1 INNLEIING VALDAGEN FOLKERØYSTING ANNA LOVGJEVING SOM GJELD FOR VAL VALORGANA OG DELEGERING RØYSTERETT OG MANNTAL...

Transkript

1 1 INNLEIING VALDAGEN FOLKERØYSTING ANNA LOVGJEVING SOM GJELD FOR VAL FORVALTNINGSLOVA OG OFFENTLEGLOVA OFFENTLEGHEIT INHABILITET STRAFFELOVA ALKOHOLLOVA FLAGGING PÅ VALDAGANE VALORGANA OG DELEGERING VALORGANA DELEGERING AV VALSTYRET SI FULLMAKT RØYSTERETT OG MANNTAL KVEN ER RØYSTEFØR? ANSVARET FOR MANNTALSFØRINGA EDB OG MANNTALET GRUNNLAGET FOR MANNTALET KVEN SKAL STÅ I MANNTALET? PERSONAR SOM ER BUSETTE I KOMMUNEN NORSKE STATSBORGARAR SOM ER BUSETTE I UTLANDET PERSON SOM LIR AV ALVORLEG SJELELEG SVEKKING ELLER NEDSETT MEDVIT MANNTALSUTKASTET KVA FOR OPPLYSNINGAR SKAL MANNTALET INNEHALDE? UTLEGGING AV MANNTALET KLAGE OVER MANNTALET GODKJENNINGSMØTET INNFØRINGAR STRYKINGAR UNNTAK KOPIAR AV MANNTALET TIL DEI POLITISKE PARTIA OVERSYN OVER FRISTAR SOM GJELD MANNTALET REGISTRERTE POLITISKE PARTI PER VALMATERIELL...21 Side 1

2 8.1 MATERIELL SOM DEPARTEMENTET SENDER UT FORMULAR FASTSETTE AV DEPARTEMENTET FØRING AV MØTEBØKENE LISTEFORSLAGA OG BEHANDLINGA AV DEI INNLEIING VALFØRLEIK UTESTENGING FRÅ VAL FRITAKSGRUNNAR INNLEVERING AV LISTEFORSLAG OVERSKRIFT PÅ LISTEFORSLAG KANDIDATANE KOR MANGE KANDIDATAR SKAL/KAN FØRAST OPP? IDENTIFISERING AV KANDIDATANE UNDERSKRIFT PÅ LISTEFORSLAG TILLITSVALD OG TILLITSUTVAL VARSEL TIL KANDIDATANE BEHANDLINGA AV LISTEFORSLAGA I FYLKESVALSTYRET ENDRINGAR I LISTEFORSLAG ETTER AT INNLEVERINGSFRISTEN ER GÅTT UT GODKJENNING AV VALLISTENE TRYKKING OG UTSENDING AV RØYSTESETLAR FORSKRIFT OM UTFØRING, TRYKKING OG UTSENDING AV RØYSTESETLAR TIL STORTINGSVAL, SAMETINGSVAL OG KOMMUNESTYRE- OG FYLKESTINGSVAL MERKNADER TIL FORSKRIFTA BEHOV FOR RØYSTESETLAR RØYSTESETLAR TIL VALDAGEN/VALDAGANE RØYSTESETLAR TIL POSTEN RØYSTESETLAR TIL PARTIA/GRUPPENE DEKNING AV UTGIFTER TIL TRYKKING AV RØYSTESETLAR FOR OPTISK LESING KVALITETSSIKRING VED TRYKKING AV RØYSTESETELSETT POSTRØYSTING FØREHANDSRØYSTING INNANRIKS POSTRØYSTING POSTENS ANSVAR FOR FØREHANDSRØYSTINGA KOMMUNANE SITT ANSVAR FOR FØREHANDSRØYSTINGA KVA POSTRØYSTINGA HAR Å SEIE FOR RETTANE TIL VELJARANE TIDA FOR POSTRØYSTINGA STAD FOR POSTRØYSTINGA POSTKONTOR LANDPOSTRUTER KOMMUNALE LOKALE INSTITUSJONAR AMBULERANDE RØYSTMOTTAK HOS VELJAR...49 Side 2

3 12.4 KUNNGJERING AV POSTRØYSTINGA MATERIELL TIL FØREHANDSRØYSTINGA VALKORT VALKORT SOM VILKÅR FOR Å FØREHANDSRØYSTE VALKORTET VALKORT TIL SAMETINGSVALET DUPLIKATVALKORT PRODUKSJON AV VALKORT AVGJERD OM FØREHANDSRØYSTING PÅ SJUKEHUS, ALDERSHEIMAR OG LIKNANDE BEHANDLING AV SØKNAD OM AMBULERANDE RØYSTING FORBOD MOT VALAGITASJON O.A. I VALLOKALET RØYSTING PÅ VALDAGEN/VALDAGANE STAD FOR RØYSTINGA TID FOR RØYSTINGA KUNNGJERING AV VALTINGET MATERIELL TIL RØYSTINGA I VALLOKALET UTLEGGING AV RØYSTESETLAR I VALLOKALET TILKOMST TIL VALLOKALE RØYSTESETLAR OG BLINDESKRIFT FORBOD MOT VALAGITASJON O.A. I VALLOKALET FORBOD MOT VELJARUNDERSØKINGAR OG LIKNANDE I VALLOKALET OPNING AV VALTINGET FRAMGANGSMÅTEN VED RØYSTING I VALLOKALET HOVUDREGEL FREMMEDE RØYSTER - 40 ANDRE LEDD VELJARAR SOM HAR FØREHANDSRØYSTA - 41 FØRSTE LEDD VELJARAR SOM IKKJE STÅR I MANNTALET - 41 FØRSTE LEDD VELJARAR SOM LIR AV ALVORLEG SJELELEG SVEKKING ELLER NEDSETT MEDVIT - 41 ANDRE LEDD VELJARAR SOM TRENG HJELP MED RØYSTINGA RØYSTING LIKE UTANFOR VALLOKALET SIKRING OG OPPBEVARING AV VALMATERIELL MELLOM DEI TO VALDAGANE OPPBEVARING AV VALMATERIELL MELLOM DEI TO VALDAGANE TØMMING AV URNER PÅ VALDAGEN PRØVING AV FØREHANDSRØYSTENE LISTEFØRING AV OMSLAGSKONVOLUTTEN NÅR KAN PRØVINGA TA TIL?...71 Side 3

4 17.3 PRØVING AV POSTRØYSTENE MANGLAR VED OMSLAGSKONVOLUTTEN VALKORT RØYSTESETELKONVOLUTTEN PRØVING AV FØREHANDSRØYSTER SOM ER GJEVNE UTANRIKS NAMNET TIL VELJAREN OPPLYSNING OM AT RØYSTEMOTTAKAREN ER SIKKER PÅ AT VELJAREN ER DEN HAN/HO HEVDAR Å VERE ADRESSE TIL VELJAREN PÅ HEIMSTADEN I NOREG 31. MARS I VALÅRET OPPLYSNING OM AT VELJAREN LEID AV ALVORLEG SJELELEG SVEKKING ELLER NEDSETT MEDVIT STADEN DER STEMMEGJEVINGA GJEKK FØRE SEG TIDSPUNKTET FOR RØYSTINGA (DATO OG ÅR) UNDERSKRIFT MED HANDSKRIFT AV RØYSTEMOTTAKAREN UNDERSKRIFT AV VELJAREN OMSLAGSKONVOLUTTEN ER IKKJE LIMA ATT, ELLER HAN HAR TRULEG VORE OPNA FEILSENDING AV FØREHANDSRØYSTER FLEIRE FØREHANDSRØYSTER FRÅ SAME VELJAR VELJAREN HAR BÅDE FØREHANDSRØYSTA OG RØYSTA PÅ VALDAGEN VELJAREN STÅR IKKJE I MANNTALET PÅ VALDAGEN FØREHANDSRØYSTA KJEM FOR SEINT TIL VALSTYRET VELJAREN ER DØD RØYSTEMOTTAKAREN HAR TEKE I MOT SI EIGA STEMME AVKRYSSING I MANNTALET AV GODKJENDE FØREHANDSRØYSTER BRUK AV EDB PRØVING AV VALTINGSRØYSTER I SÆRSKILDE OMSLAG FREMMEDE RØYSTER, 40 ANDRE LEDD PRØVING AV RØYSTER ETTER 41 FØRSTE LEDD RØYSTER ETTER 41 ANDRE LEDD PRØVING AV RØYSTESETELKONVOLUTTAR OG RØYSTESETLAR PRØVING AV RØYSTESETELKONVOLUTTANE PRØVING AV RØYSTESETLANE FARGEN PÅ RØYSTESETELEN RØYSTESETELEN HAR MERKE OVERSKRIFT PÅ RØYSTESETELEN KANDIDATNAMN TRYKTE RØYSTESETLAR FLEIRE RØYSTESETLAR I SAME RØYSTESETELKONVOLUTT FØREBELS OPPTELJING (GROVTELJING) NÅR SKAL DEN FØREBELS OPPTELJINGA TA TIL? FØREHANDSRØYSTER - 47 SJUANDE LEDD VALTINGSRØYSTER - 46 FJERDE OG FEMTE LEDD FØREBELS OPPTELJING AV VALTINGSRØYSTENE PÅ RØYSTESTADENE...86 Side 4

5 20.3 FØREBELS OPPTELJING HOS VALSTYRET FØREHANDSRØYSTENE VALTINGSRØYSTENE VILKÅRET FOR FØREBELS OPPTELJING AV FØREHANDSRØYSTER FRAMGANGSMÅTEN VED FØREBELS OPPTELJING MELDING OM RESULTATET FRÅ DEN FØREBELS OPPTELJINGA TIL IBM PAKKING OG TRANSPORT AV VALMATERIELL ENDELEG OPPTELJING (FINTELJING) NÅR KAN ENDELEG OPPTELJING TA TIL? VALTINGSRØYSTER FØREHANDSRØYSTER FRAMGANGSMÅTEN VED ENDELEG OPPTELJING OVERSENDING AV VALMATERIELL TIL FYLKESVALSTYRET OPPTELJING VED HJELP AV EDB VALOPPGJERET VED STORTINGSVAL KORLEIS FYLKESVALSTYRET KONTROLLERER VALET FYLKESMANNEN SIN KONTROLL AV VALET I OSLO VALOPPGJERET PÅ FYLKESNIVÅ VALOPPGJER VED HJELP AV EDB VALOPPGJERET PÅ RIKSNIVÅ PRØVING AV OM VALET ER GYLDIG KLAGER OVER VALET PRØVING AV OM VALET ER GYLDIG KLAGE OVER VALET OPPBEVARING/KASSERING AV VALMATERIELL MATERIELL SOM IKKJE ER BRUKT VALMATERIELL SOM ER BRUKT UTGIFTENE VED STORTINGSVAL KVA FOR UTGIFTER SOM STATSKASSA SKAL DEKKJE KRAV OM DEKNING OVERSYN OVER FRISTAR VED VALET TEKSTFORSLAG TIL KUNNGJERINGAR OG VARSEL VALLOVA Side 5

6 1 INNLEIING Hovudvalrundskrivet frå Kommunal- og regionaldepartementet for stortingsvalet 2001 er meint å vere til hjelp for alle dei som arbeider med valet. Mykje av innhaldet er ei forklaring på det som står i lova, og mykje er basert på tolkingar departementet har gjort i samband med brev og telefonførespurnader frå kommunane, fylkeskommunane og fylkesmannsembeta. Vallova må lesast parallelt med rundskrivet. Kommentarutgåva til vallova, Valglovgivningen, Kommuneforlaget 1997, kan brukast som oppslagsverk. Departementet foreslo ei endring i vallova, jf. Ot.prp. nr. 30 ( ). Endringa har verknad for mottak av førehandsrøyster av Posten. Departementet foreslo i proposisjonen at Posten skal kunne ta imot førehandsrøyster i høvelege kommunale lokale i dei kommunane som ikkje har eige postkontor. Stortinget slutta seg til endringa. Hovudvalrundskrivet vil bli lagt ut på Internett: Ved spørsmål som gjeld valet, ber ein kommunane å kontakte fylkesmannen. Side 6

7 2 VALDAGEN Ved kongeleg resolusjon 16. juni 2000 er valdagen for stortingsvalet 2001 fastsett til måndag 10. september Kvart enkelt kommunestyre kan fastsetje at det i vedkommande kommune skal haldast valting også søndag 9. september Det skal verken sendast melding om vedtak om ein dags val eller to dagars val til departementet, men det kan vere nyttig å orientere fylkesmannen. 3 FOLKERØYSTING Vallova 11 regulerer tilfelle der manntalet skal brukast til andre røystingar enn val til Storting, fylkesting eller kommunestyre, til dømes folkerøystingar som blir haldne i kommunen. Ved lokale folkerøystingar er det det sist utarbeidde manntalet som skal brukast. Det er valstyret som har ansvaret for ajourføringa av manntalet etter reglane i 11. Lokale folkerøystingar kan haldast samtidig med stortingsval eller samtidig med kommunestyre- og fylkestingsval. Røystinga i vallokalet må i så fall organiserast slik at det ikkje er fare for at veljarane tek feil av kva for eit val dei røystar ved. Det må nyttast andre røysteavlukke og valurner til folkerøystinga. Side 7

8 4 ANNA LOVGJEVING SOM GJELD FOR VAL 4.1 Forvaltningslova og offentleglova Offentlegheit Vallova har få reglar som direkte gjeld offentlegheit. Dei aktuelle føresegnene gjeld: opne møte i dei kollegiale organa som administrerer vala; valstyret og fylkesvalstyret ( 15 og 16) utlegging av listeforslaga til ettersyn etter kvart som dei kjem inn ( 26 nr. 2 første ledd) teieplikt om røystinga til enkeltpersonar ( 90 andre ledd) forbod mot å gje opplysningar om røystesetelforbruk ( 34 nr. 5 første ledd og 38 siste ledd) tilgang til avkryssingsmanntalet ( 89) forbod mot å offentleggjere noko av innhaldet i avkryssingsmanntalet ( 90 første ledd) oppbevaring av dei opptalde røystesetlane ( 54 andre ledd, 63 og 68) forbod mot å offentleggjere valresultat og prognosar som er laga på grunnlag av undersøking gjord den søndagen eller måndagen valet går føre seg, før tidlegast måndag klokka ( 43). Departementet har erfaring med at det kjem fram mange spørsmål om offentlegheit når det gjeld valarbeidet, utover det som er regulert i vallova. Vi har spurt lovavdelinga i Justisdepartementet om desse tilhøva kan løysast etter reglane i offentleglova og forvaltningslova. Standpunktet til departementet kan i korte trekk summerast opp slik: Utgangspunktet er at føresegnene i forvaltningslova og offentleglova gjeld for dei organa som har fått fullmakt etter vallova. Når ei konkret tolking av vallova fører til løysingar som vik av frå dei vanlege føresegnene i forvaltningslova eller offentleglova, går løysinga i vallova føre. Når det gjeld konkrete tilfelle, konkluderer Justisdepartementet slik: Innsyn i søknad om fritak Forslagsstillarane er part i saka, og har derfor innsynsrett når ein kandidat søkjer om fritak, jf. forvaltningslova 18. Elles kan ein oppnå partsstatus, og dermed innsynsrett, ved klage. Etter vallova 71 kan alle som har røysterett i vedkommande fylke, klage på vedtaket ved stortingsval. Offentlegheit i samband med oppteljing av røyster Utgangspunktet er at oppteljing er offentleg. Oppteljinga blir gjord i møte som i prinsippet er ope. Likevel har ikkje publikum uavgrensa høve til å vere til stades under oppteljinga. Side 8

9 Personar som forstyrrar, kan visast bort av omsyn til ei forsvarleg gjennomføring av oppteljinga. Innsyn i stikkelister Stikkelister er eit hjelpemiddel for valstyra ved gjennomføring av valoppgjeret og inneheld opplysningar om korleis røystetala er komne fram, dvs. kva for strykingar, kumuleringar og slengjarar som veljarane har ført opp. Stikkelistene blir verande hos valstyret, og blir ikkje sende til andre instansar. I utgangspunktet er dette interne dokument som kan haldast unna offentleg innsyn etter offentleglova 5 første ledd. Stikkelistene inneheld ikkje opplysningar som krev teieplikt, og valstyra kan praktisere meiroffentlegheit, offentleglova 2 tredje ledd. Det inneber at valstyra kan behandle stikkelistene som offentlege dokumenter. Innsyn i røystesetlane Lovavdelinga i justisdepartementet er i tvil om røystesetlar er offentlege dokument etter offentleglova, men har komme fram til at det ikkje er nødvendig å ta stilling til spørsmålet ettersom dei er samde i tolkinga Kommunaldepartementet har gjort av vallova 54 andre ledd, 63 og 68. Plikta til å oppbevare røystesetlar under sikker eller betryggende forsegling er uforlikleg med offentlegheit. Som spesialreglar går desse framfor reglane i offentleglova om offentlegheit. Røystesetlar som er nytta ved røystinga, er altså ikkje offentlege etter vallova Inhabilitet Av og til får departementet også spørsmål om inhabilitet. Vi har spurt lovavdelinga i Justisdepartementet om desse tilhøva kan løysast etter reglane i offentleglova og forvaltningslova. Standpunktet til justisdepartementet kan i korte trekk summerast opp slik: Utgangspunktet er at føresegnene i forvaltningslova og offentleglova gjeld for dei organa som har fått fullmakt etter vallova. Når ei konkret tolking av vallova fører til løysingar som vik av frå dei vanlege føresegnene i forvaltningslova eller offentleglova, går løysinga i vallova føre. Inhabilitet valstyremedlemmer Ettersom valstyret er samansett av formannskapet og fylkesvalstyret av fylkesutvalet, vil det vere ein normalsituasjon at medlemmene er politisk aktive, eller til og med listekandidatar. Dette fører ikkje i seg sjølv til at ein medlem er inhabil til å delta i generelle avgjerder, som godkjenning av vallistene som berre vallister, prøving og oppteljing av røyster eller godkjenning av valoppgjeret. Medlemmen vil vere inhabil til å delta i enkeltavgjerder som gjeld valførleiken til medlemmen sjølv eller nærståande, eller søknad om fritak. Side 9

10 I enkeltsaker elles kan det vere tilhøve som er eigna til å svekkje tillita til at medlemmen er upartisk. Som eit døme kan nemnast sterke motsetnings- eller avhengnadsforhold. Om dette er særegne forhold som etter forvaltningslova 6 andre ledd kan føre til inhabilitet, må vurderast i det enkelte tilfellet. I eit tilfelle der eit parti hadde levert liste etter at fristen i vallova 25 var gått ut, har departementet gått ut frå at ein medlem av valstyret som var vald frå dette partiet, ikkje var inhabil til å delta i møte der listene vart vurderte for godkjenning. Inhabilitet røystestyremedlemmer Politisk aktivitet fører ikkje til inhabilitet. Vallova gjev ikkje grunnlag for bestemte krav om fordeling av medlemmene i røystestyret mellom dei ulike politiske partia. Elles må spørsmåla om inhabilitet vurderast etter same linjer for medlemmene i røystestyret som for medlemmene i valstyret. 4.2 Straffelova Vallova har ein særskild strafferegel i 92. Etter denne regelen er det lovstridig å la vere å utføre visse plikter og pålegg i vallova. Dessutan kan føresegnene i straffelova kapittel 10 om brotsverk ved utøving av statsborgarlege rettar, ramme handlingar som er gjorde i samband med avviklinga av stortingsvalet. 4.3 Alkohollova Vallova 93 er oppheva ved lov av 16. mai 1997 frå og med 1. januar 1998, jf. kongeleg resolusjon av 19. desember I staden gjeld reglane i alkohollova om reglar for sal og skjenking på valdagen. Desse reglane går fram av lov av 2. juni 1989 nr. 27 om omsetning av alkoholhaldig drikk o.a. Spørsmål som gjeld desse reglane, rettar ein til Sosial- og helsedepartementet. 4.4 Flagging på valdagane Valdagen er offisiell flaggdag. Flagglovgjevinga og forskrifter om offisielle flaggdagar og liknande regulerer spørsmål om flagging på valdagane. Eventuelle spørsmål om desse reglane legg ein fram for Utanriksdepartementet. 5 VALORGANA OG DELEGERING 5.1 Valorgana Valstyret er pålagt ansvaret for manntalsføring, og har elles ansvaret for den praktiske gjennomføringa av valet i kommunen. Valstyret skal også prøve dei røystene som er gjevne, og telje opp røystesetlane. Fylkesvalstyret er blant anna pålagt ansvaret for å Side 10

11 godkjenne vallistene og trykkje røystesetlar til bruk både ved førehandsrøystinga og på valdagen. Fylkesvalstyret skal kontrollere førebuingane og gjennomføringa av valet (både når det gjeld førehandsrøystinga og røystinga på valdagen) og valstyra si prøving av røystene. Dessutan skal fylkesvalstyret kontrollere valstyret si oppteljing av røyster og stå for mandatfordeling og kandidatoppgjer som gjeld distriktsmandata. I kvart vallokale i kommunen skal eit eige røystestyre leie gjennomføringa av valet på valdagen. Reglane i vallova om valstyre, fylkesvalstyre og røystestyre går fram av 15, 16 og 28. Det er gjeve særskilde reglar om oppretting av valstyre og fylkesvalstyre i kommunar og fylkeskommunar som har innført parlamentarisk styreform, jf. 15 andre ledd og 16 siste ledd. Leiar og nestleiar i valstyret skal veljast av kommunestyret etter kommunelova 10. Reglane om saksbehandlinga i valstyret følgjer no i større grad av kommunelova, blant anna regelen om at avgjerder skal takast i møte og reglane om vedtaksførleik, jf. kommunelova 30, 33 og 35 så langt dei høver. Vallova 15 har framleis ein særregel om høvet til å ta avgjerder ved sirkulasjon mellom medlemmene i valstyret, og ein særskild regel om opne dører. Dessutan nemner valstyret sjølv opp sine hjelparar, det vil seie sekretær(ar). Vallova 16 om fylkesvalstyre viser til føresegnene om valstyre i 15. Dei endringane som er omtala ovanfor, gjeld derfor tilsvarande for fylkesvalstyret. Føresegnene i vallova om røystestyre i 28 er tilpassa kommunelova. Røystestyret skal ha minst 3 medlemmer. Kommunestyret vel medlemmer og varemedlemmer i røystestyret og blant dei leiar og nestleiar. Kommunestyret kan likevel overlate til valstyret å stå for vala. Kommunestyret må i så fall gjere eit vedtak om delegering av valfullmakta. Medlemmene i røystestyret blir valde mellom dei som har røysterett ved kommunestyreval og fylkestingsval og som står innførte i folkeregisteret som busette i kommunen når val av røystestyre går føre seg. Det bør hovudsakleg veljast personar som bur i vedkommande røystekrins. 5.2 Delegering av valstyret si fullmakt Føresegna i vallova 15 tredje ledd om det høvet valstyret har til å delegere fullmakt til leiar, arbeidsutval eller sekretær, er tilpassa reglane i kommunelova, slik at delegeringshøvet omfattar enkeltsaker eller typar av saker som ikkje er av prinsipiell vekt. Dette er same formuleringa som blant anna i kommunelova 9 nr. 5, 10 nr. 4 og 20 nr. 3. I førearbeida til vallova 15 tredje ledd er det sagt at reint prinsipielt bør reglane om saksbehandlinga i valstyre/fylkesvalstyre vere mest mogleg likearta dei som gjeld for andre kommunale/fylkeskommunale organ. Side 11

12 Leiaren, eit arbeidsutval eller sekretæren for valstyret kan etter vallova 15 tredje ledd delegerast vedtaksfullmakt som ligg til valstyret etter lova. Det er likevel avgrensingar når det gjeld omfang og sakstype. Konkrete enkeltsaker kan delegerast. I tillegg er det høve til delegering i typer av saker som ikke er av prinsipiell betydning. I dette siste ligg ein skranke både for kva valstyret kan delegere og for korleis delegeringsfullmakta kan nyttast. Det er ikkje høve til å delegere generell avgjerdsfullmakt i saker som etter si art må reknast å vere av prinsipiell vekt. Delegeringsvedtaket må lesast med den avgrensinga at den som har fått delegert fullmakt, har plikt til å gå tilbake til valstyret dersom ei enkeltsak innanfor ei generell fullmakt må reknast å ha prinsipiell vekt. Kva som er av prinsipiell vekt, må fastsetjast ut frå karakter og konsekvensar av vedtaket. Regelen gjev dermed valstyret eit vidt rom for å vurdere kva som i det enkelte tilfellet er forsvarleg og formålstenleg. Det er ikkje mogleg å gje eksakte svar på kva som blir rekna for å vere av prinsipiell vekt slik at fullmakta ikkje kan delegerast. Som ei rettleiing kan ein seie at saker som er av reint praktisk art utan vekt for enkeltpersonar, sjeldan vil vere av prinsipiell vekt. Dette vil typisk vere gjeremål som å setje opp utkast til manntal, leggje det ut til allment ettersyn, kunngjeringar, lage lister over klager, varsle veljarar og kandidatar, trykking av røystesetlar og liknande. Prøving og godkjenning av kurante førehandsrøystingar er ikkje av prinsipiell vekt, og kan også delegerast, til dømes til leiar eller sekretær for valstyret. Valstyret kan likevel ikkje overlate til leiar eller sekretær å utøve denne oppgåva åleine. Leiar og sekretær må gjere det saman, eller ha med seg ein annan valmedarbeidar når arbeidet blir utført. Det same gjeld dersom omslagskonvoluttane blir opna når ein registrerer førehandsrøystene. Denne avgrensinga er grunngjeven i prinsippet om hemmeleg val. Fullmakt som typisk vil vere av prinsipiell vekt, og som dermed ikkje kan delegerast, er til dømes forkasting av røyster, å dømme om innføring og strykingar i manntalet på godkjenningsmøtet, og å avgjere om vallister og tilbakekallingar skal godkjennast. Denne opprekninga av døme på kva som er av prinsipiell og ikkje-prinsipiell art er ikkje meint å vere uttømmande. 6 RØYSTERETT OG MANNTAL 6.1 Kven er røystefør? Reglane om kven som er røystefør og om manntalsføringa går fram av vallova kapittel 2 ( 3-11). Røystefør ved stortingsval er berre norske statsborgarar som har fylt 18 år eller fyller 18 år seinast 31. desember 2001, jf. 3 første ledd første punktum. Side 12

13 6.2 Ansvaret for manntalsføringa Ansvaret for å utarbeide manntalet og ajourføre det fram til valdagen, ligg hos valstyret som organ, jf. vallova Det er vanleg at valstyret vel ein person til å ta seg av det praktiske arbeidet. Det kan vere sekretæren i valstyret eller ein av medlemmene. Fristane i samband med behandlinga av manntalet er teke inn i punkt Edb og manntalet Vallova 94 a føreset at det avkryssingsmanntalet som blir brukt i vallokala på valdagen, er eit papirmanntal der det blir kryssa av for hand. Vallova 47 åttande ledd fastset at valstyret kan nytte elektroniske hjelpemiddel når det kryssar av i manntalet for godkjende førehandsrøyster. Sjå nærmare om avkryssing av førehandsrøyster under punkt Grunnlaget for manntalet Folkeregisteret i kommunen skal leggjast til grunn for manntalet, jf. vallova 5 første ledd. Etter lov av 16. januar 1970 nr. 1 om folkeregistrering skal det for kvar kommune førast folkeregister over alle som er busette i kommunen. Med heimel i lova har Skattedirektoratet 4. mars 1994 nr. 161 fastsett forskrifter om ordninga og føringa av folkeregistra. Forskrifta har i 2 detaljerte reglar om kvar ein person skal reknast som busett. Når folkeregistra tek avgjerd på grunnlag av folkeregisterforskriftene om i kva kommune ein person skal reknast som busett, blir dette avgjerande for kva kommune vedkommande skal manntalsførast i. Valstyresmaktene kan ikkje ta avgjerder om manntalsføring som er i strid med folkeregistreringa. Det inneber: Dersom A er registrert som busett i kommune X, skal han/ho også manntalsførast i kommune X og ikkje i kommune Y, same om A sjølv og til dømes valstyret meiner at A ikkje er busett i X, men i Y. Om flytting 1. april i valåret eller seinare, sjå nedanfor. Det er folkeregisterstyresmaktene som har ansvaret for at valstyret får eit utkast til manntal som er i samsvar med folkeregisteret. For å unngå feil i manntalet skal dei lokale folkeregistra kontrollere det manntalsutkastet valstyret får. Valstyret blir derfor bede om å sende eit eksemplar av det manntalsutkastet det får utskrive frå datasentralane, til folkeregisteret. Etter vallova 5 første ledd kan valstyret krevje at manntalsutkastet blir skrive ut krinsvis. Side 13

14 6.5 Kven skal stå i manntalet? Personar som er busette i kommunen I manntalsutkastet skal valstyret ta med dei som står innførte i folkeregisteret som busette i kommunen 31. mars, dersom dei: har norsk statsborgarskap, jf. lov om norsk riksborgarrett av 8. desember 1950 nr. 3 o.a., har fylt 18 år seinast 31. desember 2001, ikkje har tapt røysteretten Norske statsborgarar som er busette i utlandet Vallova 3 andre ledd fastset at norske statsborgarar som er busette i utlandet på valdagen, har røysterett dersom dei nokon gong har stått innført i norsk folkeregister som busette i landet, og elles fyller vilkåra for røysterett. Lengda på utanlandsopphaldet har ingenting å seie for røysteretten. Unntak frå vilkåret om registrering er tilsette i diplomatiet og konsulatstellet og deira husstand, jf. 3 tredje ledd. Unntaket omfattar alle typar stillingar. Desse treng heller ikkje sende søknad om å bli innførte i manntalet i samband med valet, jf. nedanfor. Dette går fram av vallova 5 tredje ledd. Lengda på utanlandsopphaldet har derimot noko å seie når det gjeld manntalsføringa. Etter 5 tredje ledd første punktum skal personar som er registrerte som busette i utlandet, manntalsførast automatisk dersom dei har vore registrerte som busette i landet nokon gong dei siste 10 åra før valdagen. Det vil seie dersom dei har vore registrerte som busette i landet nokon gong etter 8. september 1991, jf. 86 første ledd. Dei skal manntalsførast i den kommunen dei flytta frå, jf. 5 femte ledd. Det vil seie i den kommunen der dei sist var folkeregisterførte som busette. Etter 5 i folkeregisterforskriftene skal det førast avgangsregister over dei som er flytta frå kommunen til utlandet. Personar som har vore registrerte som busette i utlandet i meir enn 10 år, må søkje valstyret om å bli manntalsførte. Fristen for denne søknaden er måndag to veker før valdagen klokka Det vil ved stortingsvalet 2001 seie måndag 27. august 2001 klokka Søknaden skal innehalde ei erklæring om at veljaren framleis er norsk statsborgar. Departementet meiner at det ikkje trengst nokon attestasjon av statsborgarskapet. Erklæring frå søkjaren om at han/ho framleis er norsk statsborgar, bør vere nok. Søknader som er feilsende, må sendast til den rette kommunen. Departementet har trykt eit eige søknadsskjema på omslagskonvoluttane for førehandsrøysting utanriks. Det er ikkje påbode å bruke dette skjemaet. Søknaden kan fremjast i eit brev. Side 14

15 Personar som er røysteføre etter 3 tredje ledd, og som ikkje har vore folkeregisterførte som busette i riket nokon gong, skal manntalsførast i Oslo kommune, jf. 5 femte ledd. Reglane i lova fører til at dei som har mindre enn 10 års opphald i utlandet, og som flyttar tilbake til Noreg 1. april eller seinare, blir manntalsførte i den kommunen vedkommande flytta frå, endå om han/ho flyttar tilbake til ein annan kommune, jf. 5 femte ledd andre punktum. Derimot skal den som har meir enn 10 års butid i utlandet, og som flyttar heim 1. april eller seinare, manntalsførast i den kommunen han/ho flyttar til dersom valstyret får melding frå folkeregisteret om flyttinga seinast klokka måndag 27. august, jf. 5 fjerde ledd. Veljaren kan i eit slikt tilfelle etter søknad vere manntalsført i den kommunen han/ho flytta frå. Det må derfor sendast melding til valstyret der i samsvar med 9 andre ledd siste punktum. Det følgjer av 9 andre ledd nest siste punktum at veljaren i så fall skal strykast av manntalet i den kommunen han/ho flytta frå Person som lir av alvorleg sjeleleg svekking eller nedsett medvit Umyndiggjering fører ikkje automatisk til tap av røysteretten. Personar som er umyndiggjorde, skal takast med i manntalsutkastet på same måten som andre røysteføre. Grunnlova 50 tredje ledd fastset at reglar om røysterett for personar som på valdagen tydeleg lir av alvorleg sjeleleg svekking eller nedsett medvit, kan fastsetjast ved lov. Det er ikkje gjeve lovreglar som regulerer nærmare kva for grupper som er omfatta av denne grunnlovsregelen. Derimot er det gjeve reglar om korleis valstyresmaktene skal stille seg når det gjeld røyst frå person som blir rekna å falle innanfor ordbruken i Grunnlova. Dei som eventuelt vil mangle røysterett på grunn av regelen i Grunnlova, er dei som lir av alvorlege psykiske lidingar, langt framskriden senilitet og liknande. Dessutan omfattar regelen også dei som er så påverka av alkohol, narkotika eller andre rusande eller bedøvande stoff at dei må reknast å ha nedsett medvit. Det er situasjonen på valdagen som er avgjerande for om røysteretten er i behald eller ikkje. Departementet vil derfor understreke at ingen må stengjast ute frå manntalet fordi ein går ut frå at vedkommande er utilrekneleg. 6.6 Manntalsutkastet Valstyret skal ha manntalsutkastet ferdig seinast 10. mai. Samtidig skal valstyret ha ferdig ei liste over personar som ikkje er innførte i utkastet, men som har søkt om å bli innførte. Desse personane skal ha melding om dette, jf. vallova 6 andre, tredje og fjerde punktum. Det vil seie at dei som har søkt om å bli innførte i manntalet før det blir lagt ut, skal førast inn i utkastet (dersom ikkje søknaden alt er avslått). Side 15

16 Etter 7 i folkeregistreringslova pliktar den som flyttar, å melde flytting innan 8 dagar til folkeregisteret i innflyttingskommunen. Vedkommande blir rekna som busett i innflyttingskommunen frå den dagen flyttemelding er teken imot i folkeregisteret. I mannstalsutkastet skal dei røysteføre førast inn når dei står innførte i folkeregisteret som busette i kommunen 31. mars. Dei som flyttar frå ein kommune 1. april eller seinare og derfor ikkje lenger er innførte i folkeregisteret der, skal likevel vere med i manntalet i utflyttingskommunen. Dei skal ikkje førast inn i manntalet i innflyttingskommunen. Det er den datoen folkeregisteret tek imot meldinga om flyttinga, som er avgjerande, ikkje den faktiske flyttedatoen. Om ein person faktisk flyttar frå kommune X til kommune Y 30. mars og melder flyttinga 1. april, skal han/ho manntalsførast i kommune X. 6.7 Kva for opplysningar skal manntalet innehalde? I samband med stortingsvalet i 1981 sette Datatilsynet, med heimel i personregisterlova av 9. juni 1978 nr. 48, forbod mot at personnummer blir teke med i manntal som skal sendast til politiske parti eller leggjast ut til offentleg ettersyn. Departementet har vore i kontakt med Datatilsynet i samband med ikraftredinga av den nye lova om personopplysningar av 14. april 2000 nr. 31. Tilsynet er av den oppfatning at personopplysningslova 12 ikkje gir heimel for at personnummer kan vere med i manntalet som dei politiske partia frå, eller manntal som leggjast ut til offentleg ettersyn. Etter vedtak i Datatilsynet kan manntalet berre innehalde namnet, adressa og fødselsdatoen til veljarane. Departementet ber om at når valstyra bestiller manntalsutkast, presiserer dei at personnummerdelen av fødselsnummeret skal utelatast i dei manntala som ikkje er til internt bruk for valstyret og røystestyra. 6.8 Utlegging av manntalet Etter vallova 7 første ledd skal manntalet leggjast ut til offentleg gjennomsyn. Valstyret avgjer på kva for stader manntalet skal liggje ute. Manntalet skal liggje ute frå og med 11. mai til og med 24. mai. I og med at 24. mai 2001 er Kristi himmelfartsdag, skal manntalet liggje ute til og med onsdag 23. mai Valstyret skal kunngjere tid og stad for utlegginga av manntalet. Samtidig skal det også kunngjere tid og stad for godkjenningsmøtet. Kjem det motlegg mot røysteretten til ein person, skal valstyret varsle vedkommande om motlegget. Manntalsutkastet (eller manntalet) kan ikkje leggjast ut på Internett, jf. folkeregistreringslova Klage over manntalet Fristen for å klage over manntalet er 23. mai 2001 klokka 15.00, jf. 8 og 86. Side 16

17 6.10 Godkjenningsmøtet Valstyret skal halde sitt godkjenningsmøte seinast 1. juni, jf. 9 første ledd. I godkjenningsmøtet kan det gjerast innføringar eller strykingar i manntalet Innføringar Valstyret kan føre personar inn i manntalet på følgjande grunnlag: etter klage der valstyret finn grunn til å rette seg etter klaga, dersom feil er oppdaga på annan måte, dersom nokon har fått røysterett eller vil få det seinast på valdagen, til dømes når vedkommande blir norsk statsborgar, dersom valstyret har fått melding frå folkeregisteret om at nokon som har meir enn 10 års registrert utanlandsopphald bak seg, er innført i folkeregisteret etter 31. mars som innflytta i kommunen, jf. 5 fjerde ledd. Ver merksam på at datoen for godkjenningsmøtet ikkje er siste frist for innføring i manntalet for veljarane i dei to siste kulepunkta Strykingar Personar som med urette er innførte i manntalet, skal strykast dersom: det har vorte klaga, og valstyret finn grunn til å rette seg etter klaga, det er oppdaga feil på annan måte, veljaren har mista røysteretten, veljaren er død. Stryking skal også gjerast etter melding frå valstyret i ein annan kommune om at vedkommande er manntalsført der. Er det grunn til å tru at ein som blir innført i kommunen sitt manntal også står innført i manntalet i ein annan kommune, skal melding om innføringa straks sendast til valstyret der. Valstyret kan sjølv avgjere om manntalet skal liggje ute til offentleg gjennomsyn etter at godkjenningsmøtet er halde. Valstyret avgjer i så fall også kvar manntalet skal liggje Unntak Etter godkjenningsmøtet er utgangspunktet i vallova at ingen kan førast inn i manntalet. Vallova 10 første ledd tredje punktum fastset at valstyret skal føre inn veljarar i manntalet før valdagen, etter godkjenningsmøtet, dersom utflytta norsk borgar med meir enn 10 års registrert butid i utlandet før valdagen søkjer om innføring, eller valstyret tek imot melding frå folkeregisteret om innflytting av slik borgar. Vallova 10 første ledd fjerde punktum opnar for at veljarar i spesielle tilfelle kan førast inn i manntalet etter at godkjenningsmøtet er halde. Regelen tek sikte på tekniske feil, Side 17

18 det vil seie feil som kan karakteriserast som systemfeil av landsomfattande karakter, som råkar svært mange personar. Valstyret må leggje spørsmålet fram for departementet, som tek den endelege avgjerda. Personar som har vorte eller blir norske statsborgarar før valdagen, kan førast inn i manntalet endå om valstyret ikkje har fått melding om dette før godkjenningsmøtet vart halde. Etter godkjenningsmøtet, men før valdagen, skal valstyret dessutan stryke: dei som døyr, dei som mistar røysteretten, dei som er innførte i manntalet i ein annan kommune når valstyret får melding om innføringa. Valstyret skal sende melding til dei personane som blir innførte i manntalet, og til dei personane som blir strokne i manntalet fordi dei ikkje er røysteføre i kommunen eller fordi dei har mista røysteretten, når innføringa eller strykinga skjer etter 11. mai Kopiar av manntalet til dei politiske partia Vallova 7 andre ledd fastset at valstyret skal syte for at registrerte parti og andre grupper som stiller liste ved valet i fylket, får eit eksemplar av manntalsutkastet utan betaling. Denne retten er avhengig av skriftleg søknad frå partiet/gruppa seinast 15. april i valåret. Eit parti/ei gruppe har ikkje krav på å få meir enn eitt eksemplar av manntalet. Førespurnader om fleire eksemplar bør likevel behandlast positivt dersom vedkommande parti/gruppe er villig til å betale dei meirkostnader det fører med seg. Når det gjeld oppgåver over bestemte grupper av røysteføre, til dømes førstegongsveljarar eller personar over 70 år, kan registrerte politiske parti få det når dei betaler kostnadene. Manntalsavskrifter og eventuelt anna materiell som byggjer på manntalet, kan berre brukast til politiske formål og ikkje overlatast til utanforståande. Materiellet skal leverast tilbake til valstyret når det ikkje lenger blir brukt, seinast to år etter at valåret er gått ut. Valstyret må syte for at kvart enkelt eksemplar av manntalet blir nummerert og at det blir ført liste over utleveringane. Parti/grupper som får utlevert manntalsavskrifter og liknande, bør opplysast om at manntalet og materiale som byggjer på det, berre kan nyttast til politiske formål, og at partia ikkje må overlate det til utanforståande. Med overlate er meint både sal og utlån. Utanforståande er som hovudregel alle som ikkje er medlemmer av partiet. Departementet meiner likevel at reglane ikkje er til hinder for at partia let ikkjemedlemmer til dømes ein datasentral få tilgang til opplysningane i manntalet for å Side 18

19 bearbeide opplysningane til politiske formål for partiet/gruppa. Materiellet kan også nyttast til politiske formål som ikkje har direkte tilknyting til valarbeid. Brot på reglane om bruk av manntalsavskrifter blir straffa med bøter, jf. vallova 92 nr Oversyn over fristar som gjeld manntalet Skjeringdatoen ( 5 andre ledd) Manntalsutkastet ferdig ( 6) Manntalet blir lagt ut ( 7) Manntalet ligg ute ( 7) t.o.m. Klagefristen går ut ( 8) klokka Godkjenningsmøtet blir halde ( 9) seinast Søknad frå utanlandsbuande med meir enn 10 års registrert butid i utlandet før valdagen ( 5 tredje ledd) klokka mars 10. mai 11. mai 23. mai 23. mai 01. juni 27. august Side 19

20 7 REGISTRERTE POLITISKE PARTI PER Følgjande politiske parti er registrerte i samsvar med vallova 17: 1. Venstre 2. Høyre 3. Det norske Arbeiderparti 4. Senterpartiet 5. Norges Kommunistiske Parti 6. Kristelig Folkeparti / Kristeleg Folkeparti 7. Kristent Konservativt Parti (KKP) 8. Fremskrittspartiet / Framstegspartiet 9. Rød Valgallianse 10. Tverrpolitisk kyst- og distriktsparti 11. Norsk Folkeparti 12. Sosialistisk Venstreparti 13. Pensjonistpartiet 14. Samfunnspartiet 15. Miljøpartiet De Grønne 16. Fylkeslistene for Miljø og Solidaritet 17. Det Liberale Folkepartiet 18. Fedrelandspartiet 19. Naturlovpartiet 20. Sosialdemokratene 21. Kristent Samlingsparti 22. Kystpartiet 23. Sámeálbmot Bellodat/Samefolkets Parti 24. Det politiske parti Tverrpolitisk kyst- og distriktsparti har søkt Notarius Publicus om endring av namnet tilbake til Tverrpolitisk folkevalgte. Søknaden er i skrivande stund ikkje behandla ferdig, men søknaden kom ikkje inn innan fristen i 17, og får såleis ikkje verknad for dette valet. IBM bruker ei anna rekkjefølgje i valnattsystemet. Departementet vil informere nærmare om dette på eit seinare tidspunkt. Det er det lokale partilaget som avgjer om det vil nytte bokmål- eller nynorskforma på partinamnet, same kva for ei form som er registrert. Det er ikkje opp til fylkesvalstyret å avgjere. Side 20

21 8 VALMATERIELL 8.1 Materiell som departementet sender ut I og med at kommunane ikkje skal halde førehandsrøysting ved valet i 2001, vil departementet ikkje sende anna valmateriell til valstyra enn det som skal brukast på valdagen. Det vil seie: Offisielle, trykte røystesetelkonvoluttar for stortingsvalet 2001 Offisielle, trykte røystesetelkonvoluttar for sametingsvalet Røystesetelkonvoluttane for stortingsvalet blir produserte i format C5. På framsida av konvolutten er trykt riksvåpen og teksten STORTINGSVALGET/STORTINGSVALET Papiret er brunt og trykken svart. Konvolutten er ikkje påført lim fordi han ikkje skal kunne limast att. (Konvoluttane til bruk ved førehandsrøystinga på Posten og utanriks er påførte lim, og det er derfor opp til veljarane om dei vil lime att denne konvolutten.) Røystesetelkonvoluttane for sametingsvalet blir produserte i format C5. På framsida av konvolutten er trykt riksvåpen og teksten SAMETINGSVALGET SÁMEDIGGEVÁLGA Papiret er blått og trykken svart. Konvolutten er ikkje påført lim fordi han ikkje skal kunne limast att. (Konvoluttane til bruk ved førehandsrøystinga på Posten og utanriks er påførte lim, og det er derfor opp til veljarane om dei vil lime att denne konvolutten.) Vallova følgjer som vedlegg til dette rundskrivet. Vi føreset at alle kommunane har mange nok valurner, etter at departementet tok opp bestilling på valurner i samband med kommunestyre- og fylkestingsvalet Det blir derfor ikkje produsert nye valurner i samband med stortingsvalet Valstyra må sjølve syte for å skaffe seg det materiellet som elles trengst. Det gjeld blant anna: Omslagskonvoluttar for framande røyster ( 40 andre ledd). Omslagskonvoluttar for røyster frå veljarar som ikkje står i manntalet ( 41 første ledd). Omslagskonvoluttar for røyster frå veljarar som det er kryssa av for i manntalet fordi dei har førehandsrøysta (vallova 41 første ledd). Omslagskonvoluttar for røyster frå veljarar som ein meiner lir av alvorleg sjeleleg svekking eller nedsett medvit ( 41 andre ledd). Ekspedisjonskonvoluttar. Kvite og blå blanke røystesetlar (dersom det blir nødvendig å supplere opplaget frå fylkesvalstyret og valnemnda til Sametinget). Blankettar for kunngjering. Side 21

22 Blankettar for møtebøker. Skrivesaker. Innpakkingspapir og hyssing. Forseglingsmateriell. Mesteparten av dette materiellet kan kjøpast hos skjemaforlaga. Valstyret må i god tid skaffe seg oversyn over om alt nødvendig valmateriell er til stades. Røystesetelkonvoluttane, som departementet syter for, vil bli sende ut direkte frå trykkjeriet. Røystesetelkonvoluttane til stortingsvalet og røystesetelkonvoluttane til sametingsvalet vil bli sende i same sending. Erfaringa viser at det kan skje feil ved distribueringa av materiellet, slik at det blir nødvendig å ettersende materiell til nokre kommunar. Vi ber derfor om at valstyret sjekkar heile sendinga med ein gong ho kjem, slik at eventuelle ettersendingar kan ordnast så snart som mogleg. Ver særleg merksam på om dei blå røystesetlane til sametingsvalet er med i sendinga. Det er atskilleg færre av dei så dei kan ha stukke seg bort i mengda av brune konvoluttar. Mengda av røystesetelkonvoluttar til den enkelte kommunen er berekna på grunnlag av talet på røysteføre i den enkelte kommunen og tilbakemeldingar frå kommunane. Sidan det er usikkert kor mange av dei røysteføre i den enkelte kommunen som kjem til å førehandsrøyste, er det ikkje gjort fråtrekk i talet på røystesetelkonvoluttar for pårekna førehandsrøyster. Departementet meiner at det i kvart vallokale bør vere så mange offisielle røystesetelkonvoluttar som det er røysteføre i krinsen. Ein må ta omsyn til om det i enkelte krinsar er erfaring for at ein tek imot mange framande røyster. Innanlands kan det ikkje i noko høve brukast andre typar konvoluttar til røystesetelkonvoluttar enn dei offisielle. Blir det gjort, skal røysta forkastast. Det blir sendt ut eit lite reservelager av røystesetelkonvoluttar til fylkesmennene. Dessutan vil departementet ha eit større reservelager som kan distribuerast etter behov. Vi ber om at departementet blir kontakta for bestilling av fleire røystesetelkonvoluttar dersom ein ikkje av tidsomsyn må vende seg til Fylkesmannen. Valstyret må syte for å sende ut materiell til vallokala i god tid, og på ein måte som sikrar at ingenting blir borte eller øydelagt. Leiaren i røystestyret har ansvaret for å kontrollere at alt materiell er komme, og skal stadfeste dette overfor valstyret. Dersom noko manglar, må valstyret få varsel straks. Side 22

23 8.2 Formular fastsette av departementet Departementet har fastsett formular for følgjande kunngjeringar o.a.: Varsel frå fylkesvalstyret til kandidatane Kunngjering om utlegging av manntalet og om godkjenningsmøtet i valstyret Oppslag frå fylkesvalstyret med dei godkjende vallistene Kunngjeringsannonse frå fylkesvalstyret om overskriftene på listeforslaga Møtebok for røystestyret Møtebok for valstyret Kunngjering frå valstyret om valting Varsel frå fylkesvalstyret til dei valde Tekstforslag er teke inn i vedlegg til dette rundskrivet. Sjå nærmare om formulara til møtebøkene i kapitlet om møtebøker. 9 FØRING AV MØTEBØKENE Det blir sendt ut eit eige rundskriv med rettleiing om føring av møtebøkene. Departementet lagar skjema for: Møtebok for røystestyret ved stortingsvalet Møtebok for røystestyret ved sametingsvalet Møtebok for valstyret for stortingsvalet Møtebok for valstyret for sametingsvalet Møtebok for fylkesvalstyret ved stortingsvalet Fullmaktskomiteen i Stortinget understrekar i innstillinga om stortingsvalet i 1989, Innst.S. nr. 1 ( ), at det er viktig å føre møtebøkene nøyaktig og rett særleg konvoluttrekneskapen. I innstillinga om stortingsvalet 1997, Innst.S. nr. 1 ( ), peika fullmaktskomiteen på kor viktig det er at røystestyremedlemmer og valfunksjonærar får grundig opplæring om dei reglane som gjeld, og korleis møteboka skal førast. Det er viktig at det ikkje blir gjort feil. Departementet ber om at både valstyra og røystestyra er særleg merksame på dette. Valstyret må ta dette opp med røystestyra og samtidig understreke at røystestyra skal gje fullstendig rekneskap over mottekne, utleverte røystesetlar og røystesetlar som er att. Departementet ber valstyra og røystestyra om anten å bruke dei trykte formulara til møtebøkene frå skjemaforlaga eller kopiere rundskrivet departementet sender ut. Side 23

24 Valstyret kan også sjølv produsere møtebøker, til dømes ved at det fastsette skjemaet blir skrive inn på edb. I så fall må postane i møtebøkene følgje same systematikken som i det fastsette skjemaet, blant anna av omsyn til fylkesvalstyret sin kontroll og til Statistisk sentralbyrå si innhenting av statistikk. Møtebøkene vil også bli lagde ut på Internett på adressa: Skjemaet må fyllast ut med maskin. 10 LISTEFORSLAGA OG BEHANDLINGA AV DEI 10.1 Innleiing Reglane om listeforslaga og behandlinga av dei i fylkesvalstyret står i vallova 25 og 26. Innleveringsfristen for listeforslag er 31. mars ( 25 nr. 1 bokstav a), og fristen for å trekkje tilbake eit listeforslag er 20. april ( 25 nr. 4). Vi gjer merksam på at 31. mars i år er ein laurdag. Vallova 25 har reglar om kva for krav som blir sette til vallister. Både registrerte politiske parti og andre grupper kan stille liste til val. Partiet/gruppa utarbeider forslag til valliste som deretter skal godkjennast av valstyresmaktene. Det er fylkesvalstyret som godkjenner listeforslag til stortingsvalet Valførleik Vallova har reglar om kven som er valføre og har plikt til å ta imot val, i 12 til 14. I samband med vedtaking av kommunelova i 1992 vart det vedteke endringar i vallova 13 og 14. Vi viser elles til rundskriv H-11/10, valrundskriv 2/00, om nominasjon, listeforslag og valførleik. Vilkår for å kunne veljast til stortingsrepresentant er at ein har røysterett ved valet, og har opphalde seg i landet i 10 år i samanheng, jf. 12 første ledd. Det vil seie at kandidatane må vere norske statsborgarar, fylle 18 år seinast 31. desember i valåret og må ikkje ha mista røysteretten. Opphaldet i landet i samanhengande 10 år treng ikkje å vere i dei siste 10 åra før valet. Det krevst ikkje at kandidatane er innførte i manntalet eller er røysteføre i det same valdistriktet som vedkommande er foreslått vald ifrå Utestenging frå val Utestengingsreglane går fram av vallova 13 første og siste ledd. Ingen av dei tilsette i departementa kan veljast som stortingsrepresentantar. Dette gjeld uavhengig av stillingstype. Politiske rådgjevarar i departementa er å rekne som tilsette i det departementet dei arbeider i, og er på denne bakgrunnen ikkje valføre til Stortinget. Unntak er statsrådar og statssekretærar som er valføre, jf. 13 første ledd bokstav a). Side 24

25 Det er tilsetjingsforholdet på valdagen som er avgjerande for valførleiken. Ein person som ikkje er valfør, kan derfor nominerast, men det er eit vilkår at han/ho har gått ut av stillinga før valdagen. Det er ikkje tilstrekkeleg med permisjon Fritaksgrunnar Den som er valfør, har og så plikt til å ta imot valet. Men det finst unntak, jf. 14 første ledd. Rett til å krevje seg friteken for å stå på liste til stortingsval har: den som innan utgangen av valåret har fylt 60 år den som har møtt som representant på alle Storting etter førre val. Det vil seie at berre dei som har møtt som fast representant, kan krevje seg fritekne. den som har røysterett i eit anna fylke den som er medlem av eit parti som er registrert etter 17, når vedkommande er oppført som kandidat på eit listeforslag som ikkje er sett fram av dette partiet Innlevering av listeforslag Listeforslaga skal leverast innan 31. mars Denne datoen er i år ein laurdag. Eit listeforslag blir rekna for å vere innlevert når det er komme fylkesvalstyret i hende, til dømes ved at det er innlevert til leiaren i fylkesvalstyret. I vallova er det uttrykkjeleg slått fast at innlevering til post eller telegraf må godtakast, jf. vallova 25 nr. 1 a) tredje punktum. Det same gjeld ved tilbakekalling av listeforslag, jf. vallova 25 nr. 4 tredje punktum. Departementet har også gått ut frå at listeforslag som blir sendt på faks innanfor fristen, er tilstrekkeleg til at fristen er halden. Men det er ein nødvendig føresetnad at liste med original underskrift blir send i posten med ein gong Overskrift på listeforslag Listeforslaget skal ha ei overskrift som viser kva for parti eller gruppe forslaget kjem frå, og som ikkje kan føre til forveksling, jf. vallova 25 nr. 1 b). Registrerte parti skal bruke partiet sitt registrerte namn i listeoverskrifta. Det er ikkje høve til å bruke eit anna namn som undertittel, heller ikkje namnet til lokalavdelinga. Det går uttrykkjeleg fram av 25 at det heller ikkje er høve til å ta med tilleggsinformasjon til veljarane om den gruppa som står bak vallista i samband med listeoverskrifta. Dersom fleire registrerte parti stiller fellesliste, må namna til alle registrerte parti vere med i listeoverskrifta. Likeins må namnet til det registrerte partiet vere med i listeoverskrifta når partiet stiller liste saman med ei gruppe som ikkje er registrert som parti. Ein går likevel ut frå at lova ikkje er til hinder for at ei fellesliste av fleire registrerte parti eller ei fellesliste av eit eller fleire registrerte parti og andre grupper, har med ei fellesnemning i listeoverskrifta i tillegg til namna på dei registrerte partia. Side 25