Jørn Øyrehagen Sunde

Transkript

1 Jørn Øyrehagen Sunde

2 Høgsterett,del 1 Etablert som Noreg sin øvste domstol, og dermed den fremste representant for den tredje statsmakta, med Grunnlova av 1814 Sett rett i Høgsterett fyrste gong 30 juni 1815 Christian Magnus Falsen: Høgsterett utan vilje og kraft Bredo Munthe von Morgenstierne: Høgsterett som lova sin spegel Høgsterett som eit norsk var på Cour de cassation frå 1791

3 Høgsterett, del 2 Høgsterett og lovbøkene det ikkje vart noko av Den ufullstendige kriminallovboka av 1842 Utkastet til sivillovbok av 1845 Høgsterett sin prøvingsrett Rett til å prøva forvaltningsvedtak 1818 Rett til å prøva lov 1822 Høgsterett og offentleg votering frå 1864 Høgsterett og bortfallet av prøvevoteringsordninga i 1885 Den store konsesjonssaka i 1918 Høgsterett og Kløfta-dommen frå 1976

4 Det norske samfunnet i endring , del I Bod Dyland, The times they are a-changin', frå 1964: Come gather 'round people Wherever you roam And admit that the waters Around you have grown And accept it that soon You'll be drenched to the bone. If your time to you Is worth savin' Then you better start swimmin' Or you'll sink like a stone For the times they are a-changin'.

5 Det norske samfunnet i endring , del II Folketal 1965: 3,7 mill 2014: 5,1 mill Heimeverande kvinner 1965: : Studentar 1965: : Utanriks flyreiser 1965: :

6 Frisleppet av individet, del 1 Frisleppet av individet er ei utviklinga som kan førast tilbake til opplysningstida, som akselrerte i tempo etter Venstre si maktovertaking i 1884, som auka enno meir under Arbeidarpartiet sitt politiske heggemoni etter andre verdskrigen, som vart ein del av alle samfunnssfærar etter 1968-revolusjonen, og som etter Berlin-muren sitt fall i 1989 har vorte eit globalt fenomen

7 Frisleppet av individet, del 1 Frisleppet av individet: Større økonomisk handlekraft Fleire rettar Større sjølvmedvit Færre moralske bindingar Større mobiliet - internasjonalisering

8 Høgsterett i endring , del III Høgsterett i 1965: 18 dommarar 2 avdelingar 1 juridisk sekretær (utgreiar) 317 avgjerder Ein domstol med ein prejudikatsfunksjon og ein uutnytta lovprøvingsrett, slik som mellom 1918 og 1976

9 Høgsterett i endring , del IV Høgsterett i 2014: 20 dommarar 2 avdelingar 20 utgreiar 104 avgjerder Ein prejudikatsdomstol med ein nytta prøvingsrett, slik som på 1800-talet

10 Endringar i det norske rettssystemet , del I Auka lovgjevingsaktivitet: Gjennomsnittleg årlege lovvedtak 1960-talet 1970-talet 1980-talet 1990-talt 2000-talet 81 lovvedtak 92 lovvedtak 95 lovvedtak 103 lovvedtak 123 lovvedtak Auke i forarbeidsmaterialet 1965 samla ca sider 1975 samla ca sider 1985 samla ca sider 1995 samla ca sider 2005 samla ca sider

11 Endringar i det norske rettssystemet , del II Professorar i rettsvitskap Studentar i juss professorar ca. 100 professorar 90 studentar uteksaminert ca. 900 studentar uteksaminert Advokatar 1965: : ca Dommarar 1965: : 651 (inkludert jordskriftedommarar)

12 Endringar i det norske rettssystemet , del III Talet på avsagde avgjerder totalt i det norske domstolshierarkiet Sivile saker Straffesaker

13 Endringar i det norske rettssystemet , del IV Førespurnadar ( ) og saker (47 000) handsama av ombud, nemnder, råd og kontor: Forbrukarrådet (1953) ca førespurnadar i året Sivilombodsmannen (1962) ca saker i året Finansklagenemnda (1972/1988/2010) ca saker i året Likestillingsombodet (1978/2006) ca førespurnadar og tett på 200 klagesaker i året Barneombodet (1981) ca førespurnadar i året Norsk pasientskadeerstatning (1988) ca saker i året Fylkesnemndene for barnevern og sosiale saker (1993) ca saker i året Utlendingsnemnda (2001) ca saker i året Pasientskadenemnda (2003) ca saker i året Kontor for valdsoffererstatning (2003) ca saker i året NB. Samla sett handsamar desse omboda, råda, nemndene og kontora over saker og førespurnadar i året.

14 Endringar i Høgsterett , del I Talet på høgsterettsavgjerder avgjerder i snitt i året 364 avgjerder i snitt i året 339 avgjerder i snitt i året 184 avgjerder i snitt i året 146 avgjerder i snitt i året Høgsterett sin del av dei totale avgjerdene i domstolshierarkiet 1965: 1: : 1:817 ( : 104)

15 Endringar i Høgsterett , del II Lengda på dommar ,9 sider 3,3 sider 3,5 sider 4,7 sider 5,4 sider NB. Det store endringa kom i 1996 og 1997.

16 Endringar i Høgsterett , del III Endring av Høgsterett si samfunnsoppgåve: : (rettferd og) rettseinskap 1979: «å vareta rettsenheten og å lede rettsutviklingen på områder hvor lovgivningen ikke strekker til» 1994: «Høyesteretts hovedmål er å arbeide for rettsenhet, rettsavklaring og rettsutvikling»

17 Endringar i Høgsterett , del IV Silingsreglar reglar for kva ankesaker som skal fremmast og som skal nektast fremma Endringar av silingsreglane for anke til Høgsterett frå nektings- til samtykkegrunn: To-instansreforma, vedtatt 1992, i kraft frå 1994 Ny tvistelov av 2005, i kraft frå 2008, men silingspraksis for sivile saker vart endra samstundes med endering av silingspraksis i straffesaker Høgsterett rår sjølv om kva saker domstolen skal handsama, og handsamar bare dei med eit prejudikatspotensiale

18 Endringar i Høgsterett , del V Endringar i talet på utgreiarar i Høgsterett: 1965: : : : 1989: : : : : : : : : : : 23

19 Endringar i Høgsterett , del VI Det vi veit: Ca. 2-3% av alle årlege høgsterettsdommar sidan 2000 inneheld referansar til EØS/EU-rett Ca. 15% av alle årlege høgsterettsdommar sidan 2000 inneheld referansar til Dei europeiske menneskerettane Talet på referansar til EØS/EU-retten og Dei europeiske menneskerettane er sterkt aukande Det eg trur: Eit edrueleg estimat er at 20% av alle gjeldande norsk rett er produsert med utgangspunkt i rettslege normer laga utanfor norske jurisdiksjonsgrenser Høgsterett prøver lov ikkje bare mot Grunnlov, men mot Dei europeiske menneskerettane og EØS/EU-retten

20 Endringar i Høgsterett , del VII Høgsterett har gått frå å ha ein prejudikatsfunksjon til å verta ein prejudikatsdomstol gjennom ei endring av samfunnsoppgåva, av silingsreglane og av utgreiarkorpset (og på grunn av auken i transnasjonal rett gjeldande i Noreg) for å stetta eit behov i rettssystemet for rettsleg rettleiing og utvikling Tilsvarande utvikling i England 1966 Sverige 1971 Finland 1979 Danmark 1995