Organ og verv i Norsk Målungdom

Transkript

1 ÅRSMELDING FOR NORSK MÅLUNGDOM Innleiing Norsk Målungdom (NMU) arbeider for at alle i Noreg skal ha høve og rett til å skriva nynorsk, og å fremja nynorsk, dialektbruk og språkleg mangfald på alle samfunnsområde. Me organiserer ungdom til å gå føre i dette arbeidet. Sentralstyret og skrivarstova i Norsk Målungdom held til på Lilletorget 1 i Oslo. Det har ikkje vore fysiske ulukker eller skadetilfelle i Sjukefråværet i 2013 var på 16 dagsverk, noko som utgjer 3,48 prosent. Verksemda Norsk Målungdom ureinar ikkje det ytre miljøet. Norsk Målungdom praktiserer likestilling, og er mot diskriminering på grunnlag av språk, kjønn, seksualitet, etnisitet, livssyn eller funksjonshemming. Landsstyret vurderer det slik at det framleis er grunnlag for vidare drift av organisasjonen. Landsstyret har sett opp årsrekneskapen for 2013 under denne føresetnaden. Ved utgangen av arbeidsåret hadde Norsk Målungdom 22 lokallag. I 2013 hadde Norsk Målungdom 1330 betalande medlemer av desse var under 26 år, såkalla teljande medlemer. Talet på lokallag har gått opp med 3. Medlemstalet har gått opp med med 55 medlemer frå året før, av desse er 38 teljande medlemer. 1 Arbeidet i perioden har handla mykje om norskfaget og Ivar Aasens 200- årsjubileum. Me har vunne ein viktig siger i kampen for tidlegare sidemålsopplæring og språkleg likestilling i norskfaget, og saman med Noregs Mållag har me reist landet rundt med Nynorskstafetten for å vitja skuleklassar og markera Språkåret Organ og verv i Norsk Målungdom Landsmøtet Landsmøtet 2013 var på Gressvik i Fredrikstad. Utanom gjester og helsingstalarar, var me 44 deltakarar på landsmøtet, som mellom anna strauk det gamle programmet om målføra og nynorsken, og vedtok eit nytt program om språk i skulen. Landsmøtet vedtok desse fråsegnene: Gratulerer, Fredrikstad! Hugs kva du lova, Kristin Halvorsen! 1 Tala i dette avsnittet er førebels ikkje reviderte. 1

2 Landsstyret I perioden har desse sete i landsstyret: Frå landsmøtet til 13. juli Vebjørn Sture (leiar) Personleg vara: Johanne Marie Kydland Torvund (nestleiar) Etter 13. juli Vebjørn Sture (leiar) Personleg vara: Kristofer Olai Ravn Stavseng (nestleiar) På landsmøtet vart desse valde inn i landsstyret: Åsmund Mikalsen Kvifte Solveig Holthe Enoksen Martine Rørstad Sand Nora Martine Hjelle Strand Kristina Erikstad Sæterdal Daniel Fridberg Moen Yngve Farestveit Erstad Vegard Storsul Opdahl Astrid Myren Ingrid Hovstad Johan Aurvoll Langeland Øyvind Osdal Runde Fredrik Hope Solveig Lambach Fitjar Akershus Rogaland Hedmark Sogn og Fjordane Oslo Oslo Hedmark Oslo Hordaland Hordaland Sogn og Fjordane Sør-Trøndelag Hordaland Hordaland Varamedlemer: 1. Lisa Marie Ovesen Hordaland 2. Heidi Rossow Hedmark 3. Marta Valentinsen Rogaland 4. Lise Landøy Rogaland 5. Stein Olav Romslo Sør-Trøndelag 6. Johanne Ligaard Oslo 7. Monika Oftedal Voll Oslo Landsstyret er det høgaste politiske organet i Norsk Målungdom mellom landsmøta, og har hatt 5 møte i perioden. Mange i landsstyret har vore aktive i ulike nemnder. Landsstyret har hatt godt oppmøte på både tilskipingar og landsstyremøte. I perioden har landsstyret vedteke desse fråsegnene: Nynorsk Wikipedia i vekst! Nynorsk sel betre! Nynorsk for nye norske Fly over Mållova Ein katalysa-torbjørn for norskfaget? 2

3 Gjer porten høg og vey-en Wid Mållovsbrytarar er ogso lovbrytarar Eit lite steg for McDonald's, eit stort steg for fleirspråklegheit Landsstyret har òg delt ut Dialektprisen, som i 2013 gjekk til visesongaren Tønes. Landsstyret har sett ned desse nemndene i : Skuleutvalet Synnøve Marie Sætre (leiar), Astrid Myren, Solveig Lambach Fitjar, Vebjørn Sture, Georg Sæbø Skjetne Internasjonalt utval Karl Peder Mork (leiar), Yngve Farestveit Erstad, Solveig Holthe Enoksen Organisasjonspolitisk utval Øyvind Osdal Runde (leiar), Heidi Rossow, Stein Olav Romslo Bladstyret Jorunn Simonsen Thingnes (bladstyrar), Kristina Erikstad Sæterdal, Vegard Storsul Opdahl, Eskil Syltøy Løland, Monika Oftedal Voll Profileringsutvalet Kristofer Olai Ravn Stavseng (leiar), Odin Hørthe Omdal, Ingrid Hovstad, Marta Valentinsen, Fredrik Hope Programnemnd for nytt program om målføra og nynorsken Karl Peder Mork (leiar), Martine Rørstad Sand, Tone Rossow, Hans Rasmus Glomsrud, Fredrik Hope Programnemnd for nytt internasjonalt program Synnøve Marie Sætre (leiar), Åsmund Mikalsen Kvifte, Lise Landøy, Daniel Fridberg Moen, Rikke Christine Hansen Programnemnd for nytt arbeidsprogram Kristofer Olai Ravn Stavseng (leiar), Nora Martine Hjelle Strand, Johanne Ligaard, Kirsti Lunde, Johan Aurvoll Langeland Sentralstyret På landsmøtet vart desse valde inn i sentralstyret: Leiar: Vebjørn Sture Rogaland Nestleiar: Kristofer Olai Ravn Stavseng Møre og Romsdal Skrivar: Eskil Syltøy Løland Hordaland Økonomiansvarleg: Karl Peder Mork Oslo Sentralstyremedlem: Synnøve Marie Sætre Møre og Romsdal 1. vara: Helene Urdland Karlsen Hordaland 3

4 vara: Janne-Kristin Svarstad Nygård Sogn og Fjordane 3. vara: Kjell Åsmund Sunde Sogn og Fjordane Fram til sumarleiren sat desse i sentralstyret: Leiar: Vebjørn Sture Rogaland Nestleiar: Johanne Marie Kydland Torvund Rogaland Skrivar: Anne Svanaug Straume Telemark/Oslo Økonomiansvarleg: Karl Peder Mork Oslo Sentralstyremedlem: Kristofer Olai Ravn Stavseng Møre og Romsdal 1. vara: Eva Holthe Enoksen Rogaland 2. vara: Janne Nygård Sogn og Fjordane 3. vara: Bror-Magnus Sviland Strand Rogaland Sentralstyret har i regelen hatt møte kvar tysdag og dugnad kvar onsdag. Utover dette vert mykje arbeid lagt ned mellom møta, både individuelt og i sentralstyrenemnder. Sentralstyret har også hatt tredagarssamlingar i juni og desember, for å planleggja arbeidet vidare og skulera seg sjølv. Arbeidsfellesskapen har fungert godt gjennom heile perioden. Valnemnda Landsmøtet valde denne valnemnda for arbeidsåret : Inger-Lise Kvamme Aaland Sør-Trøndelag Runar Bjørkvik Mæland Oslo Maria Kristine Svendsen Rogaland 1. vara: Helene Urdland Karlsen Oslo 2. vara: Lisa Marie Ovesen Hordaland Skrivarstova Vebjørn Sture har som leiar vore tilsett i 100 % stilling heile arbeidsperioden. Anne Svanaug Straume sat som skrivar i 100 % stilling ut juli, då Eskil Syltøy Løland tok over i august. Skrivarstova har ansvaret for den daglege drifta av Norsk Målungdom. Viktige arbeidsoppgåver har vore å organisera målferder og deltaking på Nynorskstafetten, svara på ulike førespurnader, senda ut tilfang og informasjon til medlemene, vitja lokallag, dagleg økonomiarbeid, oppdatera medlemsregisteret og driva mediearbeid. Representasjon i og samarbeid med Noregs Mållag Norsk Målungdom har hatt eit bra samarbeid med Noregs Mållag i perioden. Me deler kontor med Noregs Mållag, som fører til tett kontakt, og dei stør oss økonomisk. Me har samarbeidd om politiske saker, og freista koordinera oss opp mot styresmakter, media og liknande. Landsmøtet valde desse representantane til ulike verv i Noregs Mållag: Styret i Noregs Mållag Representant: Vebjørn Sture 1. vara: Kristofer Olai Ravn Stavseng 2. vara: Synnøve Marie Sætre 4

5 Vebjørn Sture har møtt på alle styremøta for NMU. Me opplever deltakinga i styret som konstruktiv og fruktbar, og at innspela våre vert tekne på alvor. Landsrådet i Noregs Mållag Representant: Eskil Syltøy Løland 1. vara: Kristina Erikstad Sæterdal 2. vara: Åsmund Mikalsen Kvifte Eskil Syltøy Løland møtte som NMUs representant på landsrådsmøtet i Noregs Mållag oktober. Vebjørn Sture møtte som NMU-leiar og NMU-representant i styret til Noregs Mållag. Valnemnda i Noregs Mållag Representant: Birgitta Lim Ersland 1. vara: Bror-Magnus Sviland Strand 2. vara: Karl Peder Mork Birgitta Lim Ersland har møtt som NMUs representant på alle møte i valnemnda i Noregs Mållag. Utsendingar til landsmøtet i Noregs Mållag Sitjande sentralstyre Påtroppande sentralstyre Landsstyret Anne Svanaug Straume, Johanne Marie Kydland Torvund, Kristofer Olai Ravn Stavseng, Karl Peder Mork, Eskil Syltøy Løland og Martine Rørstad Sand møtte som utsendingar frå NMU. Vebjørn Sture møtte som NMU-representant i Mållagsstyret. 5

6 Dette gjorde Norsk Målungdom i Hovudmål Arbeidsprogrammet for , vedteke på landsmøtet i Fredrikstad, har hatt Språkåret 2013 som fyrsteprioritering. Då programmet vart skrive og vedteke, var det i ei forventning om at avgjerda i norskfagssaka skulle koma «rundt påsketider», slik Kunnskapsdepartementet hadde varsla eller i minsto ikkje altfor lenge etter dette. Då avgjerda ikkje kom før langt ut i juni, fekk innspurten i denne saka i realiteten topprioritet fram til sumaren. Heldigvis vart den årelange kampen krona med siger, noko som gav ytterlegare kveik til arbeidet med Språkåret resten av året. Politiske prioriteringar På landsmøtet vart desse politiske prioriteringane sette opp for arbeidsåret : 1. Språkåret Språk i skulen 3. Språklova Språkåret 2013 I 2013 var det 200 år sidan Ivar Aasen vart fødd, og 100 år sidan Det Norske Teatret spelte dei fyrste framsyningane sine. Dette uvanleg runde dobbeltjubileet har i fleire år vore planlagt som Språkåret 2013 som etter prosjektadministrasjonen sine visjonar skulle vera ei raus, inkluderande og samlande feiring av alt språk i Noreg. Norsk Målungdom har vore ein del av denne feiringa, og nytta Språkåret til å setja ekstra farge på aktivitetane våre i året som gjekk. Planlegginga byrja me på i 2012, då landsstyret sette ned eit eige arbeidsutval for Språkåret Utvalet arbeidde med fleire ulike innspel frå landsstyret, men laut etter kvart konsentrera arbeidskrafta om å planleggja Nynorskstafetten og ungdomskonferansen om språkleg mangfald i Norden. Då stafetten var i gang, tok Skrivarstova over den daglege oppfylginga av prosjektet, medan 2013-utvalet heldt fram med å førebu ungdomskonferansen. Særleg Nynorskstafetten har vore eit tiltak me har bruka mykje tid og krefter på. Nynorskstafetten var eit samarbeidsprosjekt mellom NMU og Noregs Mållag, som gjekk ut på å køyra ein aksjonsbil i Ivar Aasen sine fotspor og endå litt til, for å skapa aktivitet over heile landet i Språkåret. Reiseruta har i stor grad fylgt skuleåret, med stoppestader på dei fleste plassane der det finst lokale mållag, pluss nokre til. I sumarferien hadde NMU ansvaret for å køyra bilen til ymse sumarleirar og festivalar. Gjennom Nynorskstafetten har me, saman med Mållaget, fått vitja svært mange skular og jamvel ein god del barneskular, noko me ikkje har gjort i særleg mon før. Me har òg vitja barnehagar, ordførarar, lokale mållag, nokre lokale målungdomslag, kulturkveldar, og so bortetter. Vidare har me vorte endå synlegare på dei årvisse vitjingane me gjer til andre ungdomsorganisasjonar sine sumarleirar. 6

7 Prosjektet verkar særleg å ha hatt ein god effekt på lokallagsbygginga i Noregs Mållag, og har utvilsamt generert særs mykje lokal aktivitet per investerte krone. For NMU sin del er erfaringane noko meir blanda. Sjølv om tolleg mange tillitsvalde NMU-arar har stått for mykje av den totale reisinga som sjåførar på stafetten, jf. tabellen under, har me ikkje klart å dra med oss so mange deltakarar frå resten av organisasjonen. Det kan moglegvis ha noko å gjera med at stafettruta i stor mon har vore lagt opp på Mållaget sine premissar, og ofte vorte oppfatta som eit reint mållagsprosjekt jamvel av mållagsfolk sjølve. Sentralstyret med varaer: NMU-folk med lokallagsverv: NMU-folk med verv nokså nyleg: Fig. 1: NMU-deltaking på Nynorskstafetten. Dagar Folk Snitt , , ,5 NMU andre: 4 1 4, ,7 Alt i alt har Nynorskstafetten vore ein stor suksess, og då særleg for Noregs Mållag. NMU har òg drege mange nyttige erfaringar frå prosjektet, jamvel om det ikkje ser ut til å ha hatt so stor organisatorisk vinst for NMU som me hadde vona i forkant. Språk i skulen Då Norsk Målungdom samla seg til landsmøte i Fredrikstad i 2013, var det i trua om at avgjerda i den intense striden om norskfaget var rett rundt hjørnet. Etter at prosessen med å skriva den reviderte læreplanen, og alt som fylgde med av ordskifte og politisk kamp, hadde vara i over eitt år, var høyringsrunden over, og avgjerda varsla «rundt påsketider» Det skulle visa seg å ta noko lengre tid enn som so. Utdanningsdirektoratet sende nemleg ikkje ut det endelege framlegget til revidert læreplan før i midten av april. Deretter skulle det ta drygt to månader før læreplanen med ytterlegare endringar vart formelt fastsett av Kunnskapsdepartementet. I mellomtida gjekk dragkampen føre seg både på scena og i kulissane. I byrjinga av mai sende Språkrådet ei formell bekymringsmelding til kunnskapsministeren om Utdanningsdirektoratet sitt endelege læreplanframlegg. Dette førte til ein nokså kvass reaksjon frå Landslaget for Norskundervisning (LNU), som snautt tre veker seinare sende brev til kunnskapsministeren, der dei bad henne sjå bort frå Språkrådet sine innspel. LNU hadde då også markert seg som ein av dei mest framskotne motstandarane av å ha likestilte vurderingsformer for hovud- og sidemål, og sidemålsopplæring på VG3. Dagen etter LNUs brev, fylgde me opp med å senda endå eit brev til kunnskapsministeren, der me peikte på ei rekkje veikskapar ved LNUs kritikk av Språkrådet. Ei av mange unøyaktigheiter, som LNU var langt frå åleine om å postulera, var den innbilt unisone sidemålsmotstanden mellom lærarar. Jamvel om høyringsrunden viste eit klårt fleirtal av skular og lærarkollegium som gjekk mot t.d. eigen sidemålskarakter, var det eit ikkje uvesentleg mindretal som var usamde i dette. Det er også verdt å merka seg at relativt 7

8 mange av dei skulane som markerte støtte til t.d. eigen sidemålskarakter, grunngav dette på ein langt grundigare måte enn skulane som ville kvitta seg med sidemålskarakteren. Lærarrørsla var også splitta Skolenes landsforbund sa seg usamde med LNU og Utdanningsforbundet i karakterspørsmålet, medan Lektorlaget inntok noko meir av ein mellomposisjon. Det endelege resultatet kom dagen før skuleferien tok til, torsdag 20. juni. Det kan vera grunn til å gå ut frå at dette lanseringstidspunktet ikkje var heilt tilfeldig. For vår del var resultet likevel svært gledeleg: Me fekk gjennomslag for tidlegare start med sidemål. Lesing og lytting til tekstar på både nynorsk og bokmål vart flytt ned til 1. og 2. trinn, mot 3. og 4. trinn tidlegare. Me fekk også ei tydelegare formulering om skriving på sidemålet på trinn, jamvel om me nok kunne ynskt oss endå meir, endå tidlegare. Me fekk gjennomslag for å halda på jamstilte kompetansemål for hovud- og sidemål. Rett nok tapte me symbolsaka om kor vidt kompetansemåla som handla om skriving burde bruka omgrepa nynorsk/bokmål framfor hovud-/sidemål, men det er likevel mindre viktig i den store samanhengen. Me fekk gjennomslag for at det framleis skal vera separate standpunktkarakterar i hovud- og sidemål. Kompromissframlegget vårt, om å ha samanslegne karakterar i norsk på 8. trinn, 9. trinn, VG1 og VG2, vart innførd som forsøksordning for dei skulande som ynskjer det. Me fekk gjennomslag for at det framleis skal vera sidemålsundervisning også på VG3, og at norskeksamen på 10. trinn skal omfatta både hovud- og sidemål på kvar sin eksamensdag. Diverre fekk me ikkje gjennomslag for å gjeninnføra obligatorisk sidemålseksamen etter VG3 sidemål held fram som trekkeksamen. Me fekk ikkje like mykje gjennomslag for framlegga våre til endringar i føremålsteksten for læreplanen. Me unngjekk dei verste formuleringane som verserte i ulike versjonar av læreplanutkasta undervegs i prosessen, og grunngjevinga for å læra både nynorsk og bokmål er noko betre enn før. Samstundes var det eit steg i feil retning at læreplanrevisjonen òg innebar å slutta å omtala nynorsk og bokmål som skriftspråk, til fordel for det noko meir politisk ladde «målformer». Revisjonen bar også med seg ei viss innstramming av læreplanen, men klårt mindre enn me kunne tenkt oss. Hovudområda i faget vart redusert frå fire til tre, men mykje av innhaldet i det hovudområdet som forsvann (samansette tekstar), vart sortert inn under dei andre hovudområda. Me kan elles gle oss over at ein del kompetansemål har vorte meir konkrete og presise enn før, og at progresjonen frå trinn til trinn på somme felt har vorte tydelegare. Alt i alt må me seia oss godt nøgde med utfallet særleg sett på bakgrunn av kva utgangspunkt revisjonen fekk. Utan å blåsa oss for mykje opp, må me kunna konkludera med at læreplanen truleg ville sett ganske annleis ut på sentrale språkpolitiske punkt, om ikkje NMU hadde teke del i prosessen på den måten me gjorde. Og sjølv om me kunne ynskt oss endå meir gjennomslag for enkelte av framlegga våre, lyt me vera merksame på at me 8

9 saman med mellom andre Mållaget, har stått overfor mektige motkrefter. Utdanningsdirektoratet sine framlegg har gjennom heile prosessen gått i andre retningar enn vår, Kunnskapsdepartementet har gjort heller lite for å tøyla direktoratet, og både Utdanningsforbundet og LNU har kjempa for å fjerna sidemålskarakteren. Det var med andre ord langt frå sjølvsagt at den langvarige norskfagsstriden skulle avsluttast med siger. Samstundes veit me at læreplanen vert skriven om eller på nytt før eller seinare. Då kan me ikkje kalkulera med å få like mykje gjennomslag dersom me framleis har like sterke motspelarar. I månadene og åra som kjem, vert det difor viktig både å fylgja opp innføringa av den reviderte planen, slik at han faktisk vert sett ut i livet, samstundes som me held fram med å knyta kontaktar hjå både partia, ungdomspartia og andre relevante aktørar. Det gjeld ikkje minst i lærarmiljøa. På forsumaren vart også arbeidet i Kunnskapsdepartementet si ressursgruppe for nynorsk som hovudmål avslutta. NMU hadde ein representant i ressursgruppa, som eigentleg skulle ha sluttført arbeidet sitt i Ressursgruppa hadde som oppgåve å drøfta og koma med framlegg til korleis språkskiftet frå bokmål til nynorsk kan førebyggjast. Alle møta i ressursgruppa vart gjennomførte i 2012, men arbeidet med å ferdigstilla rapporten drog mykje ut i tid. Dette kom fyrst og fremst av at Kunnskapsdepartementet, som ville stå for skrivinga sjølv, bruka lang tid på å senda ut framlegg til rapport, og tilsvarande lang tid til å innarbeida dei tilbakemeldingane som kom. Etter ein del korrespondanse mellom gruppa og departementet, vart ansvaret for å formulera ut rapporten til slutt overført til Nasjonalt senter for nynorsk i opplæringa. Den endelege rapporten vart sendt til departementet 21. juni, og inneheldt trass ei noko omstendeleg form ein god del tiltak som utan større problem kan setjast i verk om der finst politisk vilje til det. Diverre har me førebels ikkje sett styresmaktene fylgja opp innhaldet i rapporten i nemneverdig mon. I samband med regjeringsskiftet har me elles sagt oss godt nøgde med den språkpolitiske profilen i regjeringserklæringa. Dette dreier seg i hovudsak om norskfaget, som den nye regjeringa lover å styrkja «som språkfag», i tillegg til at dei vil gjera sidemålsundervisninga «mer engasjerende». I same andredraget lyt det nemnast at formuleringane om Mållova ikkje er fullt så hyggelege, men der ein læreplan kan endrast av departementet, må lovendringar ha fleirtal i Stortinget. Og der tykkjest det ikkje vera fleirtal for å fjerna retten til å få svar på eige mål frå statlege byråkratar. Språklova Arbeidet med den nye språklova har me diverre ikkje hatt kapasitet til å prioritera. Språklova vart varsla allereie i stortingsmeldinga Mål og meining frå 2008, som Stortinget slutta seg til i Etter dette har det vore lite å høyra om språklova, utover at det var planlagt å koma eit utkast våren Dette hende ikkje, og sidan det fyrste kvartalet av arbeidsperioden vart bunde opp i meir læreplanarbeid enn venta, rakk me ikkje å gjera så mykje med det. Store delar av hausten kokte bort i valkampkålen, og fyrste kvartal i kalenderåret 2014 har som vanleg vore meir enn hektisk nok med årsmøtesesong, vinterleir og landsmøteførebuingar. 9

10 Andre saker Gjennom perioden har me òg markert oss i saker som har vorte aktuelle undervegs. Utover sporadiske mediesaker, i tillegg til dei årvisse møta med kringkastingssjefen, NRK Super og TV2, er det særleg på desse områda me har markert oss: Avinor-saka: I 2013 skaffa Avinor seg ny grafisk profil, noko som også innebar omskilting av alle Avinor-åtte flyplassar. Etter at dei hadde lansert den grafiske profilen, der både designelementa og logoen var påfallande like det grafiske uttrykket til Nynorskstafetten, minte Språkrådet om at ei rekkje lufthamner i og ved nynorskområda som til då hadde vore skilta på bokmål laut skiltast på nynorsk. Avinor ville ikkje retta seg etter dette, jamvel om vedtektene deira slår fast at dei skal fylgja prinsippa i Mållova. Forklaringa frå Avinor var at lufthamnene i Ålesund, Bergen, Haugesund og Stavanger hadde heile landet som tenestekrins, sidan dei har utanlandsruter. Saka gjekk heilt opp til leiinga i Samferdsledepartementet, men då var omskiltinga allereie gjort. Det einaste framsteget som kom, var at Leirin lufthamn Fagernes vart skilta om att til nynorsk. Dialekt: NRK markerte Språkåret ved å laga programserien Dialektriket og sende han i beste sendetid på sundagar i haust. Dette gav oss høve til å markera oss i ordskiftet, særleg etter ein episode der ein vaktsjef i Dagsrevyen uttalte at han tykte dialekten til ein av medarbeidarane hans fekk henne til å høyrast dum ut. Me har òg fått merksemd om Disney-filmen Frost, som vart reklamert for med ein trailer på vesttelemål, men som var dubba om att til normert bokmål innan han kom på kino. Elles har me skrive eit nytt program om talemålet og nynorsken, til handsaming på landsmøtet Pressestøtta: Før jul sende Kulturdepartementet framlegg til endringar i pressestøtta ut på høyring. Ei av endringane gjekk ut på å lægja opplagstaket for såkalla «nummer ein- og åleinemedium» frå til Dette ville råka 30 aviser, av desse 14 heilt eller delvis redigerte på nynorsk. NMU sende inn høyringssvar, der me påpeikte at dette ville råka nynorskavisene uproporsjonalt og urimeleg hardt. Nynorsk i næringslivet: I samband med at landsstyret vedtok ei fråsegn om nynorsk i næringslivet, fekk me mykje merksemd i lokalpressa i nynorskområda om saka. Eit heilt konkret resultat av utspelet, var at reklamebyrået Glødefisk på Bryne sette nynorskversjonen av heimesidene sine som standard, etter at dei vart intervjua av Jærbladet om saka. Noregs mest sexy nynorskbrukar: Gjennom heile våren 2013 fekk me mykje merksemd om kåringa av Noregs mest sexy nynorskbrukar, som bladstyret i Motmæle sette i gang. Etter innleiande rundar i kvart fylke, stakk forfattar Sigmund Løvåsen og folkemusikar Ingebjørg Bratland av med sigeren i høvesvis herre- og kvinneklassen. 10

11 Organisasjonsutvikling Organisasjonsbygging I 2013 auka vi talet på teljande medlemer (betalande under 26 år med adresse i Noreg) til Det utgjer ein vekst på 38 medlemer (3,75 %) jamført med Det samla talet på betalande medlemer, auka frå 1275 i 2012 til i Ein av grunnane til at me klarte dette, var at vervekampanjen 2013 gav vesentleg betre resultat enn kva som har vore tilfelle dei siste åra. Kring 130 medlemer vart verva dei seks kampanjevekene i 2013 over dobbelt så mange som året før Under 26 Over Fig. 2: Betalande medlemer siste 10 år. Medlemsauken er rett nok ikkje fullt så stor som me hadde ambisjonar om. Etter at me nådde målet om å passera teljande medlemer i 2012, vedtok landsmøtet i Fredrikstad i 2013 at me skulle sikta mot dette året. Medlemstalet for 2013 må likevel lesast i ljos av at fleire tilhøve som har vore annleis enn i 2012: Overgang til nytt medlemsregister gjorde at me ikkje fekk sendt ut medlemspengekrav før i mars, som vil seia at me har hatt kortare tid enn før til å få medlemene til å betala. 1 Tala i dette avsnittet er førebels ikkje reviderte. 11

12 Det er rimeleg å gå ut frå at den jamne veksten me hadde gjennom heile 2012, i hadde samanheng med sidemålsstriden som for alvor braka laus i januar det året. Sjølv om Språkåret nok har vore til hjelp, har me samstundes vitja færre vidaregåande skular enn normalt, til fordel for ungdoms- og barneskular. På dei aldersstega kan me av openberre grunnar ikkje kan forventa særleg med innmeldingar i etterkant. Me kan difor, alt i alt, seia oss bra nøgde med medlemsutviklinga i Me er i ferd med å stabilisera oss på over teljande medlemer. Klarer me å gjenskapa og endåtil forbetra dei gode innmeldings- og betalingstala frå 2012 og 2013 i åra som kjem, vil det kunna danna grunnlaget for eit større og sterkare NMU i framtida. Av statistikken under, ser me elles tydeleg nedgangen i talet på folk som bed om å få tilsendt informasjon. Dette har vore ei heilt medviten utvikling frå vår side i fleire år, då me tidlegare bruka forholdsvis mykje tid på å senda informasjonspakkar til elevar som skreiv seg på sokalla infolister på målferd. Då me evaluerte denne ordninga for nokre år sidan, viste det seg at berre eit par prosent av dei som skreiv seg på listene, til slutt vart betalande medlemer. Me noterer oss òg ein auke i betalingsvilje hjå dei nyinnmelde i 2013 jamført med Denne auken var svært mykje større frå 2011 til 2012 ikkje uventa, då me fekk innført eit system for SMS-betaling i desember Nyinnmelde u/ Nyinnmelde totalt Bad om informasjon Betalande u/ Betalande u/26 i % 83 % Betalande til saman Betalande i % av nyinnmelde til saman Fig. 3: Nyinnmelde medlemer og betalande av desse, siste 5 år. 83 % 77 % 57 % 58 % 53 % Lokallaga er grunnplanet i organisasjonen. Norsk Målungdom har 22 lag fordelt på 12 av fylka i landet. Talet på lag har gått opp med 3 sidan i fjor 4 av laga er nyskipa denne perioden. 6 av laga er studentmållag. Me har med andre ord ikkje heilt nådd målsetnaden om 25 lokallag, men nedgangen i lokallag i er i minsto snudd til vekst. Elles har me som alltid ei utfordring i å stabilisera aktiviteten i ein del av lokallaga. Aktivitetsnivået er svært ulikt i dei ulike laga, og kan svinga mykje også internt i kvart einskilde lag. Me hadde òg noko færre skulestartaksjonar i 2013 enn i det svært gode 12

13 skulestartaksjonsåret 2012, men dette må særleg sjåast på bakgrunn av at reisekapasiteten i sentralstyret i stor grad var bunden opp i Nynorskstafetten. Det er elles generelt vanskelegare å få til slike aksjonar i valår, då ikkje heilt uvesentlege delar av medlemene og aktivistane våre har medlemskap i ulike ungdomsparti. I perioden har me hatt desse laga: Finnmark: Alta dialekt- og målungdom Sør-Trøndelag: Studentmållaget i Nidaros Møre og Romsdal: NMU Ålesund og omland, Søre Sunnmøre Målungdom Sogn og Fjordane: heiderleg Målungdom, Firda Målungdom Hordaland: Bergen Målungdom, Studentmållaget i Bergen, Sunnhordland Målungdom, Nordhordland Målungdom Rogaland: Målsiddisane, Kongsgård Elevmållag, Ryfylke Målungdom, Studentmållaget i Stavanger Vest-Agder: Studentmållaget i Agder Akershus: Ås Studentmållag Oslo: Katta Målungdom, Studentmållaget i Oslo, Målungdomen i Oslo Hedmark: Skibladner Målungdom Østfold: Østfold dialekt- og målungdom Vestfold: Alikkavæl dialekt- og målungdom Arbeidsperioden er den fyrste heile perioden med nytt medlemsregister. Registeret vart rulla ut 1. januar 2013, og har vore svært viktig for arbeidet sentralt i organisasjonen. Som ved alle dugnadsbaserte IKT-løysingar, har der vore ein del ting som har måtta fiksast undervegs, og ikkje alt kunne vera ferdig då systemet vart rulla ut. Difor tok det til dømes eit par månader før me kunne senda ut medlemspengekrav for Arbeidet med å identifisera kva endringar og utbetringar som må gjerast, har gått kontinuerleg over heile perioden, og må venteleg halda fram. Det skal likevel ikkje rå tvil om at det nye systemet har gjort det administrative arbeidet i organisasjonen mindre tidkrevjande, og at det opnar ein del moglegheiter som tidlegare har vore heilt urealistiske. Me har også vore i kontakt med andre organisasjonar som ynskjer å ta systemet i bruk, noko som kjem alle til gode, då det kan føra til at fleire med den rette kompetansen kan bidra til den tekniske utviklinga av registeret. Som i fjor rettar me ein særskilt honnør til opphavsmannen, Odin Hørthe Omdal. Den heilt naudsynte digitale moderniseringa me no går og har gått gjennom, hadde ikkje vore mogleg utan den svært solide innsatsen han har lagt ned. [TILLEGG OM NETTSIDE FOR LOKALLAGA VERT HANDSAMA I MARS] Me har elles sendt informasjon om studentmållaga til medlemer i den aktuelle aldersgruppa. Desse medlemene fekk e-post ved skulestart, med kontaktopplysningar til dei studentmållaga som finst, og informasjon om korleis eventuelle nye lag kan skipast. 13

14 Tilskipingar Tilskipingane våre er den viktigaste møteplassen i organisasjonen. Der treffest nye og gamle medlemer, for å skulera seg, knyta kontaktar og kveikjast til vidare arbeid i organisasjonen. I perioden skipa Norsk Målungdom til vinterleir, sumarleir og ungdomskonferanse om språkleg mangfald i Norden, medan både Studentmållaget i Oslo og Studentmållaget i Bergen skipa til kvar si studentsamling. Tilskipingane har fått mykje gode tilbakemeldingar frå deltakarane. Veksten i deltakartalet har elles gjort at tilskipingane denne perioden har hatt dei mest stabile og gjennomsnittleg høgaste talet på deltakarar i nyare NMU-tid. Me har knytt alle tilskipingane i 2013 til språkårsfeiringa, og vore medvitne om å dyrke dei ulike konsepta som høvesvis vinterleir, sumarleir og haustkonferanse er og har vore. Tabellen under viser deltakartalet på tilskipingar i dei siste fem periodane, med talet på revisorgodkjende deltakardøger i parantes Sumarleir 38 (162)* 37 (138) 30 (150) 23 (102) 32 (100) Haustkonferanse 40 (99)* 28 (69) 35 (87) 12 (30) 24 (63) Vinterleir 42 (111)* 37 (93)* 38 (93) 30 (78) 31 (60) I alt 121 (372)* 102 (300) * 103 (330) 65 (210) 87 (223) Fig. 4: Deltakarar og deltakardøger dei siste fem periodane. Merk: Rubrikkane som er markerte med * er ikkje gjennomgåtte av revisor enno sumarleir haustkonf vinterleir snitt Fig. 5: Deltakarar og deltakarsnitt på tilskipingar dei siste 10 åra. Merk: Tala frå tilskipingane som var før 2007 ikkje er gjennomgåtte av revisor. 14

15 Sumarleir Sumarleiren var juli i Ørsta. Sunnmøre er reint logistisk ein krevjande plass å skipa til leir, men i og med at det var 200-årsjubileum for Ivar Aasen, kunne me nesten ikkje hatt leiren nokon annan plass enn i heimkommunen hans. Me heldt jamvel til på Hovden skule i Hovdebygda skulekrinsen som Aasens eige heimtun soknar til. Til programmet gjorde me oss god nytte av breidda i det lokale miljøet av nynorskinstitusjonar. Me organiserte også turar til Aasentunet, Aasenstatuen i Ørsta sentrum, og til ein liten sunnmørsalpe. Til saman var me 38 deltakarar på leiren. Ungdomskonferansen om språkleg mangfald i Norden oktober inviterte me til ungdomskonferanse om språkleg mangfald i Norden på Lysebu i Oslo. Dette vart mogleg av di Fondet for dansk-norsk samarbeid løyvde oss opphaldsstipend for inntil 40 deltakarar på Lysebu. Dimed kunne me skipa til konferanse i det som etter alt å døma må vera dei mest luksuriøse omgjevnadene NMU nokon gong har vore i. På programmet hadde me ei rekkje prominente språkfolk og sjølve konferansen vart opna av dåverande kulturminister Hadia Tajik. Eitt skjer i sjøen skal likevel nemnast: Plassavgrensinga gjorde at me ikkje kunne ta imot alle som ville koma. Me trudde me hadde grunn til å kalkulera med at 40 deltakarplassar var meir enn nok, då deltakartala på hausttilskipingane våre har vore ganske ustabile og jamt over svake dei siste åra. Me må tilbake til 2008 for å finna sist me var fleire enn 40 på ein haustkonferanse. Denne gongen gjekk det ganske annleis påmeldingane rann inn, og me måtte jamvel stengja påmeldinga og føra ventelister. Vinterleir januar skipa me til vinterleir på Haraset leirstad på Stange i Hedmark. Det gav oss høve til å fargeleggja programmet med både Alf Prøysen, Hulda Garborg og flatbygdsmål. På programmet elles fekk me nytta langt fleire interne innleiarar og kurshaldarar enn på dei andre tilskipingane det aller meste av programmet var det tillitsvalde og andre deltakarar på leiren som stod for. Me lyt også trekkja fram sjølve deltakartalet, som moglegvis var det største av alle vinterleirar me har arrangert til no. Til saman møtte 42 deltakarar opp, mot 37 året før. Studentsamling Studentmållaget i Oslo skipa til studentsamling i Oslo april på Blindern i Oslo. Dei hadde førebudd eit solid program, med mange faglege tungvektarar. Kring 20 deltakarar var med på samlinga. [TILLEGG OM STUDENTSAMLINGA I BERGEN VERT HANDSAMA I MARS] Synleggjering av organisasjonen I perioden har me med nokre unnatak vore i pressa kvar veke. Pressearbeidet har ikkje vore like strukturert som året før, men ut frå tala frå presseklipptenesta Retriever/Atekst, har me likevel vore meir i media enn kva me brukar å vera. Me har gjort oss synlege i mange 15

16 ulike målsaker, men nok fått aller mest merksemd kring høvesvis norskfaget, Dialektprisen og den noko meir uhøgtidelege kåringa av Noregs mest sexy nynorskbrukar. Som tidlegare er me flinke til å få merksemd i særleg nynorske lokalaviser, medan me ikkje når like godt gjennom i hovudstadspressa. Det er ikkje usannsynleg at dette kan ha med interessefelta i dei ulike redaksjonane å gjere, utan at det skal hindra oss i å prøva. Me kan likevel gle oss over at me i 2013 hadde klart fleire saker hjå nyhendebyråa, jamvel om ikkje tabloidavisene har vore like ivrige Pressetreff Atekst Nyhendebyrå Fig. 6: Pressestatistikk frå Atekst siste 10 år. Mykje av påverknadsarbeidet overfor ungdomspartia, gjorde me som ein del av Nynorskstafetten. I skuleferien om sumaren fekk me avtale om å vitja sumarleirane til Raud Ungdom, Sosialistisk Ungdom, AUF, Senterungdommen, Unge Venstre og Unge Høgre. På nokre av desse bidrog me jamvel med å halda seminar om språkpolitikk. Me var òg inviterte på KrfU sin sumarleir, men den vart diverre avlyst. Av andre organisasjonar, har me samarbeidd med den samiske ungdomsorganisasjonen Noereh om nokre av programpostane på den nordiske ungdomskonferansen. Dessutan hadde me to representantar fro Norges Døveforbund Ungdom, som heldt verta kjende-leikar. Me var også i kontakt med det kvenske ungdomsnettverket Kveeninuoret i same ærend, som var positive, men som av praktiske årsaker likevel måtte melda avbod. Arbeidet med å gjera standard medietekstar tilgjengelege for lokallaga, har me diverre ikkje prioritert. På den andre sida har me hatt sett av relativt mykje tid til kurs i lesarbrevskriving, pressearbeid og tale- og debatteknikk på sumar- og vinterleir. 16

17 Anna informasjonsarbeid Målferd Å reisa på målferd er noko av det aller viktigaste Norsk Målungdom gjer, og det har difor hatt høg prioritet. Gjennom å snakka direkte med skuleklassar over heile landet, får me utfordra svært mange ungdomar til å reflektera over korleis dei tenkjer om språk, og me set målsak på dagsorden lokalt. I tillegg får me eit unikt innblikk i kva haldningar til språk som rører seg på grasrota i skuleverket. Målferdreisinga har vore noko annleis organisert dette året. Etter landsmøtet vårt i mars 2013, vart dei aller fleste målferdene i resten av 2013 gjennomførte i kombinasjon med Nynorskstafetten. Det vil seia at skulane var valde ut og gjorde avtalar med av lokallag i Mållaget. Det vil også seia at utvalet av skular har vore noko annleis tidlegare år har me fyrst og fremst reist på vidaregåande skular, i 2013 var me vel så mykje på barne- og ungdomsskular. Det innebar vidare at me har hatt litt færre økter og elevar per skule, jamført med korleis det brukar å vera når me organiserer målferdene sjølve. Dette speglar seg igjen i at me etter nyttår for det meste har vitja vidaregåande skular, og at desse dreg opp snittet på økter og elevar per skule. Denne perioden har me vore på [X] målferddagar, fordelt på [X] skular. [X] av desse er ungdomsskular. Me har til saman halde målfararopplegget for [X] skuleklassar, fordelt over [X] økter. Det tyder at me har vitja kring [X] elevar. Me har vore innom [X] fylke, mot 14 året før. Nynorskområda, både dei trygge og dei utsette, har hatt noko høgare prioritet enn reine bokmålsområde, i tråd med arbeidsprogrammet. 1 [TILLEGG OM MÅLFARAROPPLEGGET VERT HANDSAMA I MARS] Målferddagar (56) est. 50 Ulike skular (56) Økter (87) Klassar Elevar (3606) est Fig. 7: Statistikk over målferdvitjingar siste fem år. I perioden har me vitja desse skulane: Akershus Kjellervolla skole, Sørumsand vgs (2 dagar) Buskerud Hemsedal barne- og ungdomsskule, Sør-Aurdal ungdomsskule, Åssiden vgs 1 Tala i dette avsnittet og tabellen under er ikkje ferdige, og vert vedtekne som tillegg til årsmeldinga i mars, før landsmøtet. 17

18 Finnmark Sandfallet ungdomsskole, Alta ungdomsskole, Vadsø ungdomsskole, Alta vgs, Kirkenes vgs Hordaland Fauskanger barne- og ungdomsskule, Austevoll ungdomsskule, Søfteland skule, Kvam ungdomsskule, Brakanes barne- og ungdomsskule, Kinsarvik ungdomsskule, Hauso barneog ungdomsskule, Øystese gymnas, Voss gymnas, Voss vgs, Bergen katedralskole, Hjeltnes vgs, Ølve montessoriskule, Hordabø skule, Sæbø skule, Austebygd skule, Manger skule Oppland Etnedal skule, Hadeland vgs Rogaland Dysjaland ungdomsskule, Gjesdal ungdomsskule, Oltedal skule Telemark Gvarv skule, Folkestad skule, Seljord og Flatdal barneskule, Kviteseid skule, Hjartdal skule, Tuddal skule, Høydalsmo og Lårdal skule, Nissedal skule/tveit ungdomsskule, Tokke skule, Rauland skule, Sauland skule, Seljord fhs, Heddal ungdomsskole, Drangedal skule, Seljord ungdomsskule. Vest-Agder Møvik skole, Karuss skole, Vennesla ungdomsskule, Iveland skule, Kristiansand katedralskole Gimle, Vennesla vgs Østfold Kirkeparken vgs, Greåker vgs Me har også halde nynorskkurs på Kalnes vgs i Østfold, og eit meir omfattande kurs over heile haustsemesteret på Skøyen aktivitetsskule i Oslo. Informasjonskanalar og tilfang Norsk Målungdom driv den nynorske nettportalen nynorsk.no, har eigne heimesider på målungdom.no, og ei side om minoritetsspråk i Norden. Me har vidareført praksisen med å samla alle tilskipingsnettsider i målungdom.no-systemet. Sumarleiren har, som tidlegare, hatt direktedomene (sumarleir.no/sommarleir.no) som peiker vidare til sumarleirsidene på målungdom.no. Me har også eit bloggsystem på nynorsk.no, der lokallag i NMU kan få eigne heimesider, og fleire lokallag i Noregs Mållag leiger heimesideplass. Sentralstyret har også ein eigen kontorblogg på dette systemet. Felles for alle nettsidene me administrerer, er at dei lir av mangel på oppdateringar. Nynorsk.no har lege meir eller mindre daudt i heile perioden. Me har ikkje sett at me har kapasitet til å oppdatera med nyhende so ofte som det må til for at det skal vera gagn i det. Det same gjeld sentralstyrebloggen. Målungdom.no har vorte oppdatert sporadisk, men 18

19 fungerer nok likevel meir som ein stad medlemer og andre interesserte slår opp når dei treng informasjon, enn som ein stad folk sjekkar for å få med seg siste nytt. Når det gjeld heimesider for lokallag, ser me at dei ofte føretrekkjer å laga sider/grupper på Facebook, og eventuelt Twitter-konto for å spreia informasjon til medlemene sine. Me kan ikkje seia at me har oppnådd arbeidsprogrammålet om at fleire lokallag skal ta i bruk heimesidesystemet vårt, men det kan vera grunn til å spørja kor vidt det er naudsynt, eller om me heller bør la sentrallekken få hovudansvaret for å gjera informasjon om lokallaga tilgjengeleg utanfor dei sosiale media. [TILLEGG OM OPPUSSINGA AV MÅLUNGDOM.NO VERDT HANDSAMA I MARS] I sosiale medium har aktiviteten på NMU-kanalane vore noko betre. På Facebook har me både ei side og ei gruppe, og brukar dei nokså jamleg til å informera om tilskipingar, medlemspengar, vervekampanje og andre nyhende. I NMU-gruppa hender det også at medlemene tek opp saker som dei diskuterer seg i mellom. På Twitter har aktiviteten vore noko labrare. Me blestar ulike tilskipingar og kampanjar der, og svarer på ymse førespurnader, men me kunne gjort oss større nytte av Twitter som ein kanal for å spreia og skape diskusjon om utspela våre og andre språkpolitiske saker. Det elektroniske nyhendebrevet har kome ut sjeldnare enn planlagt, og med varierande frekvens. Me bør vurdera nøye korleis me organiserer e-postar til medlemene våre framover. Å samla opp viktig informasjon i éin e-post som kjem til eit fast tidspunkt, kan ha visse føremoner, til dømes i at folk veit når og korleis dei finn informasjon, og at dei får jamlege påminningar om viktige ting som skjer langt fram i tid. Samstundes risikerer me at mange ikkje får med seg informasjonen i det heile, fordi formatet vert for likt frå gong til gong. Me veit i det heile lite om korleis medlemene oppfattar dette. Medlemsbladet Motmæle har kome ut med 4 nummer i perioden. Bladet har vore gjennom gradvise grafiske endringar, og sidetalet har lege stabilt på 20 sider. På våren sende me ut flygeblad til tiandeklassingar med nynorsk som hovudmål, som oppmoda dei til å halda på nynorsken. Me hadde ikkje ressursar til å produsera eit nytt flygeblad for å få med oppmodinga om å halda på dialekten, slik arbeidsprogrammet spesifiserte. I samband med Språkåret 2013 og vervekampanjen, produserte me t-skjorter med trykk henta frå Ivar Aasens Norsk Ordbog. Dei har vore nokso populære, og ser ut til å fungert godt som både vervepremie og salstilfang. Arbeidet i utvala [TILLEGG MED EVALUERING AV NEMNDENE VERT VEDTEKE AV LST I MARS] 19

20 Økonomi Økonomien er trong, men stabil. Rammevilkåra er framleis uromslege, men stabiliteten me har hatt dei seinare åra har halde fram som før. Den daglege økonomistyringa har vore prega av struktur, kontroll og nøktern pengebruk, noko som igjen gjer det lettare å styra økonomien i berekraftig lei frametter. Norsk Målungdom har framleis gjeld til staten, og har ei avtale om nedbetaling med Statens Innkrevingssentral som inneber at me må gå nærare i overskot kvart år. Sett at me får halda på desse vilkåra, vil me betala ned dei siste avdraga på gjelda i Samstundes er det ikkje til å løyna at særleg likviditeten stundom er i skralaste laget. Innkomene fordeler seg ganske ujamt gjennom året, og det gjer at me på enkelte tidspunkt ikkje har fullt så mykje pengar på konto som me helst burde hatt. På sikt bør eigenkapitalen byggjast opp til å tilsvara dei faste utlogene for minst tre månader. 754 Vebjørn Sture leiar Kristofer Olai Ravn Stavseng nestleiar Eskil Syltøy Løland skrivar Karl Peder Mork økonomiansvarleg Synnøve Marie Sætre styremedlem 20