Streik for nynorske læremiddel

Transkript

1 Medlemsblad for Noregs Nr. 4 oktober 2007 Lansert av elevane Arnfinn Kolerud har skrive ungdomsboka Zoomarferien. Marknadsføringselevane ved Måløy vidaregåande skule er vertskap for lanseringa. SIDE 24 Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Streik for nynorske læremiddel OPPROP: Fleire tusen elevar har denne hausten streika for nynorske lærebøker. Noregs og Norsk Målungdom har sett i gang eit opprop for nynorske læremiddel. FOLK ER LEI: No er folk lei av at dei nynorske læremidla aldri er på plass ved skulestart. Viss elevane og lærarane ikkje får lærebøker på nynorsk, mister vi nynorskbrukarar. Det har vi ikkje råd til, seier Hege Myklebust, leiar i Noregs. SIDE 2, 4, 5, 6, 8, 12 og 13 STORSTREIK: Leiar i Norsk Målungdom, Jens Kihl og Lina Hamre, lokal initiativtakar ved Voss gymnas, står her framfor heile Voss gymnas som streikar for nynorske læremiddel. Foto: Sjur Herre OFFENTLEG SPRÅKBRUK BARNELITTERATUR BESTSELJAR LOVAR NYNORSK Det er ei glede for meg å kunngjere at dei statsåtte samferdsleverksemdene no skal ta ansvar for å kommunisere likeverdig på nynorsk og bokmål, seier samferdsleminister Liv Signe Navarsete. SIDE 10 OG 16 Foto: Sp FLEIRE NYNORSKE BARNEBØKER På haustlista til Blåmann Barnebokklubb er det bøker frå seks forlag. Trenden er at fleire forlag satsar på nynorsk barnelitteratur. SIDE 9 Foto: Kjartan Helleve FRANSK SUKSESS Boka Saman er ein mindre aleine av Anna Gavalda er førebels trykt i eksemplar. Dette er ein formidabel suksess for ei omsett bok. Norsk Tidend har snakka med omsetjaren Tove Bakke. SIDE 10 OG 11 Foto: Kjartan Helleve

2 Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Utgjeven av Noregs Tilskrift: Postboks 82, 6821 Sandane Redaktør: Hege Lothe , faks I redaksjonen: Magnus Bernhardsen, Anna Kleiva, Marit Aakre Tennø, Synnøve Myking. Heimeside: Abonnement: Kroner 250,- per år Utforming: Språksmia AS smia@spraksmia.no leiarteigen Vi har naturlegvis fått ein del på pukkelen opp gjennom åra fordi reklame og informasjon frå hotellet alltid har vore på bokmål. Vertskapet Monja og Sindre Mjelva ved Hotell Union tek i bruk nynorsk etter hundre år med bokmål. Sunnmørsposten, 2. oktober 2007 Kva skjer i Sogn og Fjordane På haustseminaret til Noregs i Oslo den oktober vert det paneldebatt med nettopp dette emnet: Kva skjer i Sogn og Fjordane? Kjerneområdet ber i seg mange mytar om «nynorskbrukaren». Korleis står det til med «viljen til språk» der alt er på nynorsk frå før? Sidan eg bur i Gloppen og arbeider for et herifrå, har eg denne gongen har fått plass i panelet. Eg trur i alle fall eg vil prøve å få sagt dette: I Sogn og Fjordane står nynorsken klart sterkast samanlikna med andre fylke. Alle i fylket vårt møter nynorsk i løpet av dagen anten det er på fylkesradioen, i lokalavisene, i skulen, hjå røyrleggjaren, på ferja eller på doveggen. Dersom det hadde vore rett at språk ikkje er politikk, burde nynorskelevar i vidaregåande skule i Sogn og Fjordane automatisk få lærebøker og dataprogram på nynorsk. Slik er det ikkje. Derimot har elevane sidan 1970-åra kjempa for nynorske lærebøker og sidan slutten av 1990-åra har dei delteke i fleire kampanjar for nynorske læremiddel, for nynorske dataprogram og for nynorsk i pressa. At det no er «naturleg» å velje mellom nynorsk eller bokmål på pc-ar i den vidaregåande skulen, er altså eit resultat av at somme meiner språk er politikk viktig politikk. At nynorsken kjennest sjølvsagd, naturleg og «upolitisk» for mange, er ein konsekvens av at andre har vore opptekne av språkpolitikk i praksis. Men det høyrer òg med til historia at det finst ei stor latent språkpolitisk interesse når det hardnar til om læremiddel eller nynorsk i media, er det i nynorskområde som Nordfjord ein finn den største støtta til målrørsla. Det er òg i Sogn og Fjordane ein finn den mest levande debatten om nynorsken sitt ve og vel. Dei nynorskbrukarane i Sogn og Fjordane ser på nynorsken som kommunikasjon, men språket gjev òg identitet. Skal målrørsla og nynorskfylket møte utfordringane saman, må vi byggje samarbeidet på at språket er ein del av identiteten. Hege Lothe, redaktør Nynorske læremiddel no! Ein sommar er over, og endå ein gong opplever nynorskelevane at skulestarten kjem og går utan at dei ser snurten av mange lærebøker på nynorsk. Fyrst når det nærmar seg jul, kan elevane håpa på å få nyproduserte lærebøker på nynorsk, og då har vel dei fleste anten gjeve opp, eller for lengst kjøpt bokmålsboka. Men no har elevane fått nok! I haust har Norsk Målungdom og tusenvis av nynorskelevar streika for å få lærebøkene sine til rett tid, og mykje kan tyda på at kunnskapsminister Djupedal har høyrt dei og sett dei. I alle fall har han lova på nettsida si å ta tak i problemet og syta for at det ikkje skjer igjen. Målrørsla har i mange år etterlyst ei kviteliste som listar opp dei lærebøkene som finst på både nynorsk og bokmål, og Djupedal går langt i å lova at han vil skaffa eit slikt oversyn. Det er eit løfte han ikkje skal få springa frå! Hege Myklebust, leiar I fjor var fyrste året det nye Kunnskapsløftet skulle innførast, og med nye læreplanar fylgjer det som vanleg stor utskifting i lærebøker og læremiddel. Svært mange nye bøker var slett ikkje klare til skulestart då heller, og nynorskversjonane blir sjeldan påbyrja før bokmålsbøkene er ute i bokhandlane. Noregs og Norsk Målungdom arbeidde med dette i heile fjor, og hadde fleire møte med både utdanningsdirektoratet og departementet for å unngå at det same gjentok seg i år. Men kva skjer, altså? Jau, hausten kjem, og ingen har sytt for at nynorskbøkene er klare til skulestart. I år skal i tillegg dei vidaregåande skulane kjøpa inn bøkene i staden for at kvar enkelt elev gjer det, og bransjen har hatt store problem med distribusjonen av dei nye bøkene. Når lærebokmangelen ikkje berre rammar nynorskelevane, men alle elevane, fører det til store oppslag i media, og det er brei semje om at slik kan ein berre ikkje ha det. Departementet har kalla inn heile forlagsbransjen på teppet for å ordna opp, og me ventar at kunnskapsministeren ristar dei like kraftig i øyret for problemet med manglande nynorskbøker, som for distribusjonsproblema. Noregs stør kravet frå nynorskelevane på alle vis, og aller mest handfast ved ein eigen underskriftsaksjon til støtte for kravet om nynorske læremiddel no. Eg oppmodar alle lokallag om å kontakta dei vidaregåande skulane i sine område, og samla inn underskrifter der, i tillegg til å ha stand på kjøpesenteret, gågata eller kvar som helst. Me trur det kan ha stor effekt dersom mange nok stør kravet, og særleg dersom me kan markera at lærarane står bak elevane sine i dette spørsmålet. Ein slik aksjon vil òg ha ein annan, viktig effekt for Noregs : Det er i direkte møte med folk, der me har ei god sak som dei ynskjer å stø, at det er lettast å verva medlemer. Landsmøtet sist vedtok at me skal ha vervekampanje med mål om 10 prosent medlemsauke fram til neste landsmøte. Det krev at alle lokallag tek tak i verveblokka og kjem seg ut. Når du samlar underskrifter til ei så god sak som kravet om nynorske læremiddel, vil underskrivarane sjå eit svært handfast døme på at Noregs arbeider med viktige saker, at me trengst. Berre prøv, så skal du sjå! 2 NORSK TIDEND NR

3 Urix: Utanriksprogrammet frå nyhenderedaksjonen i NRK har fått ny programleiar etter Bjørn Hansen. No er Sigrun Slapgard er programleiar på torsdagskveldane. intervjuet Synfaring: Prosjektleiaren for den fleirkulturelle rekrutteringa i NRK, Marianne Mikkelsen, besøkte Nynorsk mediesenter i september. I NRK er det Østlandssendinga som har fått dette oppdraget, og dei var i Førde for å sjå korleis Nynorsk mediesenter rekrutterer og driv opplæring av nynorske journalistar. Frå venstre Eline Buvarp Aardal, Håvard Tvedte, Marianne Mikkelsen og Ingunn Viken. folk Riddar Guri: H.M. Kongen har utnemnd Guri Vesaas, Oslo, til Riddar første klasse av Den Kongelege Norske St. Olavs Orden for innsatsen ho har gjort for barneog ungdomslitteraturen, melder Kongehuset. Ordensrådet har lagt vekt på at Guri Vesaas er nestor i norsk barnebokproduksjon. Noko med film: Nina Refseth har takka ja til å leie det nye norske Filminstituttet og tek til i stillinga 1. januar Ho forlet dermed jobben som forlagsdirektør i Det Norske Samlaget etter tre år. Diktar Vaage: Lars Amund Vaage er festspeldiktar når Nynorsk kultursentrum skipar til Dei Nynorske Festspela i Volda neste sommar. Som festspeldiktar pregar han programmet både musikalsk og litterært. LEVANDE: Olav Vesaas las frå boka si og fortalde levande om mor si då Posten avduka jubileumsfrimerket for Halldis Moren Vesaas. Foto: Kjartan Helleve Pris til Per: Per Gynt-stemnet på Vinstra har fått Pris for offentleg målbruk 2007 frå LNK. I grunngjevinga går det fram at årets vinnar av nynorskprisen i høgste grad er synleg i det offentlege rommet, trass i at det er noko sesongprega. Prisen er eit litografi laga av biletkunstnaren Ørnulf Opdahl og vart delt ut av næringsminister Dag Terje Andersen (Ap) i samband med opninga av Vågåseminaret. Halldis vart heidra med eige frimerke Norske attraksjon: Linda Eide gjer suksess med programmet Norsk attraksjon. Programmet tek deg til attraksjonar du garantert ikkje finn i guideboka ei reise i hyggeleg norsk galskap der Linda reiseleiar. Kort på håret: Humorist og Ivar Aasen-fan Finn Tokvam har klypt håret, medan makker Halvor Folgerø held stand med raggete halvlangt hår. I samband med at det er hundre år sidan Halldis Moren Vesaas vart fødd, gjev Posten Noreg ut eit eige jubileumsfrimerke. Olav Vesaas var med og kasta glans då det vart avduka i Oslo. Det er eit langt stykke frå Vinje i Telemark til Postgirobygget i Oslo. Det er stor kontrast mellom å stå på scena på Edland og å stå midt mellom eit titals Posten-tilsette i eit ope kontorlandskap i 14. etasje i Postgirobygget. Det verkar likevel ikkje til å vera eit stort problem frå Olav Vesaas. Han kjem rett frå Litteraturdagane i Vinje. I år har dei sett lys på forfattarskapen til og hundreårsmarkeringa av Halldis Moren Vesaas. No skal han kaste glans over Posten som markerer same hendinga med eit frimerke. Verdien er på 35 kroner, og opplaget er på svimlande to millionar. Avduking Sjølve markeringa er ei blanding av pressekonferanse og eit ynske om å styrkje lagkjensla mellom dei tilsette i Posten. Det lyder eit pling frå ei stor klokke, og seremonien er i gang. Halldis Moren Vesaas har markert seg som ein stor norsk lyrikar, og det er verdt ei frimerkeutgjeving, seier Halvor Fasting, direktør for frimerketenesta i Posten. Så snur han plakaten, og fotografane knipsar i veg. Eg skjønar at det er viktig å gjere dette med litt pomp og prakt, men eg fekk då eit brev med dette frimerket på for eit par dagar sidan, gjorde eg ikkje det? Eg får vite at det stemmer det, men avdukinga kunne ikkje kome i stand før i dag fordi Olav Vesaas har vore oppteken. HALLDIS MOREN VESAAS Forfattar, fødd 18. november 1907 døyde 8. september 1995 Denne hausten har sonen Olav Vesaas gjeve ut biografien om mor si, Å vera i livet. Levande og klårt Så får Olav Vesaas ordet. Då skjønar eg kvifor dei venta til han kunne kome. Det er som han ikkje bryr seg om kvar han er, og at publikum er tilsette som meir eller mindre frivillig møtte opp då klokka klang. Han står midt mellom ein kaffibar og nokre falske palmeplantar, med den nye operaen langt der nede, og fortel om mor si. Han fortel levande, les høgt og klårt, og alle som har møtt opp, gløymer kvar dei er, og alle ser klårt føre seg Halldis og Gisle Straume som snik til seg kyss i heisen i Amsterdam: Innestengde i den vesle boksen blir vi med eitt så inderleg to-eine at vi alltid må kysse kvarandre så snart heisen set seg i gang. Eg trur dei ville ha lika seg her, smiler Olav Vesaas, der han står i 14. etasje. Desse strofene frå diktet Fredaminne frå sommaren 1985 er plukka ut til å stå på jubileumsfrimerket. Då ho skreiv dette diktet, var Halldis Moren Vesaas blitt ei eldre kvinne. Eg trur dei ville ha sett pris på dette, seier Olav Vesaas då markeringa er ferdig og dei tilsette har sett seg ned ved arbeidsplassane sine igjen. Så likar han seg vel godt han også, både er i Oslo og heime i Vinje. KJARTAN HELLEVE kjartan.helleve@nm.no 50 år: Anne Berit Strømmen Strand er leiar i Valdres. Den 3. oktober fylte ho femti år. Vi gratulerer! Røff nynorsk: Bastianprisen er Norsk Oversetterforenings årlege pris for framifrå omsetjing av skjønnlitteratur. I år fekk Grete Kleppen prisen for omsetjinga av ei bok skriven av Hélène Cixous, Blendverk. Juryen skriv: «Boken er oversatt til smidig, kreativt og poetisk nynorsk. Nynorsken kler denne formen spesielt godt, språket blir ekstra kraftfullt, sterkt og konkret. Hélène Cixous innfløkte, sensuelle, intellektuelle, poetiske, røffe, drømmende og vare stil er dermed etter juryens mening ivaretatt på beste måte i Grete Kleppens kraftfulle, presise og malende nynorske versjon.» Prisen er på kroner. Ordbokpris: Nynorskordboka har vunne Norsk faglitterær forfatter- og oversetterforenings ordbokpris for NORSK TIDEND NR

4 Takkar for seg: Redaktør i Telemark Tidend, Eivind Blikstad, har sagt opp jobben frå 1. januar Dermed er ein redaktørstol ledig i kultur- og språkmagasinet som vert redigert på nynorsk i avisa Varden i Telemark. læremiddel Endeleg dagbøter: Rett før Norsk Tidend gjekk i trykken vart det kjent at kunnskapsminister Øystein Djupedal vil at forlaga skal få dagbøter for manglande levering av lærebøker til skulestart. Noregs og Norsk Målungdom er særs positive. Endeleg har målrørsla fått gjennomslag for det årelange kravet vårt: Det skal ikkje løna seg å ikkje levera skulebøker i tide! Vi er veldig glade for at regjeringa no vil ta skikkeleg tak i problemet, seier Hege Myklebust, leiar i Noregs. Ho får støtte av Jens Kihl, leiar i Norsk Målungdom, som meiner den årvisse mangelen på nynorskbøker har ført til at mange elevar har gått over til å bruka bokmål. Vi har kravd dagbøter i lang tid, og det er positivt at ein no har fått auga opp for kor vanskeleg det er å måtte venta i månader på skulebøkene sine. Nynorskelevane har levd med denne stoda i lang tid, avsluttar Jens Kihl. Storstreik for nynorsk Torsdag 30. august streika fleire tusen elevar i protest mot dei manglande nynorskbøkene. Og resultatet let ikkje vente på seg: Den største elevstreiken på mange år fekk kunnskapsminister Øystein Djupedal til å love bot og betring. I meir enn 30 år har ungdomar engasjert seg for lærebøker på nynorsk. Opplæringslova gjev ikkje rom for tvil det einaste lovlege er «lærebøker og andre læremiddel som ligg føre på bokmål og nynorsk til same tid og same pris». Likevel ser det ut til at dette er ei populær lov å bryte hjå dei fleste forlaga, og det har vore lite pent å seie om innsatsen frå statleg hald dei siste åra. Men det er tydeleg at nynorskelevane har trøytna på å vere annanrangs elevar: På ei dryg veke fekk NMU fleire tusen elevar over heile landet ut i streik. I Bergen sat dei oppe halve natta for å måle banner. På Firda vidaregåande skule vart elevmållagsleiaren Jostein Avdem Fretland intervjua av NRK Sogn og Fjordane. Innslaget med han vart også sendt på P1 riks, og han gav statssekretær Lisbeth Rugtvedt så øyro flagra. I Høyanger meinte elevane kravet var så viktig at dei laga sin eigen streik, jamvel om ingen frå NMU hadde kome på å ringje dit. Og i Sauda var det ingen som kunne hugse sist ungdomane i byen hadde engasjert seg så kraftig for ei sak. Nye medlemer Meldingane til skrivarstova er at mange ungdomar no har fått augo opp for målstriden. På Stord meldte 23 elevar seg inn på flekken. Dagen etter nytta avisa Sunnhordland leiarteigen til å krevje at ungdomen tok seg på tak og skipa eit elevmållag. Maria Svendsen, du er dagleg leiar i NMU og har stått midt oppe i alt saman. Korleis har det vore? Det fyrste ordet eg tenkjer på er slitsamt. Streiken blei mykje KJÆRLEIK: Mange er glad i nynorske ord, og favorittordet skulle elevane skriva på plakaten. Charlotte Ramsøy (t.h) skreiv kjærleik, Hanne Johnsen noterte semje, noko som fekk Knut Heggdal til å skriva usemje som sitt utvalde nynorskord. Foto: Sjur Herre større enn vi hadde sett føre oss, og det baud på ein del organiseringsutfordringar. Men mest av alt har det vore fantastisk morosamt. Å få halde appell for fleire hundre elevar i Sauda til stormande applaus, dét kan ein leve på lenge! Kva er det aller viktigaste med desse streikeaksjonane? Føremålet med aksjonane var sjølvsagt å leggje press på Djupedal, slik at han sikrar denne grunnleggjande retten i åra frametter. Men det viktigaste var nok måten det har skjedd på. At kravet ikkje berre kjem frå oss i målorganisasjonane, men frå tusenvis av frustrerte elevar, er det som har gjeve saka den tyngda ho trong for å nå gjennom. Kva skjer frametter, då? Om statsråd Djupedal trur han får fred berre av di han har erkjent problemstillinga, tek han feil. Etter den store streikedagen har fleire hundre elevar på Stord og Voss streika, og aksjonane held fram utetter hausten. I tillegg samlar laga våre inn underskrifter til oppropet for nynorske læremiddel. Vi er ikkje trygge på at statsråd Djupedal gjer det som saka krev, og kjem til å fylgje nøye med. Viktige krav Det viktigaste for NMU er sjølvsagt at lærebøkene kjem på nynorsk til skulestart. Korleis kunnskapsministeren ordnar dette, er i grunnen opp til han, slår Maria Svendsen fast. Men NMU har vel nokre konkrete planar for å sikre bøkene på nynorsk? Det stemmer. Vi meiner at tre krav skil seg ut som naudsynte for å halde lova. No som ordninga med offentleg innkjøp av læremiddel på vidaregåande blir innført, krev vi at ikkje éi statleg krone blir brukt på ulovlege læremiddel. I tillegg må det vere eit statleg ansvar å ha oversyn over kva bøker som faktisk kjem til skulestart, og å gjere dette oversynet tilgjengeleg for skular, lærarar, elevar og alle andre. Men den tradisjonelle læreboka er spådd ein snarleg daud. Korleis sikre nynorsk på nettet? Røynslene våre tyder på at læreboka lever i beste velgåande rundt i klasseromma, og at nettressursane ikkje tek over med det fyrste. Likevel ser vi at digitale læremiddel er meir eller mindre kjemisk frie for nynorsk, og at korkje Kunnskapsdepartementet eller Utdanningsdirektoratet har nokon plan for å passe på dette. Dei har sove i timen, og må snarast råd kome på bana for å sikre nynorsken òg i dei digitale læremidla. JENS KIHL jens@nynorsk.no Om statsråd Djupedal trur han får fred berre av di han har erkjend problemstillinga, tek han feil Maria Svendsen, NMU VOSS: Streik stod på timeplanen på gymnaset torsdag 20. september, og frustrasjonen handla om mangelen på nynorske lærebøker. Foto: Sjur Herre Nynorskkampen held Kunnskapsministeren drit i deg. Utdanningsdirektoratet drit i deg. Fylkeskommunen drit i deg. Det er den klare meldinga frå Norsk Målungdom til dei rundt nynorskelevane som ikkje får oppfylt sin lovfesta rett til lærebøker på nynorsk. Torsdag streika elevane på Voss gymnas, og gymsalen var full då leiar i Norsk Målungdom, Jens Kihl heldt appell. Det er all grunn til å vera forbanna. Situasjonen kunne ha vore unngått viss kunnskapsminister Øystein Djupedal hadde gripe fatt. Nynorske lærebøker skal liggja føre til same tid og same pris som bokmålsbøkene. Det er ein lovfesta rett. Likevel har me måtta finna oss i å få våre lærebøker seint, eller ikkje i det heile, seier Jens Kihl. Han meiner me ikkje kan godta at kunnskapsministeren let dette skje, utan å gripa inn. Djupedal hadde hatt tid til å finna gode løysingar, viss han hadde vore interessert. At han seier «nei og nei, dette er alvorleg, sånn kan me ikkje ha det», er ikkje godt nok. Me treng meir enn fine ord. Me treng lærebøkene, seier leiar i Norsk Målungdom. Norsk Målungdom og elevar i vidaregåande skulen vil halda fram 4 NORSK TIDEND NR

5 Skal følgje lova: Samferdsledepartementet har stilt tydelege krav til målbruken i kunderetta informasjon i spesielt Posten Noreg AS, Avinor AS og NSB AS. Generalforsamlingane i dei tre selskapa har endra vedtektene slik at det no er heilt klårt at selskapa skal følgje prinsippa i målbrukslova. Det inneber mellom anna at målforma som er vedteken i ein kommune eller fylkeskommune, skal nyttast ved til dømes skilting, informasjonsmateriell og informasjonsannonsar. Eg har postboks på Sandane. Kvar gong eg går inn til boks A ne og passerer under skiltet som opplyser at her finn vi Postboks- E - r, tenkjer eg: Sjå her har vi nok eit eksempel på lovbrot og sløvsinn, for medvite er det neppe, seier Asbjørn Geithus. Skiltet skulle sjølvsagt vore rett frå første dag, men etter innskjerpinga frå juni 2007 er det nok berre spørsmål om litt tid før Posten får orden på skiltet sitt. Men så tenkjer eg at det går no an å vere litt grei og hjelpe Posten til dei får tid til å ordne opp. Difor vil eg rette skiltet så det ikkje står og sender sitt daglege signal om at det ikkje er så farleg at ein tek litt lett på mållova i nynorskland. Asbjørn Geithus har klypt og limt på ein a på skiltet for postboksar på Sandane. Foto: Jan Nik. Hansen, Firda Tidend e lærebøker klypt om læremiddelstreikane Skulane må boikotte dei bokforlaga som ikkje klarer å levere nynorske bøker! Avtroppande Hareidordførar Gunn Berit Gjerde (V) til Møre-nytt Desse bokmålskopiane er nesten umogelege å få fyr på, elendige greier, seier ein kar, og slit med lighter og lause ark. Elevar på Høyanger vgs i spontanstreik for nynorske læremiddel irriterer seg over oppkopierte bokmålsbøker til Ytre Sogn Vi har to målføre her i landet, og då skal ein ikkje godta dette. Difor er det bra at elevane kvart einaste år held fram kampen for nynorske lærebøker. ( ) I tillegg fører det til at fleire gjev opp å bruke nynorsk når dei ser at det ikkje er mogleg i alle samanhengar. Det er eit svært alvorleg demokratisk problem for styresmaktene. Ytre Sogn på leiarplass, Vi går glipp av mye læring dersom vi skal vente på nynorskbøkene, men jeg har hatt nynorsk på skolen hele tida og har ikke tenkt til å legge om på grunn av dette. Jeg får heller belage meg på litt ekstraarbeid med bokmålsbøker i starten. Svein Dahlen, elev ved Vinstra vgs, til Gudbrandsdølen Dagningen, Målstriden skal vi kjempe heilt til vi får gjennomslag. ( ) Kampen er så innlysande viktig at det ikkje er snakk om å bøye unna. Susanne Egset, elev ved Volda vgs, til Sunnmørsposten, Og sidan bokmålet dominerer elles i samfunnet, er det kanskje ekstra viktig at ungdomane får lese nynorsk i skulen dersom dette fell saman med målforma dei nyttar? Ja, absolutt. Odin Omdal Hørthe, sentralstyremedlem i NMU, svarar på leiande spørsmål i avisa Hordaland, fram med streikar kvar veke utover hausten, for å halda saka varm. Me streikar fordi me framleis ikkje har fått nynorske bøker. Det gjeld særleg VG2-elevar. Det hjelper ikkje at Djupedal seier «dette skal me ordna», når han faktisk ikkje ordnar det. På Voss gymnas vil me visa at me ikkje finn oss i det, seier Lina Hamre, «målkvefs» og ein av initiativtakarane til streiken torsdag. Etter appellen fekk gymnaselevane høve til å skriva sitt favorittnynorskord på ein av fire plakatar. Dei nynorskspekka plakatane skal deretter hengjast opp i gangen på gymnaset. ANNE RIVENES redaksjon@avisa-hordaland.no STOR STREIK: Leiar i Norsk Målungdom, Jens Kihl seier at det kvar veke framover skal streikast for å markera misnøye med mangelen på nynorske lærebøker. Foto: Sjur Herre Me har ikkje fått ei bok enno, seier Ingvild Lothe Losnegård (elev ved Stord vgs). Ho er samd med Kihl når kallar det diskriminering. Ja. Det er grov diskriminering, vil eg seia. Sunnhordland, Dette er eit engasjement frå elevane i den største nynorskbyen i verda det står respekt av. ( ) Djupedal kom skeivt ut alt tidleg som minister. Han har ikkje klart å retta opp kursen enno. Man han kan klatra litt dersom han tek dei sterke signala frå elevane seriøst, og syter for at læremateriellet ligg før til rett tid, og til same pris, på båe målføra. Dette er viktig, og det har både med identitet, sjølvkjensle og kulturarv å gjera. Sunnhordland på leiarplass, I går gjekk elevar ved Sauda vidaregåande skule ut i streik. ( ) Enkelte av lærebøkene er ikkje klare før etter jul. Dette er skandaløst. Ryfylke på leiarplass, Vi er lei av å bli diskriminert, raser Maria Svendsen, dagleg leiar i Norsk Målungdom. Ryfylke, Noreg har to jamstelte målformer. Er det då rett at det eine målføret vert undertrykt? Jostein Avdem Fretland, leiar i Firda Målungdom, til Firda Tidend Dette handlar om elevane sine rettar. Difor er det viktig at både elevane og Norsk Målungdom ikkje gjev Djupedal fred. Og ein treng ikkje vera særleg god spåmann for å seia at det dessverre vert naudsynt å streike også neste år. Grannar på leiarplass, Elever ved en rekke videregående skoler går ut i streik førstkommende torsdag i protest mot at nynorske lærebøker ikke er på plass til skolestart. Det er grunn til å kritisere kunnskapsministeren for at nynorskelevene sviktes på denne måten VG på leiarplass, Øystein Djupedal har altså ikkje løfta ein finger for å bøta på urettferda som år om anna fører til at mange nynorskelevar går lei av å venta og skiftar over til bokmål. Olav Kobbeltveit på kommentarplass i Bergens Tidende, NORSK TIDEND NR

6 Signer oppropet for nynorske læremiddel Denne hausten må mange elevar og lærarar venta på nynorske lærebøker som heller ikkje i år var ferdige til skulestart. et og Målungdomen oppmodar alle om å signera eit opprop om at dette ikkje kan halda fram. For ti år sidan kjempa heile målrørsla saman for å få kravet om læremiddel til same tid inn i opplæringslova og vann! Likevel har diskrimineringa halde fram kvart einaste år. Opplæringslova seier «I andre fag enn norsk kan det berre brukast lærebøker og andre læremiddel som ligg føre på bokmål og nynorsk til same tid» ( 9-4). Det vil altså seia at det er ulovleg å bruka bøker som ikkje oppfyller kravet. Me meiner at Kunnskapsdepartementet må halda oversyn over kva lærebøker som er lovlege, og krevja at skulane ikkje tek i bruk ulovlege læremiddel, seier Hege Myklebust, leiar i Noregs. Open høyring Kunnskapsminister Djupedal har merkt seg reaksjonane frå elevane i haust, og har lova at «Betre oversikt over tilgjengelege læremiddel i begge målformene vil gjere det enklare for innkjøparane å bruke innkjøpsmakta si og gjere gode val. Eg vil medverke til at vi får ei slik STØTTE: Hege Myklebust og Jens Khil, leiar og nestleiar i Noregs og Norsk Målungdom meiner ber om støtte frå lærarar og elevar til kravet om nynorske læremiddel til skulestart. Foto: Berit Rekve oversikt». Slike kvitelister har målrørsla etterlyst i mange år, og me vil, med støtte frå deg, lærarane og elevane, syta for at Djupedal held løftet sitt om å fylgja opp saka. Kva vil de oppnå? No er folk lei av at dei nynorske læremidla aldri er på plass ved skulestart. Viss elevane og lærarane ikkje får lærebøker på nynorsk mister, vi nynorskbrukarar. Det har vi ikkje råd til. Vi seier heilt tydeleg ifrå. Dette går ikkje lenger, seier Hege Myklebust. Torsdag 18. oktober skipar OPPROP FOR NYNOR- SKE LÆREMIDDEL Oppropet er sendt i posten til alle lokallag i Noregs og alle lag i Norsk Målungdom. Dessutan til alle medlemar i Noregs Lærarmållag og alle vidaregåande skular Ta gjerne kontakt dersom de ynskjer meir materiell eller har spørsmål. Kontakt oss på telefon eller send e-post til magnus. bernhardsen@nm.no Sjå også innom nettsidene for materiell for nedlasting og siste nytt på Ferdig underskrivne lister kan sendast til Noregs Boks 474 Sentrum 0105 Oslo Noregs, saman med Løvebakken, ei open høyring på Stortinget som mellom anna skal ta for seg læremiddelsituasjonen til elevane. Vi vil laga ei open høyring i Stortinget der vi samlar elevar, lærarar og foreldre som kjenner problemet på kroppen. Hovudbodskapen er at no må styrande politikarar ta saka på alvor, seier Myklebust. HEGE LOTHE hege.lothe@nm.no Verveaksjon til 1000 Vedtaket om å verva 1000 nye medlemmer stiller store krav til heile organisasjonen, seier leiar Hege Myklebust. Målsetjinga med å verva 1000 nye betalande medlemer er høg, men realistisk. Det tilsvarer om lag 10 prosent nye medlemer. Ideen og framlegget til vedtak kom frå Ørsta på landsmøtet, og fekk full tilslutning i landsmøtesalen. Historia har lært oss at når et har gode saker, kan vi nå ut til folk. Når folk ser at dei kan støtta oss i ei god sak, vil dei gjerne støtta organisasjonen ved å verta medlem. Denne hausten har vi sett i gang ein eigen oppropskampanje for nynorske læremiddel. Dette er ei svært viktig sak, og det er utruleg viktig for nynorsken at kunnskapsministeren tek tak i denne saka. Det er mange som stør oss i kravet om nynorske læremiddel til elevane, og dermed er dette også ei god sak for oss å verva nye medlemer på, seier Hege Myklebust. Noregs har laga eit underskriftsopprop som er sendt ut FRAMFOR: Ørsta med Terje Kjøde i spissen stod på stand på Dei nynorske festspela i sommar. Laget driv godt vervearbeid og ligg framfor Volda sine vervetal. Foto: Jens Khil til lokallaga, medlemene i Lærarmållaget og til dei vidaregåande skulane i Noreg. Samtidig som ein spør etter underskrifter til oppropet, er det viktig å spørja folk om å verta medlem i laget. Dessutan treng vi fleire medlemer på lærarromma rundt omkring, slår Hege Myklebust fast. Kvifor er det så viktig å verva medlemer? Det er alltid viktig for et å ha folk bak seg og med seg i arbeidet. Vi får større gjennomslagskraft dess fleire som er medlemer i laget. Det gjev dessutan nødvendige inntekter til et, og det gjer organisasjonen sterkare, fortel Hege Myklebust. Rapport frå a Bokn er eit lokallag inn under Karmsund. Laget har i fleire år hatt færre betalande enn ti medlemer og har dermed ikkje hatt rett til å senda utsendingar til landsmøtet. I 2005 kom dei over ti betalande medlemer, og i år møtte dei med to utsendingar. Til no i år har dei verva seks nye medlemer. Dersom alle desse betaler, kjem laget til å auka med 50 prosent! Ørsta har gjort mykje godt vervearbeid i år. Til no har laget verva 13 nye medlemer. Dei har 119 medlemer, og av desse har 93 betalt. Ørsta er heilt klart i ferd med å henta inn Volda. Greier dei å få ti betalande medlemer til, så går dei forbi. Volda har 134 medlemer, og av desse har 103 betalt medlemskapen. Men Volda ligg ikkje på latsida, dei har verva elleve nye medlemer til no i år. Gloppen har gjennomført ein vellukka verveaksjon VERVEPREMIE: GRATIS BILLETT Verv to nye betalande medlemer. Då får du ein gratisbillett til framsyninga Vestlandsrevyen på Logen i Bergen, eller eit eksemplar av boka Viljen til språk av Ottar Grepstad i staden. Vervinga må skje frå 15. oktober til 1. desember. Viktig: For at vi skal få til dette praktisk, så er du sjølv ansvarleg for å gjera skrivarstova merksam på at du har verva medlemer for få gratisbillett eller bok. i år. Laget har sendt ut innmeldingsgiro til om lag seksti folk i Gloppen. Alle desse hadde skrive under på oppropet Slepp nynorsken til! i 2005, og somme fekk ei personleg handskriven helsing med på giroen. Til no har dette ført til åtte nye innmeldingar, og alle har betalt. Denne innsatsen svarar til 80 prosent av nyvervinga i fylket. Gloppen utfordrar dei andre laga i Sogn og Fjordane. HEGE LOTHE hege.lothe@nm.no 6 NORSK TIDEND NR

7 Haustsal på finfine nynorskbøker 75,- JA, TAKK, eg tingar: (kryss av) For dei vaksne Reiseforsikring Dikt tur-retur Diktantologi frå Samlaget Eg vil at nokon skal vente på meg. Novelle Eg elska ho. Roman Anna Gavalda Flytande Bjørn Frode Grytten Hybrideleg sjølvgransking. Essay Vi har så korte armar. Roman Olaug Nilsen Norsk Humor Samla av Are Kalvø og Christine Hope Dr Munks testamente. Roman Ragnar Hovland Tarjei Vesaas' beste Mitt tapre språk Edvard Hoem Moroboka Per Inge Torkelsen Alle mine kjære, Roman Alice Sebold Alt som er Brit Bildøen Plastposeboka Liss Unny Sjøli Hauge/Turid Hea Svebakken Leik og moro på nynorsk: Målstokken Idé og tekst ved Einar Økland. Fargane i kortstokken representerer kvar sin landsdel, med illustrasjonar og utsegner/rim på nynorsk til kvart kort. 50,- Biletbøker og tekstbøker til barn frå 3 til 7 8 år Tulla og bollane Tulla og mormor Lena Andersson Det vesle Anne samla på Inger og Lasse Sandberg Burre-Busses reise til Nordpolen Cyrus Graner og Louis Moe Kom til Lukas Akin Duzakin Romhunden Odin Brit Bildøen/ Ragnar Aalbu Over jordet Rundt jordet Bort frå jordet Oddmund Hagen og Akin Duzakin Bjørnen Alfred og Hunden Samuel forlet pappkartongen Ragnar Hovland Diamanten Liv Marie Austrem og Akin Duzakin Pelle Parakitt Atle Hansen Namn: Adresse: KRYSS AV, KLIPP UT ELLER KOPIER OG SEND TINGINGA TIL: Noregs, Postboks 474 Sentrum, 0105 Oslo, eller faks til , e-post til nm@nm.no, ring eller ting på heimesidene våre Vil du vere sikker på at du får dei bøkene du tingar ver raskt ute. Nokre av bøkene har vi få av. Set gjerne opp alternativ til dei bøkene du tingar. Velkomen budsjettauke I september kom ein svært velkomen budsjettlekkasje frå Kulturdepartementet. Då vart det klart at regjeringa legg opp til ei nynorskpakke på seks millionar friske kroner i statsbudsjettet for Midlane blir fordelte på fem tiltak, og et får av desse. Den sitjande regjeringa har uttrykt mange ambisiøse mål for norsk språk generelt og for nynorsken spesielt. Dei syner på den måten respekt for dei mange hundretusen som har valt nynorsk som sitt språk, sa dagleg leiar i Noreg, Gro Morken Endresen under ein pressekonferanse i Det Norske Teatret. et tek ofte rolla som vaktbikkje for nynorsken ikkje fordi vi har lyst, men fordi det trengst. Vi ropar opp når ikkje dei nynorske lærebøkene kjem til rett tid, når ikkje mållova blir følgd, og når foreldre seier at kommunen ikkje gjev ungane deira det språktilbodet dei burde få som nynorskelevar i skulen, sa Endresen, som understreka at det ekstra tilskotet ikkje ville gje regjeringa arbeidsro. Desse pengane set oss i stand til å følgja opp innsatsen dykkar endå betre neste år, og la det ikkje vera den minste tvil om at vi kjem til å bruka sjansen godt. Heile statsbudsjettet vart lagt fram fredag 5. oktober, dagen etter at Norsk Tidend gjekk i trykken. AUKE: Magnhild Meltveit Kleppa, dåverande parlamentarisk leiar for Sp og no kommunalminister, presenterte budsjettauken for Noregs. Gro Morken Endresen, dagleg leiar, tok godt i mot auken på kroner. Foto: Jens Khil 100 år i kyrkja For 100 år sidan vart nynorsk akseptert som gudstenestespråk i Noreg. 15. september 1907 vart den første nynorske gudstenesta halden i Slottskapellet i Oslo, eit jubileum som vart markert i Slottskapellet den 16. september i år. Stiftskapellan Peter Hognestad heldt den første preika på nynorsk i hovudstaden 31. mars Det vart det både bråk og sinte avisinnlegg av. Den 28. oktober 1907 vart «Tekstbok og Altarbok for den norske kyrkja» godkjend i statsråd. Då hadde Det nye testamentet alt vore tilgjengeleg på nynorsk sidan Bodorda, Fadervår og trusartiklane hadde fått si utforming på landsmål tjue år tidlegare. Heile Bibelen var tilgjengeleg på nynorsk først i Bygland prestegjeld var i 1906 dei første som vedtok å ta i bruk nynorsk. Etter Nynorsk faktabok frå 2005 er nynorsk nytta i 368 sokn i 7 av 11 bispedømme og 11 av 19 fylke. NORSK TIDEND NR

8 nmu Jens Kihl Gjer det sjølv I artikkelen «Om vort Skriftsprog» (1836) forklarer Ivar Aasen fyrste gongen korleis han ser føre seg det norske målet. Etter fyrst å ha gjort greie for kvifor det er viktig med ein ny norsk, set han fram nokre tankar om korleis dette arbeidet skal gjerast: «Det er ikke min Hensigt hermed at fremhæve nogen enkelt af vore Dialekter; nei, ingen saadan bør være Hovedsprog, men dette skulde være en Sammenligning af, et Grundlag for dem Alle. Til et saadant at fuldføre, skulde der gjøres Ordsamlinger for enhver af Landets større Provindser, med grammatikalske Oplysninger og bestemte Ordforklaringer. Til at forfatte disse, skulde Mænd, som ei blot troede at kunne, men og virkelig kunde Almuesproget, opmuntres.» Vi veit godt at det ikkje skulle kome nokre Mænd og ordne dette språket for Aasen han måtte gjere det sjølv. Dette var byrjinga på eit viktig trekk ved nynorsken: Det e itjnå som kjæm tå sæ sjøl. Ein av dei mest populære fordomane mot nynorsken er at han blir halden kunstig i live av staten. Vi som er opptekne av målsak, ser snøgt at dette berre er tull. Makta held for ein stor del til i Oslo, og rekrutterer dimed frå eit omland av bokmålsbrukarar. Éin ting er at departementa stadig held oppe den stolte tradisjonen med aldri å levere 25 prosent nynorsk. Men meir interessant er det at statstilsette gjerne har langt mindre enn 25 prosent forståing for nynorske problemstillingar talet er vel heller gjerne null. Over til nynorsk: Det tidlegare Union Hotel har fått ny logo og har snudd på namnet og kallar seg Hotel Union igjen, som ved starten i I eit nytt verdihefte blankpussar dei hotellprofilen. Vi har naturlegvis fått ein del på pukkelen opp gjennom åra fordi reklame og informasjon frå hotellet alltid har vore på bokmål. Når vi no går gjennom dei verdiane vi ønskjer å stå for, var det også naturleg å ta i bruk nynorsken, seier Monja Mjelva til Sunnmørsposten. Språkskiftet Nytt hefte om reklamespråket Denne hausten er Ulstein klar med eit heilt nytt hefte som dei har kalla Blest. Dette er eit nyttig hefte for alle dei som skal lage marknadsføring på nynorsk, seier Arild Torvund Olsen. Han nemner aviser, private verksemder, butikkar, offentlege institusjonar og reklamebyrå. Dette er eit kjekt hefte å bruke for lokale mållag når dei skal kontakte verksemder om målbruk. Det er mykje kjekkare å kunne tilby hjelp enn å klage på dårleg språk eller mangel på bruk av nynorsk, seier Arild. No kan ein heller seie: Sjå kor bra det kan bli! Dette tek han ikkje ut av lause lufta. Ulstein har allereie fått svært positive tilbakemeldingar på heftet. Vi sende ut prøveeksemplar til mellom anna energiverksemda Tussa, og fekk veldig gode tilbakemeldingar. Dette heftet var noko dei hadde sakna i sitt daglege arbeid. Men han legg til at å sikre godt språk i reklamen er noko som alle slit med. Det er vel ein del bokmålsfolk som hadde hatt nytte av det som står i dette heftet. Mellom anna er det som står om teiknsetjing like viktig for bokmålet som for nynorsken. I VINDEN: Arild T. Olsen er nøgd med salet av Blest, eit hefte som hjelper folk til å skrive god nynorsk i marknadsføringa. Foto: Ingvild Måseide Eit hefte om marknadsføringsspråk handlar altså om godt språk. Lokalt næringsliv I Ulstein samarbeider mållaget med den lokale næringsorganisasjonen Ulstein marknadsforum. Vi har gjeve eitt hefte som gåve til kvar verksemd. Dei sender ut heftet til alle medlemsverksemdene og legg samtidig med eit fylgjeskriv med tilbod om å verte medlem i Ulstein, fortel Arild T. Olsen. Prosjektet er drive av eit av laga på Sunnmøre, så slik sett er det ikkje noko overrasking at det er eit overskotsprosjekt for Ulstein. Dei har trykt opp 750 eksemplar, og har allereie selt så mange hefte at overskotet er sikra. Så langt har vi selt om lag 250 eksemplar til lokallag i mållaget. Vi kjem ikkje til å bleste heftet til verksemder i resten av landet. Det tenkjer vi kjem ikkje berre av at Monja og Sindre Mjelva personleg er glade i nynorsken og i dialekten sin. Vi vil også gjerne signalisere at verdsarvbygda Geiranger er det næraste og det norskaste av det norske. Samtidig er jo størstedelen av den regionale marknaden vår eit nynorskdistrikt. Vi meiner bodskapen vår blir meir ekte og nær på nynorsk, seier Monja Mjelva. BLEST Nynorsk marknadsføringsspråk Pris: kr. 20,- pr. hefte. Kvantumsrabatt for mållaga: Ved å tinge 20 hefte eller meir, får ein hefta til halv pris. For tinging: Sjå hufsa.net/ulstein/ at lokale lag gjer sjølve. Overskotet av salet går til lokalt målarbeid. Laget har ikkje nokon stor økonomi frå før av, og det ser lyst på å få meir pengar å rutte med. Temmeleg feilfri Kva slag skrivefeil går oftast igjen i reklamen? Ein vanleg feil som er lett å rette opp, er å skrive salg og ikkje sal. Det meste som står i dette 20-siders heftet, er kunnskap som òg er tilgjengeleg via ordbøker og større bøker om skrivereglar, men vi har prøvd å lage eit hefte som tek utgangspunkt i vanlege feil og manglar i reklametekstar. Dei som kjem seg igjennom dette heftet, skal greie å lage temmeleg feilfrie nynorskreklamar, reklamerer Arild Torvund Olsen. HEGE LOTHE hege.lothe@nm.no Denne hausten har vi i Norsk Målungdom organisert tusenvis av elevar i streik for læremiddel på nynorsk. Utdanningsdirektoratet og Kunnskapsdepartementet skulle vore på bana i denne saka for lenge sidan. Det å sikre elevar det dei treng for å kunne gå på skulen, burde ikkje vere ein jobb for ein fattig ungdomsorganisasjon. Likevel ser vi at om bøkene skal kome på nynorsk, er det vi som må mase dei fram. Heldigvis ser vi at det nyttar. På eit møte i vinter gav Djupedal melding om at læremiddel på nynorsk ikkje var ei prioritert oppgåve, men heller noko som i stort grad løyste seg av seg sjølv. 5. september kunne vi lese desse linene frå statsråden på regjeringa.no: «Eg er ikkje nøgd med situasjonen slik han er i dag. Vi kan ikkje akseptere at nynorskelevane har dårlegare tilgang til læremiddel enn bokmålselevane. Det var for å hindre diskriminering at den nemnde paragrafen vart vedteken. Eg vil ikkje sitje stille og sjå på at vi skal ha det same problemet kvar haust.» Gode nyhende for nynorsken, med andre ord. Og ein nyttig lærdom: Skal det bli noko språk, må vi kjempe det fram sjølv. Heldigvis nyttar det å arbeide for nynorsken. Ringdrott-omsetjaren i godt selskap Eiliv Groven Myhren trudde han hadde fått Nynorsk litteraturpris 2006 for god innsats i målkampen. Men då han såg lista over tidlegare vinnarar, vart han paff. Korleis kjendest det å få prisen? Veldig moro. Eg fekk jo vite det ganske tidleg, og hadde tid til å sjekke kven som hadde vunne han før. Eg trudde jo at eg hadde fått han for god innsats, men brått såg eg at eg hadde hamna i selskap med Kjartan Fløgstad, Åse Marie Nesse og Edvard Hoem. Du kan vel seie at eg vart litt paff. Eg prøvde jo å seie noko fornuftig i takketalen, men det kjendest litt mykje, ja. Har du fått noka ekstra merksemd? Det var eigentleg størst merksemd då boka kom ut, men eg tenkjer at det berre er fint om ho lever sitt liv i det små over lengre tid. På Internett dukkar ho jo opp i bloggane til Tolkien-tilhengjarar. Der er det eit par som har gått SITT LIV: Merksemda var eigentleg størst då boka kom ut, men eg tenkjer at det berre er fint om ho lever sitt liv i det små over lengre tid, seier Eilev Groven Myhren. Foto: Kjartan Helleve over til nynorsk, og ein har ordskifte om ord og meiningar. I vår hadde journalist Anne Viken eit par artiklar på trykk i Klassekampen som fekk Groven Myhren til å reagere og gripe pennen. Det eine handla GROVEN MYHREN Fødd 1973, bur i Oslo Aktuell: Vann Nynorsk litteraturpris 2006 for boka Ringdrotten, ei omsetjing av J.R. Tolkien si The Lord of the Rings. om overfokuseringa på bunader i heimfylket hennar Sogn og Fjordane. Den andre om korleis ein tradisjonell nynorsk særleg i Målungdomen ikkje gagna målsaka i det heile, snarare tvert imot. Då oppslaga kom i Klassekampen, følte eg det var naturleg å markere seg. Eg freista å sjå desse åtaka i eit større perspektiv. For meg er dette det klassiske og gamle åtaket på bygdekulturen. Det er ei røyndomsoppfatning der idealet er å vere som dei er, og å snakke som dei gjer, på Oslo vest. Ein skal ikkje vere bonde, ein skal ikkje vere budeie, folkemusikk og bunad er berre noko stort tull. Når to 17-årige jenter står fram i Firdaposten og tykkjer boka mi er full av morosame og uforståelege ord, så gjer dei det same som ein held på med i Oslo. Men dette er i Florø, det er deira eigen kultur og deira eige samfunn dei ler av. For meg er dette den same kampen som har vore ført mellom by og land, og som Arne Garborg kjempa, for hundre år sidan. Er du i gang med nye prosjekt? Eg held på med ei omsetjing av Hobitten. Det er i utgangspunktet ei enklare bok å omsetje enn Ringdrotten, sidan det er ei barnebok og Tolkien enno ikkje hadde byrja med det språklege mangfaldet sitt. Eg er ferdig med mesteparten av boka, men eg må passe på at premissane blir rett. Så i byrjinga går det greitt, men mot slutten av boka byrjar Tolkien på det han held fram med i Ringdrotten. Så enkelt er det ikkje. KJARTAN HELLEVE kjartan.helleve@nm.no 8 NORSK TIDEND NR

9 NTB-språket til sals: Alle som les aviser her i landet, er fortrulege med bokmålet dei les, kanskje utan å tenkje over det. Men no er det å få kjøpt: NTB-språket, ordliste og språklege råd er for første gong å finne mellom to permar hjå bokhandlaren din. Språkreglane i NTB har lenge vore ei rettesnor i pressekrinsar, og utgjort sjølve språknorma i mange avisredaksjonar. Alle NTB-saker blir brukte så å seie utan ei einaste retting i aviser landet rundt. NTB, som språkdirektør Sylfest Lomheim kallar norsk språkutviklings «grå eminense», kan i år sjå tilbake på 140 år som mediespråkutviklar. Sidan tidleg i 1990-åra har NTB gitt ut si eiga ordliste, og ei ny og omarbeidd utgåve av denne blir no tilgjengeleg for folk flest. Boka er gitt ut på Kunnskapsforlaget. NTB tok initiativet til å gi ut boka om NTB-språket. Redaktør er språkansvarleg i NTB, journalist Anna Nesje, og fagleg eksperthjelp har vore amanuensis Boye Wangensteen ved Universitetet i Oslo og rådgivar Jostein Stokkeland i Språkrådet. Sjølv om reglane og ordlista opphavleg er laga for journalistar, passar boka like godt for studentar, lærarar, tekstforfattarar, informasjonsfolk, offentleg tilsette og andre som vil nå fram med bodskapen sin, seier Anna Nesje. Fleire forlag gir ut nynorske barnebøker KLASSIKARAR: Erle Stokke er glad for å kunne selje nye omsetjingar av både Mio, min Mio, Charlie og sjokoladefabrikken og Georgs magiske medisin. Foto: Kjartan Helleve På haustlista til Blåmann Barnebokklubb finn ein bøker frå seks ulike forlag. Fleire av desse kjem ut på initiativ frå Blåmann, og nokre kjem ut på nynorsk utelukkande av di bokklubben kan garantere eit visst sal. Mellom bøkene på lista finn ein både Mio, min Mio av Astrid Lindgren og Charlie og sjokoladefabrikken og Georgs magiske medisin av Roald Dahl. Me har ønskt oss Lindgren heilt sidan me starta opp, seier Blåmann-sjef Erle Stokke. I byrjinga var forlaga tvilande og usikre. I løpet av åra har me bygd opp ein kundemasse som gjer det meir attraktivt for forlaga å gje ut nynorske barnebøker. I tillegg merkar me at også andre forlag enn Samlaget har byrja å sjå verdien av at dei mest etterspurde bøkene finst på nynorsk, noko som ikkje berre er vår forteneste. Små drypp frå nynorskbrukarar har nok nådd heilt inn i redaksjonane. Betre utgåver Stokke understrekar at det har vore viktig for både dei og forlaga som er involverte, at omsetjingane av Lindgren og Dahl skulle baserast på originalverket og ikkje på tidlegare norske utgåver. Dette speglar ei haldningsendring i synet på barnelitteratur. Me er glade for at det er Tove Bakke (Lindgren) og Ragnar Hovland (Dahl) som har teke oppdraget med å setje om bøkene. Men ein ting er at dei kjem i nynorske utgåver, for vel så viktig er at dei kjem i oppdatert språkdrakt. Omsetjinga av Mio, min Mio er jo meir enn femti år gammal, og sjølv om ho er god, så har språket utvikla seg sidan då. Verre var det med Roald Dahl-bøkene. Ikkje berre var omsetjinga av Charlie og sjokoladefabrikken frå 1972, ho var heller ikkje særleg god. Mange ordspel hadde gått tapt, og Hovland fann fort at enkelte delar av originalboka rett og slett ikkje var med i den norske utgåva. Ser trenden Seksjonsleiar Mari Finnes i Norsk Kulturråd har merka seg trenden, og vil gje mykje av fortenesta til Blåmann Barnebokklubb. Me ser at det er fleire forlag enn Samlaget som arbeider godt med nynorsk barnelitteratur. Forlag som Skald og Mangschou syner att i søknadsbunken, og NRK Aktivum har lagt inn ein søknad for ei nynorsk utgåve av bok frå Newton-programma. Finnes fortel at dei ikkje ser så mykje på originalmanuset, men meir på korleis dei ulike bøkene kan auke breidda. Det er viktig for oss å støtte fagfelt der ein saknar nynorskbøker, og så må boka ha eit nasjonalt nedslagsfelt. No har jo regjeringa lova oss meir pengar, så me håpar å kunne auke denne breidda. Større breidd Den nye bokavtalen gjorde at bokklubbane mista sin fremste føremonn, som var rimelegare bøker enn dei ein kunne finne i bokhandelen. Sjølv om Blåmann har merka nedgangen i marknaden, har ikkje bokklubben opplevd den same medlemsflukta som dei andre bokklubbane, og medlemane held fram med å kjøpe mange nye bøker. Det er Erle Stokke nøgd med, men understrekar at Blåmann enno ikkje har nådd det medlemstalet som er naudsynt for å sikre satsinga på den nynorske bokklubben vidare. Ho håper difor fleire får opp augo for kor viktig Blåmann er for eit breiare utval av nynorske barnebøker, og at alle som etterlyser meir nynorsk litteratur for barn, melder seg inn. Det er viktig for oss å utvikle oss. Desse omsetjingane er eit døme på at me ikkje berre treng å leite mellom klassikarane til Samlaget. Ved å syne oss fram som eit attraktiv salskanal kan me no gå til forlaga å be dei om å gje ut sine eigne klassikarar i nynorsk utgåve. Det viktigaste for oss er likevel at hovudbøkene våre er frå øvste hylle. KJARTAN HELLEVE Kjartan.helleve@nm.no Tiårsjubileum og tjue tusen selde bøker Forlag som Boksmia er viktige i norsk kulturliv, seier Olav Randen. Han er forlagssjef i Boksmia, Nord-Europas høgastliggjande forlag, 850 moh i Hallingdal. I haust feirar forlaget ti år. Det er fullt mogleg å drive intellektuelt arbeid som bokutgiving også utanfor storbyane, legg Olav Randen til. For 10 år sidan starta han opp med programerklæring om å bli eit annleis forlag og å få fram i lyset kultur, historie og tenking nedanfrå i samfunnet. Og det har han klart. Boksmia, held til på NORSK TIDEND NR eit småbruk og blir driven i kombinasjon med geitehald. Ho er framleis oppegåande og i vekst. Jubileet vart mellom anna feira med eit ope låveseminar. Emnet var Tankar utanfor allfarveg, og innleiarar var to av forlagets forfattarar, Aksel Nærstad og Aud Søyland, saman med stortingsrepresentant Per Olaf Lundteigen. Nasjonal marknad Boksmia har satsa på ein nasjonal marknad og ikkje berre på litteratur for nærområdet i Hallingdal. Til saman har det desse ti åra kome vel 20 bøker, skjønnlitterære bøker og fagbøker om språk, miljø, historie og landbruk. Dei største salssuksessane har vore boka om jernbanen i Noreg, Full rulle på norske spor, skriven av Bjørn Karsrud og Aud Søyland, Sigvat Medgards roman Soga om Eivind Fredlaus, og Stein Buans oppvekstroman Gerhardsenlandet. I alt er bøker selde. Olav Randen er sjølv ein flittig skribent. Han har skrive bøker om språkmangfaldet i verda, om miljøskadar ved golf, om bureisinga i Noreg og om steinbuer og liv i fjellet. Boka om bureisinga vart laga i samband med eit større prosjekt for å få denne delen av norsk historie fram i lyset. Det er trong for fleire småforlag eller boksmier. Det ville vere ein styrke for norsk kultur, og det skaper arbeidsplassar, slår Olav Randen fast. Årets produksjon Denne hausten kjem tre bøker på forlaget. Rådgivar i Utviklingsfondet Aksel Nærstad har skrive En annen verden hvordan?, der han legg han fram dristige tankar om korleis me skal få vår skakkkøyrde klode på fote att. Seinare i haust kjem Arne Horge, småbrukar, hovslagar og skribent frå Nes i Hallingdal, med samlinga Eg gjekk upp Karl Johan. Så kjem I en skreppehandlers fotspor Halvor Asbjørnsens beste. Halvor Asbjørnsen ( ) var skreppehandlar og skribent. Lokalhistorikar Ragnar Moen på Notodden har gjort utvalet. 9

10 Guddomleg: No kjem det klassiske verket La Divina Commedia av Dante Alighieri ( ) ut som teikneserie hos TransFe:r Forlag i Bergen, melder NPK. Dante: Den guddommelege komedie som teikneserie Helvetet er teikna av Marcello Toninelli og omsett til norsk av Bodil Moss. Dette er ein teikneserieparodi som første gong vart presentert for lesarar i Italia i Etter nokre endringar kom han ut i bokform i 2004 som Dante: Divina Commedia a fumetti Inferno, første boka i ein trilogi som fekk stor merksemd og no er utseld i Italia. Serien inneheld 92 sider med teikneseriestriper i svart/kvitt som følgjer Dante gjennom helvetet, med alt frå éi til seks sider for kvar song i komedien. Teiknaren Toninelli har lagt seg tett opp til originalen, men har med humoristisk vri aktualisert stoffet og ført Dante nærare samtida vår. Omsetjar Bodil Moss har skrive eit etterord der ho fortel litt om omsetjingsprosessen. Denne utgjevinga handlar om omsetjing på mange plan, frå ei historisk tid til ei anna, frå eit epos på vers til teikningar med snakkebobler, frå Dantes italiensk via Marcello sin versjon av språket og vidare inn i den moderne nynorsken til Bodil Moss. Samisk. Elevane ved vidaregåande skular i Finnmark kan frå 2009 velje fagelement med samisk eller finsk/kvænsk språk, kultur, naturfag og historie i staden for sidemål. Forsøket skal vare i seks år. Politikarane i Finnmark fylkeskommune ønskjer å få fleire elever til å velje samisk, skriv Ságat. Styreleiar Olav Nordstoga delte ut Storegutprisen til Liv Signe Navarsete. Foto: Ragnvald Christenson Storegutpris til Liv Signe Samferdselsminister Liv Signe Navarsete har fått Storegutprisen for god og levande nynorskbruk. Prisen vart delt ut under Litteraturdagane i Vinje i Telemark. Styret grunngjev tildelinga med at Liv Signe Navarsete er ein framifrå representant for nynorsk målbruk. Ho brukar dialekten sin og nynorsk på ein naturleg måte i alle samanhengar. Å vere statsråd og snakke solid sognemål har heldigvis synt seg å ikkje vere noko problem. Ikkje ein einaste gong har eg fått negative reaksjonar på dialekten min, sa Liv Signe Navarsete då ho tok imot prisen. Nynorsken som skriftspråk er også viktig for meg, og eg er glad for å kunne fortelje at eg har sendt heile embetsverket i Samferdselsdepartementet på nynorskkurs, held ho fram. Tidlegare Storegutpris-vinnarar er Ivar Eskeland, Berge Furre, Ragnhild Seltun Fjørtoft, Bjørn Bø og Sigmund Groven. Kjenner seg som ein Omsetjarar er vane med å bli ignorerte. Få bryr seg om arbeidet dei gjer, om det er aldri så grundig. Men no er billegutgåva av Saman er ein mindre aleine trykt i eksemplar. Brått grip folk på gata tak i armen til Tove Bakke og skryter av arbeidet hennar. Det var Anne Gaathaug, ny marknadsdirektør i Samlaget, som fekk bokhandlarane til å opne boka og lese henne. Mange sa at dei i utgangspunktet ikkje las nynorsk, at dei ikkje var så begeistra for nynorsk og så vidare. Men Anne fekk dei til å opne boka, og snart gløymde dei fordommane sine. LENGRE TANKAR. MEIR Å BLI KLOK AV. GODT Å LESE. I Syn og Segn får du dei skarpe og gode skribentane, dei kunnskapsrike artiklane og mange gode lesestunder. Syn og Segn nr 3/07 er i sal no! NIK. BRANDAL: Ein må vere bra dum for å svelte i Kampuchea. AKP (m-l) vitjar Pol Pot GURI HJELTNES: Mannsverd i all si prakt. Om Einar Førde-biografiane. ARE KALVØ: Då ufornufta kom. JON HELLESNES: Einsrettinga. Om metafysikk, nyliberalisme og Skirbekks vitskapsteori ANONYM FANGE: Innanfor gjerdet. Rapport frå eit norsk fengsel. ISAK ROGDE: Kari Bremnes - frå eit poetisk synspunkt GAJAANI: Tiger med kamera OVE GUSEVIK: Torstein Hjellums skrivebom Salssuksess Tove Bakke forklarer så godt ho kan kvifor boka til Anna Gavalda har vorte ein slik salssuksess. Det er ikkje enkelt å skjøne. Samlaget har gitt ut fleire bøker av Gavalda utan å få sal. Då Saman er ein mindre aleine kom innbunden i 2005, så selde ho heller dårleg. Tove Bakke arbeidde i over eit år med omsetjinga, og var skuffa over at ikkje boka og forfattaren nådde fleire. Billegbokutgåva var eit siste forsøk på å få ein internasjonal bestseljar inn i dei norske bokheimane. Og så. Utan at forfattaren var eit kjent namn, kom i avisa eller på Skavlan, lenge før filmen kom til landet, og heilt utan drahjelp frå ein bokklubb, fekk lesarane brått lyst å kjøpe denne mursteinsromanen. 620 sider rein nynorsk. I haust kjem ho også som lydbok, og Lydbokforlaget hadde ikkje eingong lese boka då dei ringde men vart veldig begeistra då dei begynte å jobbe med ho. Gode tilbakemeldingar I det heile tatt er denne motstanden mot nynorsk hos mange for lite analysert, synest eg. På meg verkar det som om måldebattane handlar mykje om «ideologiske motstandarar», eller nynorskfraksjonar. Storparten av dei boklesarane og -formidlarane som ikkje vil ta i nynorsk, har vel så mykje fordommar mot seg sjølve som mot nynorsken, vil eg seie. Dei er snarare engstelege og hjelpelause. Mange har tydelegvis fått for seg at nynorsk er for vanskeleg, for anstrengande, sikkert umogleg å forstå. Men det må ta på både vitet og sjølvkjensla å gå rundt og kjenne seg engsteleg og dum i lengda... Her er Anna Gavalda som ei utstrekt hand å rekne Det har synt seg heilt konkret no at om lesarane berre byrjar på ei nynorskbok som denne, og blir rivne med, gløymer dei fort kva språk ho er på. Her gir Bestill abonnement på eller ring telefon PRIS PÅ ABONNEMENT: Vanleg abonnement kr 325, Student: 225, Bedrift/institusjon: 395,. Syn og Segn kjem ut fire gongar i året. Som Syn og Segn-abonnent er du automatisk medlem i Litteraturselskapet Det Norske Samlaget, om du ikkje reserverer deg. Som abonnent får du rabatt og tilbod på bøker frå Det norske Samlaget TIDSSKRIFT FOR KULTUR, POLITIKK OG SAMFUNN DET NORSKE SAMLAGET SYNOGSEGN: NIK. BRANDAL: Ein må vere bra dum for å svelte i Kampuchea GURI HJELTNES: Mannsverd i all si prakt ARE KALVØ: Då ufornufta kom JON HELLESNES: Einsrettinga ISAK ROGDE: Kari Bremnes frå eit poetisk synspunkt LIV TØRRES: Stemmene vi sjeldan høyrer GAJAANI: Tamilsk tiger med kamera JÓANES NIELSEN: Dikt OVE GUSEVIK: Torstein Hjellums skrivebom ANONYM FANGE: Innanfor gjerdet TIDSSKRIFT FOR KULTUR, SAMFUNN OG POLITIKK DET NORSKE SAMLAGET 100 KRONER BERRE EIT USKULDIG MØTE? Då Pål Steigan og AKP (m-l) vitja Pol Pot SPESIALTILBOD: FÅ EI BOK + SISTE NUMMER AV SYN OG SEGN GRATIS! lesarane indirekte slepp på fordommane mot seg sjølve og si eiga leseevne, og ser at det ikkje var så vanskeleg. Ikkje berre det, men dei bruker til og med masse energi på å overtyde andre til å lese ei tjukk nynorskbok. Den entusiasmen skulle gjerne pleiast. Vi får håpe og tru at denne dokumenterte lesegleda kan få folk til å velje ei nynorskbok fleire gonger, med styrkt sjølvtillit. Og eg må seie at denne plutselege og overraskande lesaromvendinga som Saman er ein mindre aleine utløyste, fekk meg til å lure på om det var noko gale med nynorsken min, at han var unynorsk eller bokmålsk. Eg meiner jo ikkje det. Men heldigvis har eg fått mange meldingar også frå kjerneområda om at eg skriv god nynorsk. Seinast då eg var i Sogndal, nyleg kom det ei bort til meg og sa at det var ei så fin bok, og at det var så god nynorsk. Slikt er veldig kjekt å høyre. No går det mest ikkje ein dag utan at eg får ei tilbakemelding eller to. Det er veldig moro, og eg kjenner meg mest som ein suksessforfattar. Dagsaktuelt språk Men sjølv om lesarane har gitt ho respons, så skulle ho gjerne høyrt meir frå anna hald. Dessverre har ikkje nynorskfolk som har skrive om boka, gått inn på språket. Eg håpte på konstruktiv respons «frå mine eigne», for eg arbeidde hardt med språket på fleire måtar. Eg måtte jo lage mykje samtidsspråk som eg ikkje hadde. Handlinga i boka strekkjer seg frå november 2003 til juni 2004, nokre månader etter at boka fysisk kom ut i Frankrike. Ho er veldig datert, med datoar, merkevarer og slikt. Ein må difor ha ein dialog som er tilsvarande oppdatert. Det er ikkje akkurat mykje midt-i-storbyen-dialognynorsk å lene seg på. Ein annan ting er at det er vanleg å vise munnleg tale og slang i fransk skriftspråk, ei slags skriftleg lydskrift. På norsk blir dette veldig fort påfallande. Som lesar blir ein så «visuelt forstyrra» og oppteken av slangen at ein lett dett ut av det som blir fortalt. Det står heller ikkje alltid kven som seier dei ulike tinga, så ein må ha ein grad av variasjon. Det er slike ting som lesarane ikkje legg merke til, for ein skal jo ikkje leggje merke til det. Men det krev veldig mykje arbeid. Anna Gavalda er veldig flink til å fortelje om personane gjennom måten dei snakkar på, og nyttar det til fulle. Nyansar i språket Hadde du kontakt med forfattaren undervegs? Nei, det var ikkje mykje. Boka vart omsett til over tretti språk, og då kan det fort bli for mykje om alle omsetjarane skal mase på henne om dei merkelegaste ting. Så eg venta til eg kom til plassar der det ikkje var råd å få det til utan å endre i teksten. Særleg gjaldt det skiljet mellom De til Du. I forholdet mellom to av personane i boka er dette eit sentralt tema, sidan det syner korleis forholdet mellom dei utviklar seg, men det er også eit vendepunkt i handlinga. Men då måtte eg ha halde på med De heile vegen, for så å gå over til Du. Eg fann ut at eg kunne løyse dette ved å sjeldan late den høflege mannen seie Du til denne kvinna, men heller ordleggje seg med avstand, med dei generelle Man og Ein. Slike ting diskuterte eg med forfattaren. Ho har forresten frå første stund likt forteljinga om Ivar Aasen og nynorsken, fortel Tove Bakke. Poenget er at ein omsetjar ikkje berre kan setje om orda slik at ein lesar kan forstå dei. Når personane i så stor grad blir skildra gjennom det dei seier, så må effekten av språket vere den same i den norske omsetjinga som på fransk. Utfordringa blir då å gjere det tydeleg nok, utan at det bikkar over. Eg har omsett mykje teater og lyrikk, og det var til stor hjelp her. Det å vere medviten ikkje berre på kva som blir sagt, men også korleis, alle nyansane. Samstundes har arbeidet med lyrikken gjort meg medviten om detaljar og små nyansar i ord. Omsetjing av Lindgren I haust kjem Tove Bakke med ei omsetjing av Mio, min Mio av Astrid Lindgren. Det har vore interessant og utfordrande. Boka er skriven veldig stramt og presist. Astrid Lindgren har i denne poetiske teksten valt å redusere ordtilfanget sitt så mykje som råd, og har funne ord som ho kan nytte om igjen og om igjen i ulike samanhengar. Difor vart det ei stor utfordring å finne norske ord som kunne nyttast på same måten. Det var veldig freistande å brodere litt og nytte eit anna ord som kunne høve betre. Men det var berre å stramme seg sjølv inn. Lindgren er språkleg genial, og eg skulle ynskje 10 NORSK TIDEND NR

11 Bønder på kurs: Korleis skal bonden forvalta kulturlandskapet og eventuelt bruka det i eiga næringsutvikling? Dette skal bønder over heile landet få tips og råd om. Bioforsk, Norges Bondelag og Bygdefolkets Studieforbund har utvikla eit nytt kursopplegg om kulturlandskap som skal tilpassast kvar einskild region i landet. målpraten Endeleg: Tronutvalet si utgreiing (NOU2007:11) «Læring for livet» om studieforbunda si rolle i framtida er ei tillitserklæring til studiearbeidet i dei frivillige organisasjonane. Utvalet har sett at opplæringa som vert driven i dei frivillige organisasjonane, er viktig. Utgreiinga slår også fast at kulturutøving i seg sjølv har ein positiv verdi, fortel Kjærsti Gangsø, dagleg leiar i Folkekulturforbundet. Utgreiinga skildrar studieforbunda sitt arbeid på ein god måte. Ho synleggjer mange moglege vegar framover, og utvalet skisserer nye overordna målsetjingar for stønad til vaksenopplæring. Utvalet tilrår å styrkje det regionale ansvaret for vaksne si læring og samordne den formelle opplæringa som studieforbunda står for. Eg håpar den anerkjenninga av vaksenopplæringa i frivillige organisasjonar som utvalet har kome med, vil påverke styresmaktene når det kjem til å auka tilføringa av ressursar, avsluttar Gangsø. småpraten suksessforfattar EFFEKT: Poenget er at ein omsetjar ikkje berre kan setje om orda slik at ein lesar kan forstå dei. Når karakterane i så stor grad blir skildra av det dei seier, så må effekten av språket vera den same i den norske omsetjinga som på fransk, seier Tove Bakke. Foto: Kjartan Helleve at eg hadde lese meir av henne på svensk før. Eg har ikkje vore borti nokon som meistrar språket så godt, og som kan variere uttrykket så mykje frå bok til bok. Eg omsette to bøker om Meisterdetektiven Blomkvist for nokre år sidan, og det var eit NORSK TIDEND NR heilt annan språk enn i denne boka. Dei kjem forresten i ny utgåve snart. Der var språket mykje meir avansert, så avansert at eg byrja å notere ned ei liste med framandord som ho nytta. Etter dei to bøkene hadde eg ei liste på 150 ord som ikkje står i noka skuleordliste, akkurat. Men ho greidde å nytte desse orda utan at det var vanskeleg å skjøne kva dei tydde. Desse orda er heilt vekk frå bokmålsomsetjinga som har rulla og gått i alle år. Eg snakka med Jo Tenfjord som omsette bøkene sist i førtiåra, og ho sa at det var slik tidlegare. Då skulle TOVE BAKKE Forfattar, omsetjar og sakshandsamar hjå Norsk kulturråd Har skrive ei forteljing til den nye Godnattboka på nynorsk Fekk Bastian-prisen i 2003 for omsetjinga av Daniel Pennacs Hund! Hund! frå fransk Byrja å omsetje Anna Gavalda i Har suksess med omsetjinga av Saman er ein mindre aleine. ein fjerne vanskelege ord, ein skulle skrive om til norske forhold, og ein skulle gje personar og stader norske namn. Det var for å gjere bøkene meir barnevenlege. Kvar gong bøkene skulle trykkast opp, prøvde ho å få pussa litt på omsetjinga. Men ting som går av seg sjølv, bryr forlaga seg sjeldan med å endre. Slik er det med alle bøkene til Lindgren. Eg er veldig spent på korleis denne omsetjinga blir motteken. Folk har eit nært forhold til Lindgren sine bøker, og er vane med namna og formuleringane i bokmålsversjonen. Så eg har ikkje herja med dei vande namna på plassar og slikt, men elles har eg freista å leggje meg så tett opp mot originalen som råd. Verdas beste bøker Kva er den største utfordringa til omsett barnelitteratur? Det største utfordringa for omsett barnelitteratur er at han ikkje får merksemd. Og får ei bok ikkje merksemd, blir det dårleg sal, slår Tove Bakke fast. I forlagsverda i dag skal kvar bok tene sin eigne pengar. Det er ikkje slik at det enorme salet av Harry Potter gjev forlaget høve til å gje ut femti nye omsette titlar. Kvar tittel må grave sitt eige gull. Det tykkjer eg er veldig leitt, sidan mange av dei bøkene eg hugsar best frå min eigen barndom, var omsette bøker. Noreg er eit lite land, og det gjer at norske forlag kan velje dei beste bøkene til kvar ei tid. Likevel blir aldri desse omsette barnebøkene melde, knapt nemnde. Dei blir ikkje tekne på alvor. Det burde dei. Norsk Oversetterforenings mål er nemleg å levere «Verdas beste bøker på verdas beste norsk!» seier Tove Bakke. KJARTAN HELLEVE Kjartan.helleve@nm.no Kristin Auestad Danielsen Alder: 25 år Aktuell: Gjev denne hausten ut si andre diktsamling på Norsk Gyldendal Forlag. Kvifor har du kalla boka di for «Nynorsken»? Nynorsken inneheld alle elementa som du finn i ei luksusvare: Han er relativt sjeldan, han er dyr, unødvendig, og noko ein tek fram av og til. Salet av slike produkt har auka kraftig, og eg prøver å selje diktsamlinga mi som eit slikt luksusprodukt. Kvifor skriv du på nynorsk? Eg skriv nynorsk ut frå trass, patriotisme, leik, feminisme, og ut frå ein draum om å skrive noko som er ekte. Kva slags reaksjonar får du på at du skriv nynorsk? Det kjem an på kor ein er. Utanfor Noreg er det ingen som bryr seg. Men eg byrjar likevel å forsvare nynorsken, som om ein blir angripen, men når den ein snakkar til, har eit uvitande forhold til ordet, kjennest det merkeleg. Kven er ditt nynorske idol? Å, vi har så mange idol! Så mange heltar! Er ikkje alle nynorskingar idol? Eller finst det nokon som er heilt vanleg? Kva er ditt favorittord? No er eg i Danmark, og rumpa på dansk er numsen. Det må vere favorittordet mitt akkurat no. Kva er den største utfordringa for nynorsken i dag? Det kan eg ikkje svare på. Kven ønskjer du skal ta til å bruke nynorsk i 2007? Kjærasten min og kongen. 11

12 kultur Anna Kleiva Nye søkjarar: Til dei sju fyrste kulla med nynorskpraktikantar har det ikkje vore ein einaste søkjar frå Setesdalen og berre ein frå Gudbrandsdalen. Difor lurer eg på kvar dølane vert av, seier Magni Øvrebotten, leiar for Nynorsk mediesenter. Det er ikkje mange søkjarar frå Hallingdal heller, men derifrå har vi trass alt hatt to nynorskpraktikantar, seier ho. Søknadsfristen til det åttande kullet var 1.oktober. Teater og joik: 16 scenekunstprosjekt får 3 millionar kroner frå Norsk kulturråd i regi av Den kulturelle skulesekken, skriv NPK. Støtta blir fordelt på blant andre teaterprosjektet «Du store verden!», danseprosjektet «Joik!» og den interaktive teaterframsyninga «Hva skjedde femte mai». «Fagleg utval for den kulturelle skulesekken har i tildelinga lagt vekt på å framheve scenekunstprosjekt som viser god evne til å utforske nye sceniske uttrykksformer for målgruppa barn og unge», heiter det i grunngjevinga frå kulturrådet. ( NPK) Hausten kjem blåsande for alvor no Det gjer han jo kvar haust. Og når ein ikkje lenger kan tenkje at det er godt å komme i gang igjen med jobb og rutinar (for dei som gjer det), er det viktig å finne noko anna å glede seg over. Noko ved sida av fjellturane, så klart. Ein av mange ting som er fine ved sommarferien, er at ein kan reise til nye stader, og gjerne oppleve litt kultur. Det blir lett til at ein ikkje tek seg tid til slike opplevingar når ein er heime. Men det bør ein altså. Sjølv om mitt forsøk, Naturhistorisk Museum i Bergen, aller mest fekk meg til å tenkje at vi vestlege menneske i altfor lang tid har vore arrogante overfor naturen: Eg går innanfor dørene, opp trappene. Innanfor dørene, som dempar lyden av byen, gjennom gangane med skuggar og gult lys. Montrane er av glas, det glitrar i dyreauge der inne. Og så kjem dei stormande ikkje dyra, men minna om dyra, eg kjende dei då eg var lita! *spøkjelses-anaki (ei ape) Vide, ville auge, litt som i eventyret, «øyne som tinntallerkner», men mangogule. *skunk - stinkdyr Tante Canada skrikande i morgonkåpa, ho jagar skunken vekk frå kjellarvindauget. Eg er fire og rekk akkurat å sjå halen hans, der eg stikk fram bak døra. *løve Det er Aslan, og eg forstår at BBC må ha brukt eit utstoppa løvehovud då dei laga Aslan-kostymet til Narnia-serien. Eg vil likevel gjennom monteren for å klappe han. *bever Så bleik i pelsen, nesten grå, som om han har vore feilplassert i vindaugskarmen, til pynt, solbleika. Eg las Sajo og beverungane (Grå Ugle) då eg var åtte. Der budde indianarane i skogen og beverane i vatnet. *jak Heilt absurd korleis dei står slik, stua saman; vortesvin, bergtapier, jak. Eg hugsar korleis jakane berga menneska i Barna fra Tibet (Bodil Hagbrink), dei sumde over den strie elva, og mange drukna, og mange fraus i hel i snøvêret over fjella, men dei berga menneska. Her står han bakarst i ein glasmonter full av andre dyr. *bison Og bisonen, kjære bison, som Den Kvite Mann skaut ned og let liggje, rotnande, så bortkasta. Ville indianarane plassert han i ein monter, med rumpa inntil jaken? Kunstkort: Å syngje saman med barna skaper gode stunder for begge partar. Barnebokforlaget Children's House har utvikla kortsystemet SingSang til inspirasjon, glede og hjelp for slike fellesskap, eller for at barn kan leike og syngje saman, skriv NPK. SingSang inneheld 38 kort med kjende barnesongar på den eine sida og kunstnarlege og fargerike illustrasjonar på den andre. Når korta blir lagde utover med biletsida opp, kan barna trekkje eit kort som illustrerer teksten på den andre sida. VESTLANDSREVYEN: Ein basar med svært mykje attåt: Frå venstre: Olav Stedje, Halvor Folgerø, Finn Tokvam, Claus Sellevoll og Ragnar Hovland. Foto: Stageway Festkveld for nynorsken Treng du eit avbrot frå nedslåande meiningsmålingar og målarbeid i motbakke? Frå andre november og fram mot jul kan du nyta ein hyllest til nynorsken på Logen Teater i Bergen. Den nyskrivne framsyninga er også ein hyllest til den særeigne vestlandshumoren, lovar Halvor Folgerø. Saman med Finn Tokvam, Ragnar Hovland, Claus Sellevoll og Olav Stedje står han bak framsyninga Vestlandsrevyen. Det er vel ikkje eigentleg ein revy i tradisjonell forstand, det er meir ein basar, med svært mykje attåt, seier Folgerø. Han lovar ein innhaldsrik pause med kaffi og åresal, og mange flotte vinstar. Det er jo berre éin av oss som er skodespelar, me andre er to journalistar, ein forfattar av stort format og eit nynorsk popikon. Dette blir ei framsyning på våre premissar ein festkveld der me feirar nynorsken og oss sjølve. Positive Gjengen bak Vestlandsrevyen har eit positivt syn på målstoda og framtida for nynorsken. Nynorsken siglar i medvind, det er det me vil feira. Er du trøytt og lei og tykkjer det buttar imot i målarbeidet, ta deg ein teatertur til Bergen. Her vil du få god kaffi og drøs over årane, og du får eit nytt og lysare syn på framtida for nynorsken, lovar Halvor Folgerø. HEGE MYKLEBUST hege.myklebust@nm.no VESTLANDSREVYEN Premiere: 2. november på Logen teater i Bergen Med: Halvor Folgerø, Finn Tokvam, Ragnar Hovland, Olav Stedje og Claus Sellevoll Regi: Arvid Ones Produsent: Stageway Talent v/ Linda Børnes, i samarbeid med Hordaland Teater Mygg og Dei Nynorske Festspela er ein slags sumarleir for vaksne. I juni blei nynorsken feira, og det var tett både av kjendisar og mygg. To av dei viktigaste punkta under festspela 2007 var båe knytte til media. Kringkastingssjef Hans- Tore Bjerkaas kunne skilte med «mine visjonar for NRK som den viktigaste språkbrukaren i landet», medan ørstingen Kari Sørbø fekk stilt Olav Versto med fleire til veggs med spørsmålet «ytringsfridom berre på bokmål?». Nynorsken står sterkt i skjønnlitteraturen, og Dei nynorske festspela speglar dette gjennom å gje rom for mange forfattarar. Ragnar Hovland, Marit Kaldhol og Maria Parr var mellom dei som stilte opp med bok og leselyst. Ferjetur på fjorden Nokre av programpostane er nærast etablerte som klassikarar. Ferjeturen laurdag er ein slik post. I år var det Hilde Louise Asbjørnsen med fleire som heldt varmen i publikum med Monica Zetterlund-jazz i hoemsk omsetjing. Festspelfrukosten i Volda og Ørsta er ei anna flott tilskiping, og her var tilskiparane heldige med vêret attpåtil. Mat og prat fylte sentruma i dei to bygdene, og om ein fylgde godt med, kunne ein sjå ein kjendis eller to òg. Osland og dei unge I år var ekstra mykje av programmet vigd born og unge. Festspeldiktar Erna Osland stod i spissen for skriveverkstader, høgtlesing og andre aktivitetar som skulle gje dei unge sjølvtillit, som òg var Lærar Bergit Telnes ved Seljord ungdomsskule er oppgjeven over at dei nynorske lærebøkene nok ein gong er forseinka. Ein månad inn i skuleåret ventar ungdomsskuleelevane som brukar nynorsk, framleis på nokre av lærebøkene sine. Det skaper store problem og utfordringar for både elevar og lærarar, seier Telnes. Viktig verktøy Før sommarferien blei det bestilt bøker til det komande skuleåret, SOMMARNYNORSKFESTIVAL: G list i BT (øvst) får Marta Norheim ti liv under festspela. tema for Dei nynorske festsp Festspela nytta høvet til å del i den store, lange Rasm Nynorskbøkene er forseinka men då skulen starta opp att, v bare bokmålsbøkene komne. Læreboka er det viktigas verktøyet for ein lærar når lær planen skal fylgjast, seier Telne Lærebøkene er lite bruka i sidan berre bokmålselevane h fått sine. Enkelte gonger har d blitt delt ut kopiar frå bokmå bøkene. Heile klassa blir forseink og me mistar på mange måtar e månad av skuleåret, seier Teln Det er alltid større el mindre problem med å få m

13 Riksscenen: Jan Lothe Eriksen har takka ja til stillinga som dagleg leiar for Riksscenen for nasjonal og internasjonal folkemusikk, joik og folkedans. Til no har Eriksen vore dagleg leiar for Norsk Folkemusikk og Danselag (NFD), melder NPK. Riksscenen er lokalisert til Schouskvartalet i Oslo, som ein ny institusjon for utøvande kunstnarar innanfor folkemusikk og -dans i heile landet. Det gjeld også folkemusikalske uttrykk av samisk og innvandraropphav. Riksscenen skal få ein hovudarena med plass til kring 300 publikummarar, stort dansegolv, eit intimlokale pluss pub og treffstad. Lene Furuli er konstituert som dagleg leiar i NFD. i kvardagen Seglem nominert: Jazz og folkemusikaren Karl Seglem er nominert til den tyske folkemusikkprisen «Eisernen Eversteiner». Det er første gong ein nordmann står på nominasjonslista i løpet av dei 16 åra prisen har vore delt ut. Seglem sjølv synest dette er ærefullt. Det er den einaste folkemusikkprisen i Europa der musikarar frå fleire land er nominerte, seier han til NRK. pela å ta mus kjendisar Gro Morken Endresen (øvst t.v.) nyt ein softis i sola, festspeldiktar Erna Osland (nede t.v.) les eigne tekstar, Jan H. Landro, journail bryte ut i latter, juryleiar Gry Molvær, deler ut kulturdepartementets nynorskpris til Kjell Erik Kallset og i Ørsta var det yrande Foto: Jens Kihl Løland-markeringa. Og jamvel om Løland har lege under torva i mange år, var han med i programmet, han òg. Levande målfolk fanst det sjølvsagt òg mange av; for mange blir festspela rett og slett som ein sumarleir, berre at det er for dei vaksne. Der møtest ein og der legg ein (store) planar. JENS KIHL jens.kihl@nynorsk.no Meir dialekt, like mykje nynorsk Under Dei nynorske festspela fortalde kringkastingssjef Hans-Tore Bjerkaas at den nye språkplakaten til NRK opnar for meir dialekt der normaltale har rådd grunnen til no. Om det kom noka bombe under årets festspel, må ho i så fall tilskrivast Bjerkaas. Då han fortalde at NRK ynskjer å opne for meir dialektbruk, var det ein del i salen som sette kaffien i halsen. I dag er det berre nyhendeopplesarane og programvertane som skal normere språket sitt, alle andre plassar er det fritt fram for dialekt alt i dag. Bjerkaas sjølv såg to innvendingar mot å sleppe til dialektane òg i desse sendingane. Dialektar kan vere vanskelege å forstå. Dessutan kan det ramme nynorskdelen av sendingane, sa Hans-Tore Bjerkaas. Han meinte likevel at det er mange som i dag normerer til bokmål, som med dei nye reglane vil kunne spreie meir nynorsknære dialektar i radio og fjernsyn. Dimed meinte han at nynorsken ville tape mindre enn bokmålet på det nye regelverket. Reaksjonane frå salen laut sjølvsagt ikkje vente på seg. Håvard B. Øvregård, leiar i Kringkastingsringen, var positiv til dei nye reglane. Dei nye språkreglane syner vilje til nynorsk og dialekt, var kommentaren frå Kringkastingsringleiaren. Andre var meir avventande: Det er framleis viktig med den normerte nynorsken, meinte Anne Steinsvik Norddal, senterleiar ved Nynorsksenteret i Volda. 25 prosent Eit stadig stridstema i samband med NRK og nynorsk er tjuefemprosentsregelen. Terje Kjøde, leiar i Ørsta mållag, peika i debatten i Aasentunet på at NRK2 var heilt nede på 14 prosent nynorsk, og at dette i stor grad var kom av lite teksting på nynorsk. Dette var nytt for Bjerkaas, men han tok utfordringa på strak arm: Eg kan ikkje skjøne at det skal vere noko problem. Eg vonar vi skal levere meir nynorsk i nær framtid, svarte han. I innleiinga var kringkastingssjefen innom fleire emne, mellom anna distriktskontora. NRK var frå starten eit språkpolitisk prosjekt, og distrikta er eit viktig grunnlag for NRK. Bruk av dialekt skaper nærleik, meinte Bjerkaas. Born og budsjett Jon Peder Vestad, nynorskkonsulent i NRK, peika på at statskanalen er blitt ei skriftverksemd. Det er mykje nynorsk på nrk.no, men det er altfor tynt på barne- og ungdomssidene, var utfordringa hans til sjefen. Bjerkaas sjølv meinte det var viktig å spele på det offentlege: De får det NRK de vil ha, sa han, og meinte med det at om styresmaktene ynskte seg eit sterkt NRK, måtte dei satse på institusjonen. Med media i salen laut han heller ikkje sjansen gå frå seg til å ymte frampå om meir pengar. Det er særleg i byane, mellom ungdom og liknande, at det er stor konkurranse, og det er viktig å ikkje tape ungdom til kommersielle aktørar. For å få til dette, treng vi meir ressursar, påpeika NRK-sjefen. JENS KIHL jens@nynorsk.no a frå forlaga igjen var ste rees. år, har det ålska, ein es. ller manus ferdig i tide. Forfattarane kan brekke ein arm eller eit bein, for å gje eit bilete. Dei aller fleste forfattarane skriv på bokmål, og dermed er originalmanuset på bokmål, og desse bøkene blir såleis fyrst ferdige. Så skal dette omsetjast til nynorsk. Båe delar har vore forseinka i år. Det er ein lang kjede. Me vel manus ut frå kompetanse, ikkje målform, seier Paul Gerhard Hedlund i Gyldendal. Hedlund innrømmer at sein levering av nynorskbøker ikkje er eit nytt problem, men at det blei forsterka då kunnskapsløftet skulle innførast fullt ut i fjor. Me har hatt våre nynorske svin på skogen i fleire år, men eg vil påstå at me er betre i år enn i fjor, legg han til. Forlagsdirektøren viser også til problem med distribusjonen av bøkene sidan forlagssentralen har flytta. Men han meiner dei blir betre år for år. Så til neste skuleår kjem bokmål- og nynorskbøkene i tide? Eg håpar det, men nokon garanti kan eg ikkje gje. Statssekretær Lisbet Rugtvedt (SV) i Kunnskapsdepartementet er klar over problema med store forseinkingar på nynorske lærebøker. Det synest eg absolutt ingenting om. Opplæringslova er klinkande klar, og dette er ikkje i tråd med lova, seier Rugtvedt. Rugtvedt seier at dette året har vore spesielt, og at også bokmålbøkene har vore forseinka, men ho veit at det ofte har vore problem med nynorskbøkene. Ho opplyser at departementet ikkje har noko maktmiddel å bruke, trass i at lova ikkje blir fylgd, og meiner skulen og forlaga må løyse problema. Rugtvedt stadfestar at det er skuleeigar sitt ansvar å fylgje opp mot forlaget. Eg trur ikkje løysinga ligg på statleg nivå, seier ho. Men ho legg til at departementet kjem til å kalle inn forlaga til møte, for å sjå kva som kan gjerast. ØYSTEIN ØYGARDEN oystein.oygarden@vtb.no Bergit Telnes Foto: Øystein Øygarden

14 media Eva Marie Mathisen Nynorsk Wikipedia: Nynorskutgåva av Wikipedia har passert artiklar. I mai fekk Ranveig Mossige Thattai eit stipend frå Noregs for å gjera Nynorsk Wikipedia betre både som kjelde og skrivestad for ungdom. Artikkel nummer handlar om Fallots tetrade (ein kompleks medfødd hjartefeil). Wikipedia er eit internasjonalt prosjekt som produserer frie internettleksikon på mange ulike språk. «Fritt» tyder at det er gratis å bruke, alle kan vera med og skrive. Wikipedia finst i mange språkutgåver den største utgåva er den engelske med nær to millionar artiklar. På skandinaviske språk finst det utgåver på bokmål, svensk og dansk. Nynorsk Wikipedia er verdas 42. største Wikipedia, like stor som dei for gresk, thai og persisk, og større enn dei for t.d. vietnamesisk, hindi, baskisk og latvisk. Nær 3000 skribentar har vore med på dugnadsarbeidet på Nynorsk Wikipedia til no, og fleire kjem til. Blant skribentane er alle aldersgrupper representerte, mange ulike fagfelt og universitets- og høgskulegrader, og til og med mange land. I tillegg til dei som bur i Noreg, finst det nynorskskribentar i Storbritannia, USA og Australia. Det nye NRK I løpet av relativt kort tid får stendig fleire av oss mange nye TV-kanalar inn i stova. Men NRK3 og den nye barnekanalen NRK Super er berre nokre av kanalane i det nye digitale kabelnettet. TV-tilbodet har vorte større, men kanskje også smalare og meir einsretta både i språk og programvariasjon. Eg har tre kommentarar om NRK etter ein knapp månad med digital-tv. Det eine er spørsmålet om NRK er like stødig som allmennkringkastar som tidlegare. Har allmennkringkastarrolla vorte problematisk som fylgje av oppsplittinga og reindyrkinga av profilane til TV-kanalane? Å vera allmennkringkastar inneberer mellom anna å tilby ei breidd i programma, der både program som vert sedde på som «finkulturelle» og «smale», skal visast, men også «breie publikumsuksessar». NRK har vore «limet i nasjonen», og for å bruka orda til Einar Førde-biograf Frank Rossavik: ein institusjon som skulle binda saman folkegrupper og landsdelar. Den nye oppsplittinga av NRK gjer TV-tilbodet meir segmentert. Jostein Gripsrud, professor i medievitskap ved Universitetet i Bergen, uttalte seg kritisk til den nye differensierte TV-kvardagen i Klassekampen tidlegare i haust. Han meinte oppsplittinga kan føra til ei stadfesting av sosiale skiljelinjer. Frykta er at dei meir krevjande programsjangrane vert lagde til P2-liknande konsept, som i dag vert oppfatta som smalare og mindre folkeleg enn P1. Kanskje er dei tre TVkanalane til NRK med på å forsterka dei kulturelle og sosiale skilnadene mellom sjåarane, stikk i strid med det som har vorte oppfatta som eit viktig ideal for allmennkringkastinga. Det andre momentet er at denne oppsplittinga er med på å føra til ei språkleg einsretting. Kringkastingsringen vil ha fleire norskproduserte program, program frå heile landet, varierte i språk og innhald. Vi vil ha fleire program der nynorsk normaltalemål og dialekt vert snakka, og vi vil at utanlandske program skal vera teksta på nynorsk. Så langt er ikkje inntrykket at NRK3 skårar høgt på nynorskprosenten og heller ikkje på norskproduserte program. Kringkastingssjef Hans-Tore Bjerkaas bad Stortinget om ei ekstra løyving for å kunna laga fleire program til NRK3 i Noreg, diverre utan hell. Dei norskproduserte programma skal verta kanaliserte inn i NRK Super og i NRK2. Vi i Kringkastingsringen gler oss til 1. desember då NRK Super vert lansert, og vonar på barneprogram der ungane talar dialekt, og der programma kjem frå heile Noreg! Min tredje kommentar er: NRK3 må ut til alle! Difor er Kringkastingsringen glad for at Medietilsynet har bestemt at NRK3 også skal finnast analogt, slik at det ikkje berre er dei som har skaffa seg ein dekodar som får inn NRK3. Alle som har kanalnettverk frå Get og Canal Digital skal no kunna sjå NRK3 utan dekodar-boksen. På vegen mot full utbygging av det digitale bakkenettet må NRK syta for at flest mogleg har høve til å sjå det NRK tilbyr. Vi hugsar alle kampen om å få NRK2 ut til folket. Vi vil ikkje ha ein ny runde! 14 Tretti år for nynorsk Eg hugsar at Andreas Hompland og eg sat i vandrehallen og diskuterte at det no var på tide å starte eit eige Mediemållag. Per Vassbotn, dåverande profilert journalist i Dagbladet, kom forbi og hånte oss og sa at «dette vil bli Noregs minste mållag», smiler Magni Øvrebotten. Då var ho ung journaliststudent. I dag er ho dagleg leiar ved Nynorsk Mediesenter i Førde. I yrkeskarrieren sin har ho ofte teke nokre tak for nynorsken. Utover denne slagferdige replikken frå Per Vassbotn er det lite ho hugsar frå tida til det nystifta yrkesmållaget. Den fyrste valde leiaren i Mediemållaget heiter Olav Nordheim. På den tida var han ung journalist ved Nynorsk Pressekontor. Eg var den som hadde minst erfaring og minst tyngd som journalist, men det var eg som vart fyrste leiar, fortel Olav Nordheim. Han var leiar for eitt år, og slutta då han fekk seg jobb i Oppland Arbeiderblad på Gjøvik. Det er lite eg hugsar igjen frå denne tida, så det kan godt hende eg hugsar noko feil. Men eg minnest at mellom anna skrivar i Noregs, Olaf Allmenningen var ein viktig støttespelar. Gjennomslag Dessutan var det slik at dei som var med på oppstarten, var dei unge journalistane. Eg har inntrykk av at det har vore slik seinare også, at det er dei I si relativt nye bok Songfuggel i karmen avslører folkekjære og sympatiske Odd Nordstoga notar og grep til omtrent alt han har laga av songar. Boka er blitt til etter mange spørsmål på telefon og e-post om korleis den og den songen eigentlig skal spelast, så Nordstoga tenkte at det var like greitt å samla låtmaterialet i ei bok. Sjølve boka er eit veldig gjennomtenkt og fint produkt. Formgjevinga er framifrå, og ein finn fine bilete frå Magni Øvrebotten og Henning Rivedal var med på å starta Mediemållaget og har framleis engasjement for saka. unge som er tøffe og står på krava. Andre som var med i og rundt oppstarten, var Steinar Lægreid, som då var journalist i NPK, Hallvor Kleppen, som var i Nitimen, Sigmund Hednes i Dagsnytt, Bjørn Bø i NRK, Bergljot Engeset i barne- TV, Vidar Ystad i Dagbladet og Narve Bakka i Dagningen. På stiftingsmøtet møtte sjølvsagt redaktørlegenda for Gula Tidend, Per Håland. Artige debattar Henning Rivedal var det første nestleiaren i laget. Den markerte NRK-journalisten budde i Oslo. Eg hugsar at vi hadde mange artige debattar. Før oss var det gjort mange forsøk på å lage eit slikt journalistlag, og desse forsøka hadde stranda. Men vi fekk mange medlemer og hadde ein entusiasme som varte litt inn i 1980-åra, fortel Rivedal, som i dag er informasjonssjef i Sogn og Fjordane fylkeskommune. Også han skuldar på dårleg minne, men seier det var ei artig tid. heile karrieren hans i boka. Kvar song har fått sin eigen anekdote du får mellom anna høyra om fiolinisten som datt av scena i Bremen og gjekk i golvet med ein fiolin i handa verdt mange hundre tusen, og om korleis den vakre melodien «Dagane» eigentleg byrja som ein liten spøk, etter at han hadde sett filmen om Johnny Cash på kino. I boka får du alle songane frå Luring og Heim te mor, i tillegg til diverse songar frå her og der. I alt er det blitt Eg vil seie at det var ein oppvakningsperiode. Mange frigjorde seg, og mange tok til å vilje snakke dialekten sin i kringkastinga, seier Henning Rivedal. Slik eg hugsar det, var vi spesielt opptekne av to ting. Det eine var at regionsavisene skulle opne spaltene sine for nynorsk. Eg vil seie at grunnlaget for språkdelinga i mellom anna Bergens Tidende vart lagd då. Det andre vi var opptekne av, var at ein skulle få lov til å bruke dialekten, ikkje berre normert nynorsk og bokmål, i underhaldningsprogram på NRK, seier Henning Rivedal. Også på dette feltet fekk dei gjennomslag. Eit viktig lag Mediemållaget er eit viktig lag. Jamt over er dialektbruk akseptert, medan nynorsk framleis møter motstand, seier Magni Øvrebotten. På Nynorsk Mediesenter legg vi vekt på at dei som går ut herifrå, skal vere «faste i fisken» og ikkje late seg presse til å bruke bokmål. Men det ville Berre å setja gitaren på fanget plass til 40 songar i Songfuggel, og hybel- og nachspielgitaristar som stussar på om det er vanskeleg å spela til dømes «Frøken Franzen», kan ta det med ro. «Når det gjeld gitarspeling, så er eg må eg innrømma av dei som helst unngår barrégrep. Derfor bruker eg mykje capo,» forklarer Nordstoga sjølv i forordet. Så det er berre å setja gitaren på fanget, leggja boka på bordet og spela i veg... PER-MORTEN KJØL FEIRINGA Fredag 2. november kl. 20. Uformell Nynorsk bar i Tostrupkjellaren Presseklubb i Oslo. Laurdag 3. november kl på det nye Litteraturhuset i Oslo: Det nynorske nyhendespråket: Einar Hålien, BT Kjetil Haanes, Norsk Presseforbund Astrid Versto, informasjonssjef på Slottet Kva skjer med språket i sports- og underhaldningsjournalistikken? Arild Opheim, NRK (tidl. Norgesglasset, no Verdt å vite) Harald Thingnes, NRK sport Ingvild Kjøde, KK, fung. reportasjeleiar Programleiar: Ingvild Bryn, NRK Middag med meir i restauranten på Presseklubben laurdag kveld kl. 19. Påmelding til middag til mediemaallaget@nynorsk.no. ha vore kjekt om fleire hadde kjent eit fellesskap i Mediemållaget, seier Magni Øvrebotten, og legg til at tre av dei tidlegare nynorskpraktikantane har funne vegen sjølve. Og for nokre år sidan oppdaga Henning Rivedal at det allereie har kome og gått nokre journalistgenerasjonar i Mediemållaget. Då kom dotter mi Maria heim og fortalde stolt at ho var blitt med i noko som heitte Mediemållaget. Ho skulle med i styret. Då måtte eg fortelje at eg var med på å starte laget. Eg følte ho såg på meg med litt i respekt i auga då, ler Henning Rivedal. HEGE LOTHE hege.lothe@nm.no Odd Nordstoga Songfuggel i karmen Samlaget bok NORSK TIDEND NR

15 Grisen hyler i Aurland i Sogn Gjennom fleire år har Aurland kommune satsa medvite på å spreia nynorsk kultur til innbyggjarane. Både song for dei minste, lesing for ungdomen og litteratur for vaksne står på dagsordenen i kulturkommunen i Indre Sogn. Det eldste prosjektet er «Song for livet», som tek til alt på helsestasjonen for spedborn. Foreldra og borna får tilbod om å vera med på songstunder der den lokale og nynorske songtradisjonen står i sentrum. Kvart år før jul bed ordføraren inn alle som er fødde det året (i fylgje med foreldre) til ei musikalsk samling på rådhuset. Dei får i gåve Odd Nordstoga si songbok Song for deg og meg (der tittelsongen er landeplaga «Grisen står og hyler»). Og så syng dei sjølvsagt, med ordførar Olav Ellingsen som forsongar. Som mangeårig medlem av bassrekkja i Aurland Songlag har han teke songen med seg inn i ordførarvervet. Littkrit og musikkmedisin Men det har skjedd meir for nynorskkulturen i Aurland. Sommaren 2006 starta prosjektet «Littkrit». Bak namnet løyner seg eit prosjekt i samarbeid med biblioteket, der ungdomar fekk sommarjobb med å lesa bøker og å skriva om dei etterpå. Dette vart godt motteke, og prosjektet har halde fram i år. Både tekstskriving, publisering på nett og film har vorte ein del av prosjektet. Dette kan du også lesa om på Ordførar Olav Ellingsen har engasjert seg mykje i desse prosjekta, som alle har starta opp i ordførartida hans. Det fyrste var «Song for livet», som tok til i 2003, og Ellingsen har mange grunnar for dette tiltaket. Eitt element er å gjera ungane glade i song og musikk så tidleg som råd. Det gjer godt både fysisk og psykisk å syngja, og så kjem dette med å halda tradisjonar i hevd, å læra dei gamle og kjende songane. Dessutan hjelper det til med å utvikla språket til borna, og det knyter Kalender: Under parolen «Støtt arbeidet for norsk språk og kultur» har Telemark laga ein kalender der dei har kopla foto med lyrikk. Stein Versto, Eldrid Lunden, Olav Mosdøl, Oddmund Haugen, Liv Holtskog og Helge Rykkja har bidrege med vers, SYNGJANDE: Borna får utdelt Song for deg og meg før jul kvart år i ei tilstelling på rådhuset, og då er det straks til å læra seg songane. kontakt mellom foreldre og born når dei syng i lag, seier han. Kommunen har også laga ein cd med akkompagnement til 35 av songane frå songboka, som dei deler ut til foreldra. Slik er det lettare å læra melodiane, og ungane kan syngja i lag med cd-en. Litteraturdagar Ein annan nyskapning i fjor var «Dei Nynorske Litteraturdagane» som gjekk av stabelen for fyrste gong i november. Også dette gav meirsmak, slik at andre utgåva av litteraturdagane vert skipa til no i haust. Det er fyrste helga i november det skjer, og det er ikkje tilfeldig at litteraturdagane er lagde seinhaustes. Her er mange turistar om sommaren, og det kan vera oppjaga og masete. Men ein må kunna koma til Aurland og oppleva anna enn trengsle og utanlandske tungemål også. Me vil ha fokus på oss sjølve og det som er nært oss. Då er me styggnære nynorsken og nynorsk litteratur, fortel ordføraren. medan fotografane er Ove Bergersen, Leif Rustand, Johannes Haugan, Baard Næss, Bjørn-Owe Holmberg og Per Berntsen. Kalenderen er i A4-format med spiraloppheng, melder avisa Varden. Kalenderen er trykt i eit opplag på tusen I år byrjar litteraturdagane med skule-tilskipingar med song og litteratur, seinare vert det program på Fretheim hotell med mellom andre Are Kalvø og avslutning i kyrkja på sundag med Edvard Hoem og Henning Sommerro. Ikkje-aurlendingar? Etter to år med ungdomsprosjektet Littkrit tenkjer dei på å utvida rammene, fortel ordføraren. Å lesa bøker og skriva sjølve vert framleis hovudinnhaldet i ein to vekers sommarjobb, men no tenkjer dei også på å gje ungdom utanfor Aurland høve til å vera med. I det heile har Aurland markert seg med ei offensiv og nytenkjande kultursatsing dei åra Ellingsen har site med ordførarklubba i sogne-kommunen. Men om det var difor han nyleg vart attvald, det vil han ikkje spekulera i ØYSTEIN SKJÆVELAND oystein@isrosa.no eksemplar, og salsprisen kjem på 150 kroner. Vi vonar at kalenderen blir å finne i bokhandlane etter kvart, men distribuerer han lokalt på julemesser og møte. Inntektene blir delt mellom Telemark og det einskilde lokallaget, seier Ragnar Lurås. Einar Gimmestad Sunniva og Besten Forlaget Norske Bøker bok Barndomsferiebok Dette er ei barnebok av det lågmælte slaget. Gjennom kvardagshendingane vert vi kjende med Sunniva og Besten. Dei et frukost med tjukke skriver med jordbærsyltetøy i lag. Går på plasketur i regnet, eller et appelsin i løyndom i solveggen i påska. Sunniva bur i byen med mor og far, og må reise på besøk til Besten og Besta på garden i bygda. Så det er ikkje kvar dag dei ser kvarandre. Men etter kvart som Sunniva vert større, vert dei betre og betre kjende. Og dei finn på kjekke ting saman. I denne boka er det Besten som fortel. Vi får historiene frå hans vinkel. Til dømes om då Besten gjev rosiner til Sunniva om kvelden. Ho vil slett ikkje leggje seg til å sove, og det endar med at Besten lyt syngje Sunniva i søvn. Det er lett å merke undringa som den eldre bestefaren har i møte med dette unge barnebarnet. For meg som vaksenlesar gjev det ei eiga glede, men det er ikkje sikkert at fireåringen vil gle seg over det. Ho vil derimot sikkert gle seg over at det vert bæsjebleie etter at Sunniva et appelsin i smug saman med Besten. Boka er skriven av Einar Gimmestad, som sjølv er bestefar. Sunniva er dotter til sonen hans. Dei små forteljingane vert fortalde med varme og glede og ein fin porsjon humor. Dette er ei bok som høver til opplesing for dei små. Skrifta er stor, og teksten er illustrert av Oddvar Mardal. Den tydelige skrifta er god for unge lesarar og kanskje også den eldre lesaren som skal lese høgt. Det heilskaplege uttrykket til boka hadde styrkt seg på å ein meir gjennomarbeidd barnebokutforming. Dette er nok ei bok som gjev oss eit tradisjonelt syn på barndomslandet. Besten og Besta bur på gard, barnebarnet kjem på besøk frå byen med dei to foreldra sine. Men desse kvardagane til Sunniva og Besten bør også vere ein del av barndomslandet av i dag. HEGE LOTHE Nynorsksenteret.no ressursar til bruk i nynorskopplæringa På vevsida til Nynorsksenteret nn du nynorskkurs, tekstar, tips og anna som kan vere til hjelp i nynorskopplæringa. No lanserer me dessutan vevsida nynorskbok.no, der de nn presentasjonar av nye nynorske barne- og ungdomsbøker. >> >> Nynorsksenteret nasjonalt senter for nynorsk i opplæringa e-post: nynorsksenteret@hivolda.no Telefon: Nytt, gratis blad om nynorskopplæring! I haust kjem Nynorsksenteret med fyrste nummeret av bladet Nynorskopplæring. Her nn du tips, informasjon og inspirasjon til nynorskopplæringa i skulen. Det er gratis å abonnere på bladet. Vil du ha bladet i posten når det kjem ut? Send eit e-brev til ror@hivolda.no. Hugs å sende med namnet og adressa di! NORSK TIDEND NR

16 Krav til målbruk i kunderetta informasjon I juni 2007 har Samferdsledepartementet som generalforsamling fastsett nye vedtekter for Posten Noreg AS, Avinor AS og NSB AS. Selskapa skal etter dette følgje prinsippa i mållova i all kunderetta informasjon. Det er ei glede for meg å kunngjere at dei statsåtte samferdsleverksemdene, som møter heile folket kvar dag, no skal ta ansvar for å kommunisere likeverdig på nynorsk og bokmål med kundane sine og samfunnet rundt. Dette er eit spørsmål som har vore uløyst i mange år etter at verksemdene vart omgjorde til aksjeselskap. Det handlar om vørdnad for språksituasjonen med to norske språk, og det handlar om at selskapa skal kommunisere betre med kundane sine. Mållova slår fast at bokmål og nynorsk er likeverdige målformer. Det inneber mellom anna at målforma som er vedteken i ein kommune eller fylkeskommune skal nyttast ved til dømes skilting, informasjonsmateriell og i informasjonsannonsar. Mållova slår òg fast at statsorgan som har heile landet som tenestekrins, skal syte for at informasjon vekslar mellom målformene slik at det blir ei rimeleg kvantitativ fordeling mellom dei, eller at informasjon kjem ut i begge målformer. Dersom informasjonen gjeld eit avgrensa geografisk område, skal selskapa nytte fleirtalsforma for området. Etter dei tidlegare vedtektene i selskapa skulle prinsippa i mållova følgjast så langt som råd var, men med rom for å sjå bort frå dette når private konkurrentar ikkje gjorde det. Det førte til lite etterleving av prinsippa i mållova. Dette er dermed no skjerpa til at prinsippa skal følgjast i all kunderetta informasjon. Regjeringa skal til hausten leggje fram stortingsmelding om språkpolitikk, og eg er glad for at vi alt no har fått på plass desse endringane i offentleg målbruk på sektorar med utprega massekommunikasjon. LIV SIGNE NAVARSETE, samferdsleminister Godt planlagde budsjettlekkasjar Kultur og kyrkjeminister Trond Giske (Ap) har i løpet av to månader leke auka tildelingar på neste års budsjett med over 144 millionar kroner. Dette er ein medviten strategi, seier Giske. Lokalaviser landet rundt har løna Giske med god presseomtale dei to siste månadene før valet. Dermed veit Giske at strategien verkar. Han opplyser at førehandsinformasjonen er eit ledd i ein PR-kampanje. Ja, det er medvite når vi fortel kva vi skal gjere, medvite og gjennomtenkt, det er riktig, seier Giske til Dagens Næringsliv. Medieomtale er viktig for Giske fordi kultursektoren er kjenneteikna av mange små saker. Vi har ein tendens til å drukne i det store budsjettet, sjølv om sakene betyr mykje i lokalmiljøet, forklarer Giske. Han meiner lekkasjar er ein naturleg del av den politiske debatten. Diskusjonar om budsjettlekkasjar er tøvete. Vi fortel dagleg kva vi har tenkt å gjere med det norske samfunnet, poengterer han. Kommunikasjonsrådgjevar Sten R. Helland i Helland Consulting vurderer Giske som ein av dei absolutt dyktigaste strategane i norsk politikk. Trond Giske er ein av landets mest heilproffe politikarar og i høgste grad ein allroundpolitikar, sjølv om han no styrer Kulturdepartementet, seier Helland. Forgjengaren til Giske, Valgerd Svarstad Haugland (KrF), er usamd. Ho meiner lekkasjane til Giske er nesten useriøse, og meiner han bør innrømme at stemmesanking er hovudmotivet, melder NPK. Nynorsk nettkurs Fem kommunar på Sunnmøre har gått saman om eit kurs i skriving for Internett på Stranda i oktober. Deltakarane er folk som skriv for heimesidene til kommunane. Dette skulle fleire kommunar ha gjort, meiner Wencke Scahnke Eikum. Ho er kurshaldar og det er Nynorsk Mediesenter som skipar til kurset. Vil stramma inn valfridommen Skriv du nynorsk, kan du i dag velja og vraka blant ulike skrivemåtar. Den store valfridomen er omdiskutert. No vil Språkrådet stramma inn og gjera nynorsken enklare. Vi har ikkje diskutert konkret kva vi skal sjå på, men målet er å laga ei tydeleg, enkel og stram norm utan sideformer, seier nestleiar i Språkrådet, Magni Øvrebotten. Ho seier Språkrådet så langt ikkje har diskutert detaljar. Av den grunn ynskjer ho ikkje å uttala seg om kva ord og former som eventuelt kan bli borte. Det kan dreia seg både om konservative og radikale former, meiner ho. Tydeleg og stabil I pressemeldinga frå Språkrådet heiter det at «Målet er å etablera ei norm som gjer det lettare å vera nynorskbrukar, som er tydeleg for alle som brukar nynorsk som sidemål, og som er stabil over tid.» I vedtaket heiter det at ein vil sjå på både talemålsgrunnlaget, mykje brukte ord og former, geografisk spreiing og tradisjonar for skriftspråket. Tilhengjarane av den store valfridommen innanfor nynorsken har gjerne lagt vekt på at det er ein fordel å kunna skriva ein nynorsk som ligg nært opp til talemålet. Magni Øvrebotten seier at ho både har vore og er ein stor tilhengjar av dette synet. Samstundes har ho kome til at det trengst ei norm. Problematisk valfridom Både i jobben min og frå skuleverket har eg fått vita at det er mange som har problem med dei mange valfrie formene i nynorsk. Dei vil vita kva som er lov å skriva. Eg har difor kome til at nynorsknorma treng eit vern, seier Magni Øvrebotten, som til dagleg er leiar for Nynorsk mediesenter i Førde. Ho peikar dessutan på at det er blitt stor aksept for å bruka dialekt, men at dette ikkje har ført til større aksept for å ha ei nynorsknorm. Eg har tvilt, og tvilt og tvilt i mange år, men har kome til at nynorsknorma treng hjelp, seier Øvrebotten som håpar at den nye norma vil føra til at nynorsken vert endå betre. Borte i bokmål Jan Olav Fretland, styremedlem i Språkrådet og tidlegare leiar både i Språkrådet og Noregs peikar også på at mange slit med dei valfrie formene i nynorsk. Veldig mange lærarar klagar på dei mange valfrie formene i rettskriving og bøyingsformer i nynorsk. Mange har også kome i tvil om sideformene kan overleva i nynorsk når dei er borte i bokmål, seier Fretland og peikar på at hovudformer og klammeformer i bokmål vart likestilte i Språkrådet skal no setja ned ei gruppe som skal koma med framlegg til ei ny nynorsknorm. Gruppa skal setjast saman både av fagfolk i Språkrådet, representantar frå målrørsla, forvaltninga, utdanningssektoren, forlagsbransjen og media. Våren 2009 håpar Språkrådet å ha klar ei tilråding til departementet, som har siste ord i saka. Debatt i et Noregs gjekk i 2004 inn for å halda på skiljet mellom hovudformer og sideformer. No diskuterer organisasjonen om dei skal halda på vedtaket eller endra syn. Normalisert nynorsk må verta eit naturlegt val Nynorskbrukarar kann vera sers tverkne til korleis det stend til med målstoda i Noreg. Ei vanleg fyrestelling som mange hardnakka held fast på er at nynorsk einast skal vera eit skriftmål og at alle må snakka dialekten sin og det talemålet dei elles uppfattar som naturleg. Um nokon tek til ords for at nynorsk kann vera eit talemål med, er det vanlegt å møta dei med spursmål um dei ikkje hev fylgt med i norsktimen, um dei skjemst av dialekten sin som ikkje vil snakka slik det er naturleg for dei og um dei ikkje sjølve tykkjer dei knotar som vel å snakka nynorsk. Tek du til ords for medviti talemålsnormalisering millom andre nynorskbrukarar vert det gjerne teke som eit åtak på deira dialekt og identitet. Tenk um alle skulde byrja å tala nynorsk normaltalemål, kva vilde henda med dialektmangfeldet? Kor trist og tragisk vert det ikkje når den normaliserte nynorsken hev utradert alle dei fine dialektane! Og her sluttar gjerne diskusjonen. At det faktisk er heilt hypotetisk at nynorsken skulde få ein so sterk posisjon i det norske samfundet at han kunde truga målføremengdefeldet ser dei ikkje ut til å ha tenkt serleg på. Sjølv vilde eg sagt det var fantastisk um me kom so langt at nett det skulde verta eit problem. Det store fleirtalet kjem då alltids til å tala unormalisert, det er berre dei mest medvitne og ressurssterke nynorskbrukarane som eventuelt kunde ha teke i bruk eit normalisert talemål. Men um ikkje nynorskbrukarane sjølve ynskjer å analysera kva det er som gjeng fyre seg, so er det andre som hev gjort det for deim. For tvo år sidan vart det presentert ein rapport som - i motsetnad til det andre vil ha oss til å tru - slær fast at nynorskelevar er dårlegare i sitt eige hovudmål enn det bokmålelevane er. Det mest forvitnelege med rapporten er forskarane sin eigen hypotese um kvifor det er slik: I boken «Ungdommers skrivekompetanse» skriver Vagle at PISA ikke sitter på data som forklarer styrkeforskjellen mellom nynorsk- og bokmålelever. Hun omtaler imidlertid en hypotese som forskerne selv presenterte. Nemlig at forskjellen kan ha sammenheng med at det norske samfunnet blir mer og mer boksmåldominert. Videre at ungdommenes dialekter flere steder er i ferd med å utvannes og bli mer like bokmål, og at bokmålselevene trolig leser mye mer på sitt skriftspråk enn det nynorskelevene gjør. («Elever sliter med nynorsk», forbruker. no ) Det forskarane skildrar her er nett det som me i årevis hev kalla for «bokmålsveldet». Bokmålet er so dominerande at det i kraft av si eigi rådrike stoda legg premissane for korleis nynorskungdomane tenkjer um språk. Det vert «naturleg» å plukka upp bokmålsord frå radio og fjerrsjå, men framandt og rart å nytta dei sermerkt nynorske ordi, jamvel um dei vert nytta av deira eigne foreldre og besteforeldre. Dei som meiner at desse fyrestellingane ikkje kjem frå bokmålspåverknad 16 NORSK TIDEND NR

17 Judith Sørhus Litlehamar Redaktørpris: Mediemållaget vil også dette året dele ut Nynorsk redaktørpris til ein redaktør som har vist positiv innstilling til nynorsk og kjempa for nynorsken sin posisjon i media, seier juryleiar Judith Sørhus Litlehamar. Frå før har tidlegare sjefredaktør Hilde Haugsgjerd og kulturredaktør Cathrine Sandnes i Dagsavisen, sjefredaktør Tove Lie i Nationen og distriktsredaktør Per Arne Kalbakk i Østlandssendingen fått Nynorsk redaktørpris frå Mediemållaget. Mediemållaget ynskjer med denne prisen å setje søkjelyset på nynorsken sin kvardag i medielandskapet, i tillegg ynskjer ein å stimulere til debatt rundt nynorsk i media. Har du framlegg til kandidatar? Tips oss gjerne på mediemaallaget@nynorsk.no, eller ta kontakt med juryleiar for Nynorsk redaktørpris 2007, Judith Sørhus Litlehamar, på Fristen er 10 oktober. Språkdagen: Onsdag 26. september var det Den europeiske språkdagen. Dagen vart oppretta i 2001 av Europarådet. Språkrådet fortel at dagen blir markert med ulike aktivitetar i alle europeiske land, og at målet mellom anna er å visa folk flest kor viktig det er å læra språk, melder NPK. Det er også eit mål å skapa betre medvit om det språklege og kulturelle mangfaldet i Europa. Ingolf Håkon Teigene til minne Journalist Ingolf Håkon Teigene døydde brått tysdag 12. juni i år. Han var 57 år gammal. Det er tomt etter han i NRK. Ingolf Håkon var fødd og vaks opp i Hareid, ei bygd med sterke kulturtradisjonar, ikkje minst eit rikt song- og musikkliv. Det prega han alltid. Ingolf Håkon var svært glad i korsong og klassisk musikk. I heimbygda var kora nærast tallause, og sjølv dyrka han talentet sitt så godt at han i mange år var medlem av Det Norske Solistkor. Journalistikken gjekk han til så å seie før han gjekk til skulen. Den første journalistjobben hadde han i MøreNytt i Ørsta - innan han gav seg i kast med gymnaset. Han var også i Sunnmørsposten og i NRK radio, før han fór til Hallingdal og skreiv boka Eit skuleopprør i Bygde-Norge. Det var eit engasjert og målretta stykke journalistikk for å redde ein grendeskule, og boka er nærast blitt ein klassikar innan sjangeren. Å vere journalist var for Ingolf Håkon både å drive folkeopplysning og å vere samfunnsengasjert. Når han skreiv og rapporterte, ville han at det skulle føre til noko. Han ynskte å spreie kunnskap, og han ville sjå resultat av det. Derfor var det ikkje underhaldningsjournalistikken som tiltrekte han. Han fekk jobb i SF-organet Orientering, og heldt fram i etterfølgjaren Ny Tid. Der var han også redaktør i fleire år i 80-åra. I Ny Tid var han sommaren 1977 blant reporterane som påviste at Norge hadde spionert på sovjetiske mål i mange år etter verdskrigen. Artiklane i SV-avisa førte til kraftig politisk røre og politigransking ikkje mot styremaktene, men mot journalistane som stod bak artiklane. Ingolf Håkon var mellom dei som vart tiltalte og dømde etter den såkalla spionparagrafen. Det fekk konsekvensar for han, både på arbeidsmarknaden der han m.a. i mange år var nekta jobb i NRK, og privat ved at han blei nekta innreise i USA. I staden vart han ein framifrå politisk reporter og portrettjournalist i Dagbladet. POPULÆR: Ingolf Håkon Teigene var både engasjert journalist og målmann, og populær programleiar. Foto: Anne Liv Ekroll, NRK Dei to journalistiske sjangrane kombinerte han i fleire bøker frå venstresida i det politiske Norge. Han skreiv bok om Werna Gerhardsen, om (og med) Kristin Halvorsen, og saman med kollegaen og vennen Steinar Hansson skreiv han bok om Gro Harlem Brundtland. Han skreiv også bøker med Hanna Kvanmo og Berge Furre. Han kom endeleg til NRK i 1992, og markerte seg som ein dyktig politisk journalist og ganske snart populær programleiar for Dagsrevyen. Dei siste åra var han ein høgt skatta medarbeidar i utanriksredaksjonen. Ingolf Håkon hadde eit grenselaust sosialt engasjement, i den forstand at han brydde seg så sterkt. Han brydde seg med vener, og han brydde seg med dei han ikkje kjende. Dette kunne kvar og ein sjå i dagsrevysendingane. Sterke bilete frå Sosial-Norge så vel som reportasjar frå krig, naud og katastrofar gjorde alltid minst like stort inntrykk på programleiar Ingolf Håkon som på alle sjåarane hans. Tåra i auga og klumpen i halsen kunne han ikkje skjule. Medkjensla hans var ekte. Og ho kom frå eit hjarte som var like varmt når han ikkje var på skjermen. Han var eit medmenneske, for å halde oss til favorittdiktaren hans i norsk litteratur, Olav Duun. Ingolf Håkon hadde stor kunnskap. Han hadde lese mye og var ein lærd mann. Det viste han både som journalist i norsk politikk og som utanriksjournalist. Da han kom til oss i utanriks, var han ingen nybegynnar. Han hadde skrive lange og djuptpløyande artiklar om utanrikspolitiske emne alt i Ny Tid, og vi gledde oss når han på sitt litt sjenerte vis delte kunnskapen med oss. Men Ingolf Håkon var dessutan eineståande på eit felt: Språket. I ei tid der nyheiter er blitt konkurranse og dei færraste har tid til å file på formuleringane, gjekk Ingolf Håkon aldri på akkord. Vi gjekk til han når det var noe som kravde meir enn det raske og kvikke, der faren for flosklane var nær, når det var livets yttergrenser som skulle skildrast. Svada låg ikkje for han. Der vi andre gjekk tom for orda, fann Ingolf Håkon dei fram igjen, pussa på dei og skrella bort, og sette dei i hop i korte og presist tilhogde setningar. Og så gav han dei ny meining og tyngd med den karakteristiske djupe røysta si. Odla gjennom korsongen, nærast til kunst. Han blei forbildet vårt. Fullt fortent fekk han Kringkastingsringens språkpris og kløyvde stein i 1999 og i fjor NRKs språkpris. Ingolf Håkon døydde på arbeidsplassen sin. Det varme hjartet stansa medan han var blant kollegaer og venner. Vi saknar han. GUNNAR MYKLEBUST, leiar utanriksredaksjonen NRK må spyrja seg kvifor det «unaturlege» i nynorsken alltid er det som skil seg frå bokmål. For dei formene som korresponderar med bokmål er aldri «unaturlege». Kvifor er det til dømes ingen sunnmøringar som tykkjer det er unaturlegt å skriva «jenter» og «gutar» når dei faktisk segjer «jente» og «guta»? Derimot tykkjer nynorskbrukarar flest at det er meir «naturleg» å segja «hovedstad» helder enn «hovudstad», jamvel um dei elles nyttar heilt andre målføreformer som «haud», «hugu» eller «håve». Det er bokmålsformene som pressar seg fram, og det er bokmålet som er det normdanande målet. Og slik kjem det til å vera so lenge det ikkje finst eit alternativt nynorskt talemålsideal. For den stereotype nynorskbrukaren er ein som bur i ei bygd, talar sin «naturlege» dialekt og skriv ein «naturleg» nynorsk. Utyver det treng han ikkje å reflektera noko meir yver målstoda. Til oss som ikkje snakkar nokon serskild dialekt av di me hev budd mange stader i landet eller ikkje lenger hev noko nynorsknært målføre ikring oss, hev den stereotype nynorskbrukaren lite å tilby. For utan normaltalemål kjem nynorsken til å halda fram med å vera ei bygdeovring, på stader der stødt færre bur. Tenk berre på den hjerneflukti det er med nynorskbrukarar som flytter ut og buset seg i storbyar som Oslo og Bergen. Finst det nokon realistisk strategi for at desse ikkje skal byrja å tala meir og meir bokmålsutvatna når dei aldri høyrer målføret ikring seg lenger? Og skal kvar og ein av dei nytta tid og krefter på å halda på sitt eige målføre i staden for at dei kunde gå saman um å nytta nynorsk både skriftleg og munnleg? Og kva med ungane til desse nynorskbrukarane, dei veks upp og lærer bymål/bokmål og so er dei tapt for nynorsken. Men for desse er det kanskje bokmål som er det «naturlege» målet å nytta? Slik tenkjer dei medvitslause nynorskbrukarane. Gjeng eg inn i ein skobutikk i Oslo, so nyttar eg ordet «storleik». Slik skynar folk at nynorsk finst, og ikkje berre er teksting på NRK, sidemål og Hårek. Eller kva med å byrja med noko so einfelt som å kalla landet vårt med det rette namnet, Noreg? Det er ei klår og greid markering med berre eitt lite ord, men berre det er vandsleg nok for mange nynorskbrukarar, for då kjem dei ikkje frå at dei sjølve hev teke parti for nynorsken, og ikkje berre nytta den formi som fell «naturleg» for dei. Det er mykje lettare å segja at ein ikkje segjer «storleik», «Noreg» og andre norske ord av di ein held seg til «dialekten» sin enn å medgjeva at ein eigenleg skjemst yver å vera nynorskbrukar. Kva segjer du? OLAV TORHEIM (innlegget er noko nedkorta. Red. merk.) NORSK TIDEND NR

18 og Hordaland Teater presenterer VESTLANDSREVYEN HALVOR FOLGERØ RAGNAR HOVLAND FINN TOKVAM OLAV STEDJE CLAUS SELLEVOLL GODKJENT AV NOREGS MÅLLAG PREMIERE 2. NOVEMBER Logen Teater Billettservice/Posten Gruppesalg/hotellpakker: RABATT FOR BT-ABONNENTER

19 målsoga Uttrykket «norsk og nynorsk» kan vere ei forsnakking, men er for mange det opplagde uttrykket for «bokmål og nynorsk». For dei er bokmål det normale og dermed berre eit anna ord for norsk, medan nynorsk er eit avvik. Ottar Grepstad, Makta over språket, den 7. årstalen om tilstanden for nynorsk skriftkultur, : Vi høyrer at Marita Sekse, tidlegare kontordame i Noregs Ungdomslag har sett norsk rekord med å synge ei operarolle flest gonger. Ho har vore med i 115 framsyningar av «Bastien og Bastienne» i Arne Svendbys «Teaterkjeller». at skodespelar Øyvind Øyen på Det Norske Teatret er på ei studiereise i Spania at Vossa-russen og har avlyst utanlandsturen og i staden lar dei innsamla reisepengane gå til flyktningehjelpa VERVEKAMPANJEN Landsmøtet i Noregs har vedteke å setje i gang ein ny vervekampanje som skal gå fram til landsmøtet i Stavanger i april I den samanhengen er det kjekt å hente fram eit ikkje så gamalt bilete frå Vi ser to unge menn Midnattsol Ungdomsblad for Nord-Norig Bladet vart skipa i Tok opp i seg blada Lauvsprett og Ungdomsbladet. Kom ut i Harstad til det vart stogga av NS i Kom frå 1946 ut i Bøstad. Utgjevar var først R. L. Eide, etter 1930 Troms Ungdomsfylking og Lofoten og Vesterålen Ungdomslag. Til lesarane. Det er eit vaagsamt tiltak aa byrja med eit nytt blad i denne tid, daa alt er so dyrt. Naar vi likevel idag kjem med «Misnattsol», so er det mest for ungdomen si skuld. Rundt om i Nord Norig gaar mangein ungdom, som ikkje har noko blad for seg og tankarne sine. Lokalblada er fyllt med krigstelegram og politisk kjekl, so dei har lite plass for anna, og ungdomsblada sydfraa, har lite av det som høyrer til her nord i midnattsollandet. Vi vil ha eit blad som kjenner oss, som veit kva som rører seg i tankelivet her nord, som veit kva vi vil og kva vi treng. Eit blad som kann syngja ut vaare tankar, og hjelpa oss til aa fremja vaare krav. «Midnattsol» skal syngja om midnattsollandet kor fagert og gildt det er. Det skal syngja seg inn i kvar ein heim og kvart eit hjarta som slaar for sin heim og for landet sitt. Attaat vil vi syna vaare brødre sydpaa, landet vaart, soleis som det verkeleg er. Vi vil prøva faa burt den kalde likesæla, den inngrodde tru om at ungdomen her nord ikkje som på den tida var sentrale på skrivarstova i et. Remi Moen (til høgre) var kontormedarbeidar, medan Oddmund Løkensgard Hoel (til venstre) var styremedlem og seinare leiar i et. Her gjer dei seg klar til ny vervedugnad. Og som vi ser, har måltekst Midnattsol Ungdomsblad staar paa høgd med ungdomen andre stader i landet, og vi vil syna ungdomen det han skal gjera og det han ikkje skal gjera. Men skal vi greida det, lyt ungdomen sjølv vera med. Han lyt fyrst lesa «Midnattsol» og eigna til seg alt det som er godt der, so lyt han koma til bladet med sine tankar og meiningar, og venja seg til aa setja dei fram klaart og greit. «Midnattsol» skal vera samlingsmerket, bodberaren, som skal ta mot alt og melta det, so det vert god, nærande kost for tyrstande sjæler. Den store midnattsol paa himelen gjev ljos og varme til land og hav og alt som lever. Det er vaar midnattsol, Nord Norigs midnattsol. Denne vesle «Midnattsol» er og vaar. Ho skal og lysa yver landet for ung og gamall, og nøra elsken til mor og far, til heim og fedraland. Vi bed alle lesarane vaare vera med i dette arbeidet. (Prøvenummer, 18. desember 1915.) vervetala gått opp og ned, medan den stipulerte pila peika oppover. I dag veit vi at medlemstalet auka frå 1998 til 1999 med 194 betalande medlemer og et kom over det magiske medlemsmerket og enda på Vaare medarbeidarar. Av kjende menn som til no har sikkert lova aa skrive i «Midnattsol» kann vi nemne: Diktarpresten Anders Hovden, Melhus; skulestyrar Bjerk-Amundsen, Narvik; skulestyrar T. Wicklund, Kabelvaag og høgskulelærar H. Eidnes, Kabelvaag. Elles vil mange penneføre lærarar og gilde ungdomar hjelpe oss, saa det skal etterkvart ikkje vanta paa godt «stoff», kann vi lova lesarane vaare. Prøv no berre aa faa bladet inn i mange heimar. (Nr. 5, 5. februar 1916.) Forfattaren Ragnv. Vaage reiser idenne tid i fiskeværa i Lofoten og held foredrag. Det er Lofoten og Vesteraalen ungdomslag som kostar ferda. Vaage vil tale om avvæpning, fredsarbeid og bondekultur. Det er første gong L. og V. ungdomslag har sendt foredragshaldarar til fiskeværa; men det er aa vone at det gaar saapass godt at dei kann sjaa seg mun i aa gjera det oftare. (Nr. 10, 11. mars 1916.) (Elektronisk utgåve 2002 ved Jon Grepstad. Henta frå Nettbiblioteket i Aasentunet.) 1981: Målarkiv? Noregs har nett runda 75 år. I desse åra har et sett djupe spor etter seg i norsk kulturliv. Det organiserte målarbeidet har vore drive på ulikt vis kring om i landet, og det må finnast mykje verdfullt kjeldemateriale om målreisinga. Tanken har kome opp om å samla mest mogleg av dette kjeldestoffet, og få til eit målarkiv. Handskrivne bøker, brev, notat, ymse dokument, songhefte, lagssoger, bøker, rundskriv, opprop, plakater, bilete, årsmeldingar, artiklar, fråsegner m.m. som fortel noko om norsk målreisingssoge bør ikkje gå tapt! Norsk Tidend vil oppmoda alle som kjenner til slike prov på norsk målreising, eller sjølv sit med mål-dokument, om å lage lister med oversikt over slike dokument. 1997: Full siger til Målungdomen! Sidan 1994 har Noregs og Norsk Målungdom (NMU) kvart år protestert mot at nynorskelevar ikkje får bøkene sine til skulestart. I år tok NMU i bruk meir utradisjonelle aksjonar. Det viste seg å gje resultat. Like før stortingsvalet kunngjorde utdanningsminister Reidar Sandal at ingen forlag i år får dispensasjon frå å gje ut databøker på nynorsk. NORSK TIDEND NR

20 målgåver Gåvegiro: Gjennom fleire tiår har medlemene i Noregs og tingarar av Norsk Tidend teke imot målgåvegiro vedlagd Norsk Tidend. På denne måten har Noregs motteke nærmare kroner i målgåver fire gonger i året. Desse målgåvene har vore heilt avgjerande for det politiske og organisatoriske arbeidet til et. Vi vil halde fram å leggje ved gåvegiro til tingarar av Norsk Tidend. Vi vil dessutan halde fram tradisjonen med å takke kvar enkelt av dykk i Norsk Tidend! Takk for støtta! Noregs Dette er gåver gjevne mellom 30. mars og 24. september Etter oppmoding frå gjevarar skriv vi ikkje lenger summen frå kvar enkelt gjevar. Vi går også tilbake til eit tidlegare oppsett med alfabetisk liste etter etternamn, delt etter fylkeslag. Noregs er svært takksam for gåvene som vi tek imot til å drive godt og nødvendig målarbeid. Austmannalaget Hans Agneberg Bård Benum Ole Bjerke Nils Bjørge Oddbjørg Blakar Jostein Budal Ingvild Marie Eknes Torhild Ekre Thor Ola Engen Hans Enstad Frode Erstad Kari Ruud Flem Harald Ove Foss Anders G. Fretheim Kjell Gulbrandsen Paul Henrik Hage Tor Halle Olav Haraldseid Fritjof Heijer Bjarte Hole Unni Lise Jonsmoen Ola Jonsmoen Ola Klepp Asgeir Lilleås Mildrid J. Lunder Jon Låte Johs. Myhren Øyvind Nordli Jogrim Nordsletten Olaf Nøkleby Oddvar Romundset Hogne Skeidsvoll Arne Skuterud Magne Teppen Ola Tronsmoen Anna H. Velure Bjarne Øygarden Brynjulv Aartun Per Åsmundstad Oddmund Åvik Valdres Toralf Baldersheim Ingunn Hommedal Astrid Hålien Nils H. Leine Guri Rogn Olav L. Skattebu Ingrid Tyldum Per Gunnar Veltun Buskerud Odd Hagbart Alme Niri Baklid Gunvald Bergan Herbjørn Brennhovd Oddbjørn Halbjørhus Osvald Medhus Marta Møen Ingunn Asperheim Nestegard Odd Oleivsgard Gunnar Ottne Knut V. Seim Asbjørn Spjøtvoll Margit Torpe Nils Torsrud Arne Oddmund Tuv Gerda Ulsaker Olav Wøllo Åshild Reinton Åmellem Fylkeslaget Vikværingen Laila Akslen Olaf Almenningen Ruth Amdahl Ingrid Amundsen Aslaug Andersen Lillian Austnes Steinar Bjerve Erlend Bleie Erik Bolstad Berit Brandseth Magnhild Brekke Herfinn Brekke Sigrid Brugård Karen Bø Alv Reidar Dale Tove K. Eidhammer Leiv Fetveit Astrid Fjermedal Mona Evelyn Flognfeldt Ellen Margrethe Flognfeldt Torfinn Fuhr Tor Gabrielsen Asbjørn Gardsjord Aslaug Gardsjord Kåre Glette Berit Solberg Gussow Siri Hangeland Asbjørn Haug Valgerd Svarstad Haugland Mildrid Helland Astrid Hernes Audun Heskestad Sigrun Heskestad Halldor Hoftun Olav Høgetveit Kari Høgevold Tormod Hallstein Høgåsen Halvor Høibø Ingebjørg Isager Laurits Killingbergtrø Turid Louise Quamme Kittilsen Anne Kogstad Bård Kolltveit Johannes Kvammen Sven Erik Lundby Martinus Løvik Astrid Løvik Sigvat Medgard Olga Meyer Astrid Midttun Norvald Mo Marit Sandal Mortensen Nils K. Nesheim Øystein Njål Nordang Signe Nordeide Sigurd Nordlie Målfrid Bjørndal Olsen Perry Overaa Reza Rezaee Magnus Robberstad Olav Røvang Erik Simensen Gunnvor Fykse Skirbekk Arne O. Skjelvåg Geir Skorpen Gunnar Solberg Gudveig Solem Åsfrid Svensen Stein Sæbø Bjørg Midtbø Sørli Jostein Tjore Øystein Tormodsgard Johan Kristian Tønder Hallvard Valebjørg Guri Vesaas Lars Sigurdson Vikør Klara Våg Torgils Vågslid Arne Wåge Karl Øksnevad Herlov Øverland Bergfinn Aabø Ivar Aasen Telemark Eiliv Astad Gjermund O. Bakke Anlaug Bamle Ragnhild Barland Åse Bratland Sigrid Bø Kari Skoe Bø Kai Morten Dammen Tjøstov Gunne Djuve Geir Arild Djuve Ingjerd Edland Per Engene Per Espeland Olav Felland Gunlaug Fjellstad Anne Karin Funner Hans Magne Gautefall Nils K. Gjerde Bjarne Grimsrud Torgeir Grimstveit Lavrans Grimstveit Kirsten Gundersen Ingeborg Gunleiksrud Nils J. Gvammen Svanhild Haugen Oddvar Haugland Ingebjørg Haukelidsæter Ingerid Bitustøyl Hayes Hallvard Hegna Astrid Holte Astri Hunnes Øystein Høgetveit Mia Johanne Marie Høydal Halvard Jansen Konrad Juveli Åse Klakegg Aslaug Langåsdalen Anne Olsen Lid Jørund Lie Tor Olav Lindal Terje Lunde Ragnar Lurås Kjetil Marumsrud Lars Nevestveit Arne Nygård Jakob Olimstad Sigrid S. Ormbrek Birger Risnes Endre E. Sandland Olav Sandnes Martha Holt Skarelven Per Skaugset Geir Skredtveit Birger Smedstad Olav Solberg Jon Solberg Margit Ryen Steen Olav Stranna Torgeir Straand Halvor J. Svartdal Gunleiv Sæland Hans Sønderland Olav Tho Erling Tveit Signe Tveitan Jon Tvitekkja Ottar Urbø Tor Valle Einar Versto Ingebjørg Veåsen Alv Vik Ottar Vik Kjell Vistad Ingebjørg Helkås Vaa Kirsti Øygarden Halvor Øygarden Aust-Agder Kjetil O. Brottveit Magna Dale Telleif Engenes Kristine Foss Gyro Gakkestad Ester Halvorsen Johannes Havstad Lisbeth Dalquist Homme Knut K. Homme Arne Kveim Jorunn Lande Jon Lindset Olav Løyland Olav K. Nomeland Rune Nylund Sigrid Bjørg Ramse Mari Rygg Odd Einar Ufsvatn Anker Vassend Olav Vehus Jens Vellene Nikolai Åmland Vest-Agder Roald Andersen Knut Attestog Gunvald Bauge Trygve Bjerland Roger Dyrøy Helga Dåsvatn Ånen O. Eiken Brita Finsland Gunnhild Fjermedal Agnes Gunstveit Anne Tone Hageland Asborg Handeland Kirsten Hanisch Magne Heie Alf Holmelid Theodor Hovda Tobias Høyland Ann-Margret Haaland Karin Haaland Olav Hårtveit Ola Isungset Birgit Jørgensen Ragna Kallhovd Olav Arne Kleveland John Lauvdal Sylfest Lomheim Lillian Malmgren Georg Mejlænder Oddvar Moen Bergljot Nyborg Laurits Repstad Ålaug Rosseland Asbjørn Stallemo Nils Harald Stallemo Leiv G. Storesletten Ommund Strandberg Sigurd Verdal Gunnar Vollen Bjug Åkre Ingrid Aamdal Ivar Åmlid Rogaland Rikard Apeland Aslaug Astad Johannes Bakka Kristen Bakka Lars Bakka Wenche Berg Svanhild Steinnes Berge Severin B. Bollestad Arne Braut Geir Sverre Braut Konrad Bråtveit Kirsten Marie Bue Marta Bø Ernst Berge Drange Randi Ellingsen Anders B. Erga Else Fagerheim Jan Finjord Dag Fisketjøn Oddvar Flatabø Johan Flem Kåre Flokenes Malfred Gjesdal Rune Gramstad Sigve Gramstad Kåre Hagen Kari Ingfrid Hatteland Lidvor Hatteland Marta Hauge Nils Hauge Per Haugedal Inge Haugland Rasmus Hetland Tom Hetland Rasmus Hidle Asbjørn Holmedal Olav Hove Per Gunnar Haarr Arnfrid Johansson Sverre Johnsen Odd Jørstad Tolleiv Klakegg Ellen Harboe Kleppa Osmund Klungtveit Bjarne Kvadsheim Arnold Lund Georg Løvbrekke Lars Mo Bergljot Nøkling Kjellaug Sølvberg Oftedal Ingvar Olimstad Kristi Oltedal Inge Oltedal Aslaug Opheim Åshild Osaland Ole Bjørn Rongen Audun Rosland Gaute Rostrup Atle Røe Rolf Salte Tore Sandvik Jostein Selvåg Kari Skaar Målfrid Snørteland Wenche I. Sola Kari Solberg Tom Soma Torgeir Spanne Jon Stangeland Ivar Stangeland Marit Rommetveit Staveland Audun Steinnes Odd Sigmund Sunnanå Einar Sæland Marta Sætrenes Svein Kåreson Søyland Bodil Tjeltveit Ståle Tjetland Kurt Tunheim Torhild Øvregård Tveit Ole Gabriel Ueland Alv Hermann Vistnes Atle Ingar Vold Ketil Volden Audun Ytre-Arne Tomas Øksnevad Kolbjørn Øygard Jørund Øygarden Dagny Åbø Gunvor Aardal Karmsund Helge Aursland Svein Ove Duesund Elise Dørheim Solveig Eidhammar Anne-Ma Eidhammer Jonn Eikeland Marie Løvoll Faye Jørund Flesland Synneva Flesland Signy Fludal Sverre Førsund Kårleiv Haugland Ingeborg Heitmann Torill Borge Horneland Hanna Håland Olav Torfinn Jondahl Arne Langåker Solveig Lunde Borghild Sævereide Prestegård Helga Reinertsen Johannes Risøy Askild Rullestad Hans Olav Tungesvik Ingolv Vevatne Trygve Vik Torkel Viland Ole Dag Østhus Ola Øverland Yngve Øvstedal Sigbjørn Aalvik Hordaland Livar Aksnes Arne Andersen Ingvar Andreassen Erik Arneson Anders Askeland Edel Augestad Anders Austefjord Daniel Berge Oddbjørn Berge Eli Bergsvik Dagrun Berntsen Siri Solvik Bertelsen Tone Birkeland Jostein Birkeland Ansgar Bjelland Hjalmar Bjerkeng Bjørgum Ungdomslag Rannveig Bjørkum Dag Bjørnevoll Asbjørn Bjørnset Solveig Bjørsvik 20 NORSK TIDEND NR