Aurebestandar i Ullensvang statsallmenning

Transkript

1 Aurebestandar i Ullensvang statsallmenning Årgang 3 * nr. * Januar 5 * Institutt for naturforvaltning * Universitetet for miljø og biovitenskap (UMB) Tette aurebestandar i Nedra-, Midtra- og Øvra Krokavatn i Kvennavassdraget Reidar Borgstrøm Dei tre Krokavatna høyrer til dei mest fiska i Ullensvang statsallmenning. Tilstanden for bestandane er såleis av betydning for mange fiskarar, og fellesstyret for Ullensvang statsallmenning gjennomførte difor eit prøvefiske i juli-august. Prøvefisket vart utført av Trine Hilstad og Jon J. Kråkevik frå Ullensvang fjellstyre. Det har vore prøvefiska her fleire gonger tidlegare, mellom anna i 97 (Kildal 9). Vatna har areal mellom ca..9 og. km (Fig. ), og årleg, samla avkastning i dei tre vatna burde liggja på i alle fall over eit tonn. I 97 vart det oppgjeve ein fangst på 9 kg, eller om lag. kg/ha (Kildal 9). Sjølv om det kan vera ein del underrapportering av fangstar, er eit utbyte på rundt kg/ha ein antydning om at fangstpotensialet i vatna ikkje har vore utnytta. Kvenno Groto Valgardsbekkjen Ø.Krokavatn,, km, 5 m o.h. M.Krokavatn,,93 km, m o. h. N. Krokavatn, km, m o.h. Fig.. Dei tre Krokavatna ligg som perler på ei snor i Kvennavassdraget. Øvre Krokavatn har fleire tillaupselvar Kvenno, Groto, Valgardsbekkjen og Tuvebekkjen. Midtra Krokavatn har tillaup frå Øvra Krokavatn (Kvenno) og frå Sigridskardsbekkjen Tuvevatn Sigridskardsvatn Prøvefiskefangsten I kvart av dei tre vatna vart det fiska to netter med to setjegarnseriar kvar natt. Kvar serie er sett saman av ni garn med fylgjande maskevidder:, 9.5,.5,, 9, 35, 39, 5 og 5mm. Samla innsats i kvart vatn har dermed vore 3 garnnetter. Samla fangst i Nedra-, Midtra- og Øvsta Krokavatn vart 7, og fisk med samla vekt på 9,3,, og 3, kg, eller totalt,5 kg. Pr. garnserie vert dette fisk og 9, kg. Gjennomsnittsvekta vert difor berre 7 g, og indikerer at det er ein sterk dominans av små fisk i bestandane. Dette kjem også klart fram av lengdefordelinga i prøvefiskefangstane frå kvart av dei tre vatna (Fig. ). Den høge fangsten av småfisk antyder at det er

2 ein svært høg tettleik av lengdeklassar frå om lag 5 cm til 5-3 cm i alle tre vatna. Antall (%) Antall (%) 9 3 Nedra Krokavatn, samla fangst 5 fisk 3 5 Midtra Krokavatn, samla fangst fisk 3 5 natta, slik den elles ville ha gjort på denne tida av året. Det kan difor tenkjast at den større fisken vart undervurdert ved dette prøvefisket. Dette var også situasjonen i Kollsvatn der det ved prøvefisket i vart teke svært lite fisk over 3 cm, medan det ved stongfiske og ordinært garnfiske frå. august vart teke ein god del stor fisk, med lengde opp i over cm og vekt over. kg (Fig. 3). Antall Kollsvatn, Prøvefiske Fritidsfiske Antall (%) Øvsta Krokavatn, samla fangst fisk 3 5 Fig. 3. Antal fisk tekne ved prøvefisket i Kollsvatn (blått), og ved ordinært fritidsfiske med stong i juli og august og med garn.. august (med maskevidde 35-5mm)(raudt). (Borgstrøm og Dokk a) Fig.. Lengdefordeling av samla prøvefiskefangst i Nedre Krokavatn ( ), Midtra Krokavatn ( ) og Øvsta Krokavatn ( ) i Det er lite fisk over 3 cm i alle vatna, men med ein noko større del i Øvsta Krokavatn, der 7 % av totalfangsten hadde lengder over 3 cm, og 3.5 % var over 35 cm. I Midtra Krokavatn var 7.5 % over 3 cm og % over 35 cm, med dei største opp i cm. I Nedra Krokavatn var det berre. % over 3 cm, og kun.7 % over 35 cm. Fisket vart gjennomført i tida 3. juli 5. august i. I denne perioden var det svært varmt, med opp til o C i skuggen, og dette kan ha medført at fangbarheita vart nedsett, særleg for den større fisken som kanskje ikkje kom inn på grunt vatn om Stor fin fisk teken teken i Midtra Krokavatn (Foto: Arne Løvereide) samansetjing I alle tre vatna vart det teke ein liten andel av fisk som var klekka før 997 (Fig. ). Det er m.a.o. i hovudsak ung fisk i fangstane. Særleg i Nedra Krokavatn var det lite gamal fisk, med niåringar som dei eldste (årsklasse 995). I Midtra Krokavatn var eldste fisk år (årsklasse 99), og i Øvsta Krokavatn var den eldste år. På same

3 måten som i vatna ovanfor (mellom anna Kvennsjøen, Litlosvatn og Kollsvatn), er det eit markert skilje mellom mengda fisk i årsklasse 997 og yngre på den eine sida, og mengda eldre fisk på den andre. 997 er sterk i alle tre Krokavatna, på same måte som i næraste vatn ovanfor, i Kvennsjøen (Fig. ). Dei yngre årsklassane, 999-, er også sterke, bortsett frå i Øvsta Krokavatn der årsklasse berre så vidt var representert i fangsten (Fig. ). 99 er relativt svak i alle tre Krokavatna, i Kvennsjøen (Fig. ) og i dei andre undersøkte vatna i (Borgstrøm og Dokk a,b). Årleg tilvekst Vi kan bruka veksten til sjuåringane i alle vatna som ein indeks på tilstanden med omsyn til vekst i heile bestandane. I Nedra Krokavatn, Midtra Krokavatn, Litlosvatn, Kollsvatn og Ambjørgsvatn ligg gjennomsnittleg lengde av sjuåringar mellom 7. og 7. cm (Fig. 5). I Øvsta Krokavatn var gjennomsnittslengden 9. cm, medan gjennomsnittslengda til sjuåringane i Skavatn berre var.7 cm (Fig. 5). Bortsett frå i Skavatn har det med andre ord vore relativt lik vekst for årsklassen som heilheit i alle dei andre vatna. Ser vi derimot på dei ti største sjuåringane i kvart vatn, kjem det fram meir nyanser i årleg tilvekst mellom dei ulike vatna (Fig. ). Gjennomsnittleg lengde (cm) 3 N. Krokavatn M. Krokavatn Ø. Krokavatn Litlosvatn Fig. 5. Gjennomsnittleg lengde av alle sjuåringar tekne ved prøvefisket i Nedra-, Midtra- og Øvsta Krokavatn, Litlosvatn, Kollsvatn, Krokavatn, Skavatn og Ambjørgsvatn i juliaugust Kollsvatn Krokavatn Skavatn Ambjørgsvatn Antall i fangsten Antall Antall fanga (%) Antall i fangsten Nedra Krokavatn Midtra Krokavatn Øvsta Krokavatn Kvennsjøen Fig.. fordeling i prøvefiskefangstar frå N. Krokavatn, M. Krokavatn og Ø. Krokavatn i, og i prøvefiskefangsten i Kvennssjøen i 3 (Borgstrøm og Dokk 3). 997 er markert med raudt 3

4 Tilbakerekna vekst i første leveåret for dei ti største sjuåringane (årsklasse 997) frå kvart vatn det vart prøvefiska i, varierer frå 3,-3,5 cm (i Krokavatna og Kvennsjøen) til, cm (i Krokavatn i Sledalen)(Fig. ). Den modellen som er brukt ved tilbakerekninga vil underestimera veksten, spesielt for den unge fisken, og veksten fyrste sumar vil verta mest undervurdert. Det er likevel ein tendens til at veksten fyrste sumar har vore betre i dei lågareliggjande vatna (Nedre-, Midtra-. og Øvsta Krokavatn og Kvennsjøen) enn i fleirtalet av dei høgareliggjande vatna (Fig. ). Det ser ut til at veksten til dei største fiskane i årsklasse 997 var god i dei fleste vatna i 999 og, og den var særleg god i, med unntak av i Skavatn og Nedra Krokavatn (Fig. ). Det er ein klar nedgang i lengdevekst frå til 3, men her er det er store forskjellar mellom vatna (Fig. ). Medan veksten i Krokavatna, Kvennsjøen og Kollsvatn i 3 ligg i intervallet - cm, ligg den i intervallet 3.-3,5 cm i Litlosvatn og Ambjørgsvatn, og mellom og,7 cm i Skavatn og Krokavatnet i Sledalen. Årleg lengdevekst (cm) Nedre Krokavatn Midtre Krokavatn Øvre Krokavatn Kvennsjøen Litlosvatn Kollsvatn Ambjørgsvatn Skavatn Krokavatn Fig.. Lengdevekst i kvart av åra ut frå tilbakerekna lengde for dei ti største fiskane i årsklasse 997 frå kvart vatn det vart prøvefiska i juli-august, i Ullensvang statsallmenning. Data frå vatna utanom dei tre Krokavatna er henta frå Borgstrøm og Dokk (a,b) Fiskens kondisjon Aure med kondisjonsverdiar under,95 er på grensa til å bli mager. Med verdiar rundt, er fisken i jamnt bra hald. Det er stor variasjon i kondisjon mellom enkeltfisk i alle tre vatna (Fig. 7), men gjennomsnittsverdiane ligg like i underkant av,, med ein svak nedgang i kondisjon med aukande lengde (Fig. 7). Gjennom-snittleg k-verdi for 7-åringane (årsklasse 997) var på,97 i Nedra Krokavatn,,99 i Midtra Krokavatn og,9 i Øvsta Krokavatn. Tilsvarande hadde den eldre fisken gjennomsnittlege kondisjonsverdiar på,95,,97 og,99 i Nedra-, Midtra- og Øvsta Krokavatn. Samanlikna med vatna lengre oppe i vassdraget, frå Kvennsjøen og oppover, er det ikkje same negative trend i kondisjon med aukande lengde og alder, men det skuldast også at det er lite gamal fisk som inngår i prøvene frå dei tre Krokavatna. Parti frå Midtra Krokavatn (foto: A. Løvereide)

5 Fultons kondisjonsfaktor Fultons kondisjonsfaktor Fultons kondisjonsfaktor.... Øvsta Krokavatn k = -.x Midtra Krokavatn k = -.x Nedra Krokavatn k = -.35x Fig. 7. Kondisjonsfaktor (k = vekt (gram)x/lengde (cm) 3 ) for aure tekne ved prøvefisket i Øvsta-, Midtraog Nedra Krokavatn i perioden Raud line viser trenden i k-verdi Vurderingar og konklusjon Ut frå mengda fisk teke under prøvefisket i dei tre Krokavatna er det relativt tette bestandar i alle vatna. Rekrutteringa har vore uvanleg god frå og med 997. Slik er det og i vatna lengre nede i Kvenno, på Telemarksida (Qvenild og Rognerud ). Det vart teke få gamle fisk i alle Krokavatna. Dette kan ha fleire forklaringar. Det kan skuldast at den større og gamle fisken hadde lågare fangbarheit under prøvefisket, og er dermed underrepresentert i fangsten i høve til i bestanden. Det kan og skuldast at det er innslag av maskevidder under 39mm ved det ordinære garnfisket, eller at årleg rekruttering før 997 har vore særleg dårleg, på same måten som i dei høgareliggjande vatna frå Kvennsjøen og oppover. Qvenild og Rognerud () peikar på at deira registreringar i vatna i Kvenno på Telemarksida viser at eit fiske med oter og stong langt på veg er tilstrekkeleg til å hausta frå bestandane, og dei meiner at garnfiske berre bør vera eit supplement til opplevingsfiske med stong og oter, for ikkje å overbeskatta bestandane. Veksten i Krokavatna har ikkje vore fullt så god dei siste åra som den var i åra rundt 97 (Kildal 9). Fisken kunne og ha vore noko feitare. Årsaken ligg i at bestandane er relativt tette, pga. svært stor rekruttering av årsklasse 997, og årsklassane 999-, med noko variasjon mellom dei ulike vatna. Gjennomsnittslengda av sjuåringane er minst i Nedre Krokavatn, og her vart det også teke færrast stor fisk. Kondisjonen er heller ikkje høg i Nedre Krokavatn, med gjennomsnitt på.97 for sjuåringar og.95 for eldre fisk. Det er små skilnader i storleik hos auren frå dei tre Krokavatna, og i Fig. er vist gjennomsnittslengda for kvar årsklasse frå heile prøvefiskefangsten i alle vatna. Frå alder år vert gjennomsnittleg årleg lengdeauke tilsynelatande redusert (blå kurve, Fig. ). Men det framgår óg av Fig. at maksimal storleik innan kvar aldersklasse (raud kurve) går ned frå fisken er sju år og oppover. Dette kan antyda at dei største og mest rasktveksande fiskane er dei som fyrst vert tekne ut ved fiske, og det kan óg tyda på at det vert teke ut mykje relativt ung fisk frå bestanden, anten ved omfattande sportsfiske eller ved garnfiske med for små maskevidder. Den sterke nedgangen i vekst i nokre av bestandane i Ullensvang statsallmenning dei siste åra er eit klart signal om at det er for stor bestandstettleik. Det bør difor setjast i verk utfisking av ungfisk i fleire av vatna i 5. 5

6 Alder (vintrar) Snitt Minste Største Fig.. Gjennomsnittleg lengde ved fangst for kvar aldersklasse i det innsamla materialet frå alle tre Krokavatna, og dessutan minste og største fisk i kvar aldersklasse Av dei tre Krokavatna er det i fyrste rekkje Nedra Krokavatn dette gjeld, saman med Litlosvatn, Ambjørgsvatn, Skavatn og Krokavatn (i Sledalen). Utfiskingen kan gjerast ved at det vert gjennomført eit konsentrert fiske med finmaska garn (maskevidde -mm). Det kunne sjølvsagt innførast fri maskevidde, men det er tvilsamt om nokon vil bruka så fine maskevidder under ordinært fiske. Dei fleste ville truleg ha brukt maskevidder frå 9 til 35mm om det var fri maskevidde. Dette ville i så fall ha auka beskatningen på fisk frå i underkant av 9 cm og oppover, men det vert neppe mykje stor fisk i vatna om det vart ei slik omlegging. Kanskje har det vore innslag av desse maskeviddene i heile perioden etter omlegginga i 997 til 39mm som minste maskevidde, slik det er påvist at praksis har vore i t. d. Kvennsjøen og Litlosvatn. Er dette tilfelle, vil ein offisiell omlegging frå 39 mm som minste maskevidde til fri maskevidde ikkje endra så mykje. Dessutan vart talet på garn som kvar fiskar kan bruka, auka frå 5 til i, og det vart óg tillete for dei med garnkort å bruka oter. Dersom fleire har teke i bruk desse nye mogelegheitene for auka beskatning, kan bestandane i fiskesesongen alt ha vorte sterkt redusert. Før det evt. vert teke beslutning om utfisking i Nedra Krokavatn, bør Fellesstyret få tilbakemeldingar frå fiskarane om korleis dei vurderer at fisket var i Nedra Krokavatn og dei andre vatna i. Litteratur Borgstrøm, R. og Dokk, G. 3. Fisket i Kvennsjøen. Faktaark Aurebestandar i Ullensvang statsallmenning ():-. Borgstrøm, R. og Dokk, J. G. a. Aurebestandane i Kvennsjøen, Litlosvatn og Kollsvatn. Faktaark Aurebestandar i Ullensvang statsallmenning (): -. Borgstrøm, R. og Dokk, J. G. b. Krokavatn, Skavatn, Ambjørgsvatn og Grøndalsvatna. Faktaark Aurebestandar i Ullensvang statsallmenning (3): -. Kildal, T. 9. Fiskeribiologiske undersøkingar i Kvenna og Bjønna Fiskerikonsulenten i Øst-Norge, Oslo Rapport /. Qvenild, T. og Rognerud, S.. Fiskeundersøkelser i Kvennadalen.- Rapport I/S Laagefjeld, s. Rensingavfisk frå Midtra Krokavatn (foto: A. Løvereide) Reidar Borgstrøm er ansvarleg for dette faktaarket som er utarbeidd for Fellesstyret for Ullensvang statsallmenning. Det er i hovudsak basert på materialet frå prøvefisket som Fellesstyret, ved Trine Hilstad og Jon J. Kråkevik, gjennomførte i Krokavatna frå 3. juli til 5. august. Alt materialet er bearbeida av: Reidar Borgstrøm Institutt for naturforvaltning, Universitetet for miljø- og biovitenskap (UMB), Ås e-postadresse: reidar.borgstrom@umb.no Faktaarket kan finnast på fylgjande adresse: