Fakultet for naturvitenskap og teknologi

Transkript

1 1 Side 1 av 13 Noregs teknisknaturvitenskapelege universitet Fakultet for naturvitenskap og teknologi Institutt for biologi Fagleg kontaktperson under eksamen: Professor Jarle Mork tlf: Professor Yngvar Olsen, tlf: EKSAMEN I: BI 2060 NYNORSK DATO: 3 Juni 2006 Timetal: 4 Studiepoeng: 7,5 Sidetal: 12 Tilletne hjelpemidlar: Kalkulator Sensurdato: VED SENSUR TEL OPPGÅVENE LIKT Alle spørsmål har bare eit riktig svar. Angi svaret ditt i tabellen på side med et kryss i riktig rute. Dersom du vil endre svaret etter først å ha satt eit kryss i tabellen, setter du ein sirkel omkring dette krysset og markerer det nye valet med nytt kryss. Oppgåva rettes manuelt. Riktig svar gir eit poeng, feil svar og ingen svar gir null poeng. Dersom det gis to eller fleire kryss som svar gir dette 0 poeng. Vær derfor nøye med at det bare er gitt eit svar. 1. Kva for ein definisjon av økologi er mest riktig? A: Økologi er læra om interaksjonane mellom næringskjedene i biosfæren B: Økologi er vitskapen om interaksjonen mellom de trofiske nivåa i naturen og korleis de verkar på kvarandre C: Økologi beskriver alle typane av organismar i naturen og korleis de konkurrerer og spisar kvarandre D: Økologi er vitskapen om interaksjonar mellom organismar og mellom organismane og deira abiotiske miljø E: Økologi er læra om korleis abiotiske faktorar i miljøet verker på næringskjedene og økosystemet

2 2 2. Kva meines med det økologiske hierarki? A: Det økologiske hierarkiet er ein gradering av organismanes økologiske viktigheit med nøkkelartane på topp i hierarkiet B: Det økologiske hierarkiet rommar nivåa av kompleksitet frå individ, populasjon, samfunn, økosystem til biosfære på topp i hierarkiet C: Det økologiske hierarkiet er et omgrep som ikkje blir brukt i økologien D: Det økologiske hierarkiet er ein systematisk sortering av de trofiske nivåa med rovdyra på topp i hierarkiet E: Det økologiske hierarkiet er ein gruppering av biologiske samfunn og økosystem etter deira kompleksitet 3. Korleis varierer konsentrasjonen av oksygen normalt nedover i vannmassane? A: Konsentrasjonen av oksygen er høyast i de øvre produktive vannmassane og lavast i abyssopelagiske sone der det er mye mindre dyreliv B: Oksygenet er godt omrørt og lite variabelt med djup, men konsentrasjonen er noe høgare der fotosyntesen er størst C: Konsentrasjonen av oksygen er høgast nær botnen av havet, uansett djup D: Konsentrasjonen av oksygen er høgast i de øvste produktive vannmassane og lavast i mesopelagiske sone like under de produktive vannmassane E: Konsentrasjonen av oksygen er høyast like under de øvste produktive vannmassane og reduserast frå der med djupet 4. Protozoene utgjør ei viktig gruppe i det heterotrofe planktonet. Kva for nokon grupper inngår blant andre der? A: Ciliater, heterotrofe nanoflagellater, radiolarier, foraminiferer B: Ciliater, heterotrofe nanoflagellater, pilormer, radiolarier, C: Ciliater, appendikularier, radiolarier, foraminiferer D: Heterotrofe nanoflagellater, appendikularier, radiolarier, foraminiferer E: Radiolarier foraminiferer, fototrofe nanoflagellates, heterotrofe nanoflagellater 5. Krepsdyra utgjør einviktig gruppe i det heterotrofe planktonet. Kva for nokre grupper inngår der? A: Copepoder, appendikularier, krill, amfipoder B: Copepoder, krill, cladocerer, pilormer C: Copepoder, krill, cladocerer, amfipoder D: Copepoder, salper, cladocerer, amfipoder E: Copepoder, krill, cladocerer, salper 6. Kva for eit utsegn nedanfor er opplagt feil? A: Copepodane er ei zooplanktongruppe som finnes overalt i verdshava B: Fiskelarver er ein komponent av meroplanktonet C: Salpane er mest dominerande ved høge vatntemperaturar D: Geleplanktonet omfattar to grupper, meduser og manetene E: Amfipoder kan være større enn 1 cm

3 3 7. Når dyreplanktonet driver twilight migrasjon betyr det at: A: Planktonet gjennomfører to migrasjonssyklusar per døgn, opp like etter solnedgang, ned i løpet av natta, opp før soloppgang og ned ved start av ny dag B: Planktonet gjennomfører to migrasjonssyklusar i løpet av året, den første opp om våren etter å ha overvintra i djupvatnet C: Planktonet vandrar opp i skumringen om kvelden og ned igjen like før det blir lyst om morgonen D: Planktonet gjennomfører to migrasjonssyklusar per døgn, ned like etter solnedgang, opp i løpet av natta, ned før soloppgang og opp ved start av ny dag E: Planktonet vandrar ned i skumringen om kvelden og opp igjen like før det blir lyst om morgonen 8. Kva tyding har omgrepet trofi i økologien (engelsk trophy )? A: Økosystemets tilstand med omsyn til energiomsetning B: Grupperingen av organismar etter kva for ein føde de spisar C: Sjølve overføringa av energi mellom nivåa i næringskjeda D: At mengda av energi i næringskjedene vert mindre for aukande nivå i kjeda E: Sjølve prosessen med å ta opp næring, ernære seg 9. Et utsegn om dyreplanktonets aktivitet nedanfor er feil, kva for eit? A: Individa av dyreplankton beveger seg i vannet og søker omkring etter føde B: Dyreplanktonet veks og formarar seg basert på assimilert minus respirert næring C: Alle krepsdyra i planktonet ernærer seg ved å velje fødepartiklar som de angriper, fangar og spisar D: Dyreplanktonet assimilerer opptatt næring i tarmen og skil ut ufordøya næring som fekalier E: Byttestørrelse, konsentrasjon av bytte og byttets fysiske form påverkar dyreplanktonet sin opptaksfart av føde 10. Anta at primærproduksjonen i et havområde er 150 mg C m -2 år -1 og at den økologiske effektiviteten (E, ecological efficiency ) er 0,15 eller 15%. Kva kan den årlige produksjonen på trofisk nivå 3 (f. eks sild) bereknas til ved hjelp av den enklaste typen av trofisk-dynamiske modeller? Svara nedanfor er gitt som mg C m -2 år -1 med tre gjeldande siffer. A: 30.0 B: 3,38 C: 22,5 D: 0,30 E: 45,0

4 4 11. Et utsegn om produktiviteten i havområde (regionar, som definert av John Ryther) er feil, kva for eit? A: Opne havområde har lange næringskjeder og liten produksjon av haustbare ressursar B: 50% av fiskeproduksjonen skjer i de områda av havet som Ryther kallar kystsona C: Over 80% av den globale produksjonen av planktonalger skjer i opent hav som utgjør omtrent 90% av havoverflaten D: Klodens store oppvellingsområder har <1% av primærproduksjonen og 50% av den haustbare produksjonen av fisk og blekksprut E: Primærproduksjonen i regionen kystfarvatn er normalt >150 mg C m -2 år. 12. Et utsegn om produksjonsforholda i havet er feil, kva for eit? A: Mineralisering er prosessen der organisk materiale føres tilbake til uorganiske former B: Marine sedimenter innehelder mellom 50-70% av den totale karbonmengda på kloden som ikkje er bunden i stein C: Den delen av primærproduksjonen som sedimenterer frå de produktive vannmassane aukar akselererande med aukande primærproduksjon D: Ekskresjon er frigjering av stoffar frå dyr, også næring i uorganisk form E: Over tid kan det ikkje haustas meir frå et marint system enn den produksjonen som nye næringsstoff som blir tilført systemet utanfrå kan gi grunnlag for 13. Kva for ei fråsegn om planktonstorleik er sann? A: Pikoplankton<nanoplankton<mikroplankton<mesoplankton B: Mikroplankton>nanoplankton>pikoplankton>mesoplankton C: Pikoplankton<mikroplankton<nanoplankton<mesoplankton D: Mesoplankton>nanoplankton>mikroplankton>pikoplankton E: Nanoplankton<pikoplankton<mesoplankton<mikroplankton 14. Kva er miksotroft plankton? A: Autotroft plankton som har fotosyntese B: Heterotroft plankton som nyttar organisk stoff som substrat C: Plankton som kan veksle mellom autotrofi og heterotrofi D: Plankton som er autotrofe i mørkret og heterotrofe i ljos E: Kiselalgar som er både fotosyntetiske og prokaryote 15. Kva er kompensasjonsdjupet? A: Djupet som markerer den nedre grensa for den delen av vass-søyla der integrert fotosyntese- og respirasjonshastighet er like store B: Djupet for oksygenminimum C: Djupet der oksygenproduksjonen tilsvarar opptaket av næringssalt D: Djupet der vekstfarten og beitingsfarten til algane er jamstore E: Djupet der fotosyntese- og respirasjonsfarten er jamnstore

5 5 16. Kva er kromofytter (Chromophyta)? A: Alle algar med absorpsjonstopp på rundt 675 nm bylgjelengde B: Berre dei algane som inneheld fukoxanthin C: Alle algar som inneheld fotoprotektive pigment D: Alle algar som inneheld klorofyll c E: Cyanophyceer som i tillegg til fykobiliproteiner har eukaryot kjerne 17. Kva er fotoakklimatisering? A: Det same som den metningsindeksen, E k B: Summen av fysiologiske prosesser som kompenserer for endring i irradians og daglengde slik at vekstfarten endrast mindre enn om fotoakklimatisering ikkje fantes C: Temperaturens effekt på α (alfa) til P vs. E-kurver D: Fotosyntesefartens samband med irradians E: Alle fråsegna ovafor er riktige 18. Kva for ei fråsegn om attenuering i vass-søyla er sann? A: Attenueringskoeffisienten er differensen mellom absorpsjon og spreiing B: Attenueringskoeffisienten for reint vatn er minst i det blå området C: Gulstoff verkar fyrst og fremst på attenueringa i det raude området D: Sjølvskugging grunna algeblomstring verkar særleg i det grøne området E: Sterkt ljos aukar attenueringskoeffisienten i det synlege spektret 19. Kva er den viktigaste næringssaltkjelda i opent hav langt frå land? A: Nedstraum (downwelling) B: Tilførsler med nedbør C: Oppstraum (upwelling) av djupvatn og djup vertikalblanding D: Forureining frå kraftkrevande industri E: Tilførsler frå fjordar 20. Kva for ei fråsegn om trofiske nivå er sann? A: Står for organismar som formerer seg kjønna B: Ein produksjonsbasert næringspyramide kan ikkje vera invertert over tid C: Ein akvatisk biomassepyramide har nesten aldri inverterte trofiske nivå D: Respirasjonstapet er <10 % mellom kvart trofiske nivå E: Zooplankton er dei einaste topp-predatorene i varme strok 21. Kva for ei fråsegn er sann? A: Ein pyknoklin refererer til eit temperatursprang B: Ein nutriklin refererer til eit lag av ferskvatn oppå eit lag av saltvatn C: Ein thermoklin refererer til eit sprang i saltinnhald D: Ein pyknoklin refererer til eit sprang i tettleik E: Ingen av fråsegna A-D er sanne

6 6 22. Kva for ei fråsegn om Coriolis kraft er sann? A: Den bøyer straumar mot høgre på Den sørlege halvkula B: Den er avhengig av breiddegrad C: Den er avhengig av lengdegrad D: Den gjer at lågtrykk på Den nordlege halvkula roterer med urvisaren E: Den er størst ved ekvator 23. Kva for ei fråsegn om konsentrasjonen av næringssalt i overflatvatnet om vinteren er sann? A: Den er minst i Nordatlanteren grunna termohalin sirkulasjon B: Den er mindre i Sørishavet enn i Beringhavet grunna skilnader i blandingsdjupet C: Om vinteren er det generelt meir i overflata enn i djupet D: Jern syner det same globale utbreiingsmønsteret i havet som næringssalta E: Termohalin sirkulasjon verkar utjamnande, så det er inga stor skilnad frå hav til hav 24. Kva for ei fråsegn om Michaelis-Menten kinetikk er sann? A: Metningskurva dannar ein rektangulær parabel B: Halvmetningskonstanten, Ks, er konsentrasjonen av substratet ved metting C: Michaelis-Menten-ligningen skrivast V = Vm S/(Ks + S) D: Affiniteten er Ks/Vm E: Ein alge med liten affinitet er meir konkurransedyktig enn ein alge med høg affinitet med omsyn på det begrensande næringssaltet 25. Kva for ei fråsegn om algar er IKKJE sann? A: Dinoflagellatar har to flageller B: Det fins giftige dinoflagellatar og prymnesiofyceer C: Prymnesiofyceer og kiselalgar har β-1,3-glukan som reservestoff D: Kiselalgar er eukaryote E: Kiselalgar har to flageller i vegetativ tilstand 26. Pelagiske organismar som har eiga rørsle slik at dei kan velje kurs og opphaldsstad kallast med eit felles namn: A: Teleostar B: Plankton C: Mammalia D: Nekton E: Demersalia 27. Ein organisme som er særs sentral for produksjonen i den Antarktiske næringskjeda er: A: Maneta Periphylla periphylla B: Keiserpingvinen C: Planteplanktonet Gonyaulax sp. D: Krill Euphasia superba E: Anchovietaen

7 7 28. Den mest artsrike gruppa av marine nekton- organismar er: A: Reptilia B: Osteichtyes C: Mammalia D: Chondrichtyes E: Crustacea 29. Kven av disse høyrer med til klasse Agnatha? A: Ål B: Djevlerokke C: Slimål D: Laks E: Sild 30. Samanlikna med tempererte områder er fisk i tropiske farvatn karakterisert av: A: Stor kroppsstørrelse B: Stor artsrikdom C: Lang levealder D: Slank kroppsform E: Liten artsrikdom 31. Blekksprutar høyrer med til: A: Crustacea B: Mollusca C: Reptilia D: Pinnipedia E: Pisces 32. Kven av disse reknast til ordenen Sirenia? A: Bardekvalar B: Sjøotarar C: Manatar D: Selar E: Tannkvalar 33. Menneskeleg aktivitet har mange negative effektar på det marine miljøet. Kven av dei fylgjande faktorane skal ikkje reknast med blant dei negative? A: Meir effektiv fiskeriteknologi B: Korallutvinning C: Oljeutslepp D: Bygging og utplassering av "kunstige korallrev" E: Introduksjonar og overføringar av marine organismar

8 8 34. Internasjonal skipsfart representerer fleire potensielt uheldege påverknadar på det marine miljøet. Kven av dei fylgjande påverknadane høyrer ikkje med på lista? A: Tømming av ballastvatn B: Små men hyppege mindre oljespel C: Propellerstøy D: Havari av oljetankere E: Giftige stoff frå "anti-fouling" maling på skipsskrog 35. Korallrev spelar ei viktig rolle og er svært følsame for påverknadar frå menneskeleg aktivitet. Kven av dei fylgjande faktorane høyrer ikkje med på ei liste over påviste uheldige påverknadar? A: Eutrofiering B: Land-erosjon C: Scuba-diving D: Korallutvinning E: Turisme 36. Gå ut frå ein diploid organisme og eit locus med to allel A og B. I ei stikkprøve på 100 individ frå ein populasjon ser vil fylgjande geotypefordeling: AA:15, AB:50, BB:25. Kva er frekvensen av allelet A i populasjonen? A: 0,48 B: 0,40 C: 0,15 D: 0,50 E: 0, Kva for bentisk sone strekker seg frå meters djup, og er rekna som det økologisk største bentiske habitatet i havet? A: litoralsona B: sublitoralsona C: bathyalsona D: abyssalsona E: hadalsona 38. Kva særmerkjer supralitoralsona? A: den er alltid under vatn bortsett frå ved ekstremt lågvatn B: den er regelmessig utsett for saltvatnsprut og er fløymd over ved storm, og har innslag av både marine og terrestriske organismar C: den er avgrensa av lågaste lågvatn og høgaste høgvatn D: den er dominert av rurbeltet E: tidevatnspyttar som på grunn av uttørking har høg saltinnhald

9 9 39. Pelagiske sedimenter er biogene rester frå planktoniske organismar som over lang tid har regnet ned over havbotnen. Kva slags pelagiske sediment er dominerande i alle verdshav? A: foraminifert mudder (ooze) B: brun leire C: diatomemudder (ooze) D: radiolariemudder (ooze) E: pteropodmudder (ooze) 40. Kva for algegruppe langs norskekysten er dominerande både i fjæresona og i tareskogen? A: gulgrønalger B: raudalger C: fureflagellater D: brunalger E: grønalger 41. Kva for alge karakteriserer overgangen mellom litoralsona og sublitoralsona? A: sautang B: grisetang C: eikeving D: sagtang E: blæretang 42. Kva for tre grupper hjå botndyr er dominerande i mengd artar langs norskekysten? A: nemertea, polychaeta, mollusca B: mollusca, crustacea, polychaeta C: cnidaria, crustacea, tunicata D: pycnogonida, mollusca, crustacea E: bryozoa, cnidaria, echinodermata 43. Kva for eit av disse utsegnene er ikkje riktig? A: tareskogen veks på hardbotn i alle verdshav B: tareskogen veks ikkje i havområder med temperaturar høgre enn 20 C C: tareskogen er avgrensa til den fotiske sona D: i kystområder med blautbotn og sand kan ikkje tareskogen vekse E: tareskogen i Nord-Atlanteren er dominert av Macrocystis 44. Tareskogen langs norskekysten har periodevis blitt utsett for kraftig nedbeiting av kråkebollar. Kor mange kråkebollar per m -2 må til for at både tareskog og tarerekruttar blir ete opp og fører til ein nedbeitingstilstand? A: 5-10 B: C: D: E: meir enn 500

10 Det finst tre hovudtypar hermatype korallrev, og ein atoll er ein av dei. Kva særmerkjer ein atoll? A: den veks på dypt vatn langs kontinentalskråningane B: den veks i grunne farvatn langs land i samanheng med ei kystlinje C: den veks i samanheng med hydrotermale skorsteinar D: den veks berre i eksponerte kystområder og består bare av forgreina koraller E: den veks til ringforma koralløyer, og er rester etter vulkansk aktivitet som har danna porøse øyer som har forsvunne med tida 46. Lophelia pertusa er ein ahermatyp steinkorall som dannar store korallrev. Kva for eit utsegn er ikkje riktig? A: Lophelia veks i relativt kaldt vatn frå 4-12 C B: Lophelia dannar relativt "unge" rev som har komme til etter siste istid og kan være over 8000 år gamle C: Lophelia-rev har ein høg biodiversitet og over 860 dyrearter er registrert D: faunaen man finn på eit Lophelia-rev er rekna som obligat (høy grad av endemisme) E: den levande delen av eit Lophelia-rev har lågast grad av biologisk mangfald (få arter) 47. Kva er det som er så særskilt med botndyra som lever ved ein hydrotermal skorstein? A: dei inneheld zooxhanteller som kan omdanna sollys til kjemisk energi B: dei kan direkte nyttiggjere seg mineraler og metaller som siv ut frå skorsteinane C: dei lever i symbiose med kjemoautotrofe bakteriar D: dei lever som infauna i sedimentet for å verne seg mot høgt omgjevande trykk og temperaturar E: dei er alle detrivore organismar 48. Kva vil det si at botndyr har ei lecitotrof larveutvikling? A: dei gyt få larver med mykje plommemasse der larven har eit kort pelagisk opphald B: dei gyt mange men få befrukte egg, der nokon få larver ernærer seg på dei andre ubefrukta egga C: dei gyt mange larver som sjølv må skaffa seg næring frå planteplanktonet og har eit langt pelagisk opphald D: dei gyt larver som direkte utviklar seg til små botnlevande individar E: de gyt få men store larver som blir passa på av morindivida (yngelpleie)

11 Kva er Thorsons regel? A: vekst hos larver ved høge breiddegradar er avhengig av temperatur, mens vekst hos larver ved lave breiddegradar er uavhengig av temperatur B: vekst hos larver ved høye breiddegradar er bestemt av substrat, mens vekst hos larver ved lave breiddegradar er bestemt av temperatur C: larveutvikling ved høgare breiddegradar har ein høgare frekvens av planktoniske larver enn lavere breiddegradar der direkte utvikling er dominerande D: larver ved høgare breiddegradar har ein større frekvens av yngelpleie enn larver ved lavere breiddegradar som er dominert av lecitotrofi E: larveutvikling ved høgare breiddegradar er dominert av direkte utvikling, mens larveutvikling ved lågare breiddegradar har ein høgare frekvens av planktotrofe larver 50. Kva er Shannon-Wiener indeksen? A: den utrykker talet av arter i ei prøve justert for prøvestorleik (m -2 ) B: den angir diversiteten i ein prøve ut i frå talet av arter og førekomst (tettleik) av arter i ei prøve C: den angir fordeling av sensitive og tolerante arter på ein gitt lokalitet D: den angir frekvensen av imposex for ein gitt art E: den angir eksponeringsgraden for ein gitt lokalitet

12 12 Oppgåve\svar A B C D E A B C D E

13