Elevrådet sitt idéhefte mot mobbing UNGDOMSTRINNET. Senter for atferdsforskning 2012

Transkript

1 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 1 Elevrådet sitt idéhefte mot mobbing UNGDOMSTRINNET. Senter for atferdsforskning Nynorsk

2 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 2 Nasjonalt læremiddelsenter 1996 ISBN Grafisk formgiving omslag: Radek Doupovec Illustratør skiljeark/årshjulet: Craig Flannagan Trykk: Gan Grafisk as Elevrådet sin idéperm mot mobbing er etter oppdrag frå Kyrkje-, utdannings- og forskingsdepartementet utarbeidd ved Senter for atferdsforskning, Høgskolen i Stavanger, av prosjektleder Elaine Munthe i samarbeid med Kathrine Auestad, Siv Midthassel, Kjersti Roland, Unni Vere Midthassel og Ingunn Hetland Ein spesiell takk til referansegruppa i Kyrkje-, utdannings- og forskingsdepartementet: Elisabeth Løland Anders Røsjø Jessica Angstreich Thomas Palm Heidi A. Austlid, NEO Håvard B. Øvregård, NGS Takk òg til elevar, elevråd og lærarar ved Våland skole, Riska skole og Randaberg videregående skole. 2. utgåve, 1. opplag Senter for atferdsforskning 2003 ISBN Grafisk formgiving Apropos Communication Fotograf Sigbjørn Sigbjørnsen Trykk Bryne Offset Elevrådet sin idéperm mot mobbing blei revidert av Senter for atferdsforskning i samband med revitaliseringa av SAF s program mot mobbing, Zero. 3. utgåve, 1. opplag Senter for atferdsforskning 2012 ISBN Grafisk formgiving Apropos Communication Fotograf Sigbjørn Sigbjørnsen Trykk Grafo Heftet blei omarbeidd i 2012 av Gaute Auestad med god hjelp frå fleire, spesielt Kristin Aasheim Krunenes og Maren Stabel Tvedt.

3 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 3 Forord Kjære elevar elevar i Noreg gruer seg til å gå på skolen fordi dei blir plaga/mobba anten på skolen eller på skolevegen. Eksempel på mobbing kan vere erting, utestenging eller fysisk vald. Ein eller fleire elevar utfører denne mobbinga fleire gonger, og mange elevar ser på utan å gjere noko. Mobbing hender også i fritida når barn og unge kjem saman, og ved hjelp av mobiltelefon og på Internett. Digital mobbing er eit alvorleg problem for mange i dag. Diktaren Arnulf Øverland har skrive: Du må ikke tåle så inderlig vel Den urett som ikke rammer deg selv! Vi må aldri akseptere at nokon blir utsett for mobbing/plaging. Dersom DU seier nei til mobbing, vil truleg også andre gjere det. UNNGÅ å bli ein passiv tilskodar. Å stoppe mobbing er først og fremst eit ansvar for dei vaksne. Det er derfor viktig at du melder frå til ein vaksen på skolen dersom du veit at nokon blir utsett for mobbing. Å melde frå om mobbing eller plaging, er ikkje å sladre. Det er ei nødvendig hjelp til ein som blir utsett for eit overgrep. Alle skolar har ifølgje Opplæringsloven plikt til å arbeide for å betre skolemiljøet for elevane. Elevane skal vere med på dette arbeidet. Opplæringsloven gir i paragraf 9a alle elevane ein individuell rett til ikkje å bli utsett for mobbing. Lovparagrafen gjer det klart at dei vaksne har plikt til å gripe inn mot mobbing. Forsking viser at mobbinga er omfattande, og at det er forskjell mellom skolane. Skolar som arbeider målretta mot mobbing, har mindre mobbing enn skolar som ikkje arbeider like systematisk. Det er derfor all grunn til at DE går i gang med dette arbeidet på dykkar skole eller arbeider vidare med det gode arbeidet som kanskje alt er i gang. Og skal arbeidet lykkast, må de sameine kreftene med foreldra og dei tilsette på skolen. Dersom alle dreg i samme retning, blir ein sterk! Zero er eit program mot mobbing som Senter for atferdsforskning har utarbeidd. For å lykkast i arbeidet mot mobbing, er det viktig at alle som har noko med skolen å gjere, samarbeider om denne jobben. Derfor er programmet laga slik at tilsette i skolen, elevar og foreldre kan samarbeide. Vi har laga Elevrådet sitt idéhefte mot mobbing til bruk for elevrådet på skolane. Vi håper heftet vil vere til god hjelp i arbeidet i den enkelte klassen og oppfordrar alle tillitsvalde til å samarbeide med klasselæraren sin i arbeidet mot mobbing i klassen. Lykke til med arbeidet! Unni Vere Midthassel senterleder 3

4 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 4 4

5 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 5 Innhald 6 Til tillitseleven 7 Korleis bruke heftet? 9 Mobbing 9 Kva - korleis? 12 Fakta om mobbing 14 Elevrådet sitt arbeid mot mobbing 14 Gjer noko! 16 Korleis lage ein handlingsplan for elevrådet? 18 Klassens time 20 Rollespel 23 Om å vere tilskodar 24 Eg blir halden utanfor 26 Oppgåver til arbeidet i klassane 27 Oppgåvesett nr. 1. Mobbing 29 Oppgåvesett nr. 2. Bortforklaring av mobbinga 31 Oppgåvesett nr. 3. Det var ikkje berre eg! 33 Oppgåvesett nr. 4. Tilskodarane 42 Elevrådet sin postkasse 43 Storsamling 44 Plakater og skilt 45 Konkurransar 48 Film 48 Kafé 49 Temadag eller prosjekt om mobbing 51 Klassemiljø 52 Diskusjon i klassen om klassemiljø 52 Miljøgruppe i klassen 55 Fleire gode tiltak i klassen 60 Internett og sosiale medium 61 Elevrådet si heimeside 62 Materiell og kontaktar 62 Skjønnlitteratur 65 Filmar 66 Nyttige Internettadresser 67 Kontaktpersonar og gode hjelparar 36 Årshjulet 37 Ta kopi av årshjulet 38 Forslag til innhald i eit årshjul 39 Bli kjend i elevrådet! 40 Trygg skolegard kampanje 5

6 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 6 Ta kopi av denne sida til alle tillitselevane. Til tillitseleven DITT LEIARANSVAR Leiarar betyr mykje for miljøet i klassen, både når klassen er ny, og når alle kjenner kvarandre frå før. Du er blitt vald til tillitselev i klassen din. Kanskje merkar du at elevane i klassen har tillit til deg? EiT GODT MILJØ For at det skal bli mindre mobbing og færre konfliktar på skolen, er det viktig at alle elevane trivst. Arbeidet med å skape eit godt miljø i klassen må begynne så tidleg som mogeleg. Byrjinga av skoleåret er svært viktig. Dersom det blir lagt eit godt grunnlag heilt frå starten av, vil miljøet i klassen truleg halde seg godt i lang tid framover. TA INITIATIV! Du som er tillitsvald, har eit spesielt ansvar for miljøet i klassen. Det er viktig at du tek denne oppgåva på alvor. Ta initiativ i klassen din til å vere med på å skape eit godt miljø. Ikkje vent! Noko av det viktigaste du kan gjere, er å vise alle at du tek avstand frå mobbing. Sei klart frå kva du meiner om mobbing. Du kan også hjelpe til slik at elevane i klassen din samarbeider godt med lærarane. Det er heilt nødvendig for god trivsel i klassen. Avtal gjerne regelmessige konferansetimar mellom tillitselev og lærar. Andre forslag til korleis du og klassen din kan arbeide med klassemiljøet, finn du lenger bak i dette idéheftet. NÅR MOBBING OPPSTÅR Dersom det oppstår mobbing i klassen din, er det mykje som kan gjerest for å stoppe den. Alle har ansvar når det gjeld mobbing. Tilskodaren har mykje makt. Når du eller andre ser at nokon blir mobba, er de tilskodarar. Kva de gjer når nokon bli mobba, har mykje å seie for om mobbinga vil halde fram eller stoppe. Viss ingen bryr seg, viss ingen seier noko, held gjerne mobbinga fram. Viss vi seier frå, viss vi viser at vi bryr oss, kan den som blir plaga, oppleve støtte og varme. Mobbaren vil sjå at det han eller ho gjer er gale, og at ingen liker det som går føre seg. DI ROLLE SOM TILSKODAR OG TILLITSELEV Du er spesielt viktig i arbeidet mot mobbing. Du har eit leiaransvar. Det at du seier NEI til mobbing, kan føre til at andre også gjer det. I tillegg kan det vere ditt ansvar å snakke med læraren når du veit at det er nokon som mobbar andre, eller du veit at nokon blir plaga. Du kan også hjelpe til med å ta deg av den som blir plaga. Vis interesse for han eller henne! KVEN KAN HJELPE DEG? Arbeidet mot mobbing er eit lagspel. Vi må alle vere merksame på vår eiga rolle og kva vi kan gjere. Derfor er det også viktig at vi samarbeider med andre! Det vil vere naturleg for deg å ta mobbing opp med: kontaktlæraren eller andre lærarar elevane i klassen din foreldrekontaktane i klassen din dine eigne foreldre elevrådet rektor, inspektør, sosiallærar, helsesøster Det er mange som kan hjelpe! Det er mange som vil hjelpe! Dette er teke frå elevrådet sitt idéhefte mot mobbing. Heftet er der for alle tillitsvalde! Vi trur at det kan gi deg mange gode idear til det å vere tillitselev i kampen mot mobbing. Det har eit eige kapittel om klassemiljø. Slå opp i heftet, les og kopier det du treng. 6

7 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 7 Korleis bruke heftet? 1 HEFTET ER EIN IDÉ-BANK! Heftet er ei samling av bilete, informasjon og forslag til aktivitetar som kan brukast i arbeidet mot mobbing. Vi håper elevrådet og dei tillitsvalde kan finne forslag og idear som passar for dykkar situasjon. Heftet finst også elektronisk på De kan også lage ein eigen perm Elevrådet sin perm mot mobbing. Der kan de setje inn eigne forslag og la permen vekse! 2 DE ER VIKTIGE I ARBEIDET MOT MOBBING! Bruk heftet til å finne ut kvifor det er viktig å arbeide mot mobbing. Og bruk heftet til å finne ut kva de kan gjere. 3 ALLE PÅ SKOLEN MÅ GÅ SAMAN I ARBEIDET MOT MOBBING Bruk heftet til å finne ut kven de kan samarbeide med, og korleis. Det er viktig å samarbeide med lærarane for å få til eit godt klassemiljø. Kan uteområdet bli ein trygg og triveleg plass for alle? La forslaga setje fantasi og kunnskap i sving. 4 ARBEID MOT MOBBING MÅ GÅ FØRE SEG GJENNOM HEILE ÅRET Skal vi hindre mobbing, må vi arbeide med skolemiljø, klassemiljø og mobbing gjennom heile året. Ein dag er ikkje nok. Ei veke er ikkje nok. Kva kan elevrådet gjere for å få medelevar til å forstå dette? Korleis kan elevane på ein skole vere aktive året rundt med å betre skolemiljøet og klassemiljøet? Og hugs: Samtalar og diskusjonar er nødvendige, men vi må også vise i handling kva som er rett og bra. Vis plagarane at de tykkjer at det dei gjer, er gale! 7

8 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 8

9 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 9 Ta kopi av side (Dei finst også digitalt på Heft dei saman til eit informasjonshefte som kan delast ut til alle elevane. Heftet kan ein gjennomgå i klassens time og det kan brukast i samtalar og diskusjonar om arbeidet mot mobbing. Mobbing KVA KORLEIS? SANDRA Skyene dansar på himmelen, og Sandra spring berrføtt i graset med blomar i håret. Ho spring hand i hand med ein venn. Dei ler Den som blir mobba, har det vondt. Det er vondt å bli slått og å bli hersa med. Det verste, seier mange mobbeoffer, er det å vere utanfor ikkje å ha nokon å vere saman med ikkje å føle seg velkommen. Derfor er det mange som kvir seg for å gå på skolen. Dei veit at dei vil bli plaga på ein eller annan måte. Ein kan få både fysiske og psykiske plager av å leve i ein stress-situasjon slik som mange mobbeoffer gjer. «Sandra! Sandra, du må vakne!» Mor ristar i henne. Å nei! Det var berre ein draum. «Skolen begynner om ein halv time. Du må opp, Sandra!» Mor går mot døropninga. Det luktar frukost. Sandra blir liggjande, tung som ein stein. Ho orkar ikkje tanken på å gå på skolen. Ho har ingen verkelege venner der. Ofte føler ho seg usynleg, andre gonger blir ho plaga med stygge kommentarar og blikk. Plutseleg kjenner Sandra at ho har skrekkeleg vondt i magen. «Eg trur ikkje eg kan gå på skolen i dag. Eg er sjuk,» mumlar ho lågt. «Sjuk i dag også?» Mor er forskrekka. «Eg synest du har vore mykje sjuk i det siste.» 9

10 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 10 «SVARER DU FREKT, ELLER?» Dei fleste som plagar, veit at mobbing er gale. Derfor er det vanleg at dei finn på ei orsaking for å mobbe andre. Mobbarane kan for eksempel bli einige om at mobbeofferet må «setjast på plass» fordi han eller ho ikkje oppfører seg bra nok. Dei kan for eksempel plage ein elev til han sprekk og blir sint. Då kan det hende at den eleven som blir mobba, slår, sparkar eller roper stygge ting til dei som plagar. ANDERS «Var det ikkje det vi sa? Han er jo galen!» sa Roger og gjorde sitt beste for å halde Anders på avstand. Anders var rasande. Og han var livredd for kva plagarane kom til å gjere med han no. Derfor klarte han ikkje å styre seg lenger, men slo vilt rundt seg. «Du må ta deg saman!» skaut Morten inn. Dette eksempelet viser også korleis mobbarane legg skulda på den som blir mobba. Dei seier at det er Anders som gjer noko gale, ikkje Roger og Morten. Slik kan Roger og Morten lette sitt eige samvit, og dei synest sjølv at dei får ein god grunn til å halde fram med å mobbe. Det finst mange måtar å gi mobbeofferet skulda på: Ein kan tolke tilfeldige hendingar slik at det ser ut som mobbeofferet gjer ting med vond vilje. Eks.: Tilfeldig kontakt i trengsla kan tolkast som forsøk på dytting, eit enkelt svar kan tolkast som ein provokasjon, manglande svar kan tolkast som nedvurdering av dei andre, ei nekting kan tolkast som ei skulding om løgn. Slik kan ein alltid finne eit eller anna som gir mobbarane eit påskot til å plage. FILM PÅ INTERNETT Mobbing ved hjelp av mobiltelefon og Internett er dessverre blitt utbreidd i dag. Tekstar, bilete og filmar kan sendast over heile verda, og det kjennest veldig vondt for den som blir hengt ut. Og det som er sendt ut, kan ein aldri vere sikker på om ein kan stoppe. Dermed kan det skade gong etter gong. ELSE Hei, Else, eg så deg på Youtube i går. Skal seie du tek deg godt ut i dusjen. Men at du tør å sende ut den nakenfilmen til alle. Du er verkeleg modig! Eg? Nakenfilm? Eg ville aldri ha gjort noko sånt! Ja, men eg såg det sjølv i går. Og det stod til og med at du tykkjer det var kult å vise deg fram. Eg kjende igjen dusjen også. Filmen var teken opp her på skolen. Nokon må ha filma meg i dusjen! Kva skal eg gjere no? Hjelp! Det meste av digital mobbing skjer utanom skoletid, men det er ikkje lov å gjere det likevel. Dersom nokon for eksempel skriv noko stygt eller legg ut bilete av andre utan å ha fått lov til det, kan dei straffast for det. 10

11 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 11 «DET VAR IKKJE BERRE EG, LÆRAR!» Når vi er fleire saman om å gjere noko, er det lettare å skyve skulda over på andre. Vi trur at vi slepp å vere ansvarlege for det vi sjølv har gjort fordi «det var ikkje berre eg» som gjorde noko gale. PÅL Læraren har teke opp problemet mobbing med klassen. Nokre elevar i klassen har vore involvert i plaging av ein elev i 8. klasse. Mange elevar har sett det, deriblant Tonje. Ho fortalde læraren om det seinere på dagen. Læraren spør Pål kva som har skjedd: «Eg var ikkje borti han,» svarte Pål. «Det var Svein som herja mest med han.» «Eg? Nei, veit du kva,» utbraut Svein. «Det er vel ikkje mi skuld at han er så puslete og ikkje toler noko. Og så var det vel ikkje berre eg som var borti han heller!» «Ikkje sjå på meg,» sa Jon, «Eg stod der berre, eg. Hald meg utanfor.» likegyldig eller var han mot? Korleis kan det ha verka på Pål og Svein at Jon ikkje sa noko? Trur du Pål og Svein trudde at Jon var mot at dei plaga åttandeklassingen? Når nokon står og ser på mobbinga utan å gjere noko, kan mobbarane lett tru at tilskodarane synst det er greitt, og det får dei til å halde på. Mobbeofferet kan også tru at alle er mot han eller henne. Dersom tilskodarane hentar vaksne, kan dei gripe inn i situasjonen. Nokre føler at det er å sladre på medelevar, men er det eigentleg ikkje stillteiande å tillate eit overgrep på mobbeofferet? Det skal mot til for å vere den som prøver å stoppe mobbing. Kva kunne blitt annleis viss Jon hadde teke mot til seg og sagt: «Stopp med det der! La han få vere i fred!». Tonje var også ein tilskodar. Ho valde å vente til seinare med å fortelje til læraren om mobbinga. Kva kunne ho elles ha gjort? Kva tykkjer du om måten Tonje løyste dette på? Mobbing kan utførast med små teikn, blikk og kroppshaldningar, og det kan vere vanskeleg for læraren å sjå at det er nokon i klassen som blir mobba. Derfor er det bra viss nokon kan seie frå til læraren og prøve å hjelpe den som blir plaga. Det er også viktig at dei som plagar, veit at dei andre elevane er mot at nokon blir mobba. Då vil dei kanskje la vere å mobbe. Dersom tilskodarane heiar på mobbarane, blir dei også mobbarar då? TILSKODARANE Tilskodarane er dei som ser at nokon blir mobba. Dei er viktige fordi det dei gjer, kan avgjere om mobbinga skal halde fram eller om den skal slutte. Tenk litt på Jon i eksempelet ovanfor. Han sa: «Eg stod der berre, eg. Hald meg utanfor!» Viste han kva han meinte? Støtta han mobbinga? Var han TENK OVER DETTE: KVA SKAL EG GJERE NESTE GONG EG FORSTÅR AT NOKON BLIR MOBBA? 11

12 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 12 KVA ER MOBBING? I lærarrettleiinga om mobbing står denne definisjonen av mobbing: Med mobbing eller plaging forstår vi psykisk og/eller fysisk vald retta mot eit offer, utført av enkeltpersonar eller grupper. Mobbing byggjer på at styrkeforholdet mellom offer og plagar er ujamt, og at episodane blir tekne oppatt over tid. Fysisk plaging, utestenging og erting er dei vanlegaste formene for mobbing. Mobbing kan utførast ansikt til ansikt eller utan at mobbar og offer har direkte kontakt. Det siste er tilfelle når nokon for eksempel baksnakkar andre, set ut vonde rykte og bruker digitale hjelpemiddel. Ved mobbing gjer altså éin eller fleire personar noko som ein annan opplever som vondt, og dette skjer fleire gonger. I tillegg har mobbeofferet problem med å forsvare seg. Sandra i den første forteljinga er blitt plaga så mykje på skolen at ho ikkje orkar tanken på å gå dit lenger. Ho klagar over vondt i magen til mora si. Morten og Roger har erta Anders slik at han har blitt redd og rasande. Det er tydeleg at dette heller ikkje er første gongen. Morten og Roger veit kva som vil skje viss dei ertar Anders. Kan det vere riktig at Sandra, Anders og guten i åttande klasse skal ha det vondt på skolen? Kan vi gjere noko for at dei skal få det betre? FAKTA OM MOBBING: Ca elevar i grunnskolen blir utsett for mobbing ein gong i veka eller oftare. Ca elevar i grunnskolen plagar andre elevar ein gong i veka eller oftare. Litt fleire gutar enn jenter seier at dei blir mobba. Fleire gutar enn jenter seier at dei mobbar andre. Når elevane blir eldre, er det færre som seier at dei blir mobba. På ungdomstrinnet er det fleire enn på barnetrinnet som seier at dei mobbar andre. Erting er den forma for mobbing som både jenter og gutar opplever mest. Det er flest gutar som bruker å sparke, slå eller dytte. Jenter mobbar ofte ved å halde andre utanfor. Gutar plagar både gutar og jenter. Jenter ser ut til å plage mest jenter. Det er ikkje like mykje mobbing på alle skolar. Mobbing gjennom mobiltelefon og Internett er nye måtar å mobbe på. Med mobiltelefon og Internett kan ein sende meldingar, bilete og film over heile verda. Dei som blir mobba, har det vondt. Dei som blir mobba, gruer seg for å gå på skolen. Mobbinga kan øydeleggje livet deira. Dersom ingen prøver å stoppe mobbinga, kan den halde fram i lang tid, kanskje fleire år. Vi kan tøyse med kvarandre utan å mobbe, men det kan vere vanskeleg å sjå forskjellen. Vi kan ikkje alltid sjå kva som sårar. 12

13 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 13

14 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 14 Elevrådet sitt arbeid mot mobbing GJER NOKO! KURT Han heiter eigentleg Kurt, men alle kallar han Krut fordi han er så hissig. Krutt har kort lunte. Du treng berre å vifte litt med fyrstikka, så eksploderer han. Og det er mange som viftar med fyrstikka det er show å få «kruttønna» til å eksplodere Kurt har blitt mobba så lenge han kan hugse. Dei har erta han, slått han, sparka han såra han. Nokre gjer det oftare og verre enn andre, men dei fleste har vore med. Ein mot alle alle mot ein. Om lag barn blir mobba i grunnskolen. Kurt er éin av alle desse som har det vondt i Noreg. Ikkje la det halde fram slik. Ta opp kampen for Kurt! Dette er ei oppmoding til alle elevråd i landet! Med dette heftet vil vi gi dykk idear til kva de kan gjere for å hjelpe elevar som Kurt og alle dei andre. Vi må alle vise at vi bryr oss. Mobbing vedkjem alle! Før eller seinare gir han kanskje opp. Då orkar han ikkje meir. Då vil han tru at han fortener å bli plaga. Då vil han tru at det er hans skuld at han finn matpakka i søppelet kvar dag. Då vil han tru at han har seg sjølv å takke for dei vonde orda han har fått. Mange vil ha vore med på å øydeleggje han. Også vi som berre såg på? 14

15 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 15 KVA KUNNE ELEVRÅDET HA GJORT FOR Å HJELPE KURT? KVA ER EIGENTLEG ELEVRÅDET SI ROLLE I KAMPEN MOT MOBBING? Desse spørsmåla må de tenkje gjennom, og de må finne fram til ei løysing for dykkar skole. Vår tanke er at elevrådet er viktig på fleire måtar: de kan informere elevane på skolen om mobbing de kan vere kontaktledd mellom elevar og lærarar de kan arbeide aktivt for å gjere skolen til ein betre stad å vere for alle 3 Bli einige med lærarar og rektor om korleis de skal hjelpe til i arbeidet mot mobbing. 4 Delta i arbeidet på skolen med ein plan for arbeid mot mobbing saman med foreldre, lærarar og rektor. Det er ein plan som skal gjelde for alle på skolen. Elevrådet må også ha ein plan for sitt eige arbeid. MEN det er kva de bestemmer dykk for å gjere som får noko å seie for elevane på dykkar skole. Her er nokre oppgåver de kan jobbe med for å finne ut kva elevrådet kan gjere: 1 Drøft desse spørsmåla i elevrådet: Kva bør elevrådet gjere når de veit at nokon blir mobba? Kva er grunnane til at de meiner dette vil vere riktig for elevrådet? 2 Sei frå til lærarane kva de tenkjer i denne saka. Finn ut kva lærarane meiner: Synest de at dei bør gjere noko? I tilfelle ja, kva meiner de at dei bør gjere? Kva er grunnane til det? I tilfelle nei, kva er grunnane? 15

16 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 16 KORLEIS LAGE EIN HANDLINGSPLAN FOR ELEVRÅDET? Skolen har plikt til å jobbe systematisk for å lage eit trygt og godt miljø for alle. Elevane kan støtte dette arbeidet med sitt eige arbeid og med innsats saman med dei vaksne. Det kan vere lurt å lage ein eigen handlingsplan for elevrådet! Og Ein god start er halve løpet,» seier vi. Viss elevrådet kjem i gang med arbeidet mot mobbing, kan det vere med på å hjelpe ein elev som Kurt. Handlingsplanen inneheld både dei aktivitetane som elevrådet har tenkt å arbeide med i løpet av året for å hindre at mobbing skal oppstå, og kva enkeltelevane og elevrådet kan gjere når nokon blir mobba. De kan få hjelp til arbeidet ved å sjå i dette heftet. Sjå spesielt på det som er nemnt side 17, under Årshjulet side 35 og Klassemiljø side 50. Bli einige om kva de vil gjere for å hindre mobbing på dykkar skole! Ver klar over at ein ikkje kan gjennomføre alle gode forslag kvart år. De bør også tenkje gjennom kva de som elevråd vil gjere, og kva den enkelte eleven kan gjere viss de får vite at nokon blir mobba. Då er de klare i tilfelle. Nedanfor er nokre punkt det er viktig å ta opp. Elevrådet si rolle i kampen mot mobbing Bli einige både i elevrådet og med lærarane om kva de som elevråd kan gjere og bør gjere. Oppgåvene på sida framfor kan vere til god hjelp. Klassens time Korleis kan de delta i den enkelte klassen for å snakke om mobbing? Klassens time kan truleg passe godt til dette. Side 18 får de fleire forslag, med rollespel og ein transparent som kan brukast i klassen. Oppgåvene side 19 blir forklart slik at tillitseleven i klassen kan bruke dei. Likevel er det lurt å ta kontakt med læraren! Det kan vere lettare å gjere dette saman med henne eller han. De finn også eit forslag til rollespel side 20. Kva med skolevegen? Mobbing skjer ofte på veg til og frå skolen. Kan noko gjerast for å hindre det? Kan vi gjere noko for å ta vare på kvarandre og tilby selskap til og frå skolen? Rollespel Rollespel kan vere ein fin måte å arbeide på for å forstå for korleis den som blir mobba, opplever det. De kan bruke forslaget til rollespel med oppgåver som de finn i dette heftet, eller de kan lage eit sjølv. Kanskje alle kan delta i arbeidet med å lage eit rollespel? På dei neste sidene kan de lese meir om nokre av desse punkta. 16

17 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 17 SLIK KAN ELEVRÅDET JOBBE De vil finne mange forslag til aktivitetar i dette heftet som kan hjelpe dykk i arbeidet. Her er eit forslag til arbeidsgang: 1 Bli kjend med heftet! Ta dere tid til å se på forslagene i heftet. Les også informasjonen om mobbing som står fremst i heftet. 2 Kva vil elevrådet jobbe med i år? De kan først komme med ALLE MOGELEGE forslag. Men så er det nødvendig å kutte ut nokre av dei. De klarer ikkje å gjere ALT på eitt år! Finn fram til nokre få saker de synest det er viktig å gjere noko med dette året. 3 Set opp ein handlingsplan for året mot mobbing De kan bruke teikninga av årshjulet side 37 i dette heftet (ta kopi!), eller de kan lage eit eige oppsett. Det er viktig å få skrive ned kva de skal gjere slik at alle veit kva elevrådet har bestemt. Alle elevane på skolen må engasjerast i arbeidet mot mobbing dersom arbeidet skal lykkast. 17

18 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 18 KLASSENS TIME Kunnskap om mobbing er nødvendig. Her er eit forslag til korleis tillitseleven, saman med ein eller fleire lærarar, kan hjelpe klassen til å forstå at de er viktige i arbeidet mot mobbing. Bruk den delen om mobbing som står på sidene 9 12 framme i heftet. Sidene kan kopierast og heftast saman til alle elevane. Bruk dette til å snakke om mobbing i klassen. Her er stoff til fleire diskusjonar. Dette kan du og læraren din vise for klassen Teikn fire fyrstikkmenneske på tavla. Sei: Her er Marit, Anne, Lise og Kari. Teikn talebobler frå to av figurane: Fortel: Jentene plagar Kari. Dei snakkar stygt om henne. Les det som står i taleboblene. Hald handa di over teikninga av Anne slik at ho «forsvinn». Spør: Er det som Marit seier om Kari mindre stygt fordi Anne også seier noko stygt? (Blir det noka endring på det som Marit seier? Blir det som Marit seier mindre sårande fordi om Anne også seier noko stygt? ) Fortel: Når læraren spør Marit om ho har vore stygg med Kari, svarer ho; «Det var ikkje berre meg, lærar.» Spør: Kva ville du ha svart henne viss du var læraren? Kva kan Lise gjere i denne situasjonen? Forstår ikkje at nokon orkar å vere saman med deg! Du er så teit! Spørsmål til hjelp i klassen Du finn ein kopieringsoriginal på side 19. Klassen kan for eksempel diskutere spørsmåla i grupper. Kvar gruppe legg så fram sine forslag til tiltak, og elevane i klassen kan bli einige om å prøve å følgje nokre av forslaga. Marit Bli einige om når de vil ta opp mobbing i klassen igjen Det kan då vere viktig å snakke om korleis det gjekk med å følgje forslaga frå klassen. Lise Kari 18

19 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 19 (Spørsmåla her kan de bruke til diskusjon i klassen. Kopier spørsmåla, lag ein power-point-presentasjon eller lag ein transparent) Mobbing Kva kan vi gjere viss vi veit at nokon plagar andre? Kva kan vi gjere viss vi ser at nokon blir plaga? 19

20 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 20 ROLLESPEL Rollespel gir oss ofte gode bilete på ting som verkeleg skjer. På neste side finn de eit lite rollespel om mobbing. «Fotballen» heiter det. Kanskje tillitseleven og læraren kan bruke eit slikt opplegg i klassens time? Alt som trengst, er fire elevar som vil vere skodespelarar. Dette rollespelet stoppar midt i handlinga. Elevane skal sjølv komme fram til kva som vil skje vidare. Målet er at elevane skal sjå korleis dei som tilskodarar kan bryte inn i ein mobbesituasjon. De kan sjølvsagt forandre språket, slik at det blir naturleg for dykk. Det kan vere naturleg å bruke eigen dialekt. Ta utgangspunkt i spørsmåla på side 21 når klassen skal diskutere. Rollespelet kan for eksempel spelast på eit elevrådsmøte og etterpå brukast i eit klassemøte. FOTBALLEN EIT ROLLESPEL Vi treng desse personane: Arild, som blir mobba, Kenneth, Anita og Rune, som mobbar. Arild er aleine. Han triksar med den nye fotballen sin. Kenneth, Anita og Rune står og ser på Arild. Dei kviskrar saman. Arild misser, og Kenneth går bort til han. Kenneth: Kor mange klarte du no? 3? Ja, ja! Det er jo ikkje så rart, med den teknikken! (De tre ler) Kenneth: (Høyrest bestemt ut) Gi meg ballen din, så skal eg vise deg. Arild: Ver forsiktig, då! (Gir ballen motvillig frå seg) Den er heilt ny Kenneth: Ja, då (Går bort til dei andre to med ballen under armen) Anita: No har vi ball! Kom, så stikk vi bort på banen! Dei tre spring vekk med ballen, og Arild står rådlaus igjen. Mot slutten av friminuttet kjem dei tilbake utan ballen. Dei overser Arild fullstendig. Arild går bort til dei. Arild: Kvar er ballen? Rune: Ballen? Kva for ein ball? (Snur seg bort frå Arild) Anita: Eg har ikkje sett nokon ball! Veit du kva han meiner, Kenneth? Kenneth: Inga aning! (Dei flirer til kvarandre) Arild: (Usikker) De hadde han då friminuttet starta! 20

21 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 21 Kenneth: Seier du at vi har stole ballen din, eller? Hæ? (Snur seg mot Arild. Går trugande mot han) Arild: Nei, men (Dreg seg litt unna) Anita: Men, kva? Korleis våger du å seie noko sånt, din frekking! (Dei tre står rett framfor Arild. Ser sinte ut) Arild: Hald opp! Få tilbake ballen! (Freistar å dytte Anita bort) Rune: Begynner du å bli hissig no? De kan sjølv velje korleis de vil arbeide med rollespelet. Her er nokre tankar om korleis det kan gjerast: Elevane kan setje seg i grupper og diskutere spørsmåla nedanfor. Elevane kan ta utgangspunkt i spørsmåla nedanfor og lage sitt eige framhald på rollespelet. Når det så skal spelast, er alle elevane med. Dramagruppa speler mobbarar og mobbeoffer, mens resten av klassen speler tilskodarar. De vel sjølv om tilskodarane skal gripe inn eller halde seg utanfor. Kva ville vore mest realistisk på dykkar skole? Kva meiner de hadde vore det beste? Anita: Eg trur han treng ei avkjøling! Rune: Ja! Vi lèt han smake sølepytten så roar han seg nok ned! Arild snur seg, klar til å springe. Kenneth: Hald han! Han stikk av! Rune tek tak i Arild, og saman dreg dei han bort til sølepytten. Dei ser seg om ingen lærar i sikte! Arild blir tvinga ned mot vatnet. Han er livredd. Arild: Nei! Ver så snill Oppgåver og spørsmål til diskusjon: 1 Beskriv korleis du trur Arild opplever denne situasjonen. 2 De kan lage framhaldet på denne forteljinga. 3 Dersom du var tilskodar til ein slik situasjon, kva ville du ha gjort? 4 Kva ville skjedd dersom du hadde gjort som du sa i spørsmål 3? FRYS BILETET! Kva skjer no? 21

22 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 22 22

23 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 23 OM Å VERE TILSKODAR Dei fleste av oss har nok opplevd å vere tilskodarar til mobbing. Her er nokre oppgåver som de kan bruke for å tenkje over kva tilskodarar har å seie for mobbaren og for offeret: 1 Har de som ser at nokon blir plaga, eit ansvar for å få slutt på det, eller er mobbing ei sak berre mellom mobbaren og offeret? 2 Dersom du vel ikkje å «blande deg inn», korleis a) trur du mobbaren oppfattar deg? b) trur du offeret oppfattar deg? Trur dei at du er for eller mot mobbinga? 3 Dersom nokon blir mobba i klassen din eller på skolen, kva trur du at tilskodarane tenkjer om plaginga? Synest dei det er gale? 4 Er det di oppgåve å finne ut om dei andre elevane har det bra på skolen? 5 Kva kan elevane gjere for å hindre mobbing i friminutta? 23

24 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 24 EG BLIR HALDEN UTANFOR Dette er inga god kjensle! Men det er ei kjensle alle kan oppleve å ha. Nokre opplever det av og til. Andre opplever det ofte: - at dei får spydige kommentarar - at nokre spreier rykte om dei snakkar usant - at dei får hånlege blikk - at dei blir ledd av - at dei ikkje får vere med - at dei aldri får meldingar på telefonen - at dei får stygge meldingar på telefonen og på facebook - at ingen helser dei velkomne Av og til kan vi ha lita merksemd på nokon utan å meine noko vondt med det, men nokre prøver å halde andre utanfor med vilje. Når dette skjer fleire gonger, blir det mobbing. Dette må stoppast! Snakk om dette: Korleis trur du det er ikkje å bli ønskt velkommen? Prøver nokon å halde andre utanfor på skolen din? Korleis kan vi få alle til å føle seg velkomne i klassen? Kva kan vi gjere for å inkludere ein som ofte er aleine? Er du så oppteken av det du gjer at du ikkje har tid til å ha kontakt med dei som treng det mest? Viss du føler deg utanfor.. Kva vel du å gjere då? Kom med eksempel på situasjonar kor de føler dykk utanfor, og finn fram til andre løysingar enn det å ta vare på denne kjensla. Kva kan de sjølv gjere for å bli med? LAG EIT ROLLESPEL Del klassen/gruppa slik at det er 3-4 i kvar gruppe. Ein av deltakarane i kvar gruppe fortel om ein situasjon der ho/han følte seg utanfor. Lag eit rollespel som de syner fram for ei av dei andre gruppene eller for resten av klassen. Og. Kjenn på KJENSLA av å kjenne seg utanfor. - Korleis kjennest det? - Kor kjenner du det? Kjenn på KJENSLA av at du sjølv kan velje å gjere noko med det! Men. Den som blir mobba ved å bli halden utanfor, må få hjelp - Mobbarane må stoppast - Den som blirmobba, må få bli med Kanskje du kan vere ein venn som hjelper ein annan til å komme inn i den samtalen du er med i? 24

25 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 25

26 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 26 Oppgåver til arbeidet i klassane Dersom vi skal få til ei mobilisering mot mobbing, må alle setje seg inn i kva mobbing er, korleis vi kan arbeide for å hindre at mobbing oppstår, og korleis vi skal opptre når nokon blir mobba. Det er viktig at elevane i klassen diskuterer dette og bestemmer seg for korleis dei vil opptre. Når vi er trygge på at dei andre i klassen er mot mobbing, er det lettare å stå fram for å ta kampen opp mot mobbing og andre overgrep. Kanskje klassen kan komme fram til eigne klassereglar mot mobbing? På dei neste sidene er det laga oppgåver til bruk i klassen. Det er også laga eit opplegg for korleis oppgåvene kan brukast. Snakk med læraren din om korleis de kan arbeide. Vis dette opplegget og planlegg saman med henne/han. Både elevar og lærarar kan delta og bruke dette materialet. 26

27 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 27 OPPGÅVESETT NR. 1 Mobbing 1 Kva er mobbing? 2 Kor skjer mobbinga? 3 Kva er skilnaden på jente- og gutemobbing? 27

28 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 28 HJELP TIL Å BRUKE OPPGÅVESETT NR. 1: FØREBUING: Les nøye gjennom informasjonen om mobbing på sidene 9-12 i dette heftet. Det vil du ha god bruk for! Oppgåvene tek opp mykje av det som står der. Kopier dei eller lag dei i Power Point, og vis dei på skjerm. Det kan hende du får spørsmål frå dei andre i klassen din om mobbing. Då finn du kanskje svar i heftet 1 «KVA ER MOBBING?» Still spørsmålet til klassen. Du (eller du og læraren) kan la klassen diskutere dette i små grupper (to og to), eller de kan be om svar frå heile klassen. Få fram alle svara. Skriv dei på tavla. Ikkje sei at noko er feil. Det er likevel viktig at du og læraren din har heilt klart for dykk kva mobbing er! Det er viktig å få fram at det er snakk om situasjonar der ein eller fleire personar plagar ein annan, og at den som blir plaga, har vanskeleg for å forsvare seg. Dei andre har overtaket og makta. Den som blir plaga, kan bli redd, eller kanskje frykteleg sint, men det hjelper ikkje. 2 «KVAR SKJER MOBBING?» Still spørsmålet til klassen. Skriv opp dei stadene kor mobbing skjer på skolen din. (Bruk tavle eller store ark. Bruker du/de store ark, er det lett å ta vare på dei til seinare.) Er det i skolegarden mobbinga skjer? I gangane? I klasserommet? I garderoben? På toalettet? På skolevegen? Kvar skjer det mest? Svara på dette spørsmålet kan hjelpe klassen til å sjå kor det er nødvendig å vere mest på vakt. Det er viktig at lærarane får vite dette. 3 «JENTE- OG GUTEMOBBING» Spør: : Kva er skilnaden på jente- og gutemobbing? Klassen kan diskutere dette i små grupper før det blir teke opp i fellesskap, eller de kan la folk svare fritt. Det kan tenkjast at elevane ikkje ser nokon forskjell, eller at de trur jenter ikkje mobbar. Mange tenkjer på mobbing meir som fysiske angrep å slå, sparke, dytte. Her er det viktig å få fram at det er mobbing når vi snakkar stygt om nokon, set ut rykte om nokon, held nokon utanfor slik at dei går aleine, nektar å vere i gruppe med éin i klassen, legg ut bilete og tekst på Internett for å skade nokon, osv. Mobbinga kan altså gå føre seg på mange ulike måtar. Gjennom forsking har ein funne at det er ein del kjønnsforskjellar når det gjeld mobbing. Det ser ut til at gutar bruker meir direkte metodar som slag, spark, dytting o.l. enn jenter gjer når dei mobbar. Jenter bruker ofte utestenging som middel når dei mobbar. Gutar seier oftare at dei mobbar både gutar og jenter, mens dei fleste jentene seier at dei mobbar andre jenter. 28

29 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 29 OPPGÅVESETT NR. 2 Bortforklaring av mobbinga Alle veit at det er gale å plage andre. Likevel er det mange som gjer det. For å forsvare seg, og for å få mindre dårlig samvit, er det vanleg at dei som mobbar, finn på ei orsaking for det dei gjer. Den som blir plaga, får skulda! Sjå på eksemplet om Anders side 10. Kva tykkjer de om det Roger og Morten gjer med Anders? Kan de tenkje dykk andre måtar ein kan prøve å rettferdiggjere mobbing på? «Var det ikkje det vi sa? Han er jo galen!» sa Roger og gjorde sitt beste for å halde Anders på avstand. Anders var rasande. Og han var livredd for kva plagarane kom til å gjere med han no. Derfor klarte han ikkje å styre seg lenger, men slo vilt rundt seg. «Du må ta deg saman,» la Morten til. 29

30 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 30 HJELP TIL Å BRUKE OPPGÅVESETT NR. 2: HUGS: Førebu deg godt! Les nøye gjennom alt som står her, pluss delen om mobbing i dette heftet. Samarbeid med lærarane! Korleis forklarer mobbarane det som skjer? Det er naturleg for den som plagar, å finne på ei orsaking for å plage andre. Han eller ho vil gjerne seie at det er mobbeofferet si eiga skuld. Dette er ei bortforklaring. Dei som plagar, er kanskje ikkje klar over det sjølv. Kanskje vil dei sjølv innsjå at det dei gjer, er urettferdig viss dei forstår betre kva mobbing er? Det er også viktig for tilskodarane å vite noko om det spelet som går føre seg for å rettferdiggjere mobbinga. Vis oppgåvene Les overskrifta: Bortforklaring av mobbinga Les vidare: «Alle veit at det er gale å plage andre. Likevel er det mange som gjer det.» Sei: Dette høyrest litt rart ut. At vi gjer noko sjølv om vi veit at det er gale. Les: «For å forsvare seg og for å få mindre dårlig samvit, er det vanleg at dei som mobbar, finn på ei orsaking for det dei gjer. Den som blir plaga, får skulda! Les historia om Anders. Spør: Kva er det Morten og Roger gjer her? Klassen svarer. Gi elevane god tid til å tenkje seg om! Prøv å få fram at Roger og Morten legg skulda på Anders. (Dei greidde først å få Anders sint. Så seier dei at han er galen, noko som kanskje gjer Anders endå sintare. Så seier Morten at Anders må ta seg saman, som om det er Anders som har gjort noko gale. Dei plagar Anders, og så er det Anders som får skulda for det som skjer.) La elevane snakke om dei to spørsmåla nedst på arket. 30

31 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 31 OPPGÅVESETT NR. 3 «Det var ikkje berre eg!» Klassen diskuterte korleis elevane hadde det saman i ein klassens time. «Det er mange som snakkar stygt om Kari,» fortalde Mette. «Eg høyrde at Marit heldt på i dag.» «Er dette sant, Marit?» spurde læraren. Kva for ansvar har dei enkelte i eksemplet ovanfor? Kjenner de til situasjonar som liknar på dette eksemplet? «Kari er så teit! Og det var ikkje berre eg!» svarte Marit. «Anne og Lise var også der! Dei var også med på det!» «Eg?» sa Lotte. «Eg sa ingenting, eg. Eg stod der berre, eg!» Når vi er fleire som gjer noko gale saman, er det lettare å leggje skulda over på andre. Vi tek ikkje ansvar for det vi sjølv har gjort. 31

32 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 32 HJELP TIL Å BRUKE OPPGÅVESETT NR. 3: Når vi er fleire saman om å gjere noko, så er det akkurat som om vi ikkje føler fullt ansvar for det vi sjølv gjer. I forteljinga til denne oppgåva møter vi Anne, Lotte, Marit og Kari. Det at både Anne og Lise var med på plaginga, gjorde at Marit ikkje ville ta på seg ansvar for det ho hadde gjort. Vis oppgåvene Les: Forteljinga til oppgåva «Det var ikkje berre eg!» Sei: Dette er noko som ofte hender i mobbing. Dei som mobbar, legg skulda på andre. Dei vil ikkje ta på seg ansvar for det dei har gjort. Vi skal lese ei ny historie. Les historia som står i oppgåvesett nr 3. La deretter klassen svare på spørsmåla nedanfor. Kva synst du om det Marit gjer i denne historia? Sei: Har vi nokon gong sagt: «Det var ikkje berre eg»? Gi klassen litt tid til å tenkje seg om. Vent eitt minutt eller to før du går vidare! Spør: Har læraren høyrt dette svaret nokon gong? Forklar: Dette er ein heilt naturleg måte for oss å reagere på, men er den kanskje litt feig? Når vi er fleire saman om å gjere noko, føler vi mindre ansvar for det vi gjer. Det at både Anne og Lise var med på plaginga, gjorde at Marit ikkje ville ta på seg ansvar for det ho hadde gjort. 32

33 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 33 OPPGÅVESETT NR. 4 TILSKODARANE Sjå på eksemplet om plaginga av Kari i oppgåvesett nr 3. Lotte i denne forteljinga er ein tilskodar. Ho ser at nokon plagar Kari. KVA KUNNE LOTTE HA GJORT FOR Å STOPPE MOBBINGA? Vi kan alle oppleve å vere tilskodarar. Kva kan vi gjere viss vi ser at nokon blir plaga? Korleis kan det vere vanskeleg å vere tilskodar? 33

34 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 34 HJELP TIL Å BRUKE OPPGÅVESETT NR. 4: Tilskodarane har ei viktig rolle når det gjeld å stoppe mobbing. Det er viktig at tilskodarane viser at dei bryr seg og viser tydeleg at dei ikkje aksepterer mobbing! Vis oppgåvene. Les det eksemplet på mobbing som står i oppgåvesett nr. 3 Sei: «Lotte i denne forteljinga er ein tilskodar. Ho høyrer og ser at nokon plagar Kari.» Les: «KVA KUNNE LOTTE HA GJORT FOR Å STOPPE MOBBINGA?» Skriv ned forslaga frå klassen (på tavla eller på store ark) om ting Lotte kunne ha gjort for å stoppe dei andre i å mobbe Kari. Spør: Kvifor bør Lotte gjere noko? (Klassen kan godt diskutere dette to og to saman først. Det er godt å diskutere i par slik at alle får høve til å tenkje over dette og seie noko.) Klassen svarer på spørsmålet. Få fram at vi som tilskodarar KAN bety mykje. Vi må gi klar beskjed om at vi ikkje aksepterer mobbing. Viss vi ikkje gjer noko, kan det hende at dei som mobbar, trur at vi synest det er OK. Sei også at mobbinga vanlegvis går føre seg i lang tid, gjerne i fleire år, dersom ingen grip inn. Sei: «Vi kan alle oppleve å vere tilskodarar.» KVA KAN VI GJERE VISS VI SER AT NOKON BLIR PLAGA? Få forslag frå elevane i klassen om kva dei kan gjere. Skriv ned alle forslaga og ta vare på dei. De vil sikkert arbeide vidare med nokre av forslaga. Spør: Har de forslag til kva vi kan gjere elles når nokon blir mobba? Spør: Kan vi gjere noko for at det skal bli mindre mobbing i skoletida eller på fritida? Skriv ned forslaga som kjem, og ta vare på dei. Les: KORLEIS KAN DET VERE VANSKELEG Å VERE TILSKODAR? Noter det elevane meiner kan vere vanskeleg for tilskodarane. Spør om ein kan gjere noko for at det skal bli lettare for tilskodarane å gjere noko. Til slutt blir elevane i klassen einige om å prøve ut eit par av forslaga dei sjølv har komme med. Dette er eit viktig punkt: Vi må sørgje for at tankar og idear blir sette ut i praksis; og at vi prøver ut det vi meiner er riktig. Læraren vil heilt sikkert følgje opp klassen ved å finne ut korleis det har gått med dei. 34

35 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 35

36 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 36 Årshjulet Nedanfor ser du eit eksempel på eit årshjul som eit elevråd har laga: Årshjulet er eit godt hjelpemiddel når ein planlegg av aktivitetar. På den neste sida er det teikna eit årshjul som de kan ta kopi av og bruke. Det kan hjelpe dykk i planlegginga og vere med å halde arbeidet i gang. Det kan også lette oversikta over kva som skal gjerest i løpet av eit skoleår. Årshjulet kan kopierast og hengjast opp i alle klasserom. Då vil alle elevane vite kva som er på programmet, og kva dei kan vere med på. 2012/

37 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 37 TA KOPI AV ÅRSHJULET Bruk kopien til å skrive ned kva de vil gjere dette året. Skriv gjerne noko om korleis det gjekk med dei aktivitetane de hadde ansvaret for eller sette i gang. Neste år kan de ta ein ny kopi. Dersom alle årshjula etter kvart blir lagde i ei mappe, blir det ei lita historiebok! 37

38 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 38 FORSLAG TIL INNHALD I EIT ÅRSHJUL Nokre av dei forslaga de finn her, kan gjerne bli brukte år etter år. Andre vil de kanskje berre bruke eitt år. På dei neste sidene vil vi forklare litt meir om dei fleste av forslaga nedanfor. Vi håper at forslaga kan gi dykk idear, og at eigen fantasi blir sett i sving! BLI KJEND I ELEVRÅDET Sjå på forslaga side 39. STORSAMLING MED MOBBING SOM TEMA På side 43 er det sett opp eit forslag til kva ei storsamling kan innehalde. PLAKATAR OG SKILT La alle få vite at mobbing er forbode. Bruk gjerne plakatar og skilt av eigen design. Sjå eksempel på side 44. TRYGG SKOLEGARD-KAMPANJE Mange elevar gruer seg til friminutta. Kva kan vi gjere med det? Sjå forslaga på side 40. KONKURRANSAR: Skrive-, kunst- og fotballkonkurransar. Klasse mot klasse. Sjå sidene ELEVRÅDET SIN POSTKASSE Oppmod alle til å seie meininga si! HUGS: Elevane må få vite at de vil tømme postkassen regelmessig, og at de vil ta alle spørsmål og førespurnader seriøst! Sjå side 42. SKOLEAVIS MED MOBBING SOM TEMA Kan elevrådet gi ut eiga avis? Eller har de ei skoleavis som elevrådet kan skrive i? Kanskje andre elevar vil komme med teikneseriar, dikt, forteljingar og fakta om mobbing. Noko frå dette heftet kan også brukast! LAG EIN FILM OM MOBBING Kan de setje saman ei filmgruppe og lage ein film om mobbing? (Sjå side 48.) LAG EIN SONG, DANS ELLER MUSIKAL OM MOBBING KAFÉ Sjå side 48 for å få nokre tips. TEMADAG ELLER PROSJEKT OM MOBBING Elevrådet kan også engasjere seg i eit slikt arbeid. Kom med forslag til innhald! Bruk gjerne forslag som er gitt her. Sjå side

39 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 39 BLI KJEND I ELEVRÅDET! ELEVRÅDSKVELD Set av ein kveld heilt i oppstarten til å bli betre kjende med kvarandre. Gjer det triveleg saman: server noko godt å ete, ha spel, underhaldning, konkurransar kanskje eit tema for kvelden? Det er mykje å velje mellom! Ein lærar og ein elev som har vore i elevrådet tidlegare, kan fortelje om korleis det er å vere i elevrådet. Her er eit forslag til aktivitet som kan passe godt første gongen elevrådet er samla: ELEVRÅDET PÅ UTSTILLING Veit dei andre elevane på skolen kven som sit i elevrådet? Det kan vere ein idé å ta bilete av elevrådet. Kanskje de kan fotografere kvarandre? Bestem sjølv korleis bileta skal sjå ut, og kvar dei skal hengjast opp, slik at alle legg merke til dei. Skriv namn og klasse under bileta av dei forskjellige medlemmene. Vurder også korleis de kan bruke skolen sine heimesider til informasjon. To og to går saman. Den eine intervjuar den andre om for eksempel: interesser/hobbyar kvifor ville du bli med i elevrådet? kva vil du helst bli hugsa for når skoleåret er slutt? har du forslag til kva elevrådet kan arbeide med? Deretter fortel intervjuaren alle dei andre om den personen han eller ho har intervjua. 39

40 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 40 TRYGG SKOLEGARD-KAMPANJE Mange elevar gruer seg til at det skal ringje ut. Kva kan vi gjere med det? Vi veit at mykje av mobbinga skjer i friminutta. Vi veit også at mykje kan gjerast for å få friminutt der alle liker seg betre. Kva kan elevrådet gjere? Eit forslag er å starte ein «Friminutt-kampanje» som skal freiste å gi alle elevar ei betre fritid på skolen. Det kan vel ikkje vere riktig at nokon skal grue seg til at det skal ringje ut? NOKRE SPØRSMÅL Å ARBEIDE MED FOR Å KOMME I GANG MED EIN SLIK KAMPANJE: Kva skal kampanjen heite? «Trygg skolegard»... «Trivsel ute «Fritt fram for friminutt» Kva skal vi gjere? Finn på eit godt namn for dykkar eigen kampanje. Vakthald? Kan vi samarbeide med lærarane om betre vaktordning i friminutta? Fleire lærarar ute? Kan elevar gjere noko? Foreldre? Aktivitetar? Kan vi organisere positive aktivitetar i skoletida? Kva slags? Kva må til for å gjere det? Ope bibliotek? Kan vi vere inne av og til? Kva må til for at vi skal kunne bruke biblioteket og/eller mediateket? Korleis skal vi bruke dei? Felles matfriminutt? Kan vi sitje saman, elevar og lærarar, og ete maten vår? Kvar? Korleis? Kor ofte? Kva må til for at det skal vere mogeleg? Kafé? Kan vi servere mat? (Sjå på forslaget side 48) Fadderordning? Kan dei eldste elevane ha eit spesielt ansvar for dei yngste? Korleis? Korleis kan vi ta imot nye elevar slik at dei kjenner seg velkomne? Dersom de alt har ei mottaksordning for 8.- klasseelevar, korleis fungerer den? Er alle like flinke til å følgje opp? Korleis kan det bli endå betre? Meir? Kom med eigne idear! 40

41 UiS_handlingsplan_ungdom_nynorsk_Layout Side 41 Organisering? Når de har blitt einige om kva de vil gjere for at friminutta skal bli betre for alle, må de tenkje på korleis det kan bli gjort! Her er nokre spørsmål som kan hjelpe dykk med organiseringa: Korleis skal vi fordele ansvaret for dei forskjellige aktivitetane? Er det elevrådet som bør arbeide med alle planane aleine? Kven kan vere med i arbeidet? Kan vi snakke med rektor og lærarane om planane våre? Kva med foreldra? Og FAU? Kva for oppgåver vil elevrådet ha? Kan vi dele ut oppgåver på dei ulike trinna? Kva må til for at kampanjen vår skal lykkast? Korleis kan vi klare det? 41