglar for tillitsvalde og verneombod. 7.1 Tillitsvalde I Hovudavtalas 3-3 står det dette om tillitsvaldordninga: Og i punkt c: a) Tillitsvalgtordningen må utformes slik at det gir både tillitsvalgte, medlemmene de representerer og arbeidsgiver forutsigbarhet. Likeledes må det tas hensyn til antall medlemmer og tariffavtalens omfang. Tillitsvalgtstrukturen skal tilpasses kommunens/fylkeskommunens geografiske spredning samt styrings- og organisasjonsstruktur. Med utgangspunkt i bestemmelsene i 3-3 og basert på lokale forhold, skal partene lokalt drøfte behovet for antall tillitsvalgte og frikjøpsressurser, herunder mulighet til ytterligere ressurser for organisasjoner med flere medlemmer enn angitt i 3-3 c) (1) eller (2). c) Dersom partene lokalt ikke kommer til enighet om frikjøpsordning for tillitsvalgte, baseres frikjøpsomfang på drøftingsgrunnlaget i 3-3 a) og etter følgende minimumstildeling: (1) Hver organisasjon får tildelt en heltids tillitsvalgtressurs når de representerer 375 medlemmer, (2) eller 275 medlemmer og disse arbeider innen de fleste arbeidsområder og er fordelt på minst 15 fag- /yrkesgrupper. Organisasjoner med færre medlemmer enn angitt i punktene (1) og (2), får tildelt ressurser i forholdet mellom medlemstallet og hhv. 375 (1) eller 275 (2). Ut fra lokale forhold, jf. 3-3 a), drøfter de lokale parter tildeling av ytterligere ressurser for organisasjoner med flere medlemmer enn angitt i punkt (1) og (2). 36

54 Organisasjoner med flere medlemmer enn angitt i (1) og (2) får tildelt 1 ekstra heltids tillitsvalgtressurs når de representerer ytterligere 475 medlemmer, deretter for ytterligere 575 medlemmer. (3) Organisasjonene innen en forhandlingssammenslutning kan lokalt velge å ha fellestillitsvalgt. Velges denne ordningen, tildeles en heltids tillitsvalgtressurs når de representerer 200 medlemmer. Forhandlingssammenslutninger med færre medlemmer enn 200, får tildelt ressurser i forholdet mellom medlemstallet og 200. Arbeidstakerorganisasjonen/forhandlingssammenslutningen fordeler sine tildelte frikjøpsressurser etter drøftinger med arbeidsgiver. Det skal i den forbindelse tas hensyn til medlemsstokkens sammensetning, tariffavtalenes omfang, kommunens/fylkeskommunens organisering og geografi. I ein Vest- Telemark kommune vil etter minimumsløysinga i punkt c Fagforbundet, Utdanningsforbundet og Sjukepleieforbundet ha kav på ein eller fleire stillingar avhengig av medlemstal. Men hovudavtala snakkar og om at det må takast omsyn til geografi. Det gjer at ein ny kommune ikkje slavisk kan legge medlemstal til grunn ved tildeling av stillingsressurs. Dette er noko som må avklarast i eit eventuelt forprosjekt. 7.2 Hovudverneombod Verksemder med minst verneombod skal ha hovudverneombod (arbeidsmiljølovas 6-1 (3). Det gjeld naturlegvis alle kommunane i Vest- Telemark. Hovudverneombodet har rett til fri frå arbeid for å taka vare på verve sit, men lova legg ikkje føringar for i kor stor stilling ein kan krevje seg frikjøpt. Ein rask gjennomgang av nokre døme viser at det er ulike ordningar. Det finns store verksemder og fylkeskommunar som ikkje har hovudverneombod i 100% stilling, men det finns og andre døme. Med dei spesielle tilhøva det vil bli i en slik stor kommune er det mykje som taler for at arbeidsgjevar og arbeidstakarane bør bli samde om hovudverneombod i 100% stilling. Men det er og noko som må avklarast i eit eventuelt forprosjekt. 8 Drøfting i høve til kommunanes fire roller Ekspertutvalet peiker på at kommunane har fire roller: Tenesteytar, myndigheitsutøvar, samfunnsutviklar og demokratisk arena. Ulike deler av desse rollene er drøfta andre stader i forstudien, men me har vald å gje ein kortfatta oppsummering i høve til Vest- Telemark. Omfanget av det interkommunale samarbeidet er drøfta under punkt Tenesteytar I kap.6 er det er gjort ein grundig gjennomgang av dei kommunale tenestene og for kvar teneste gjort ei vurdering av tilstrekkeleg kapasitet, relevant kompetanse og effektiv tenesteyting. Gjennomgangen syner at på mange område gir kommunane ei god, forsvarlig og effektiv teneste, mens på andre område kan det vere ein fordel med ein større kommune eller eit meir forpliktande samarbeid. 37

55 Ekspertutvalet meiner at minste kommunestorleik med dagens kommunale oppgåver må vere på mellom og innbyggjarar. I kommuneproposisjonen har departementet ikkje satt opp nokon slik nedre grense. Ekspertutvalet peiker på desse område som døme på at kommunane bør vere større enn i dag: Barnevern og PPT Legevakt Utvikling av skuleeigarrolla og betre bruk av kvalitetsvurderingssystem Raskare implementering av ny velferdsteknologi innan pleie og omsorg Innan barnevern og PPT er det eit oppegåande interkommunalt samarbeid i Vest- Telemark. Kommunale deltek i ulike samarbeid når det gjeld legevakt sjå kap 6.4. I pkt 6.5 er det peika på at ein større kommune kan vera ein fordel når det gjeld utvikling av skuleeigarrolla og betre bruk av kvalitetsvurderingssystem. Men det er innan pleie og omsorgssektoren at kommunane får den store utfordringa i framtida. I 2013 er det trong for 67,8 årsverk per innbyggjar mellom år. I 2040 er dette auka til heile 107,2 årsverk (tal frå kommunereformrapporten for kommunane i Vest- Telemark). Det understrekar kor viktig det er med raskare implementering av ny velferdsteknologi innan pleie og omsorg. Ei slik implementering vil truleg vere lettare å få til i ein stor kommune. 8.2 Myndigheitutøvar Ekspertutvalet peiker på at det er tre kriteria som er sentrale for at kommunane skal take vare på si rolle som myndigheitsutøvar: Tilstrekkeleg kapasitet, relevant kompetanse og tilstrekkeleg distanse. Punkta om kapasitet og kompetanse er i nokon grad drøfta under kap 6 Tenestetilbodet. Ekspertutvalet viser til at fleire lovpålagde rettar og plikter, fleire og meir komplekse einskildvedtak som skal fattast, fleire kommunale plikter, aukande rapporteringskrav stiller aukande krav til relevant og tilstrekkeleg kompetanse i kommunane. Innbyggjarar og næringsliv har rettmessig forventing om rettsriktige avgjerder, likehandsaming, ivaretaking av teieplikta og effektiv sakshandsaming. Utvalet har gjort ein gjennomgang som viser at mange små kommunar manglar fagekspertise og han mangel på juridisk kompetanse i eigen organisasjon. Oversikten over tenestetilbodet i kap 6 viser at kommunane på dei fleste område har god fagekspertise og ikkje har store rekrutteringsproblem. Men i dag er det ingen av kommunane som har eiga stilling med juridisk kompetanse. Av omsyn til den generelle sakshandsaminga kan det vere ein fordel med juridisk kompetanse. På den anna side er det kommunalrettslege feltet etter kvart blitt så spesialisera at kommunane vel å kjøpe inn ekspertise frå ulike hald; det vere seg innan kraft- og vassdragsrett, innan entreprise- og anbodsrett og innan grunnkjøp- og ekspropriasjonsrett. Ei eiga juridisk stilling bør ein nok ha i ein større kommune, men det vil ikkje løyse alle dei juridiske problemstillingane kommunane får på bordet. Ekspertutvalet har og gjort ein gjennomgang som viser at inhabilitet er ei større utfordring i små enn i større kommunar. Det er ikkje berre fordi sakshandsamar kan vere part og/eller i slektskap med aktuelle innbyggjarar, men kan og skuldast andre nære relasjonar som naboskap, forretningssamarbeid eller venskap. Utvalet legg til grunn at tilstrekkeleg distanse mellom sakshandsamar og innbyggjarar er naudsynt. Dette for å sikre likehandsaming og at det ikkje blir teke utanforliggande omsyn i myndigheitsutøvinga og at innbyggjarane skal sikrast dei rettane dei har etter lova. I tillegg skal habilitetsreglande sikre tilliten til kommunen og verne den einskilde 38

56 sakshandsamar mot utidig press. Utvalet konkluderer med at kommunane bør ha ein storleik som sikrar tilstrekkeleg distanse mellom innbyggjarane om medarbeidarane i kommunen. Det er heilt klart at små kommunar har utfordringar i høve til habilitet, men poenget er korleis kommunane handterer desse spørsmåla. Det er ikkje gjort nokon studie av habilitetsproblem i kommunane i Vest- Telemark, det er noe ein eventuelt kunne sjå på i ein forstudie. Men habilitet er jamleg oppe i dei politiske møta og mykje tyder på at kommunane klarer å handtere dei. Talet på klagesaker til fylkesmannen er heller ikkje urovekkande i regionen, noko som kan tyde på at sakshandsaminga i det store og heile går rett for seg. Det er og rett som Ekspertutvalet sjølv påpeiker at sakshandsamarane i små kommunar gjennom kunnskapen sin om lokale tilhøve kan gjere dei betre i stand til å utøve eit tilpassa skjønn. I tillegg kan det motverke forskjellshandsaming fordi tilhøva er oversiktlege og gjer det lettare å få innsikt i kommunens avgjerder og disposisjonar. Omsynet til at kommunen skal vere ein god myndigheitsutøvar kan vere eit argument for ein større kommune. Det kan gjelde moglegheita til å skaffe seg eigen juridisk kompetanse og for å skape ein noko større avstand mellom dei som styrer og innbyggjarane. I små kommunar er det ofte slik at dei som sit i kommunestyret og er aktive på andre område; dei kan vere grunneigarar med utbyggingsinteresser, tillitsvalde, tilsette i kommunen eller tilsette i verksemder som er viktige i kommunen. Men dette er heller ikkje eintydig negativt. Større kommunar vil aldri løyse alle desse problema. Det som er viktig er korleis kommunane løyser dei habilitetsspørsmål som oppstår og at politikarane og dei tilsette er medvitne om dei reglane som gjeld på dette området. 8.3 Samfunnsutviklar Ekspertutvalet syner til Christiansen- utvalet som i 1992 konkluderte med at det var både fordeler og ulemper med kommuneinndelinga for kommunens rolle som samfunnsutviklar. Fordelane var knytt til nærleik, stabilitet og lokalkunnskap. Ulempene var knytt til manglande organisatorisk tyngde, hinder for regional samordning og at småkommunane har eit einsidig og sårbart næringsgrunnlag. Ekspertutvalet legg stor vekt på ei heilskapleg ivaretaking av areal- og transportinteresser tilpassa klima- og miljøomsyn. Det reknast opp tre døme på dette: Oppsplitta tettstader, bu- og arbeidsmarknadsregionar med stor grad av pendling mellom kommunane og byområde med samanfall av båe desse kjenneteikna. Ikkje noko av dette har serleg stor relevans i Vest- Telemark. Oversynet frå Telemarkforsking viser at det er pendling mellom kommunane, men det er og stor pendling ut av området. Vest- Telemark er derfor ikkje eintydig ein bu- og arbeidsmarknadsregion. Fleire studiar påpeiker utfordringar for samarbeid i område med fleire sentra og i mindre folketette område grunna motstridane lokale interesser. Eit regional samarbeid om næringsutvikling fordrar ei lokal forståing av at eigen kommune inngår i eit «skjebnefellesskap», til dømes i ein situasjon med stor omstillingstrong. Det eksisterer mange gamle og etablerte motførestellingar mellom stader og kommunar som hindrar sterkare regiontenking og sterkare samarbeid på tvers av kommunane. Vurderinga når det gjeld kommunesamanslåingar i slike regionar utan ein felles visjon er at dette neppe vil føre til betring i samfunnsutviklingsarbeidet utan ei klår kriseerkjenning eller påtrykk utanfrå (sjå Ekspertutvalet side 93). På den andre sida oppfattar dei at regionalt samarbeid neppe er særleg meir effektivt. 39

57 Desse vurderingane vil i nokon grad gjelde Vest- Telemark. Under kap 6 er det peika på at kommunane i større grad bør legge til rette for ein felles næringspolitikk. Det har vore prøvd, men vegen dit er lang! Det er og gjort ein studie av suksessfulle distriktskommunar (Distriktssenteret: Samfunnsutviklingskapasitet i småkommunar). Studien viste at desse hadde evne til å utnytte «smådriftsfordelane» i kommuneorganisasjonen i samarbeidet med næringsliv og friviljugheit. Det er kort veg mellom idear og vedtak, stor grad av kunnskapsdeling og tillitsbygging på tvers av fag- og sektorgrenser, tette og vedvarande nettverk og god oversikt over kor kompetansen sit. Dette er og karakteristisk for kommunane i Vest- Telemark. Det kan og vere grunn til å spørje om den massive hyttebygginga i Vinje ville vore mogeleg i ein Vest- Telemark kommune, eller om kommunestyret ville strødd investeringane ut over eit større område. Det er og grunn til å minne om at Ekspertutvalet peiker på at busetjingsstrukturen i Noreg gjer det naudsynt med ein desentralisert modell for ein del fyrstelinetenester, det vil seie at basistenestene må gis der folk bur, og at det er avgrensa moglegheiter for å hente ut stordriftsfordelar. I forstudien kap 6 er det peika på at overordna samfunnsplanlegging kan vera eit område å samarbeide om, det same gjeld nærings- og busettingspolitikken og folkehelsearbeidet. Men det er ikkje noko eintydig svar på om det best kan gjerast gjennom ei kommunesamanslåing eller gjennom eit meir forpliktande interkommunalt samarbeid. 8.4 Demokratisk arena Demokratiaspektet er omtala i kap 5. Konklusjonen er: Demokratiaspektet kan brukast til å gå inn for ein større kommune (habilitet, problem med å stille nok lister) og til å gå mot (større avstand til veljarane, manglande representasjon frå alle distrikt). Ivaretaking av lokaldemokratiet er ei stor utfordring uavhengig av kommunestorleik og i eit eventuelt forprosjekt er det særs viktig å utgreie moglegheita for å skape eit ansvarleg, innbyggjarnært, påliteleg og effektiv styre. For nærare grunngjeving vise til dette kapitlet. Men det er eit moment som ikkje er omtala der; det er interkommunalt samarbeid. I kommunereforma ligg det ein gjennomgåande skepsis til interkommunalt samarbeid. Ekspertutvalet viser til at ein vesentleg fordel med større kommunar er at trongen for interkommunalt samarbeid blir redusert. Det ligg ein demokratisk vinst i at kommunestyret har oversyn og kontroll over sin oppgåveportefølje og at innbyggjarane veit kven som fattar de ulike vedtaka. Det er gjort ulike kartleggingar av omfanget av interkommunalt samarbeid (Ekspertutvalet side ). Til dømes er det kartlagt 255 formelle interkommunale samarbeidsordningar i Møre og Romsdal. Tilsvarande tal er funne i andre fylker. Samla sett er det registrert at omfanget i kvar kommune varierer frå rundt 20 til over 50. Departementet seier i kommuneproposisjonen dette om interkommunalt samarbeid (kap 4.6.2): «Et omfattende interkommunalt samarbeid svekker etter departementets syn lokaldemokratiet. Når viktige beslutninger flyttes fra folkevalgte organer til interkommunale 40

58 samarbeider, kan det som konsekvens gi en mer kompleks forvaltning og det svekker den folkevalgte styringen og kontrollen med virksomheten. Et omfattende interkommunalt samarbeid kan bidra til å redusere mulighetene de folkevalgte har til å se flere oppgaveområder i sammenheng. Det vil også kunne svekke innbyggeres muligheter til å følge med på hvilke beslutninger som treffes hvor.» Rapporten frå Telemarkforsking som Vinje kommune har tinga gir eit oversyn over dei interkommunale ordningane (sjå rapporten kap 6.3). Oversynet i rapportens tabell 46 på side 83 syner at Vinje er med i 17 samarbeid. Det er noko mindre enn dei oversiktene som er gjort for andre kommunar og som er vist til ovanfor. Det same talet gjeld truleg dei andre kommunane i Vest- Telemark. I spørjeundersøkinga er det eit fleirtal som gjev uttrykk for at dei ikkje er samde i påstandane om at manglane styring og kontroll er ei utfordring, og at det interkommunale samarbeidet er så omfattande at samarbeidsulempene er i ferd med å bli større enn fordelane. Men det er og nokre som meiner at Vinje kommune ikkje har trong for samarbeid med andre kommunar for å produsere gode og framtidsretta tenester. Men tilbakemeldingane tyder på at det framleis er rom for å utvikle det interkommunale samarbeidet før avstandsulempene blir større enn fordelane. Politikarane i Vest- Telemark har jamt over vore nøgd med dei interkommunale ordningane i regionen. Det har nyleg vore tilsyn hos barnevernet og PPT utan at det gjort urovekkande funn om kvaliteten på tenesta. Tvert om kan det verke som desse samarbeida fungerer optimalt i regionen. Alle kommunane er samde om at det hadde vore utenkeleg å ta desse oppgåvene tilbake til kvar einskild kommune. Skulle det bli ein kommune i Vest- Telemark gjer kapitel 9.6 greie for konsekvensane av dei interkommunale samarbeida. Det biletet som blir skapt om problema knytt til dei interkommunale samarbeida eksisterer derfor ikkje i stor mon i Vest- Telemark. Omfanget av det interkommunale samarbeidet vil derfor ikkje vere eit sjølvstendig argument for å gå inn for ein kommune i Vest- Telemark. 9 Økonomiske tilhøve i kommunereforma 9.1 Generelt I dette kapitlet skal me gje eit oversyn over dei økonomiske tilhøva i kommunereforma slik dei er presentert i kommuneproposisjonen og seinare korrigert i Stortingets handsaming. 9.2 Økonomiske verkemiddel i reformperioden Dekking av eingongskostnadar: Alle kommunar som slår seg saman i reformperioden får dekt eingongskostnader ved samanslåinga etter ein standardisert modell. 20 mill. kroner er sett som eit grunnbeløp per samanslåing, men aukar med talet på kommunar og innbyggjartal. 41

59 Reformstøtte Reformstøtta har eit minstebeløpet på 5 mill. kroner og kan brukast til det kommunen sjølv ynskjer. Dette er meint som ei erstatning for at støtte til infrastrukturtiltak ikkje blir knytt opp til kommunesamanslåinga. Inndelingstilskottet Dette er ein del av rammetilskottet og inneber at den nye kommunen kan behalde tilskott som om den framleis var to (eller fleire) kommunar i 15 år etter samanslåinga. Deretter blir inndelingstilskottet trappa ned over 5 år. I kommuneproposisjonen skriv departementet at dette er ei gunstig og langsiktig ordning for kommunane som får god tid på seg til å tilpasse seg nye rammevilkår. Det er berre kommunar som har fatta vedtak innan sumaren 2016 som vil få desse tilskotta. I tillegg får kvar kommune som gjer samanslåingsvedtak kr i støtte frå departementet til informasjon og folkehøyring. 9.3 Oversyn over verknadene av dei økonomiske ordningane Alternativ Eingongskostnader Reformstøtte Inndelingstilskott Alle kommunane Tokke - Vinje Seljord Kviteseid Nissedal- Fyresdal Tokke Vinje Fyresdal Seljord Kviteseid Nissedal Tala er henta frå Kommunal- og moderniseringsdepartementets «Ny kommune» og frå KS berekningsmodell for inndelingstilskott. For ordens skuld: Denne modellen bygger på Kommuneproposisjonens føresetnad om at berre kommunar med meir enn innbyggjarar skal få reformstøtte. Stortinget oppheva denne føresetnaden. Berekningsmodellen ligg her: telemark.no/content/view/embed/31817 Ein kan lage ulike variantar ved å legge inn kommunenummeret. For kommunane i Vest- Telemark er dei: Seljord 0828, Kviteseid 0829, Nissedal 0830, Fyresdal 0831, Tokke 0833 og Vinje Det gir lita meining å slå tala i tabellen over saman. Reformstøtta og eingongskostnadene er eit eingongsbeløp, medan inndelingstilskottet vil kommunen får kvart år i 15 år. Deretter blir det trappa ned over 5 over. Det er vanskeleg å spå den økonomiske utviklinga om 15 år. Derfor er det og umogeleg å bruke økonomiske argument for eller mot ein kommunesamanslåing. Men det Kommuneproposisjonen ikkje seier noko om er dei økonomiske tilhøva for dei kommunane som vel ikkje å slå seg saman. Derfor er og argumentet om «at me har så god råd i dag at me ynskjer å stå aleine» farleg i den forstand at det er ein tilstand som truleg ikkje vil halde fram. Kommunar som slår 42

60 seg saman er sikra ein økonomi i det minste i 15 år. Dei som ikkje gjer det, går slik sett ei usikker framtid i møte. Men det ligg og i korta at nedtrappinga om 15 år bygger på ei forventing om at ei kommunesamanslåing på sikt vil føre til reduserte administrative kostnader. Ein Vest- Telemark kommune vil derfor om 15 år måtte legge opp til en reduksjon av budsjettet med 82 millionar kroner over 5 år. Men dei økonomiske tilhøva i samfunnet kan på den tida vere heilt annleis både til det betre og til det verre. Det ligg heller ingen føringar i Kommuneproposisjonen i høve til utvida interkommunalt samarbeid. Om dette er ei ordning som blir godkjend, må ein rekne med at kommunane har dei same stabile økonomiske føresetnadene som samanslåtte kommunar. Det er noko som klarleggjast i eit forprosjekt. 9.4 Kraftinntekter I rapporten Telemarkforsking laga for Vinje kommune heiter det om kraftinntekter: «Kraftverkseigar skal avstå inntil 10 prosent av kraftgrunnlaget som konsesjonskraft til kommunane og fylkeskommunen der kraftanlegget ligg. Kommunane sin rett til konsesjonskraft er derimot avgrensa til behovet kommunane har for allmenn elektrisitetsforsyning. I kommunar med lågt folketal men med store utbyggingar inneber dette at fylkeskommunen får overført den overskytande mengda. Ei kommunesamanslåing mellom små kraftkommunar og kommunar med eit større innbyggjartal, inneber eit større behov for allmenn el- forsyning. Ein større del av konsesjonskrafta vil dermed gå til den nye kommunen, medan fylket si mengde vert tilsvarande redusert. På den måten kan ein seie at regelverket og regimet som er knytt til fordelinga og uttak av konsesjonskraft, ikkje er samanslåingsnøytralt (Brandtzæg et.al 2011). I tabellen nedanfor er det vist tal for konsesjonskraftmengde, alminneleg forbruk og overskytande konsesjonskraftmengde for kommunane som inngår i denne utgreiinga. Alle tala er i GWh. Alminneleg el- forsyning er definert som alt forbruk av elektrisk energi til hushald, jordbruk og føretak med unnatak frå kraftintensiv industri. I tala for alminneleg forbruk er det rekna inn 10 prosent tap i nettet. Dei siste endelege tala som er tilgjengelege for alminneleg el- forsyning er tal frå Men når det gjeld alminneleg el- forsyning kan desse tala variere frå år til år. Til dømes for Vinje kommune vil auka hyttebygging over tid auke det alminnelege forbruket, medan ein eventuell nedgang i innbyggjartalet vil trekkje i motsett retning. Vi har difor i utgangspunktet sett på dei endelege tala frå Vi ber lesaren ha i bakhovudet at utgreiinga er meint som ein illustrasjon og at resultata vil variere med endringar i mengde og pris. Vinje og Tokke kommune har særavtale på delar av konsesjonskrafta, særavtala er ein kompensasjon for at kommunen gav frå seg fallrettar i samband med Tokkeutbygginga. Det tyder at Tokke og Vinje kommunar får kjøpt 10 prosent av straumproduksjonen til kostpris. Den praktiske konsekvensen i denne samanhengen er at nettoprisen for denne delen av konsesjonskrafta er høgare enn annan konsesjonskraft. For Vinje kommune utgjer særavtalekrafta 123 GWh og for Tokke kommune utgjer han 55 GWh.» 43

61 Konsesjonskraftmengde, allment forbruk og overskytande konsesjonskraft i kommunane. Tal frå 2014 og Kjelde: Vest- Telemark kraftlag og Vinje kommune. Kommune Konsesjonskraftmengde Alm. Forbruk Overskytande konsesjonskraft Vinje Tokke Fyresdal Nissedal Kviteseid Seljord Som vi ser av tabellen er det fleire kommunar som inngår i denne utgreiinga som ikkje utnyttar konsesjonskrafta dei har krav på i eigen kommune. Dette gjeld Vinje, Tokke og Fyresdal. Alle dei andre kommunane har konsesjonskraft, men det er lågare enn alminneleg forbruk. Nettoprisen ved uttak/sal av konsesjonskraft har variert mykje dei siste 10 åra, og vil halde fram å variere i åra som kjem. Det er mange forhold som gjev utslag på prisen, som forbruk, kostnadar, revidering av avtaler òg vidare. Frå Vinje og Tokke kommunar har vi fått opplyst nettoprisar som viser omtrent 15 øre/kwh for alminneleg konsesjonskraft og nettopris på 20 øre/kwh for særavtalekraft ved dagens situasjon. Ved uendra kommunestruktur ser vi av tabellen under at kommunane sine konsesjonskraftinntekter vil vere nærare av 50 millionar kroner. Inntekter frå konsesjonskraft ved uendra kommunestruktur. 15 øre/kwh og 20 øre/kwh. Dagens situasjon Vinje Tokke Fyresdal Nissedal Kviteseid Seljord Sum Inntekter 15 øre/20 øre For å rekne ut effektane dei ulike samanslåingsalternativa kan ha på konsesjonskraftsinntektene har vi samanstilt konsesjonskraftmengde, allment forbruk og overskytande konsesjonskraft i tabellen under. Vi viser i tillegg kor stor del av det alminnelege forbruket som er særavtalekraft og kva som er anna konsesjonskraft. Konsesjonskraftmengde, allment forbruk og overskytande konsesjonskraft i dei 3 samanslåingsalternativa. Kilde: NVE, Vest- Telemark kraftlag, Vinje kommune. Alternativ Konsesjons- kraftmengde Alm. forbruk Særavtale- kraft Anna kraft Overskytande konsesjonskraft Vinje

62 Tokke og Vinje Vest- Telemark Alle alternativa til samanslåing vil føre til at konsesjonskraftmengda i den nye kommunen er høgare enn alminneleg forbruk. Difor vert alminneleg forbruk lagt til grunn når vi ser på dei økonomiske effektane av samanslåing. Det er gjort i tabellen under, der det er lagt til grunn ein nettopris på 15 øre/kwh for alminneleg konsesjonskraft og 20 øre/kwh for særavtalekraft. Konsesjonskraftmengde, inntekter i ny kommune og endring frå inntektene i dei same kommunanei dag. 15 øre/kwh alminneleg konsesjonskraft 20 øre/kwh særavtalekraft. Alternativ Konsesjonskraft (alm forbruk) Inntekter ny kommune Endringar i dagens struktur Vinje Tokke og Vinje Vest- Telemark Som vi ser av tabellen vil alle samanslåingsalternativ gje auka inntekter frå konsesjonskraft i ein ny, samanslått kommune. Fylkeskommunen vil få tilsvarande redusert sine inntekter. 0- alternativet med Vinje kommune som eigen kommune vil naturleg nok ikkje føre til endringar. Auken knytt til Tokke og Vinje kommune er i heilskap knytt til at ein større del av særavtalekrafta til Tokke vert bruka (i dag har Tokke kommune eit lågare alminneleg el- forbruk enn mengda særavtalekraft). Prisføresetnaden vår på høvesvis 15 og 20 øre/kwh kan naturlegvis diskuterast. Telemarkforsking meiner han er forsiktig vurdert, og har rekna på to alternative prisscenario med auke i prisen og reduksjon i prisen. For desse tabellane vises til rapporten. Telemarkforsking har ikkje rekna på dei andre alternativa i denne forstudien, men eit alternativ utan Vinje, Tokke og eventuelt Fyresdal vil ikkje gje store endringar i høve til i dag. Eit heilt anna tilhøve er kva ei eventuell kommunesamanslåing vil ha å seie for dei overføringane til det regionale samarbeidet som ligg i kraftavtala mellom Telemark fylkeskommune og 8 kommunar i Telemark (Vest- Telemark kommunane og Tinn og Hjartdal).Vest- Telemarkrådet får i dag dekt 50% av sine administrasjonskostnader på 4,2 millionar kroner. Dette er eit spørsmål som må avklarast i forprosjektet. 9.5 Oversyn over gjeldssituasjonen i kommunane Her er ein tabell som syner netto lånegjeld i prosent av brutto driftsinntekter for kommunane i Vest- Telemark, for Telemark og for heile landet. Kjelde: KOSTRA (konsern) og rapporten frå Telemarkforsking. 45

63 Vinje 44,8 63,5 69,3 Seljord 76,4 73,1 70,3 Kviteseid 42,3 40,6 38,8 Nissedal 49,9 48,1 50,6 Fyresdal 37,3 14,7 11,1 Tokke 25,8 27,8 33,8 Telemark 72,3 71,5 72,4 Heile landet 68,9 69,9 68,7 10 Drøfting av ulike samanslåingsalternativ med tilråding I drøftinga av samanslåingsalternativ finns det nær sagt eit uendeleg tal av moglegheiter. Men i denne forstudien har me måtte avgrense til nokre få. Det er: Ein kommune i Vest- Telemark Oppretthalde alle kommunane, men med ei forplikting om meir interkommunalt samarbeid Tokke Vinje Tokke Vinje Fyresdal Resten? Ein eller fleire kommunar ut av Vest- Telemark regionen 10.1 Ein kommune i Vest- Telemark Dette er det alternativet som er mest drøfta og som det verker at dei fleste kommunane, men ikkje alle prioriterer om ein må slå seg saman med nokon. Her skal me gje dei viktigaste argumenta for ein slik samanslått kommune innan dei fire rollene kommunane har. Argumenta mot er oppsummert i kap Tenesteytar Ekspertutvalet peiker på at busetjingsstrukturen i Noreg gjer det naudsynt med ein desentralisert modell for ein del fyrstelinetenester, det vil seie at basistenestene må gis der folk bur, og at det er avgrensa moglegheiter for å hente ut stordriftsfordelar. I utgangspunktet inneber det at kommunereforma ikkje er ein sentraliseringsreform eller sparereform, men ein ei reform for å auke kvaliteten på dei kommunale tenestene. På dei fleste område har kommunane i Vest- Telemark eit godt tenestetilbod. I kap 6 er det gjort ei systematisk gjennomgang av desse. På fylgjande område kan det vere noko å hente på å skipa ein storkommune: Overordna styring innan pleie om omsorg implementering av ny velferdsteknologi Felles kommuneoverlege 46

64 Overordna styring innan skulesektoren - legge til rette for utvikling av skuleeigarrollen og betre bruk av kvalitetsvurderingssystem Ei sentral barnehageeining kan gi betre overordna styring og utviklingsarbeid Overordna plan og koordineringsansvar for folkehelsearbeidet Innan tekniske tenester er utsetting av arbeid på anbod, systemkontroll og rutinar noko kor det kan vere mykje å hente på ei betre samordning Felles beredskapsfunksjon Felles næringsapparat Felles landbruksapparat Felles plankontor for overordna samfunnsplanlegging Felles IT- funksjon Felles arkivfunksjon Felles løn- og rekneskapsfunksjon Felles funksjon for oppfylging av byggesaker Felles miljøvernfunksjon Myndigheitutøvar Ekspertutvalet peiker på at det er tre kriteria som er sentrale for at kommunane skal take vare på si rolle som myndigheitsutøvar: Tilstrekkeleg kapasitet, relevant kompetanse og tilstrekkeleg distanse. Som vist i kap 6 har kommunane i Vest- Telemark stort sett tilstrekkeleg kapasitet og relevant kompetanse til å take vare på dei oppgåvene dei har. Korleis dette vil bli om og eventuelt når kommunane får fleire oppgåver veit me lite om. Det blir ikkje klårt før departementet legg fram ei stortingsmelding om oppgåvefordelinga våren Med dagens oppgåvedeling er manglande kapasitet og relevant kompetanse ikkje noko sjølvstendig argument for ei kommunesamanslåing. Ekspertutvalet konkluderer med at kommunane bør ha ein storleik som sikrar tilstrekkeleg distanse mellom innbyggjarane om medarbeidarane i kommunen. Dette er drøfta i kap 8.2. Det seier seg sjølv at små kommunar har store utfordringar når det gjeld habilitet og dette kan vere eit argument som taler for ein større kommune. Men det er og viktig korleis kommunane handterer dei habilitetsspørsmål sum dukkar opp. Det finns døme på horrible habilitetsbrot både i små og store kommunar, men openheit og medvit om desse spørsmåla er viktigare enn storleik på kommunen. Samfunnsutviklar Ekspertutvalet syner til Christiansen- utvalet som i 1992 konkluderte med at det var både fordeler og ulemper med kommuneinndelinga for kommunens rolle som samfunnsutviklar. Fordelane var knytt 47

65 til nærleik, stabilitet og lokalkunnskap. Ulempene var knytt til manglande organisatorisk tyngde, hinder for regional samordning og at småkommunane har eit einsidig og sårbart næringsgrunnlag. Ekspertutvalet legg stor vekt på ei heilskapleg ivaretaking av areal- og transportinteresser tilpassa klima- og miljøomsyn. Det reknast opp tre døme på dette: Oppsplitta tettstader, bu- og arbeidsmarknadsregionar med stor grad av pendling mellom kommunane og byområde med samanfall av båe desse kjenneteikna. I kap 8.3 blei dei konkludert med at ikkje noko av dette har serleg stor relevans i Vest- Telemark. Det er og det beste døme på at kommunereforma i stor grad er retta inn mot sentrale byområde, såkalla innestengde byar og folkerike regionar med mange kommunar. I forstudien kap 6 er det peika på at overordna samfunnsplanlegging kan vera eit område å samarbeide om, det same gjeld nærings- og busettingspolitikken og folkehelsearbeidet. Men det er ikkje noko eintydig svar på om det best kan gjerast gjennom ei kommunesamanslåing eller gjennom eit meir forpliktande interkommunalt samarbeid. Men det kan og synast klårt at dette er ein av dei store fordelane med ein stor kommune. Demokratisk arena Demokratiaspektet er omtalt i kap 5. I konklusjonen heiter det: Demokratiaspektet kan brukast til å gå inn for ein større kommune (habilitet, problem med å stille nok lister) og til å gå mot (større avstand til veljarane, manglande representasjon frå alle distrikt). Ivaretaking av lokaldemokratiet er ei stor utfordring uavhengig av kommunestorleik og i eit eventuelt forprosjekt er det særs viktig å utgreie moglegheita for å skape eit ansvarleg, innbyggjarnært, påliteleg og effektiv styre. Her er ei oppsummering av dei viktigaste argumenta som taler for ein stor kommune: Det blir færre politikarar og det kan bli lettare å rekruttere til politiske verv sjølv om undersøkingar frå Danmark tyder på at det ikkje blir slik Lokalpolitikken vil bli meir interessant For at politikarane skal kunne halde møte må det bli betre frikjøpsordningar enn i dag Det vil ikkje bli trong for fleire heildagspolitikarar enn i dag Moglegheit til å drive ein meir heilskapleg politikk for heile regionen. Rapporten Telemarkforsking har laga for Vinje kommune seier dette om Vest- Telemarkalternativet: Alternativ 3 (Vest- Telemark) vil innebere ei samanslåing av 6 kommunar. Ein vil då få ein kommune litt over 14 tusen innbyggjarar, og det vil vere ein stor kommune i areal og med store interne avstandar. Av dei eksisterande kommunesentra i Vest- Telemark er det Kviteseid som har kortast gjennomsnittleg reiseavstand til dei andre kommunesentra (43,7 km). Nissedal har lengst gjennomsnittleg reiseavstand med 70,9 km. Gjennomsnittleg reiseavstand for Vinje ligg på 55,1 km. Ei føremon med dette alternativet er at det er ein region med tradisjon for samarbeid og felles identitet, at kommunane har nokolunde felles interesser knytt til samfunns- og næringsutvikling, at ein får ein kommune som kan stå fram med tyngde 48

66 og at ein kan i større grad kan ta eit heilskapleg grep om framtidig utvikling i Vest- Telemark. Dette alternativet vil også gje auka årlege inntekter frå sal av konsesjonskraft på litt over 10 millionar, med det utgjer berre halvparten av alternativ 2. Inndelingstilskotet og potensialet for innsparing på administrasjon og tenester er noko høgare. Dette alternativet kvalifiserer til støtte på 55 millionar kroner knytt til dekking av eingongskostander og reformstøtte ved ein eventuell kommunesamanslåing. Dette er 20 millionar kroner meir enn alternativ 2. Ulempa er at det er ein geografisk stor kommune med mange interesser og ulike kulturar som det kan vere vanskelig å sameine. Regionen har ikkje noko klart regionsenter, og lokaliseringsspørsmål kan fort verte ei utfordring. Sentralisering av arbeidsplassar og tenesteter kan verte ein en konsekvens, men dette vil også vere avhengig av kva politiske prioriteringar som vert gjort. Ein stor kommune vil ha lettare for å trekkje til seg nye verksemder og ressursar, og vil også stå sterkare til å kunne handtere nye oppgåver som eventuelt vil verte overført til kommunane. Samstundes bør ein ha som mål å få til ei balansert utvikling i heile kommunen. Likevel må ein kunne akseptere at visse delar kan få ei meir positiv utvikling enn andre. I dette ligg og ei felles forståing av at nyetablering i ein av dagens kommunar også kan vere positivt for omkringliggjande kommunar i pendlaravstand, sjølv om effekten ikkje nødvendigvis er like stor som der etableringa ligg. Like fullt vil dette vere ein positiv effekt for regionen som heilskap. Uavhengig av kva alternativ som kan vere aktuelle for ei kommunesamanslåing, er det naudsynt at ein gjennom prosessarbeid klarar å einast om felles utfordringar, korleis ein ynskjer at kommunane skal utvikle seg i framtida og kva ein vil gjere for å legge til rette for utvikling i ulike delar av kommunen. Dersom ein ikkje maktar å kome fram til eit felles fundament for ei samanslåing, vil det verte vanskelegare å hente ut potensielle gevinstar. Medverkande prosessar vil vere nadusynt for å skape felles engasjement for framtidig utvikling Oppretthalde alle kommunane, men med ei forplikting om meir interkommunalt samarbeid Dette er det andre hovudalternativet i forstudien. Det alternativet kan vere aktuelt om ein finn at dei argumenta som taler mot ei kommunesamanslåing er sterkare enn dei som taler for. Det ligg i hovudkonklusjonen at det er desse alternativa som må vegast opp mot kvarandre på ein grundigare måte enn det er gjort i denne forstudien. I kommuneproposisjonen er dette sagt om avstander: For å sikre kvaliteten i tjenestetilbudet, foreslår ekspertutvalget pålagt interkommunalt samarbeid som en løsning i de tilfeller hvor avstandsulempene er så store at kommunene ikke finner det tilrådelig med kommunesammenslåing. Flere sektorlover har i dag hjemmel til å pålegge interkommunalt samarbeid, blant annet plan- og bygningsloven, helse- og omsorgstjenesteloven, folkehelseloven, kommuneloven og brann- og eksplosjonsvernloven. Departementet vil utrede en generell hjemmel i kommuneloven som gir anledning til å pålegge interkommunalt samarbeid for å få større fagmiljø i de tilfeller kommunene på grunn av avstander ikke ønsker å slå seg sammen. En slik generell hjemmel kan erstatte hjemlene i særlovene. 49

67 Tenesteytar På mange områder klarer kommunane seg bra i dag og har god tilgang på riktig kompetanse. Men forstudien peiker fleire område kor det kan vere fordel med ein felles kommune. Dette er og område som egner seg for meir formelt interkommunalt samarbeid. Det gjeld dei fleste av dei punkta som er lista opp under tilsvarande avsnitt i kap Men det interkommunale samarbeidet vil bli omfattande og det viktig å legge opp til ein rydding styringsstruktur slik at kommunane ikkje mister oversikten og den politiske styringa blir svekka. Om ein vel å gå vidare med dette alternativet må hovudfokuset i forprosjektet vere å legge opp til ein rasjonell styringsstruktur for eit slikt interkommunal samarbeid. Det må vere ein absolutt føresetnad at ein får til dette slik at det ikkje kan hevdast at ei slik utviding av det interkommunale samarbeidet blir så uoversiktleg at det er betre å skipe ein ny, stor kommune. Myndigheitutøvar Det er i forstudien peika på at kommunane i Vest- Telemark stort sett har tilstrekkeleg kapasitet og relevant kompetanse til å take vare på dei oppgåvene dei har. Det er argument som taler for å gå vidare med å bygge ut det interkommunale samarbeidet. Men det kan vere eit poeng at kommunane bør ha ein storleik som sikrar tilstrekkeleg distanse mellom innbyggjarane og medarbeidarane i kommunen. Dette er eit punkt ein må legge stor vekt på i eit eventuelt forprosjekt om utviding av det interkommunale samarbeidet. Samfunnsutviklar Styrking av kommunanes overordna samfunnsplanleggingsrolle, nærings- og busettingspolitikken og folkehelsearbeidet er sterke argument for ei kommunesamanslåing. Men Distriktssenterets studie av suksessfulle distriktskommunar som vist til kap 8.3 synte at små kommunar har evne til å utnytte «smådriftsfordelane» i kommuneorganisasjonen i samarbeidet med næringsliv og friviljugheit. Det er kort veg mellom idear og vedtak, stor grad av kunnskapsdeling og tillitsbygging på tvers av fag- og sektorgrenser, tette og vedvarande nettverk og god oversikt over kor kompetansen sit. Dette er noko ein fort kan miste i ein stor kommune og det kan hevdast at ein så massiv hytteutbygging om ein ser i deler av regionen ikkje ville vært mogeleg om det hadde været ein kommune i dag. I eit eventuelt forprosjekt om utviding av det interkommunale samarbeidet er det viktig å legge vekt på korleis ein kan legge betre til rette for samfunnsutviklarrolla. Det er mogeleg at Vest- Telemarkrådet kunne få ein større rolle i dette arbeidet. Demokratisk arena Her kan ein snu argumenta frå punkt 9.1. Her er ei oppsummering av dei viktigaste argumenta som taler mot ein stor kommune: Ingen garanti for at alle delane av den nye kommunen vil bli representert i det nye kommunestyret Det blir færre politikarar og det lokalpolitiske engasjementet blir svekka Lenger reiseveg til politiske møte Avstanden til veljarane vil bli større 50

68 Fare for fleire bygdelister som svekker moglegheita til å drive ein heilskapleg politikk 10.3 Tokke Vinje Erfaringane frå tidlegare kommunesamanslutningar viser at det større mogelegheit for å lukkast om det berre er to kommunar som slår seg saman enn om det er fleire. Det er nok naturleg: Det er enklare å fatte vedtak når det er to kommunar enn når det er fleire, to kommunar som ligg inntil kvarandre har vanlegvis ei større felles identitetskjensle og avstandane vil ikkje vere altfor store. Den utgreiinga Telemarksforsking har gjort for Vinje kommune syner og at dette alternativet er det enklaste å realisere ut frå geografi, nærleik, pendling, fellesinteresser og eksisterande samarbeid. Dei største ulempene ved dette alternativet er at kommunen framleis ikkje blir spesielt stor i høve til folketal (5980) og kommunen vil såleis ikkje bli spesielt styrka i høve til å ta på seg nye oppgåver og utfordringar i framtida. Dette alternativet vil heller ikkje løyse ut nemneverdige inntekter frå sal av konsesjonskraft, men vil få 20 mill kr i eingongsstøtte og 5 mill kr i reformstøtte. For ytterligare oversikt over økonomiske og demografiske tilhøve vises til kommunereformrapporten for desse to kommunane Tokke Vinje - Fyresdal Som det går fram av kommunereformrapporten for dette alternativet er desse kommunane relativt likearta. Fyresdal og Tokke har i dag samarbeid på fleire område. Men ser me på netto lånegjeld i prosent av brutto driftsinntekter er det stor skilnad mellom Vinje ( 66,5%) og Fyresdal (9,0%). Og for dette alternative gjeld det som er sagt i førre punkt. Folketalet blir relativt lite ( 7283) og kommunen vil såleis ikkje bli spesielt styrka i høve til å ta på seg nye oppgåver og utfordringar i framtida Dei andre kommunane I prosessen med forstudien har det kome sterke signal om det ikkje er aktuelt å dele Vest- Telemark i tre: Vinje Tokke, Seljord Kviteseid og Nissedal Fyresdal. Om ein eller fleire kommunar skulle velje ei anna løysing er det aktuelt for dei andre kommunane å vurdere å slå seg saman. Sett i høve til alternativet som er sett opp i pkt 9.3 vil det gjelde Seljord, Kviteseid, Nissedal og Fyresdal eller som i pkt 9.4 Seljord, Kviteseid og Nissedal. Det er sett opp ein kommunereformrapport og for desse alternativa. Om båe desse alternativa kan ein og seie at kommunen framleis ikkje blir spesielt stor i høve til folketal og at kommunen såleis ikkje vil bli spesielt styrka i høve til å ta på seg nye oppgåver og utfordringar i framtida. Kommunane vil og vere for små til å take tilbake dei oppgåvene som i dag ligg i dei interkommunale samarbeida og desse må derfor oppretthaldast Ein eller fleire kommunar ut av Vest- Telemarkregionen Dette punktet er kanskje hypotetisk, men Seljord er i dag og med i forstudien Lifjell rundt, Nissedal har vore i møte med Åmli og Vinje med Sirdal, Bygland, Valle og Bykle. Røldal (som ynskjer seg ut av Odda) har og vist interesse for dette alternativet). Nå har både Seljord og Nissedal sagt at dei prioriterer eit Vest- Telemark samarbeid, men Vinje har ikkje vore like klår på det. Me skal ikkje bruke mye plass her på å spekulere i dei ulike alternativa, men skulle ein eller fleire velje å gå ut av regionen må dei andre kommunane finne fram til fornuftige samarbeidsløysingar. Sjå noko meir om dette under neste punkt. 51

69 10.7 Konsekvensar for Vest- Telemarkrådet og dei interkommunale samarbeida av dei ulike alternativ Ved ein kommune i Vest- Telemark Skulle det bli ein kommune i Vest- Telemark er det eit ope spørsmål om Vest- Telemarkrådet skal oppretthaldast i si nåverande form. Det er knapt noko døme på at det finns et regionråd for ein kommune. Det oppgåvene Vest- Telemarkrådet i dag vil det vere naturleg at det nye kommunestyret tek seg av. Kommunane har samla eit arbeidsgjevaransvar for det tilsette i rådet og det vil vere naturleg at dei finn sin plass i den strategiske leiinga i den nye kommunen. Men det kan vere eit spørsmål for utgreiing i forprosjektet om ein skal ha VTNU som eit næringsutviklingsselskap for den nye kommunen. Ein kunne då sjå nærare på ein modell som den dei har på Notodden. Dei andre interkommunale samarbeida må og innlemmast i den nye kommunen og kor i den nye organisasjonen dei skal finne sin plass må ein vurdere i forprosjektet. Om kommunane blir som nå, men med ei forplikting om auka interkommunalt samarbeid Dersom dette alternativet blir vald, vil Vest- Telemarkrådet få ein ennå viktigare rolle enn i dag. Men ein sterk utbygging av det interkommunale arbeidet vil rådet måtte ta på seg ein større del av samordninga og koordineringa mellom kommunane. Det gjeld serleg innan overordna samfunnsplanlegging. Det bør og greiast ut om rådet bør ha større mynde til å fatte vedtak på vegne av kommunane i overordna spørsmål. Dei andre interkommunale samarbeida vil halde fram som nå, men vil og kunne bli utvida til å take seg av andre område. I forprosjektet vil det vere naudsynt å ta ein organisatorisk gjennomgang av dei interkommunale samarbeida slik at ein får ein god og oversiktleg struktur. Om nokon av kommunane slår seg saman Skulle det bli ei løysing at det blir to kommunar i Vest- Telemark, til dømes Tokke Vinje og Seljord Kviteseid Nissedal Fyresdal vil trongen for interkommunalt samarbeid framleis vere den til stades. Som påpeika tidlegare vil ingen av desse kommunane vere store nok til take på seg alle oppgåver eller ta over det ansvaret som i dag ligg i dei interkommunale samarbeida. Vest- Telemarkrådet bør og oppretthaldast. Utfordringane for regionen blir ikkje mindre ved ei slik løysing. Men det blir færre kommunar med og det vil vere naudsynt å sjå nærare korleis eit slikt råd skal styrast, kva for oppgåver dei skal ha og om det bør avgjerdsmynde i nokre saker Om ein eller fleire kommunar går ut av Vest- Telemark Ei slik løysing vil få konsekvensar for dagens samarbeid. Ein kommune som vel å gå ut av Vest- Telemark vil og måtte gå ut av Vest- Telemarkrådet og dei interkommunale samarbeida. Rett nok var Hjartdal i si tid medlem av Vest- Telemarkrådet, men hadde sine interkommunale samarbeid mot Notodden. Dette var nok ikkje nokon heldig løysing og det førte til slut til at Hjartdal valde å gå inn i Kongsbergregionen. Sidan noko av føremålet med kommunereforma er å få ein meir oversiktleg styringsstruktur vil det å oppretthalde gamle interkommunale samarbeid inn i nye kommunegrensar vere i strid med intensjonane i reforma. Om Vinje skulle bli ei del av ny fjellkommune sørvest over eller Seljord bli med i ein Lifjell- rundt kommune seier det seg sjølv at ein del av denne kommunen ikkje kan vere med i eit interkommunalt samarbeid med ein eller fleire kommunar i Vest- Telemark. 52

70 11 Tilråding med framlegg til mål, organisering og tidsplan for forprosjektet Vest- Telemarkrådet rår kommunane til å vedta eit forprosjekt i regi av Vest- Telemarkrådet for å greie ut to alternativ: Ein kommune i Vest- Telemark Oppretthalde alle kommunane, men med ei forplikting om meir interkommunalt samarbeid Dette forprosjektet er ikkje til hinder for at den einskilde kommune kan vere med i andre forprosjekt saman med andre kommunar. Forprosjektet skal sjå på sterke og svake sider ved dagens kommunestruktur og vurdere dei to alternativa i høve til den framtidige utviklinga i regionen med tanke på å utvikle eit godt tenestetilbod, syte for god rekruttering av fagfolk, gjøre regionen meir attraktiv og bli ein meir slagkraftig region i Telemark i landet som heilskap. Forprosjektet skal ende i ei tilråding frå Vest- Telemarkrådet til kommunestyra. Forprosjektet skal ha ei styringsgruppe av alle ordførarane og alle rådmennene og ein hovudtillitsvald og eit hovudverneombod. Styringsgruppa skal fylgje arbeidet i arbeidsgruppene, avklare prinsipielle spørsmål og ha ansvar for å utarbeide og sette i verk en informasjonsplan. Vidare skal det opprettast arbeidsgrupper innan kommunanes fire hovudoppgåver og innan økonomi: Tenester Kva er sterke og svake sider ved kommunen som tjenesteyter i dag? Kva for oppgåver og utfordringer krev felles løysningar på tvers av kommunegrensene? Kva er utfordringane i høve til forventa demografisk utvikling? Kva for utfordringer har kommunene når det gjelder kompetanse, spesialisering og rekruttering? Myndighetsutøving og overordna styring Skaper mangel på kapasitet og kompetanse utfordringer for myndighetsutøvinga? Har kommunen gode rutiner og systemer for myndighetsutøvelse? Hvilke utfordringer er avdekket gjennom statlige tilsyn? Korleis skal ein legge opp den overordna administrative styringa i ein ny kommune og korleis kan ein best sameine ulike organisasjonskulturar. I kva for grad er det problem med habilitet, og kva for utfordringer skaper dette? Samfunnsutvikling Korleis kan ein legge opp til ein fleirkjernestruktur i ein ny kommune? 53

71 Kva for utfordringer står kommunane føre i dag med tanke på å fremje ei langsiktig og heilskapleg utvikling, både kvar for seg og for regionen som heilskap? Kva er situasjonen i kommunane når det gjelder folketalsutvikling, næringsutvikling og sysselsetting? I kor stor grad er kommunane i stand til å gjennomføre vedtak i plan- og utbyggingssaker? Demokrati Korleis kan ein vitalisere det lokalpolitiske arbeidet i ein ny stor kommune eller i dei eksisterande kommunane. Korleis kan ein sikre distriktsmessig balanse i det nye kommunestyret. Korleis skal me engasjere innbyggjarane i kommunereformprosessen Kva for politisk struktur kan ein sjå for seg i ein ny kommune og korleis skal det organiserast. Økonomi Korleis vil prognoser for framtidig demografiutvikling påverke kommuneøkonomien? Har kommunane ulik praksis når det gjeld eigedomsskatt og kommunal prissetting? Korleis skal ein handtere kraftinntektene og ulikskapen i lånegjelda? Vil ein framtidig kommune vere meir robust når det gjeld framtidige investeringar, til dømes i infrastruktur? Den konkrete samansettinga av og endeleg mandat for arbeidsgruppene kjem ein attende til i mars 2015, men alle kommunane skal vere representert i alle arbeidsgruppene. I gruppa om demokrati skal det berre vere med politikarar, medan dei andre gruppene vil ha blanda samansetting med politikarar, rådmenn, fagpersonar og tillitsvalde. Vest- Telemarkrådet syter for prosjektleiing i forprosjektet og kommunane må rekne med å bruke om lag eit halvt årsverk kvar på dette arbeidet. Det blir søkt ekstern finansiering til gjennomføringa av forprosjektet. Kommunereformprosessen skal gjennomførast etter denne tidsplanen: Tid Handling 2. september 2014 Vedtak i Vest- Telemarkrådet om igangsetting av forstudie med mandat 11. november 2014 AU kjem med innstilling til Vest- Telemarkrådet 25. november 2014 Handsaming i Vest- Telemarkrådet av forstudien 2. desember 2014 Orientering om forstudien i Vest- Telemarktinget Januar februar 2015 Handsaming av forstudien i kommunestyra 17. mars 2015 Vedtak om eventuell forprosjekt i Vest- Telemarkrådet etter handsaminga i kommunestyra April 2015 Oppstart av forprosjektet 54

72 Våren 2015 Regjeringa tek sikte på å legge fram ei melding til Stortinget våren 2015 med forslag til nye oppgåver til robuste kommunar. September 2015 Kommuneval Mai 2016 Forprosjektet er ferdig handsaming i Vest- Telemarkrådet Juni 2016 Handsaming av forprosjektet i kommunestyra og vedtak om eventuell samanslåing Hausten 2016 Fylkesmannen oppsummerer situasjonen i Telemark og kjem med tilråding til departementet Våren 2017 Regjeringa kjem med proposisjon om ny kommunestruktur Juni 2017 Stortinget gjer vedtak om ny kommunestruktur September 2017 Stortingsval Hausten 2017 Oppstart av hovudprosjekt Sommaren 2019 Hovudprosjekt ferdig September 2019 Kommuneval for evt. ny kommune 1. januar 2020 Ny kommune blir iverksett 55

73 Vest-Telemarkrådet

74 Tokke kommune Arkiv: Saksnr.: 2015/348-1 Saksbeh.: Brit Houge Direkte tlf.: Dato: Saksframlegg Utval Utvalssak Møtedato Kommunestyret 15/ Web-løysing for overføring av kommunestyremøta Saksdokument: Saksutgreiing: Tokke kommune har inngått avtale med leverandør, og vil no få på plass ei web-løysing for overføring av kommunestyremøta, som inneheld høve til å overføre både lyd og bilde. Kamera er inkludert i prisen, og er montert saman med øvrig utstyr. Kamera tas i bruk dersom kommunestyret godkjenner kameraoverføring. Historiske lydfiler blir konvertert. Dette har ikkje vore på plass av årsaker Tokke kommune ikkje styrer. Alle kommunestyremøta vil bli lagt ut på heimesida. Samarbeidet med Radio Vest-Telemark vil halde fram som før, med direkteoverføring av møta. Rådmannen si tilråding: Tokke kommunestyre godkjenner bruk av kamera i kommunestyresalen, for å overføre både lyd- og bildeopptak av kommunestyremøta og eventuelle andre politiske møte til web.

75 Tokke kommune Arkiv: Saksnr.: 2014/ Sakshands.: Olav Bjørn Bakken Direkte tlf.: Dato: Saksframlegg Utval Utvalssak Møtedato Formannskapet 15/ Kommunestyret 15/ Høyring - overføring av skatteoppkrevjing frå kommunane til staten Vedlegg: 1 Høyringsbrev Saksdokument: Sak i Formannskapet den 1.sept 2004 (04/108) Saksutgreiing: Finansdepartementet (FIN) har sendt på høyring eit framlegg om å overføre oppgåva med skatteoppkrevjing frå kommunane til staten sjå vedlegg. Dette forslaget har vore fremja også tidlegare jf FS-sak 4/108, der Tokke kommune gjekk i mot å overføre denne oppgåva til staten. Slik sakshandsamar oppfattar stoda stend kommune-noreg så og sei samla i synet på denne saka ein er negativ til framlegget. Dette gjeld KS, dei kommunane som har uttala seg og fagmiljøet (kemnarane). FIN sine argument for at Skatteetaten skal overta gjeng fram av vedlegget, men oppsummert (av meg): - Skatteetaten hevdar dei kan gjera jobben med om lag 500 færre stillingar enn det kommunane nyttar i dag - Ved å samle fagmiljø i større einingar vert kompetansen betre og kampen mot svart økonomi og arbeidsmarknadsbrotsverk meir effektiv - Auka rettstryggleik for skattebetalarane (likehandsaming) - Enklare for næringslivet å berre ha med ein innkrevjingsinstans å gjere (skatt og mva på same hand) - God regionalpolitikk ved å sentralisere arbeidsplassar til regionale sentra vert desse styrka. Motargumenta oppsummert: - Skatteoppkrevjinga fungerar godt i Noreg slik den er fagmiljøa stiller spørsmål ved om Skatteetaten vil klare same innkrevjingsresultat med færre folk og mindre lokalkunnskap. Ein syner til mellom anna Danmark som 10 år etter ei tilsvarande reform framleis ikkje har kome i mål. Mellom anna må det utviklast nye IKT-system for å hente ut effektiviseringsgevinsten fullt ut.

76 - Om ein sparer 500 stillingar så kan fort proveny-tapet (dårlegare innkrevjingsresultat) auke meir enn den tenkte innsparingsgevinsten. - Ein held på med ei kommunereform der kommunane sine oppgåver skal vurderast (større kommunar meir ansvar/oppgåver). Det har ein lokaldemokratisk verdi at kommunane har medansvar for både å skaffe inntekter til (lokal)samfunnet gjennom næringsutvikling og folketalsvekst og å krevje inn skattar og avgifter. Sentralisering/statleg overtaking av ei kommunal oppgåve vil svekke kommunane, og er å gå feil veg. - Reforma vil svekke det økonomiske miljøet rundt i kommunane og særleg distriktskommunane vil truleg miste verdifulle kompetansearbeidsplassar. Skien er kanskje den einaste kommunen i Telemark som vil kunne få tilført arbeidsplassar som fylgje av forslaget noko som høyringa skildrar som eit regionalpolitisk gode.. Skatteetaten på si side må få tilført om lag 1000 nye stillingar og får om lag 750 mill kr i auka lønsutgifter. Samla vurdert vil sakshandsamar tilrå kommunestyret å gå i mot forslaget om statleg skatteoppkrevjing. Det er stor risiko for at ein mogleg effektiviseringsgevinst vert motsvara av eit dårlegare innkrevjingsresultat, og at den reelle effekten av forslaget vert mest truleg berre ei sentralisering av offentlege arbeidsplassar. Rådmannen si tilråding: Tokke kommune gjeng mot at skatteoppkrevjarfunksjonen vert statleg og kommunen grunngjev dette slik: 1. Skatteoppkrevjinga som kommunal oppgåve har godt innkrevjingsresultat i dag, og dette skuldast ikkje minst lokal kunnskap og forankring. Risikoen for provenytap ved ei overføring til Skatteetaten er etter vårt syn undervurdera. 2. At kommunen har ein sjølvstendig funksjon for å skaffe og krevje inn eigne inntekter har lokaldemokratisk verdi. Noko gjeng tapt om kommunane berre vert passive mottakarar av statlege pengar. 3. Forslaget vil svekke det økonomiske fagmiljøet i kommunen noko kommunen finn uheldig. Det gjeng heller ikkje fram av forslaget korleis reforma skal finansierast. 4. Funksjonen som skatteoppkrevjar bør uansett sjåast saman med kommunereformarbeidet og dei vurderingar som vert gjort av kommunane sine framtidige oppgåver i den samanheng. Saksprotokoll i Formannskapet Rådmannen sin tilråding vart samrøystes tilrådd vedteke.

77 Vedtak Tokke kommune gjeng mot at skatteoppkrevjarfunksjonen vert statleg og kommunen grunngjev dette slik: 5. Skatteoppkrevjinga som kommunal oppgåve har godt innkrevjingsresultat i dag, og dette skuldast ikkje minst lokal kunnskap og forankring. Risikoen for provenytap ved ei overføring til Skatteetaten er etter vårt syn undervurdera. 6. At kommunen har ein sjølvstendig funksjon for å skaffe og krevje inn eigne inntekter har lokaldemokratisk verdi. Noko gjeng tapt om kommunane berre vert passive mottakarar av statlege pengar. 7. Forslaget vil svekke det økonomiske fagmiljøet i kommunen noko kommunen finn uheldig. Det gjeng heller ikkje fram av forslaget korleis reforma skal finansierast. 8. Funksjonen som skatteoppkrevjar bør uansett sjåast saman med kommunereformarbeidet og dei vurderingar som vert gjort av kommunane sine framtidige oppgåver i den samanheng.

78 Høringsinstansene iht. liste Deres ref Vår ref Dato 14/3202 SL SWN/KR Overføring av skatteoppkrevingen til Skatteetaten - høring 1. Innledning Finansdepartementet sender med dette på høring forslag om overføring av skatteoppkreverfunksjonen (skatteoppkrevingen) til Skatteetaten. Skattedirektoratet fikk 23. juni 2014 i oppdrag å utrede hvordan skatteoppkrevingen (arbeidsgiverkontroll, innkreving og føring av skatteregnskapet) kan organiseres i Skatteetaten for å oppnå en bedre og mer effektiv skatteoppkreving. Utredningen skulle også inneholde forslag til nødvendige regelverksendringer, plan for ev. endringer i IKTsystemløsninger og vurdering av arbeidsrettslige- og personalmessige forhold. Skattedirektoratets rapport ble oversendt Finansdepartementet 24. november Rapporten med vedlegg er tilgjengelig på Finansdepartementets hjemmesider Regjeringen har satt i gang et arbeid med sikte på overføring av skatteoppkreverfunksjonen til Skatteetaten. Regjeringen vil ta stilling til Skattedirektoratets konkrete forslag til organisering av skatteoppkreverfunksjonen etter at høringen er gjennomført, herunder den regionale fordelingen og omfanget av satsingen på arbeidsgiverkontroll i kampen mot svart økonomi. Skattedirektoratets forslag følger føringene regjeringen har lagt for arbeidet, og rapporten danner et godt grunnlag for å arbeide videre med sikte på å overføre skatteoppkreverfunksjonen til Skatteetaten for å få en bedre og mer effektiv skatte- og avgiftsforvaltning. 1

79 2. Bakgrunn for tiltaket Regjeringen har iverksatt en rekke endringer i etatene som håndterer skatt, avgift, toll og innkreving, og i oppgavefordelingen mellom disse, jf. Prop. 1 S ( ). Målet med tiltakene er styrket innsats mot svart økonomi, bedre rettssikkerhet, redusert ressursbruk, forenkling for innbyggerne og bedre grensekontroll. Regjeringen vil overføre forvaltningen av særavgift og merverdiavgift ved innførsel fra Toll- og avgiftsetaten til Skatteetaten. Statens innkrevingssentral tas inn i Skatteetaten fra 1. januar 2015, og det arbeides også med sikte på å overføre ansvaret for forvaltningen av dokumentavgiften fra Kartverket til Skatteetaten. Skatteetaten vil med disse tiltakene få et samlet ansvar for å fastsette, innkreve og kontrollere skatter og avgifter, jf. figuren under. Overføring av den kommunale skatteoppkreverfunksjonen til Skatteetaten innebærer at skatteinnkrevingen, føring av skatteregnskapet og arbeidsgiverkontrollen legges til Skatteetaten og koordineres med tilstøtende og til dels overlappende oppgaver i Skatteetaten. Samordning av skatteoppkreverne og Skatteetaten gir stordriftsfordeler både faglig, administrativt og for drift og utvikling av IKT-systemer. Skatteetatens innfordring av merverdiavgift og skatteoppkrevernes innfordring av skatt og arbeidsgiveravgift kan samordnes. I stor grad omfatter dette de samme skyldnerne. Tilsvarende vil det gi en bedre og mer helhetlig løsning å samordne skatteoppkrevernes arbeidsgiverkontroll med Skatteetatens kontrollvirksomhet. Et samlet ansvar hos Skatteetaten vil gi mer lik behandling av skattyterne og bedre Side 2

80 rettssikkerhet. Det vil samtidig gjøre det enklere for de skatte- og avgiftspliktige ved at de får én etat å forholde seg til. 2.1 Skatteoppkreverfunksjonen Skatteoppkreverne står for fellesinnkrevingen av de fleste direkte skattene som fastsettes av Skatteetaten. Skatteoppkreving brukes om de samlede oppgaver som ligger til skatteoppkreverfunksjonen: - Innkreving av inntektsskatt- og formuesskatt, trygdeavgift og arbeidsgiveravgift. Fellesinnkrevingen innebærer at skatteoppkreveren krever inn skatter og avgifter på vegne av skattekreditorene (staten, fylkeskommunene og kommunene). - Arbeidsgiverkontrollen omfatter primært kontrollen av lønnsområdet. Formålet med kontrollen er å påse at skattetrekk, påleggstrekk og arbeidsgiveravgift blir beregnet, oppbevart, innberettet og innbetalt i samsvar med de bestemmelsene som gjelder. Siden likning av lønnstakere baserer seg på innsendt lønns- og trekkoppgave fra arbeidsgiver, er kontrollen svært viktig for å oppnå korrekt skattegrunnlag. - Føring av skatteregnskapet skatteoppkreverne fører skatteregnskapet for den enkelte kommune i Skatteregnskapssystemet (Sofie), som driftes av Skatteetaten. Skatteregnskapet avlegges månedlig for å fordele skatteinntektene til kommunene. Skatteoppkrevernes oppgaver og plikter i forbindelse med skatteoppkrevingen følger av skattebetalingsloven 1 med tilhørende forskrifter og Instruks for skatteoppkreverne. Etter skattebetalingsloven 2-1 skal den myndighet og de plikter som er lagt til skatteoppkreveren i skattebetalingsloven, utøves av den kommunale skatteoppkreveren. Loven setter ingen krav til hvordan funksjonen skal organiseres internt i kommunene. Kravet er ikke til hinder for at flere kommuner har felles skatteoppkrever så lenge det føres ett skatteregnskap for hver kommune. 2.2 Dagens organisering av skatteoppkreverfunksjonen Dagens organisering av skatteoppkreverfunksjonen er ikke hensiktsmessig, verken faglig-, styrings- eller ressursmessig. I dag har kommunene det administrative ansvaret for skatteoppkreverfunksjonen, mens Skatteetaten har ansvar for faglig oppfølging og styring. Skatteetaten bruker 71 årsverk på å følge opp de kommunale skatteoppkreverkontorene. 288 kommunale skatteoppkreverkontor bruker om lag årsverk på skatteoppkrevingen. Flere kommuner har etablert interkommunalt samarbeid, men de fleste fagmiljøene er svært små. Over 60 pst. av kontorene benytter to eller færre årsverk på oppgaven. 1 Lov av 17. juni 2005 nr. 67, Lov om betaling og innkreving av skatte- og avgiftskrav Side 3

81 Skatteoppkreving er heller ikke en naturlig kommunal oppgave, men en oppgave som kjennetegnes av stram regulering, liten grad av skjønn, og sterkt behov for rettsikkerhet og likhet på tvers av kommunene, uavhengig av hvor skattyter eller arbeidsgiver bor eller holder til. Kommunen utfører oppgaven på vegne av skattekreditorene (staten, fylkeskommunen og kommunene). I behandling av kommuneproposisjonen i vår, sluttet Stortinget seg til at «oppgaver som ikke skal la seg påvirke av lokalpolitiske forhold, og som derfor er kjennetegnet av standardisering, regelorientering og kontroll, bør i utgangspunktet være et statlig ansvar». Den informasjon som er viktig i innfordringssammenheng, er nå i all hovedsak tilgjengelig i registre og databaser. Sammen med elektronisk rapportering og kommunikasjon reduserer dette behovet for lokalkunnskap og for at oppgaven utføres nært skyldneren. Videre har mange kommuner allerede i dag til tross for redusert nærhet valgt å etablere interkommunale løsninger for skatteoppkreverfunksjonen. Nærhet kan også være problematisk, spesielt i små kommuner. At den som krever inn eller kontrollerer kjenner skyldneren personlig eller har andre koblinger til skyldner, kan gjøre det vanskelig å gjennomføre skatteoppkrevingen eller kontrollen på en god måte. Resultatene for innbetalt skatt, folketrygdavgift og arbeidsgiveravgift er gode, men dette skyldes i liten grad dagens organisering med 288 kontor. Årsaken er kravenes karakter, velfungerende IT-systemer og en forskuddsordning hvor arbeidsgiver gjennom skattetrekket i praksis er den viktigeste «skatteoppkreveren» overfor lønnsmottakere og pensjonister. For inntektsåret 2012 var totalt innbetalt forskuddstrekk 99,9 pst. Av dette ble hele 99,7 pst. frivillig innbetalt, dvs. til forfall eller etter en maskinell purring. Dette skjer uten innkrevingstiltak fra skatteoppkreveren, og skyldes i stor grad arbeidsgivernes skattetrekk. For arbeidsgiveravgift (inntektsåret 2012) var resultatet 99,8 pst., hvor hele 99,2 pst. er innbetalt frivillig. Spørsmålet om å flytte skatteoppkrevingen har vært utredet flere ganger, senest i 2004 (NOU 2004:12 Bedre skatteoppkreving) og i 2007 (NOU 2007:12 Offentlig innkreving). I NOU 2004:12 konkluderte flertallet av utvalgsmedlemmene med at en statlig organisering av skatteoppkrevingen var mest naturlig, oppgavens innhold og karakter tatt i betraktning. Mindretallet mente at de fleste argumentene talte for fortsatt kommunalt ansvar for skatteoppkrevingen. I NOU 2007:12 foreslo flertallet i utvalget at alle statlige innfordringsoppgaver og innfordringsoppgaver knyttet til skatte- og avgiftskrav som høres inn under fellesinnkrevingen, skulle samles i en statlig innfordringsetat. Mindretallet (ett medlem) støttet ikke den delen av forslaget som innebar å innlemme skatteoppkreverfunksjonen i én statlig innfordringsetat. 3. Skattedirektoratets forslag til organisering Skattedirektoratet har i sin utredning vurdert organiseringen ut fra føringer i oppdragsbrevet fra Finansdepartementet av 23. juni I tillegg er utredningen basert Side 4

82 på «Retningslinjer for lokalisering av statlege arbeidsplassar og statleg tenesteproduksjon». 2 Direktoratet har spesielt lagt vekt på følgende kriterier: - helhetlig skatte- og avgiftsforvaltning - redusert ressursbruk gjennom effektiv oppgaveløsning - videreføring av kompetanse i gode fagmiljøer - god regional fordeling av arbeidsplasser Skattedirektoratet har i utredningen vurdert ressursbehov, organisering og lokalisering for hver av oppgavene som skatteoppkreverne utfører i dag: skatteregnskap, arbeidsgiverkontroll, innkreving og veiledning/informasjon. 3.1 Forslag til organisering Skattedirektoratets forslag til organisering av oppgavene i Skatteetaten viser at oppgavene kan og bør løses på betydelig færre steder enn i dag: Skattedirektoratet foreslår at oppgaven skal utføres på tilsammen 27 kontor. Forslaget innebærer at oppgavene kan utføres med 526 færre årsverk enn de kommunale skatteoppkreverne bruker i dag. Samtidig foreslår Skattedirektoratet å styrke arbeidsgiverkontrollen med 29 årsverk, slik at den samlede innsparingen blir netto 497 årsverk. Denne innsparingen, sammen med innsparing på kontorplass- og bl.a. kostnader til diverse IT-systemløsninger, gir totalt en samlet innsparing på om lag 370 mill. kroner årlig. Direktoratet foreslår følgende organisering i Skatteetaten av de ulike oppgavene som ivaretas av skatteoppkreverne i dag: Føring av skatteregnskapet Skattedirektoratet foreslår at denne funksjonen samles på Lillestrøm (Skedsmo kommune) med en underavdeling i Vadsø. Enheten vil få et landsdekkende ansvar for føring av skatteregnskapet. Oppgaven bemannes med 45 årsverk på Lillestrøm og 15 i Vadsø, totalt 60 årsverk mot dagens 251. Kommunene vil få en spesialisert enhet som vil gi de samme rapportene og inntektsoversiktene som i dag, og som i tillegg vil kunne tilby alle kommuner analyser til sin økonomiforvaltning. Skatteetaten er avhengig av å rekruttere tilstrekkelig med kompetanse for å opprettholde en god drift fra 1. januar Avgjørende for valget av lokalisering på Lillestrøm har derfor vært rekrutteringsgrunnlaget fra de største kontorene på det sentrale Østlandsområdet. Ingen andre steder i landet har tilstrekkelig rekrutteringsgrunnlag som kan sikre forsvarlig drift fra 1. januar Av 16. september 2011 Side 5

83 Arbeidsgiverkontrollen Skattedirektoratet foreslår at arbeidsgiverkontrollen samlokaliseres med Skatteetatens øvrige kontrollmiljøer og lokaliseres på 22 steder. Oppgaven bemannes med 400 årsverk. Dette innebærer en styrking på 29 årsverk. I tillegg blir arbeidsgiverkontrollen vesentlig styrket ved at den samles i større fagmiljøer og samlokaliseres med Skatteetatens øvrige kontrollmiljøer. SKD har vurdert organisering av arbeidsgiverkontrollen ut fra hvor arbeidsgiverne holder til, hvor skatteoppkreverne har kompetansemiljøer på oppgaven i dag og hvor Skatteetaten i dag har kontrollmiljøer. Arbeidsgiverkontrollen krever ikke at etaten er fysisk til stede overalt, men at det er mange nok til å reise ut på kontroller der det etter en risiko og vesentlighetsvurdering vurderes at det er behov. Innkreving Skattedirektoratet foreslår at innkreving spesialiseres og lokaliseres på totalt 19 steder. Det skilles mellom innkreving mot næringsdrivende/arbeidsgivere og innkreving mot personlig skattytere (lønnsmottagere og pensjonister). Innkreving mot næringsdrivende samles i fem regionale innkrevingsmiljøer hvor Skatteetaten allerede har innkrevingsmiljø for merverdiavgift. Innkreving mot personlige skattytere samles i 19 fylkesvise enheter, hvor fem av disse også har innkreving mot næringsdrivende. Oppgaven bemannes med til sammen 453 årsverk, mot dagens 639 årsverk. Veiledning, informasjon og arkiv Veiledning, informasjon og arkiv knyttet til skatteoppkreverfunksjonens inkluderes i Skatteetatenes telefontjeneste, veiledningsfunksjon og de regionale dokumentsentrene. Oppgaven bemannes med til sammen 55 årsverk. 3.2 Fordeler med Skattedirektoratets forslag til organisering Etter Finansdepartementets vurdering er det mange og vesentlige fordeler med Skattedirektoratets forslag til organisering av skatteoppkreveroppgavene: Mer effektiv oppgaveløsning Oppgavene foreslås løst i færre og større enheter med bedre fagmiljøer. Antall kontorsteder reduseres fra 288 til 27 og oppgavene løses med 526 færre årsverk. Dette tilsvarer en årlig innsparing på 370 mill. kroner årlig. I Skattedirektoratets forslag samordnes innfordring av merverdiavgift og direkte skatter fra næringsdrivende. Innkrevingsarbeidet blir samlet sett mer effektivt og enhetlig ved at oppkreveren for eksempel kan ta utlegg eller begjære konkurs for flere krav samtidig. Arbeidsgiverkontrollen er viktig for kvaliteten på lønnsrapporteringen fra arbeidsgiverne, som er en avgjørende forutsetning for ordningen med forhåndsutfylt selvangivelse. I tillegg er kontrollen også et meget viktig virkemiddel i innsatsen mot svart økonomi og arbeidskriminalitet. Større kompetansemiljøer, samordning og en Side 6

84 styrking i antall årsverk vil gi bedre kvalitet på grunnlagsdataene, redusert sårbarhet og større kontrolldekning. Føring av skatteregnskapet blir mer effektivt. En landsdekkende enhet med ansvar for føring av skatteregnskapet innebærer en betydelig effektivisering, med en reduksjon fra 251 årsverk til 60 årsverk. Dette gir store kompetente fagmiljøer, og kommunene vil få en spesialisert enhet som vil gi de samme rapportene og inntektsoversiktene som i dag, og som i tillegg vil kunne tilby alle kommuner analyser til sin økonomiforvaltning. I tillegg blir det én konto for innbetaling av skatt, noe som gjør regnskapsføringen mer effektiv. Bedre bekjempelse av svart økonomi og arbeidsmarkedskriminalitet Arbeidsgiverkontrollen er viktig i innsatsen mot svart økonomi og arbeidsmarkedskriminalitet. I dag er det kommuner som knapt foretar arbeidsgiverkontroller. Mer enn 70 prosent av skatteoppkreverkontorene bruker mindre enn ett årsverk på arbeidsgiverkontroll, og 16 kommuner gjennomfører ikke arbeidsgiverkontroll i det hele tatt. Manglende eller dårlig arbeidsgiverkontroll øker risikoen for konkurransevridning, hvor det seriøse næringslivet taper for de som velger å drive uredelig virksomhet. Vi kan også risikere at useriøse aktører i større grad velger å etablere virksomheten sin i kommuner der de vet at kontrolldekningen er lav. Skattedirektoratet foreslår at arbeidsgiverkontrollen styrkes med 29 årsverk. Denne styrkingen, og en samordning av arbeidsgiverkontrollen med Skatteetatens øvrige kontrollmiljøer, vil gi større og mer kompetente kontrollmiljøer og gjøre det lettere å foreta en mer helhetlig og risikobasert kontrollutvelgelse. Dette vil bidra til en vesentlig bedre bekjempelse av svart arbeid og arbeidsmarkedskriminalitet. Det vil gi mer korrekt fastsettelse av skatter og avgifter, øke etterlevelsen og dermed sikre skatteinntektene til fellesskapet. I tillegg vil samhandlingen mellom kontrolletater og politiet bli enklere da det blir færre aktører som skal samarbeide. Økt rettsikkerhet Lik behandling av like saker er et sentralt rettssikkerhetsprinsipp. Å samle oppgaven i én etat legger til rette for dette. Også større og mer kompetente fagmiljøer vil bidra til bedre kvalitet på saksbehandlingen, som er viktig for å sikre likebehandling og at skattyters rettigheter ivaretas. Forenkling for skatte- og avgiftspliktige og arbeidsgiverne Skattedirektoratets forslag gjør at skatte- og avgiftspliktige får én etat å forholde seg til. Næringsdrivende skylder ofte både skatt og mva. og får i slike tilfeller bare én kreditor å forholde seg til. Næringslivet får også færre kontrollaktører å forholde seg til. Side 7

85 Mer kompetente fagmiljøer legger til rette for bedre kvalitet i saksbehandlingen. Bedre kvalitet i saksbehandlingen gir mindre behov for klage og færre konflikter mellom skattyter/arbeidsgiver og skattemyndighetene. I dag må brukerne forholde seg til to ulike etater i samme sak. Det er ikke alltid gitt for brukerne hvem som kan gi veiledning på det de lurer på. Hittil i år har i underkant brukere ringt Skatteetaten med spørsmål om innbetaling av skatt, mens omtrent like mange ringer til skatteoppkrever og blir henvist til Skatteetaten. Skatteetaten ønsker å ta ansvaret for veiledning om hele skatte- og avgiftsområdet. Brukerne vil få ett kontaktpunkt for alle henvendelser om skatt, arbeidsgiveravgift og merverdiavgift. God regional politikk Dagens skatteoppkreverkontor har store variasjoner i størrelse og 60 pst. av kontorene benytter to eller færre årsverk på oppgavene totalt. Skattedirektoratets forslag til organisering samler de ulike skatteoppkrevingsoppgavene i egne, større fagmiljøer. Større fagmiljøer gir mulighet for spesialisering og skaper attraktive regionale kompetansearbeidsplasser. Det foreslås kontorer i alle landets fylker, og Skattedirektoratets forslag opprettholder en god regional balanse i antall arbeidsplasser. Det er flere kommuner som får mer enn 10 årsverk enn som mister mer enn 10 årsverk. Å bygge sterke fagmiljøer rundt om i landet åpner også for at en kan flytte oppgaver ut fra sentrale områder. Skatteetaten er allerede et godt eksempel på at arbeidsoppgaver kan flyttes ut fra de største byene. Skatt nord behandler de om lag selvangivelsene for innbyggerne i Oslo. 4. Regelverksendringer Mange av de foreslåtte lovendringene er tekniske tilpasninger som følge av at skattekontoret overtar arbeidsoppgaver fra skatteoppkreveren. I skattebetalingsloven kapittel 2 er det foreslått endringer som blant annet tar høyde for at innkreving av tollog avgiftskrav skal overføres til Skatteetaten. Hvem som i dag er rett innkrevingsmyndighet for de ulike kravene er regulert i forskjellige bestemmelser i skattebetalingsloven og i skattebetalingsforskriften. Det foreslås å samle disse bestemmelsene i skattebetalingsloven kapittel 2. I forlengelsen av at skatteoppkreverfunksjonen overføres til Skatteetaten, foreslås det å avvikle de kommunale skatteutvalgene. Skatteutvalget kan av rimelighetshensyn gi betalingsutsettelse eller sette ned eller frafalle skattekrav. Dersom kravet som søkes ettergitt er høyere enn kroner, ligger derimot avgjørelsesmyndigheten hos skattekontoret. Skattekontorets vedtak kan påklages, mens det ikke er klageadgang over vedtak som treffes av skatteutvalgene. Ved å samle avgjørelseskompetansen hos skattekontoret, tilrettelegges det for enhetlig behandling av sakene og det kan innføres en generell adgang til å klage over vedtakene. Side 8

86 Departementet viser til kapittel 7 i rapporten og vedlagte lovforslag. 5. Konsekvenser for kommunene Skatteoppkreveren kan for enkelte kommunale krav avholde forretning for utleggspant og nedlegge utleggstrekk og foreta motregning i tilgodebeløp ved skatteoppgjøret og i til gode merverdiavgift etter reglene om dette i skattebetalingsloven. Dette forutsetter at det i særloven for det aktuelle kravet foreligger en henvisning til skattebetalingsloven. For andre krav eller dersom kommunen velger å ikke bruke skatteoppkreveren, må kravene tvangsfullbyrdes via den alminnelige namsmannen. Direktoratet foreslår at kommunene fortsatt skal ha særnamskompetanse for kommunale krav og avgifter. Forslag til ny lovtekst i de enkelte særlovene er tilpasset dette, ved at kravet om at skatteoppkreveren må forestå innkrevingen er tatt ut. Kommunene kan etter forslaget selv bestemme hvem i kommunen som eventuelt skal utøve særnamskompetansen, samt foreta motregning i tilgodebeløp ved skatteoppgjøret og i til gode merverdiavgift. 6. Arbeidsrettslig og personalmessige konsekvenser Skattedirektoratets rapport (kapittel 13) inneholder en vurdering av arbeidsrettslige og personalmessige forhold. Direktoratets viser til at det ved overføring av skatteoppkreverfunksjonen fra kommunene til Skatteetaten må gjøres en vurdering av om det skjer en virksomhetsoverdragelse. Hver enkelt kommune med skatteoppkreverfunksjon må foreta en vurdering av kriterier og vilkår for virksomhetsoverdragelse er tilstede eller ikke. Rettslig sett vil dette kunne medføre at arbeidstakere i de ulike kommuner får ulike rettigheter med hensyn til om de kommer inn under reglene om virksomhetsoverdragelse i arbeidsmiljøloven eller ikke. Skatteoppkrevingen er ulikt organisert fra kommune til kommune og det kan derfor ikke gis en helt generell beskrivelse av de personalmessige konsekvensene. Skattedirektoratet og Finansdepartementet vil legge vekt på gode personalprosesser, og det er en grunnleggende forutsetning at omstillingsarbeidet skal skje i nært samarbeid med de ansatte og deres organisasjoner. Det skal utredes konsekvenser for ansatte og planlegges et omstillingsløp som ivaretar involvering fra tillitsvalgte for de ansatte som er berørt av overføringen. I prosessen vil informasjon til berørte ansatte bli vektlagt. Det vil bli etablert et samarbeidsorgan mellom partene tilsvarende det som ble etablert ved gjennomføringen av vergemålsreformen. Side 9

87 7. Administrative og økonomiske konsekvenser Skattedirektoratets forslag til organisering av skatteoppkrevingen viser at oppgavene kan løses med betydelig færre årsverk. Oppgavene skal løses med 985 årsverk, en samlet innsparing på 526 årsverk. Samtidig foreslås en styrking av arbeidsgiverkontrollen med 29 årsverk, noe som reduserer den samlede innsparingen til netto 497 årsverk. Denne innsparingen, sammen med innsparing på kontorplass- og systemkostnader, gir totalt en samlet innsparing på om lag 370 mill. kroner årlig. Det vil påløpe kostnader til omstilling i en overgangsperiode. Skatteetaten For Skatteetaten vil forslaget føre til økte kostnader til lønn og ulike administrative tjenester. Skattedirektoratet har tatt utgangspunkt i foreslått lokalisering og at Skatteetaten får 985 nye årsverk til å løse oppgavene. Lønns- og administrasjonskostnadene er beregnet til 732 mill. kroner per år. I tillegg vil etaten ikke ha kostnader til godtgjørelse til skatteutvalgsmedlemmene. Totalt utgjør dette 1,9 mill. kroner årlig. Kommunen Det er foreløpig ikke tatt stilling til hvordan gevinsten i kommunene av overføringen blir tatt ut. Skatteoppkreverne har også ansvar for innkreving og regnskapsføring av kommunale krav. Disse oppgavene skal fortsatt være kommunale. Etter reglene i skattebetalingsloven kan skatteoppkrevere i innkreving av en del av disse kravene bruke sin særnamskompetanse (avholde forretning for utleggspant og nedlegge utleggstrekk) og/eller foreta motregning i tilgodebeløp fra skatteoppgjør og i merverdiavgift til gode. Skattedirektoratet foreslår i sin rapport at kommunene beholder disse innkrevingsvirkemidlene etter overføring. Overføringen vil derfor ikke gjøre det vanskeligere eller mer kostbart for kommunene å drive innkreving av kommunale krav. Samfunnet Næringsdrivende, arbeidsgivere og skattyterne vil få én etat å forholde seg til, uavhengig av om det gjelder pågående kontroll, skattesak eller betaling. For eksempel vil en helhetlig behandling være kostnadsbesparende for skyldner, ved at samordning av kravene vil gi færre utleggsforretninger. Overføringen av oppgavene vil også legge til rette for en mer digital forvaltning og brukervennlige løsninger. Side 10

88 8. Avsluttende bemerkninger Frist for å avgi høringsuttalelse er 2. mars Høringsuttalelsene sendes elektronisk til Liste over høringsinstansene følger vedlagt. Vi ber den enkelte høringsinstans om å vurdere behovet for om høringsbrevet bør sendes til underliggende etater eller virksomheter, tilknyttede virksomheter, medlemsorganisasjoner eller lignende. Med hilsen Amund Noss e.f. ekspedisjonssjef Øystein Schønberg-Grevbo avdelingsdirektør Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikke håndskrevne signaturer Vedlegg Side 11

89 Tokke kommune Arkiv: C20 Saksnr.: 2012/ Saksbeh.: Rune Aarhus Direkte tlf.: Dato: Saksframlegg Utval Utvalssak Møtedato Utviklingsutvalet 15/ Kommunestyret 15/ Auke kommunal del til anlegget Styggedal motocrossbane Saksdokument: Saksutgreiing: Idrettsanlegget Styggedal motocrossbane med anleggsnr er søkt spelemidlar for Anlegget vert bygd og drifta av NMK Vest-Telemark. Motocrossbanen er lokalisert til Mosdøl ved Høydalsmo, sentralt ved E-134. Anlegget har over lengre tid vore drøfta i dei fire kommunane Kviteseid, Seljord, Tokke og Vinje og alle kommunane har nytta ressursar og støtta anlegget med kr ,- kvar i oppstartsfasen. Mykje er gjort på dugnad dei siste to åra og anlegget treng no midlar til å ferdigstillast. På eit møte i Morgedal 14.oktober var dei fire kommunane representert med bakgrunn i søknad på kr ,- frå klubben til kvar av dei fire kommunane. Dette vart for store beløp og sakshandsamarane som møtte vart einige om å arbeide for ei alternativ finansiering ved hjelp av spelemidlar saman med eit mindre beløp frå kvar av dei fire kommunane. Skissa for finansiering vart at kommunane tilsaman bidrog med 1/3 del, spelemidlar 1/3 del og dugnad 1/3 del. Anlegget har fenge større kostnadar enn antatt på møte 14. oktober noko som også medfører ein større kommunal del. Anlegget havna ut med ein totalkostnad på kr ,-.

90 Finansieringsplanen i søknaden på spelemidlar ser no slik ut: Søknadssum (spelemidlar) ,- Kviteseid kommune ,- Seljord kommune ,- Tokke kommune ,- Vinje kommune ,- Dugnad (NMK) ,- SUM ,- For at NMK Vest-Telemark skal få ferdigstilt banen og tatt den i bruk frå 2015 så må det gjerast vedtak på summane i finansieringsplan. NMK søkjer og dei andre tre kommunane om beløp som synt i finansieringsplan. Dersom ikkje heile finansieringa fell på plass vil heller ikkje spelemiddelsøknaden verte godkjent og klubben vil stå utan midlar. I handlingsplan og prioritering av spelemiddelsøknader for 2015, vedteke i kommunestyret , låg banen inne med ,- i kommunal del. For meir bakgrunnsinformasjon synast det elles til tidlegare sakshandsaming i ovannemnde politisk sak. Vurdering: Den kommunale delen for idrettsanlegget Styggedal motorcrossbane er for Tokke sin del svært låg sidan dei andre kommunane ynskjer og vere med på finansiering. I tillegg er det utført ein formidabel dugnadsinnsats til store verdiar. Utifrå dette vil vere tilrådeleg å auke Tokke kommune sin eigenandel frå kr ,- inntil kr ,- avhengig av kva dei andre kommunane klarer. Det er fyrst og fremst Kviteseid kommune som har sagt seg usikre i høve vedtak på finansiering. NMK Vest-Telemark ynskjer å ferdigstille banen sommaren 2015 og det vil difor truleg kome søknad på forskottering av spelemidlar samt utbetaling av kommunal del. NMK Vest-Telemark har ingen alternativ bane sidan banen med dagens tilstand ikkje er godkjent. Difor er det tilrådeleg å både forskottere spelemidlar samt innfri kommunal eigendel i Heile investeringa er ikkje innarbeid i budsjett og må difor takas frå fond eller lån. Alternativt kan ein setje av kommunal del på inntil kr ,- i budsjett for Det medfører at NMK Vest-Telemark sjølve må stå for mellomfinansiering dersom dei fortsatt vil byggje i Rådmannen si tilråding: Tokke kommune aukar den kommunale delen i finansieringa av idrettsanlegget i Styggedal med ,- til totalt ,-. Midlane blir innarbeidd i budsjettet for Saksprotokoll i Utviklingsutvalet Rådmannen si tilråding vart samrøystes tilrådd vedteke.

91 Vedtak Tokke kommune aukar den kommunale delen i finansieringa av idrettsanlegget i Styggedal med ,- til totalt ,-. Midlane blir innarbeidd i budsjettet for 2016.

92 Tokke kommune Arkiv: Saksnr.: 2014/ Saksbeh.: Rune Aarhus Direkte tlf.: Dato: Saksframlegg Utval Utvalssak Møtedato Utviklingsutvalet 15/ Kommunestyret 15/ Søknad om forskotering og bygging av kunstgrasbaner på Dalen og Høydalsmo Vedlegg: 1 Felles søknad frå Åmdal-Tokke og Høydalsmo Idrottslag Saksdokument: Saksutgreiing: Høydalsmo Idrettslag ved Sten Rune Sannerholt og Åmdal/ Tokke fotballklubb ved Anette Surtevju har sendt brev til kommunen der dei ynskjer at Tokke kommune forskotterer spelemidlane og setter i gang prosessen med å få bygd kunstgrasbanane i 2015 (vedlegg). Det vart for spelemiddelordninga 2015 søkt om spelemidlar til nytt kunstgrasdekke 11er bane på Dalen kostnadsrekna til 6.2 millionar og nytt kunstgrasdekke på halve grasdekket i Høydalsmo (7er) kostnadsrekna til om lag 3 millionar. Desse vart rullert inn i kortsiktig handlingsprogram for idrett og anleggsplan i kommunestyresak 14/69 og godkjent med den kommunale delen. Ventetid på spelemidlar må antas å vere 2-4 år på ordinære idrettsanlegg. Ynsket frå klubbane er å få bygd om banane sommaren Dersom dei skal byggjas i 2015 krev det at Tokke kommune som anleggseigar og drivar setter i gang prosessen med anbod og prosjektering i lag med klubbane. Ein slik prosess i 2015 medfører at kommunen stiller til rådighet den kommunale delen på til saman 4.7 millionar, samt forskotterer spelemidlane på vel 3 millionar. Totalt nærmare 8 millionar i investering. Det medfører og eit arbeid knytt til anbodsinnhenting, prosjektering og oppfylging av byggjeprosessen. For å kunne gjennomføre dette er

93 Tokke kommune avhengig av kapasitet i administrasjon knytt til Teknisk etat eller å leige inn ekstern kompetanse i lag med klubbane. I tillegg til dette stiller klubbane med dugnad og eigne midlar for om lag 1.2 millionar, i fylgje brevet er klubbane klare for å gjennomføre dette i For meir bakgrunnsinformasjon synast det elles til tidlegare sakshandsaming i høve spelemidlar politisk sak 14/69 i kommunestyret. Vurdering: Med bakgrunn i det sterke ynskje til klubbane og den oppgraderinga som skjer på skulane, kan det vere positivt å forskottere spelemidlane i Dette må medføre at kommunal del også løysast ut og at administrasjonen i lag med fotballklubbane setter i gang prosessen med bygging. På grunn av redusert kapasitet på teknisk etat for tida bør vi ha fridom til å leige inn ekstern kompetanse til prosjektleiinga dersom det vert naudsynt. Utgifter til ekstern hjelp dekkast innanfor teknisk etat sitt budsjett. Det er forventa at spelemidlane vert gjeve tilsagn på i løpet av maksimalt fire år. Det er fortsatt usikkert om investeringa kan dekkast via fondsmidlar eller om det også må takas lån for å forskottere spelemidlane. Rådmannen si tilråding: Tokke kommune forskotterar spelemidlane for dei to kunstgrasbanane og innvilgar også den kommunale delen for 2015, totalt 7.8 millionar med føresetnad om at spelemiddelsøknadane vert godkjent. Administrasjonen vert gjeve fullmakt til å evt leige inn ekstern kompetanse i høve prosjektleiing og vidare samarbeid med fotballklubbane for å kome i gang, dersom teknisk etat ikkje har kapasitet til dette. Saksprotokoll i Utviklingsutvalet Rådmannen si tilråding vart samrøystes tilrådd vedteke. Vedtak Tokke kommune forskotterar spelemidlane for dei to kunstgrasbanane og innvilgar også den kommunale delen for 2015, totalt 7.8 millionar med føresetnad om at spelemiddelsøknadane vert godkjent. Administrasjonen vert gjeve fullmakt til å evt leige inn ekstern kompetanse i høve prosjektleiing og vidare samarbeid med fotballklubbane for å kome i gang, dersom teknisk etat ikkje har kapasitet til dette.

94

95 Felles søknad frå Åmdal-Tokke og Høydalsmo Idrottslag om Tokke kommune kan forskotere spelemedel for ferdigstilling av kunstgrassbanar i 2015 Fyrst ynskjer båe idrottslaga å takke for at Tokke kommune gjekk inn for å løyve pengar til bygging av kunstgrasbanar på Dalen og i Høydalsmo. Det er noko me er veldig glade for, og er særs viktig for barn og unge i Tokke. Båe idrottslaga er klare til å starte bygging allereie våren Tida for rehabilitering er overmoden. Idrottslaga ynskjer å samarbeide, og starte prosessen i samarbeid med kommunen om anbod så raskt som råd. For å få til det er me avhengige av at Tokke kommune forskotterer spelemidlane. Fotballen har behov for kunstgrasbanar no. Idrottslaga er motivert for bygging no. Me har kontakt med leverandørar og prosessen er i gong frå vår side. Budsjetta er etter dagens prisar. Me meiner alle vil tene på å starte prosessen med anbod så raskt som råd; både Tokke kommune, Idrottslaga og alle som spelar fotball i kommunen. Barn og unge gler seg og pratar mykje om det. Derfor er det viktig at Tokke kommune forskotterer spelemiddelsøknadene. De tek det som eit tap i perioden. Det er likevel eit krav kommunen veit blir betalt innan 1-3 år. Me håpar på støtte med eit positivt svar. Mvh Åmdal-Tokke Idrottslag Anette Surtevju Leiar For Høydalsmo Idrottslag Sten Rune Sannerholt Prosjektansvarleg

96 Tokke kommune Arkiv: Saksnr.: 2015/347-1 Saksbeh.: Brit Houge Direkte tlf.: Dato: Saksframlegg Utval Utvalssak Møtedato Kommunestyret 15/ Årsrapport frå Prostidiakonen i Vest-Telemark 2014 Vedlegg: 1 Årsrapport frå Prostidiakonen i Vest-Telemark 2014 Saksdokument: Saksutgreiing: Prostidiakonen i Vest-Telemark, Eilev Erikstein, har oversendt årsrapport for 2014 saman med fylgjande melding: Til kommunestyret i Tokke Dette året feirar Diakonatet i Vest-Telemark at det er 30 år sidan dei fekk tilsett sin fyrste diakon. Før Per Emanuelsen byrja i 1985, hadde diakon Gotfred Rekkebo frå Nissedal leia eit prosjekt som bygde grunnmuren for det som seinare vart den aller fyrste prostidiakonstillinga landet. I dag er det seks slike bygd på Vest-Telemark modellen. Rekkebo hadde teke med seg ideen til stillinga frå sitt lange virke i Korea. Prostidiakonstillinga oppstod i Vest-Telemark, og vert omtale som Vest-Telemark modellen i diakoni. I dag meiner mange innan kyrkja at ein slik samarbeidsform er det som må til få til fleire stillingar, ikkje minst i grisgrendte strok. I si tid gjekk deler av løyvingane til Diakonatet direkte frå kommune, no ligg det i ramma til kyrkjeleg fellesråd samt at det kjem lønstilskot frå bispedømme og departement. Men så no: stor takk til kommunane Tokke, Vinje, Nissedal, Fyresdal og Kviteseid for all støtte gjennom åra. Med venleg helsing Eilev Erikstein, Prostidiakon. Rådmannen si tilråding: Årsrapporten frå Prostidiakonen i Vest-Telemark vert teke til orientering.

97 Tokke kommunestyre gratulerar Diakonatet i Vest-Telemark med 30 års dagen for tilsetjinga av sin fyrste diakon.

98 ÅRSRAPPORT FOR PROSTIDIAKONEN I VEST-TELEMARK FOR 2014 INNHALD 1. OPPSUMMERING OG UTFORDRING 2. ARBEIDSOMRÅDE 3. STATISTIKK 4. AKTIVITET 5. RAPPORT FRÅ Å VANDRE MED HÅP OPPSUMMERING OG UTFORDRING Den kristne trua starta smått. Den venta Messias vart krossfesta og døydde på ein kross. Etter det har ein bygd på tru. Trua på at Frelsaren ikkje døydde på krossen, men stod opp att tredje dagen. Denne trua har i løpet av to tusen år spreidd seg over heile verda. Men trua kunne aldri overlevde om det ikkje var følgd av handlingar, diakoni. Sjå kor dei elskar kvarandre, vart det sagt om dei fyrste kristne. Krossen sprikar som trua. Dette krossspriket må me leva med. Det er ikkje alle ting som går opp for oss, men eitt vert stadig tydelegare for meg. Tru og handling kan ikkje skiljast. Ei heller det at diakonien skal utfordra. Klima og fattigdom er to utfordringar som diakonien ikkje kan ta lett på. Desse utfordringane er både lokale og globale. Halldis Moren Vesaas møtte trua under krigen. Som mange andre fann ho ein samlingsstad i Vinje kyrkje desse mørke åra. Å tru tydde ikkje ro, det tydde strid skjøna ho, skriv Olav Vesaas i biografien om mor si. Så er det er viktig at kyrkje og diakoni har ein plass i det offentleg rom, sjølv om ho ikkje lenger har mykje reell makt. Eit viktig oppgåve for kyrkja og diakoni er å utfordre og skape uro for politikarar og samfunn. Så er krossen både eit torturinstrument og håpsteikn. I lomma dette siste året har eg bore med meg nokre krossar, som eg gjev bort til nokon som treng noko å halde i. På KVITO i Åmot sitt min eigen krossprodusent. Ho må stå på for å halde tritt med etterspurnaden.

99 Så minner krossane i lomma meg på håp og utfordring. Eit godt program for diakonien det! Elles ser eg mange gode ting med å jobbe som diakon i eit større område. 1.Prostidiakoni er vel den klokaste måten ein kan jobbe diakonalt på i store geografiske område med lite folk. Vest- Telemark- modellen i diakoni, er lite bidrag til norsk diakonihistorie. Modellen bygger på eit utvida samarbeid over kommune og soknegrenser. Ein samarbeider om ei leiande diakonstilling. Ei stilling spesielt retta inn på å bygge diakonalt samarbeid innan i regionen. Difor er satsinga di siste åra gått meir mot regionale institusjonar og tiltak som har verdi for heile Vest-Telemark, og kanskje helst slik ting som ingen andre ville hatt høve til å gjere. Så er det moro å sjå at sist år er det oppretta prostidiakonstilling i Auste Nedenes Prosti, ny diakon er tilsett i Otredal prosti og i Ås lyser dei ut eit heil stilling. Diakoniarbeid over fleire sokn og kommunar gjer det lett å få til fellesopplegg, så som Verdiseminar, pilegrimsvandringar, diakonarbeid ved DPS i Seljord og fengselsdiakon i Fyresdal 2.Fag møter grasrot. Det fins ein friviljug ressurs blant folk, men oppføljinga av dei er det kritisk punktet. Diakonar har eit fag. Om ein ikkje veit heilt kva det ligg i omgrepet diakoni, er ofte grunnutdanninga kjent. Det skaper tryggleik både for dei friviljuge og det offentlege helse og sosialtenesta. Diakonien må ha eit spesielt syn for dei som ingen andre ser eller støttar. Faguttrykket er dei marginalisera. Dette kan bygge truverd, men igjen er det snakk om å gjere kloke fagleg val. Kyrkja har noko spesielt i møte med den resultatlause omsorg, trua på menneskeverdet og nåden. (Forsoning, forvandling og myndiggjering) 3.Breitt samarbeidd, gjerne litt på tvers Handlar mykje om relasjonar og lite byråkrati. Og folk som er viljuge til å gå litt ekstra. Går du, så er ikkje alt håplaust. Da har du håp. Pilegrimsarbeidet er eit håpsprosjekt som flettar saman mange gode ting. Folkehelse, eksistensielle spørsmål, sorg, soning, lengt og samanheng. Kultur og historie. Etter kvart har det vorte mange gode røynsler med pilegrimsvandringar frå Vest-Telemark til Røldal. Å vandre med håp i samarbeid med DPS- Seljord og dei kommunale psykiatritenestene. Vandring for forandring - i samarbeid med

100 RVTS- Sør og LEVE. Vandring mot fridom i samarbeid med Arendal Fengsel avdeling Kleivgrend 4.Relasjonar kjem ein ikkje unna - til folk, institusjonar og samfunn Samhandling er komplisert. Det offentleg har sin krav og rapporteringar. Må stole på at samarbeidspartane leverer fagleg gode tenester. Så kan folk som likar kvarandre samarbeide om alt, trass i livssyn og grenser. Å bygge gode relasjonar handlar mykje om ha tid til einskild menneske. Somme gonger vert dette borte i snakk om grupper og organisering av friviljuge. Samtaler og oppføljing er det som vert ståande. Her representerer kyrkja ein kjemperessurs. Men ein må ha kloke og gode fagfolk. Til alt overmål er tenestene gratis. Kyrkjas folk ikkje mist diakonane har nærleikskompetanse. Heilt umissande i sorg og krisearbeid. Evne til å tole og ikkje minst ha syn for dei lange oppfølgingane er ei styrke. Så er grasrotarbeidet, i sorg og kriser, den direkte kontakten er framleis det viktigaste i prostidiakontenesta. Sist år er det gjennomført nesten fem hundre samtaler.(497) Telemark måten å tenke diakoni på. Elles var det eit lite høgdepunkt når biskopen vår Stein Reinertsen sette av ein heil dag til å vera med på Å vandre med håp. Så fekk han og eit lite innblikk i Vest- 2. ARBEIDSOMRÅDE OPPRETTING OG OPPFYLGING AV DIAKONIORGANA I KYRKJELYDANE. Det er diakoniutval i Kviteseid, Nissedal/, Grunge og Fyresdal. Utvala har ansvar for blomehelsingar, helgemesse og diakonidagar. FORKYNNING OG UNDERVISNING OM DIAKONI. Dette skjer gjennom gudstenester (18),diakoniundervisning for alle konfirmantane, kursverksemd, soknerådsmøte og diakonispalta i Vest Telemark Blad OPPLÆRING OG UTDANNING AV FRIVILJUGE MEDARBEIDARAR. Så godt som råd vert det prøvd å følgje opp dei friviljuge. Om ikkje anna er målet at dei, ei eller annan gong gjennom året, får ei rose. Diakonisamlinga for Vest-Telemark er eit årleg samlingspunkt. SAMARBEID MED SOKNERÅD OG KYRKJELEGE TILSETTE

101 Samarbeidet skjer på mange felt. Mellom anna gjennom møte med sokneråd og diakoniutval. Frå 2015 vert prostiet utvida, men mine arbeidsoppgåver i Tokke, Vinje, Nissedal, Kviteseid og Fyresdal står fast. Diakonane i nye Øvre Telemark prosti har årleg julebord. I år var me og så heldig å ha med prost Asgeir Sele ARBEID MED Å STYRKE FELLESSKAP OG OPPRETTEOMSORGSGRUPPER. Sist år har eg hatt ei sorggruppe eller rettare Gå for livet- gruppe i Åmot. Elles er det tilbod om Livssynsgruppe på Distrikts-psykiatrisk Senter i Seljord (14 gonger med 49 deltakarar) og Guys-group på Kvitsund. ARBEID MELLOM DEI INNSETTE I SKOGSLEIREN I FYRESDAL Det er månadlege visitorbesøk. Kvar gong er det mellom innsette som drikk kaffi og et kake med oss (Statistikken seier 95 ).To visitorar deler på denne tenesta. Ved einskilde høve køyrer fengselsbilen til gudsteneste (tre gonger sist år). For andre året vart det arrangert ei pilegrimsvandring for innsette kalla Vandring mot fridom. Fem innsette samt fengselspastor Rino Rudsli deltok. Elles hadde også sosialklassa ved Kvitsund Gymnas ein dags ekskursjon til leiren. GJE HJELP TIL MENNESKE I AKUTTE, VANSKELEG LIVSSITUASJONAR. Jamt over andre eller tredje kvar veke kjem det nye kontaktar. Elles er det utrykkingar i samband med arbeid i krisegruppene. Også i år vart delt oppmuntringspakkar til jol. STOFF TIL KYRKJELYDSBLAD, AVISER OG RADIO. Kyrkjelydsblada i prostiet får jamnleg stoff. Diakonispalta i Vest Telemark Blad er ein fin måte å få ut diakonale drypp på (40). I Telemark Tidende i Telemarksavisa har eg ei spalte kalla Påfyll. I samband med Fasteaksjonen til Kirkens Nødhjelp får me disponere to avissider i VTB. Prostidiakonen har Facebookside (no 700 likes), og elles har eg delteke tre gonger i NRK-Telemark sitt Fredagspanel. HA KONTAKT MED OFFENTLEG SOSIALTENESTE OG HUMANITÆRE ORGAN. Prostidiakonen er med i dei kommunale krisetema i Nissedal, Vinje, Tokke og Kviteseid og Fyresdal. Kontakten med skular, sosialkontor, barnevern og arbeidsmarknadsbedriftene er god. Samarbeidet med psykiatrien Vest-Telemark, samt KVITO og DPS, om Å vandre med håp vart gjennomført for sjuande gong. Frå 1985 har Vest-Telemark hatt Prostidiakon. Prostidiakonen i Vest-Telemark er eit samarbeid mellom sokneråd og kyrkjelege fellesråd i Tokke, Vinje, Nissedal, Kviteseid og Fyresdal. Pengane til stillinga kjem dels frå dei samarbeidande partane, kyrkjedepartement og Agder og Telemark bispedømeråd. Diakonatet har eit valt styre. Styreleiar er Oscar.J. Garnes, Vinje. Tokke kyrkjelege Fellesråd fører rekneskapen. Dalen er kontorstad for prostidiakonen.

102 3. STATISTIKK FOR SAMTALER/ HUSBESØK I DEI EINSKILDE FELLESRÅDSOMRÅDA SAMT DPS I SELJORD OG SKOGSLEIREN I FYRESDAL Tala gjeld om lag 190 ulike saker. Dei fleste samtalene går over to til tre gonger. Målet mitt å gje folk tilbod innan ei veke. 4. AKTIVITET VINJE Fire stabsmøte Fire konfirmanttimar i Rauland og seks i Vinje. Delteke på Samtalemesse i Rauland. Medansvarleg for Diakoniens Dag i Vinje og Arabygdi. Ansvarleg for Verdiseminaret på Vinjehuset i november med tema Forsoning og medansvareleg for eit Ungdoms Verdiseminar i mai Preika på Snøformingsfestivalmessa i Åmot. To soknebod. Forretta i to gravferder i Vinje kyrkje. Leia Helgemessegudstenesta i Grunge. Leia ei Gå-Vidare gruppe ( seks samlingar) To ungdomsklubbbkveldar på Kaos i Åmot. Delteke på Lysmessa på Åmot skule. Saman med helsesyster leia ei Gutegruppe på Åmot Skule (5 gonger) Medansvarleg for konfirmanteleir for Rauland og Vinje i Grunge kyrkje.