Hordaland i tal. Fylkesstatistikk. Næring, innovasjon og kompetanse. Nr. 2 / 2007

Transkript

1 Hordaland i tal Fylkesstatistikk Næring, innovasjon og kompetanse Nr. 2 / 2007

2

3 Forord Temaet for dette nummeret av Hordaland i tal er næring, innovasjon og kompetanse. Vi presenterer her offentleg tilgjengeleg statistikk som kan kaste lys over utviklinga på desse områda. Kompetanse blir målt ved hjelp av utdanningsnivå i befolkninga og avlagde doktorgradar ved universiteta. Utdanningsnivået i befolkninga i fylket blir stadig høgare og tal avlagde doktorgradar aukar. Ein indikator for innovasjon er Forsking og utvikling (FoU). Bedriftene i Hordaland nyttar framleis klart mindre til eigenutført FoU enn Rogaland og Sør-Trøndelag som vi ofte samanliknar oss med, men det er verd å merke seg at i perioden hadde Hordaland for fyrste gong ein større prosentvis auke i dette talet enn dei nemnde fylka. Næring omfattar både næringsstruktur og utvikling i utvalde næringar som maritime næringar, oppdrett og reiseliv. Det er framleis stor aktivitet i næringslivet i Hordaland. Den sterke veksten i tal bedrifter held fram. Frå 2006 til 2007 har veksten vore sterkast innanfor bank, finans og forretningsmessig tenesteyting, mot bygg og anlegg året før. Det har vore vekst i tal bedrifter med tilsette i alle regionane i fylket. For mange av desse regionane var 2006 eit toppår uttrykt i prosentvis vekst. Dei nyaste sysselsettingstala er frå Sysselsettinga har auka innanfor alle næringsgruppene. Veksten var størst innan bygging av farty og oljeplattformer som fell inn under det vi kallar maritime næringar. Veksten har vore stor i dette segmentet over fleire år, og verksemda ser ut til i stadig større grad å bli konsentrert til eit mindre område, fyrst og fremst Fjell kommune. Når det gjeld oppdrett er Hordaland framles den største produsenten av aure og den neststørste produsenten av laks. Også innan oppdrett av nye artar har Hordaland ein sterk posisjon. Hordaland er den største produsenten av østers i landet, sjølv om vi ikkje lenger er like einerådande som tidlegare. Overnattingsstatistikken er det som per i dag kan seie oss noko om utviklinga i reiselivet. Eit nyoppretta arbeidslag for Reiseliv i Hordaland fylkeskommune skal jobbe med marknadsføring, kompetanseutvikling og produktutvikling på reiselivsområdet. I dette nummeret har vi difor vigd ekstra stor plass til dette temaet for å kunne vise utviklinga i Hordaland det siste tiåret. Statistikken viser at 2002 og/eller 2003 var eit botnår i mange delar av fylket. Etter den tid har utviklinga i all hovudsak vore positiv. Spesielt har veksten i tal hotellovernattingar i Bergen vore stor, men også i dei andre reiselivsregionane har det vore ein positiv vekst som gjer at ein no er attende på nivået før Noko av grunnen til fallet i 2002/2003 var sviktande besøk frå store nasjonar som Tyskland og USA. Tal overnattingsgjestar frå desse nasjonane ved alle typar overnattingsstadar har stabilisert seg på 2003-nivået. Derimot ser vi ein klar auke i tal overnattingsgjestar frå Spania og Storbritannia. Også nordmennene sjølve står for ein stor del av auken i tal overnattingar. Den positive utviklinga ser ut til å halde fram for Tal hotellovernattingar hittil i år (til og med august) viser at det har vore auke i tal overnattingar i alle reiselivsregionane samanlikna med same periode året før. Auken i Hordaland er større enn auken på landsbasis. Har denne veksten i næringslivet ei bakside? Statistikk for utslepp av klimagassar viser at både Hordaland og Bergen har dei siste åra hatt ein monaleg sterkare vekst i utslepp av klimagassar frå mobile kjelder enn landet sett under eitt. Denne typen utslepp fell inn under det vi har kalla for lokalt påverkbare utslepp. Du finn fleire tal om desse emna på fylkeskommunen sin statistikknettstad, hordaland.no/statistikk. Bergen, oktober 2007 Kathrin Jakobsen Leiar, Analyse, utgreiing og dokumentasjon

4 Innhald Forord 3 Utdanningsnivået i fylket og kommunane 5 Avlagte doktorgradar 6 Forskning og utvikling 7 Bedriftsvekst i fylket og regionane 8 Sysselsetting og næringsstruktur i Hordaland 12 Maritime næringar 15 Marine næringar 16 Reiseliv 18 Eksport 22 Breibanddekning og -utnytting 23 Utslepp av klimagassar 24 Informasjonssamfunnet i Europa 26 Kjelder og meir informasjon 27

5 Utdanningsnivået i fylket og kommunane Fleire med høgare utdanning Grunnskule Vidaregåande skule Universitet og høgskule Etne 32,6 51,0 16,4 Sveio 33,1 48,7 18,2 Bømlo 34,4 48,8 16,8 Stord 27,9 47,4 24,7 Fitjar 30,3 52,8 16,9 Tysnes 32,4 50,4 17,2 Kvinnherad 32,5 49,9 17,6 Austevoll 33,5 50,5 16,1 Sunnhordland 31,6 49,2 19,2 Jondal 25,9 54,7 19,4 Odda 31,2 50,9 17,8 Ullensvang 25,3 56,3 18,4 Eidfjord 36,3 47,1 16,6 Ulvik 28,3 50,8 20,9 Granvin 28,8 53,1 18,0 Kvam 27,9 52,2 19,8 Hardanger 28,9 52,3 18,8 Voss 28,8 50,2 21,0 Fusa 30,8 51,1 18,1 Samnanger 34,3 49,0 16,7 Os 31,0 46,1 22,9 Bjørnefjorden 31,3 47,3 21,4 Bergen 27,2 40,5 32,3 Askøy 33,4 46,0 20,6 Bergen og Askøy 27,7 40,9 31,4 Sund 35,3 49,5 15,2 Fjell 33,3 46,6 20,1 Øygarden 43,7 43,3 13,0 Øygarden og Sotra 35,1 46,7 18,2 Vaksdal 38,0 46,7 15,3 Modalen 28,8 53,6 17,6 Osterøy 38,0 48,2 13,8 Osterfjorden 37,8 47,8 14,4 Meland 31,4 48,3 20,2 Radøy 35,7 50,0 14,4 Lindås 31,4 49,4 19,2 Austrheim 34,7 50,1 15,2 Fedje 42,0 41,8 16,2 Masfjorden 37,0 49,7 13,3 Nordhordland 33,0 49,2 17,8 Hordaland 29,5 44,3 26,2 Landet 31,3 43,4 25,4 Kjelde: SSB/ hordaland.no/statistikk Andelen av befolkninga som har universitet/høgskule som høgaste utdanning har auka i fylket totalt og i alle kommunane, med unnatak av Masfjorden, Modalen, Granvin og Fitjar. Andelen som har universitets/høgskuleutdanning i Hordaland ligg noko over landsgjennomsnittet. Tabellen viser andelen personar 16 år og over med utdanning på ulike nivå. Tala gjeld 2006 og er etter SSB si inndeling og definisjon av utdanning. Personar med uoppgitt eller ingen fullført utdanning er ikkje med i prosenttala. Vidaregåande skule inkluderer nivået Påbygging til vidaregåande utdanning som omfattar utdanningar som byggjer på vidaregåande skule, men som ikkje er godkjent som høgare utdanning. 5

6 Avlagte doktorgradar Auke i tal doktorgradar ved UiB Tal % Tal % Norges teknisk-naturvitenskapelige universitet , ,9 Universitetet for miljø- og biovitenskap ,0 Universitetet i Bergen , ,0 Universitetet i Oslo , ,2 Universitetet i Stavanger Universitetet i Tromsø ,6 0 0,0 Kjelde: NSD Database for høgare utdanning, hordaland.no/statistikk Tabellen viser Avlagte doktorgradar ved universiteta. Frå 2005 til 2006 har det vore ein klar auke i avlagde doktorgradar ved Universitetet i Bergen etter at talet har vore nokolunde stabilt dei siste åra. Auken er på 14 % og er den største blant alle universiteta med unnatak av Universitetet i Stavanger, som blei etablert i Også ved NTNU i Trondheim har det vore ein relativt stor auke i tal avlagde doktorgradar, medan Universitetet i Oslo har hatt ein nedgang på 8 %. Universitetet i Oslo ligg likevel over talet for 2004 og er framleis det universitetet som har flest avlagde doktorgradar per år. Rekordmange doktorgradar innan matematisknaturvitskapelege fag Historisk-filosofiske fag Matematisk-naturvitskapelege fag Medisin Samfunnsvitenskap Helsefag Juridiske fag Odontologi Psykologi Utøvande musikkutdanning Totalt Tal avlagde doktorgradar innanfor dei ulike studia ved Universitetet i Bergen varierer noko frå år til år. Slike variasjonar kan vere tilfeldige og kan skuldast tal utlyste stipend, situasjonen på arbeidsmarknaden etc. Det blir avlagt flest doktorgradar innanfor matematisknaturvitskaplege fag. I 2006 vart det avlagt eit rekordhøgt tal doktorgradar innanfor desse faga. Medisin er det studieområdet som etter realfag har flest avlagte doktorgradar. Her er tala nokolunde stabile frå år til år. Kjelde: NSD Database for høgare utdanning, hordaland.no/statistikk Tabellen viser Avlagte doktorgradar ved UiB etter studium. 6

7 Forsking og utvikling Stor FoU-aktivitet i universitetsog høgskulesektoren i Hordaland 2005 Næringslivet Instituttsektoren Universitets- og høgskulesektoren Totalt Per capita Mill.kr. Prosent Mill.kr. Prosent Mill.kr. Prosent Mill.kr. Prosent Kr Troms Sør-Trøndelag Møre og Romsdal Sogn og Fjordane Hordaland Rogaland Akershus Oslo Heile landet Kjelde: NIFU Step I 2005 vart det nytta nær 3,6 milliardar kroner til FoU i Hordaland. Dette utgjer 12 % av dei totale FoU-utgiftene på landsbasis og Hordaland er med dette tredje største fylke på dette området. I absolutte tal er det Oslo som nyttar mest midlar til FoU. Målt per capita er Oslo også størst, tett følgd av Sør-Trøndelag. Hordaland ligg langt bak, men likevel over landsgjennomsnittet. Universitets- og høgskulesektoren i Hordaland står for 19 % av dei totale FoU-utgiftene i denne sektoren på landsbasis. Dette er det same som i I Hordaland utgjer dette 48 % av FoU-utgiftene i alle tre sektorane, som er ein auke på 4 prosentpoeng frå Dette gjer at universitets- og høgskulesektoren har forsterka sin posisjon som sentral FoU-aktør i Hordaland. Same tendens ser vi i Sør-Trøndelag. I Oslo er næringslivet den største FoU-aktøren. Instituttsektoren i Hordaland står for 12 % av dei totale FoU-utgiftene i denne sektoren på landsbasis, som er det same som i Innanfor næringslivet er andelen 8 %. Dette er ein liten oppgang frå 2003 (sjå også tabellen nedanfor). Bedriftene i Hordaland heng etter i FoU-arbeidet, men tek innpå 2001 mill kr 2003 mill kr 2005 mill kr %-del i 2005 % endr Per sysselsett i 2005 (kr) Troms ,1-13, Sør-Trøndelag ,0 6, Møre og Romsdal ,5-9, Sogn og Fjordane ,4 0, Hordaland ,5 4, Rogaland ,1 3, Akershus ,8-13, Oslo ,2 23, Heile landet , Kjelde:SSB/FoU-statistikk Tabellen viser eigenutført FoU i utvalde fylke. Bedriftene sine utgifter til FoU kan delast i eigenutført FoU og innkjøpt FoU. Medan innkjøpt FoU kan bli utført kor som helst, blir eigenutført FoU utført i bedriftene i regionen og er dermed ein god indikator for å samanlikne fylke og regionar. Sjølv om bedriftene i Hordaland er inne i ei positiv utvikling, har dei framleis klart lågare tal for eigenutført FoU enn fylke som Sør-Trøndelag og Rogaland. Berre vel 7% av eigenutført FoU i landet skjer i bedrifter i Hordaland. Eigenutført FoU per sysselsett ligg langt etter bedrifter i fylke som Sør-Trøndelag, Akershus og Oslo og også klart under landsgjennomsnittet. På landsplan auka eigenutført FoU berre marginalt frå 2003 til 2005, medan i Hordaland var auken 4 %. 7

8 Bedriftsvekst i fylket og regionane Framleis auke i talet på bedrifter Alle bedrifter Tal bedrifter % i næringsgruppe, 2007 Tal % Tal % Endr Endr Jord- og skogbruk , , ,3 Fiske og fiskeoppdrett , ,9-9 -1,6 Industri, oljeutvinning , ,9 7 0,3 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v , , ,4 Hotell, restaurant, handel, transport , ,7 51 0,5 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y , , ,7 Off. adm., undervisning, helse og sosial , , ,0 Alle , , ,1 Med tilsette Jord- og skogbruk , ,2 13 3,7 Fiske og fiskeoppdrett , ,5 9 6,7 Industri, oljeutvinning ,1 1 0,1 24 2,2 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v , ,0 83 4,9 Hotell, restaurant, handel, transport , , ,9 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y , , ,4 Off. adm., undervisning, helse og sosial , ,4 99 3,4 Alle , , ,7 Kjelde: SSB Statistikkbanken, hordaland.no/statistikk Den sterke veksten i talet på bedrifter i fylket held fram. Frå 2006 til 2007 var veksten sterkast innanfor bank, finans og forretningsmessig tenesteyting. Veksten i bygg og anlegg er framleis høg, men ikkje så høg som frå 2005 til Innanfor primærnæringane går totaltalet på bedrifter ned, medan det blir fleire bedrifter med tilsette. Totalveksten i talet på bedrifter er størst i Bjørnefjorden, Bergen og Askøy og Øygarden og Sotra, med mellom 5 og 6 % auke. Ser vi berre på bedrifter med tilsette, er veksten noko lågare i Bergen og Askøy enn i regionane rundt. Sunnhordland hadde ein relativt høg vekst, med ein auke på 86 bedrifter frå 2006 til 2007, det utgjer ein vekst på 4,6 %. Tabellen ovanfor (Hordaland) og nedanfor (regionane) viser talet på bedrifter i ulike næringsgrupper, 3. kvartal kvart år (2. kv. 2002). Enkeltmannsfortak reknast som bedrifter utan tilsette. Det er mindre endringar i høve til tilsvarande tal i tidlegare utgåver av Hordaland i tal på grunn av at datagrunnlaget justerast med tilbakeverkande kraft kvart år. 8 Alle bedrifter Tal bedrifter % i nærings- Endr gruppe, 2007 Tal % Sunnhordland Jord- og skogbruk , ,7 Fiske og fiskeoppdrett , ,3 Industri, oljeutvinning ,4 3 0,8 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v , ,0 Hotell, restaurant, handel, transport , ,6 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y , ,7 Off. adm., undervisning, helse og sosial , ,5 Alle , ,7 Hardanger Jord- og skogbruk , ,2 Fiske og fiskeoppdrett ,8-1 -4,2 Industri, oljeutvinning ,2-4 -2,7 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v , ,0 Hotell, restaurant, handel, transport , ,6 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y , ,0 Off. adm., undervisning, helse og sosial ,5-4 -1,2 Alle ,0 69 2,6

9 Alle bedrifter Tal bedrifter % i nærings- Endr gruppe, 2007 Tal % Voss Jord- og skogbruk , ,3 Fiske og fiskeoppdrett , ,0 Industri, oljeutvinning ,7-6 -6,7 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v , ,5 Hotell, restaurant, handel, transport ,0 3 0,9 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y , ,9 Off. adm., undervisning, helse og sosial , ,5 Alle , ,7 Bjørnefjorden Jord- og skogbruk , ,8 Fiske og fiskeoppdrett , ,5 Industri, oljeutvinning ,2 11 8,4 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v , ,6 Hotell, restaurant, handel, transport , ,3 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y , ,6 Off. adm., undervisning, helse og sosial , ,1 Alle , ,5 Bergen og Askøy Jord- og skogbruk ,5-9 -2,5 Fiske og fiskeoppdrett , ,4 Industri, oljeutvinning , ,1 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v , ,6 Hotell, restaurant, handel, transport , ,1 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y , ,8 Off. adm., undervisning, helse og sosial , ,5 Alle , ,5 Øygarden og Sotra Jord- og skogbruk ,0-7 -6,9 Fiske og fiskeoppdrett , ,7 Industri, oljeutvinning ,3 14 8,8 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v , ,1 Hotell, restaurant, handel, transport , ,7 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y , ,7 Off. adm., undervisning, helse og sosial , ,7 Alle , ,8 Osterfjorden Jord- og skogbruk , ,4 Fiske og fiskeoppdrett , ,0 Industri, oljeutvinning , ,5 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v , ,6 Hotell, restaurant, handel, transport ,4 4 2,1 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y , ,3 Off. adm., undervisning, helse og sosial ,8 5 3,7 Alle ,0 77 7,6 Nordhordland Jord- og skogbruk , ,7 Fiske og fiskeoppdrett , ,7 Industri, oljeutvinning ,3-6 -4,0 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v , ,4 Hotell, restaurant, handel, transport ,6 2 0,4 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y , ,7 Off. adm., undervisning, helse og sosial , ,1 Alle , ,3 9

10 Med tilsette Tal bedrifter % i næringsgruppe Endr Tal % Sunnhordland Jord- og skogbruk , ,3 Fiske og fiskeoppdrett ,4-1 -1,5 Industri, oljeutvinning ,0 11 6,7 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v , ,9 Hotell, restaurant, handel, transport , ,2 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y , ,5 Off. adm., undervisning, helse og sosial , ,5 Alle , ,1 Hardanger Jord- og skogbruk ,7 9 9,2 Fiske og fiskeoppdrett ,0 1 11,1 Industri, oljeutvinning ,7-2 -2,9 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v ,4 9 8,6 Hotell, restaurant, handel, transport ,6-2 -0,7 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y ,4 7 4,8 Off. adm., undervisning, helse og sosial ,2 8 3,3 Alle ,0 27 2,8 Voss Jord- og skogbruk , ,0 Fiske og fiskeoppdrett ,2 0 0,0 Industri, oljeutvinning , ,8 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v ,3 7 11,5 Hotell, restaurant, handel, transport ,7 12 5,6 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y ,1 5 5,1 Off. adm., undervisning, helse og sosial , ,5 Alle ,0 34 6,0 Bjørnefjorden Jord- og skogbruk , ,7 Fiske og fiskeoppdrett , ,2 Industri, oljeutvinning , ,5 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v , ,8 Hotell, restaurant, handel, transport ,6 9 4,2 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y , ,0 Off. adm., undervisning, helse og sosial , ,9 Alle , ,3 Bergen og Askøy Jord- og skogbruk ,7-6 -8,1 Fiske og fiskeoppdrett , ,6 Industri, oljeutvinning , ,2 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v , ,4 Hotell, restaurant, handel, transport , ,2 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y , ,7 Off. adm., undervisning, helse og sosial , ,8 Alle , ,7 Øygarden og Sotra Jord- og skogbruk , ,0 Fiske og fiskeoppdrett , ,1 Industri, oljeutvinning , ,6 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v , ,2 Hotell, restaurant, handel, transport , ,1 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y , ,4 Off. adm., undervisning, helse og sosial , ,0 Alle , ,4 10

11 Med tilsette Tal bedrifter % i næringsgruppe Endr Tal % Osterfjorden Jord- og skogbruk , ,2 Fiske og fiskeoppdrett , ,3 Industri, oljeutvinning , ,6 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v ,8 8 12,1 Hotell, restaurant, handel, transport , ,9 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y , ,3 Off. adm., undervisning, helse og sosial ,2 0 0,0 Alle ,0-5 -1,3 Nordhordland Jord- og skogbruk , ,3 Fiske og fiskeoppdrett ,5 0 0,0 Industri, oljeutvinning ,9-6 -6,8 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., renovasjon m.v , ,1 Hotell, restaurant, handel, transport , ,7 Bank, finans, forr. messig og annan priv. t.y , ,5 Off. adm., undervisning, helse og sosial , ,4 Alle ,0 58 6,7 Fleire bedrifter i alle regionar sidan 2002 Figuren viser tal for bedrifter med tilsette. Kolonnene i figuren viser auken i talet på bedrifter i kvar region frå 3. kv. året før til 3. kv det aktuelle året. Frå situasjonen i , der det var ein nedgang i talet på bedrifter med tilsette i alle regionane, har veksten skote fart over heile fylket. I dei fleste regionane var 2006 eit førebels toppår for vekst i talet på bedrifter. Sunnhordland og Bergen og Askøy har hatt ein stadig sterkare vekst fram til Osterfjorden hadde negative tal fram til 2005, men har vore på plussida dei to siste åra. % vekst frå året før Prosentvis endring i høve til året før i talet på bedrifter i regionane Sunnhordland Hardanger Voss Bjørnefjorden Bergen og Askøy Øygarden og Sotra Osterfjorden Nordhordland Kjelde: SSB Statistikkbanken, hordaland.no/statistikk 11

12 Sysselsetting og næringsstruktur i Hordaland Sterk sysselsettingsvekst i 2006 Frå 2005 til 2006 auka sysselsettinga i alle næringsgruppene i fylket. Veksten var størst innan bygging av farty og oljeplattformer, men også forretningsmessig tenesteyting og bygg og anlegg hadde sterk vekst i sysselsettinga. Innanfor primærnæringane gjekk sysselsettinga opp etter mange år med nedgang. Endr Endr Tal % Tal % Jord- og skogbruk ,7 43 1,3 Fiske og fangst ,6 3 0,3 Fiskeoppdrett ,0 34 4,3 Bygging av farty og oljeplattformer , ,2 Annan industri , ,5 Bygg og anlegg, kraft og vassfors , ,9 Hotell, rest., transport, post , ,2 Varehandel , ,5 Forr. messig og annan priv. t.y , ,6 Kommunal tenesteyting , ,5 Statleg tenesteyting , ,2 Alle , ,6 Kjelde: PANDA/ SSB Tabellen viser endring i sysselsettinga etter arbeidsstad (arbeidsplassar) i næringsgruppene; absolutte tal og prosent. Størst overskot på arbeidsplassar i Bergen Først og fremst Bergen, men også Stord og Odda, har overskot på arbeidsplassar. Underskotet på arbeidsplassar er størst i kommunane rundt Bergen og i Sveio. Sveio og Samnanger har ei arbeidsplassdekning på under 50 %. I Fjell har arbeidsplassdekninga vore aukande dei siste åra og er i 2006 komen opp i 81. Arbeidsplassdekning: Talet på arbeidsplassar (sysselsette etter arbeidsstad) i % av talet på arbeidstakarar (sysselsette etter bustad). Arbeidsplassdekning på meir enn 100 inneber at talet på arbeidstakarar som arbeider i kommunen er større enn talet på arbeidstakarar som er busett i kommunen (og arbeider i eigen kommune eller andre stader). Tabellen viser sysselsettinga i kommunane i absolutte tal, fordeling i % på kvar næringsgruppe og arbeidsplassdekning. 12

13 Tal sysselsette Bergen Etne Sveio Bømlo Stord Fitjar Tysnes Kvinnherad Jondal Odda Ullensvang Jord- og skogbruk Fiske og fangst Fiskeoppdrett Bygging av farty og oljeplattformer Annan industri Bygg og anlegg, kraft og vassfors Hotell, rest., transport, post Varehandel Forr. messig og annan priv. t.y Kommunal tenesteyting Statleg tenesteyting I alt Arbeidsplassdekning i % Jord- og skogbruk i % 0,3 12,5 11,7 1,6 0,5 6,7 6,8 5,4 6,8 1,1 15,3 Fiske og fangst i % 0,1 0,3 0,6 4,1 0,1 1,3 0,3 0,8 0,0 0,0 0,1 Fiskeoppdrett i % 0,1 0,4 2,1 1,8 0,3 1,0 3,7 0,7 3,7 0,0 0,1 Bygging av farty og oljeplattformer i % 2,1 0,0 0,1 0,8 27,4 5,2 1,0 6,2 0,0 0,0 0,0 Annan industri i % 9,3 11,8 4,2 24,5 2,9 5,6 11,7 15,9 8,0 26,1 6,4 Bygg og anlegg, kraft og vassfors. i % 7,6 15,2 14,4 7,5 6,7 18,1 10,6 8,3 9,4 9,6 14,0 Hotell, rest., transport, post i % 11,4 7,4 9,1 15,7 8,9 7,5 11,2 8,1 5,9 8,2 12,7 Varehandel i % 13,4 11,4 6,8 9,2 10,6 7,8 8,6 9,4 8,6 10,7 8,9 Forr. messig og annan priv. t.y. i % 27,4 14,0 9,6 11,0 13,0 15,0 5,9 8,4 19,7 8,2 11,4 Kommunal tenesteyting i % 14,2 25,5 39,8 22,8 18,9 31,2 38,2 28,8 32,8 28,2 29,6 Statleg tenesteyting i % 14,2 1,6 1,7 1,0 10,6 0,6 2,0 8,1 5,1 7,8 1,5 I alt % 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Tal sysselsette Eidfjord Ulvik Granvin Voss Kvam Fusa Samnanger Os Austevoll Sund Fjell Jord- og skogbruk Fiske og fangst Fiskeoppdrett Bygging av farty og oljeplattformer Annan industri Bygg og anlegg, kraft og vassfors Hotell, rest., transport, post Varehandel Forr. messig og annan priv. t.y Kommunal tenesteyting Statleg tenesteyting I alt Arbeidsplassdekning i % Jord- og skogbruk i % 3,2 13,2 10,7 7,3 7,2 4,7 1,7 1,3 1,6 1,0 0,4 Fiske og fangst i % 0,0 0,2 0,0 0,0 0,3 0,3 0,0 1,2 12,4 4,7 1,0 Fiskeoppdrett i % 0,0 0,0 0,0 0,1 0,8 5,1 0,5 0,2 6,1 0,3 0,2 Bygging av farty og oljeplattformer i % 0,0 0,0 0,0 0,0 4,1 0,4 0,0 3,1 0,3 0,1 9,3 Annan industri i % 2,2 4,1 13,4 6,4 12,5 35,6 15,7 13,9 14,2 13,0 11,0 Bygg og anlegg, kraft og vassfors. i % 17,7 10,7 16,4 10,7 7,6 9,1 9,9 10,9 5,8 10,7 9,8 Hotell, rest., transport, post i % 17,5 18,3 12,3 13,5 11,6 7,2 9,1 11,4 13,2 12,5 10,9 Varehandel i % 10,0 5,6 7,9 14,5 11,0 4,7 9,2 14,8 8,6 9,9 15,5 Forr. messig og annan priv. t.y. i % 5,8 6,0 4,1 13,2 14,1 3,6 7,2 14,9 11,9 11,0 18,5 Kommunal tenesteyting i % 41,7 39,6 34,5 25,9 29,0 28,5 44,5 24,8 25,1 34,2 20,2 Statleg tenesteyting i % 1,9 2,3 0,5 8,4 1,8 0,9 2,1 3,3 1,0 2,7 3,3 I alt % 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 13

14 Tal sysselsette Askøy Vaksdal Modalen Osterøy Meland Øygarden Radøy Lindås Austrheim Fedje Masfjorden Jord- og skogbruk Fiske og fangst Fiskeoppdrett Bygging av farty og oljeplattformer Annan industri Bygg og anlegg, kraft og vassfors Hotell, rest., transport, post Varehandel Forr. messig og annan priv. t.y Kommunal tenesteyting Statleg tenesteyting I alt Arbeidsplassdekning i % Jord- og skogbruk i % 0,7 4,3 6,1 4,2 4,0 1,3 7,5 2,8 1,6 0,8 7,9 Fiske og fangst i % 0,3 0,0 0,0 0,1 0,3 2,4 0,2 0,2 1,5 3,8 0,5 Fiskeoppdrett i % 0,5 0,0 0,0 0,8 0,6 3,6 0,9 0,3 0,1 0,0 3,8 Bygging av farty og oljeplattformer i % 3,9 0,1 0,0 0,0 21,5 0,2 4,4 0,1 1,6 0,0 0,2 Annan industri i % 7,7 26,8 3,3 24,3 11,2 8,7 12,2 26,1 15,5 13,0 2,9 Bygg og anlegg, kraft og vassfors. i % 12,8 12,5 14,9 11,5 8,6 14,5 8,4 7,6 10,1 4,2 11,1 Hotell, rest., transport, post i % 7,9 7,6 3,7 11,1 4,9 9,6 5,2 10,6 11,9 34,9 6,4 Varehandel i % 13,6 7,6 5,1 6,0 4,8 7,6 8,8 12,4 10,5 5,0 12,0 Forr. messig og annan priv. t.y. i % 17,8 4,7 26,1 7,9 13,1 6,6 9,8 11,0 8,0 3,1 9,8 Kommunal tenesteyting i % 30,1 34,6 40,9 31,3 29,5 42,5 37,6 26,2 38,0 33,3 43,2 Statleg tenesteyting i % 4,7 1,8 0,0 2,7 1,5 3,2 4,9 2,6 1,1 1,9 2,3 I alt % 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Kjelde: PANDA/ SSB 5 industrikommunar i Hordaland Kartet er basert på tala i tabellen på dei to forrige sidene, og viser kva næringsgruppe som er størst i den einskilde kommunen, uttrykt i talet på sysselsette etter arbeidsstad (arbeidsplassar) i Fem kommunar i fylket har industri/ bygg og anlegg som viktigaste næringsgruppe. Dette er ein kommune mindre enn i 2005, sidan Granvin etter nedlegginga av slakteriet ikkje lenger fell inn i denne gruppa. Elles er kartet det same som for 2006; i ni kommunar i fylket er meir enn 40 % av arbeidsplassane innan offentleg tenesteyting, medan privat tenesteyting er viktigast i 12 kommunar. MASFJORDEN FEDJE MODALEN AUSTRHEIM RADØY LINDÅS ØYGARDEN MELAND VAKSDAL OSTERØY ASKØY FJELL BERGEN SAMNANGER SUND FUSA OS AUSTEVOLL TYSNES KVAM JONDAL VOSS GRANVIN ODDA ULLENSVANG ULVIK EIDFJORD FITJAR KVINNHERAD 14 Offentleg sektor: Statleg og (fylkes)kommunal tenesteyting. Privat tenesteyting: Handel, transport, hotell, restaurant, forretningsmessig tenesteyting og annan privat tenesteyting. Gruppa Offentleg sektor 40+ er kommunar der ein særleg stor del av arbeidsplassane (40+ %) er i offentleg sektor. BØMLO SVEIO STORD ETNE Industri, bygg og anlegg Privat tenesteyting Offentleg sektor Offentleg sektor, 40+ %

15 Maritime næringar Stor aktivitet i bygging av farty og oljeplattformer Sysselsettinga i bygging av farty og oljeplattformer held fram med å stige. Verksemda vert i stadig større grad konsentrert til nokre få kommunar. Statistikken viser ein særieg sterk vekst i denne typen industri i Fjell, noko som delvis er reelt, men det skuldast også sannsynlegvis at verksemd som tidlegare vart rekna til Utvinning av råolje og naturgass er omklassifisert. Innan sjøtransport var det ein viss nedgang i sysselsettinga frå 2005 til Nedgangen er størst i dei tradisjonelt sterke sjøfartskommunane i Sunnhordland og rundt Bergen, medan sysselsettinga i denne næringa er så å seie uendra i Bergen kommune Endr Endr Tal % Tal % Bygging av farty og oljeplattformer , ,2 Sjøtransport , ,0 Maritim sektor i alt , ,0 Bygging av farty og oljeplattformer Tal % Bergen ,4 Stord ,0 Fjell ,8 Meland ,8 Kvinnherad ,8 Tabellane viser talet på sysselsette i maritime næringar i Hordaland i alt og i kommunane med flest tilsette i dei aktuelle næringane (nederste tabell). Statistikken fangar ikkje opp reine administrative arbeidsplassar som shippingkontor og skipsmekling (som høyrer inn under forretningsmessig tenesteyting). Sjøtransport Tal % Bergen ,1 Bømlo ,9 Austevoll ,1 Askøy ,0 Kvinnherad ,1 Kjelde: PANDA/ SSB, hordaland.no/statistikk 15

16 Marine næringar Hordaland størst på aure-, østers- og kamskjeloppdrett Hordaland er den største produsenten av aure i landet og den nest største produsenten av laks. Hordaland var i 2006 den einaste produsenten av kamskjel i landet og den største på østersproduksjon. Vestlandet stod i 2006 for 44 % av den samla produksjonen av laks og aure i oppdrett og 65 % av produksjonen av andre artar. Tabellen viser sal av oppdretta fisk og skaldyr etter salsverdi i 2006 Møre og Romsdal Sogn og Fjordane Hordaland Rogaland Landet Vestlandet Vestlandet i % av landet Hordaland i % av landet Laks ,5 14,7 Aure ,2 38,1 Torsk ,7 2,8 Kveite ,7 13,5 Andre fiskeartar ,3 0,5 Kamskjell ,0 100,0 Østers ,2 60,2 Blåskjell ,7 3,8 Andre artar ,1 4,1 Laks og aure i alt ,3 16,9 Andre artar i alt ,3 4,4 Kjelde: Fiskeridirektoratet, hordaland.no/statistikk Verdien på laks aukar, produksjonen går ned Verdi (i 1000 kr) Vekt (i tonn) Oppdretta laks Oppdretta laks Oppdretta aure Oppdretta aure Kjelde:SSB 16 Verdien av oppdretta laks og aure frå Hordaland har aldri vore høgare enn i Det vart selt laks for over 2,2 milliardar kroner i 2006 og aure for nesten 600 millionar. Også på landsbasis vart det ny rekord i salsverdi, med ein oppgang på 26 % samanlikna med Mengda oppdretta laks i Hordaland gjekk på den andre sida ned frå tonn i 2005 til tonn i For aure var det oppgang i tal tonn i 2006.

17 Sterk auke i oppdrett av kveite i Hordaland Art Kjelde: Fiskeridirektoratet, hordaland.no/statistikk %vis vekst Torsk ,7 Kveite ,7 Andre fiskeartar ,9 Kamskjell ,0 Østers ,1 Blåskjell ,0 Andre artar ,0 Alle ,1 Tabellen viser produksjonen av dei nye artane i oppdrett i Hordaland , etter vekt i tonn. Som nye artar vert rekna alle andre enn laks og aure. I Hordaland er auken på 19 % når ein ser alle dei nye artane under eitt. Produksjonen av kveite i oppdrett i Hordaland har auka sterkt det siste året. Det vart i 2006 produsert 160 tonn kveite i fylket, mot 15 tonn i Blåskjel er framleis den viktigaste av dei nye artane innan fiskeoppdrett i Hordaland, sjølv om det frå 2004 til 2005 var ein nedgang i produksjonen. I 2006 vart det produsert 382 tonn blåskjel i Hordaland. Dette er ein liten auke samanlikna med 2005, men framleis er produksjonen mindre enn i Auke i ilandføringa av sild og brisling i Hordaland Det vert innført relativt lite fisk til Hordaland; langt lågare kvantum enn til dei andre fylka på Vestlandet. Ilandført kvantum til Hordaland i 2005 var på ca tonn, dette er ein auke frå året før, på grunn av auka fiske av sild og brisling. Hordalandsbåtane fiska ca tonn fisk i 2005, ein liten nedgang frå året før. Det var særleg fangsten av makrell, lodde m.v. som gjekk ned, medan fangsten av sild og brisling auka. Hordalandsbåtane leverer mykje av fangsten i andre fylke, og 30 % går til utanlandske hamner. Heile 44 % av hordalandsbåtane sin fangst av makrell, lodde m.v. vart levert i utanlandske hamner. Figuren viser ilandført fisk (tonn) til vestlandsfylka i 2004 og Makrell, lodde m.v. inkluderer m.a. kolmule, lodde og tobis. Ilandført fisk (tonn) til vestlandsfylka Tonn Rogaland 2005 Kjelde: Fiskeridirektoratet, Hordaland fylkeskommune Hordaland Skaldyr, anna Sild, brisling Makrell, lodde mv. Torsk m.v Sogn og Fjordane Møre og Romsdal

18 Reiseliv Auke i tal hotellovernattingar i alle reiselivsregionane hittil i år Det har vore ein auke i tal hotellovernattingar i perioden januar - august 2007 samanlikna med same perioden året før i alle reiselivsregionane. Totalt i Hordaland er auken på 6% mot 4,4% på landsbasis. Den største prosentvise auken finn vi i dei minste reiselivs- Kjelde: SSB, statistikknett.com/hordaland, hordaland.no/statistikk regionane som Sotra/Øygarden, Sunnhordland og Nordhordland, kor talet på overnattingar i utgangspunktet er lågt. Bergen og Hardanger har hatt ei positiv utvikling i tal overnattingar for alle føremål. I Sunnhordland, Endring jan-aug jan-aug Tal % Bergen Kurs/konferanse ,7 Yrke ,3 Ferie/fritid ,6 Totalt ,1 Hardanger Kurs/konf ,5 Yrke ,2 Ferie/fritid ,0 Totalt ,9 Nordhordland Kurs/konf ,1 Yrke ,3 Ferie/fritid ,8 Totalt ,9 Osterfj/Bjørnefj Kurs/konf ,6 Yrke ,1 Ferie/fritid ,0 Totalt ,4 Sotra/Øygarden Kurs/konf ,2 Yrke ,9 Ferie/fritid ,8 Totalt ,5 Sunnhordland Kurs/konf ,2 Yrke ,7 Ferie/fritid ,5 Totalt ,2 Voss Kurs/konf ,3 Yrke ,5 Ferie/fritid ,7 Totalt ,4 Hordaland Kurs/konf ,1 Yrke ,9 Ferie/fritid ,3 Totalt ,0 Landet Kurs/konf ,0 Yrke ,2 Ferie/fritid ,8 Totalt ,4 Sotra/Øygarden, Nordhordland og Osterfjorden/Bjørnefjorden har det vore ein kraftig auke i yrkesovernattingar (30-50%). Dette kan skuldast at ein her finn store industriarbeidsplassar som både genererer mange yrkesreiser og tiltrekk seg utanlandsk arbeidskraft. Overnattingar for ferie- og fritidsføremål har gått ned i same periode i alle desse regionane, med unnatak av Sotra/Øygarden. Tabellen viser tal hotellovernattingar etter føremål for perioden januar - august i 2006 og Tala er presentert per reiselivsregion. I statistikken hjå SSB er det ei feilregistrering i tal hotellovernattingar til kurs/konferanseføremål på Voss i Dette talet er for høgt. Det er difor ikkje grunnlag for å seie at det har vore ein sterk nedgong i tal hotellovernattingar til dette føremålet i 2007 som tala skulle tilseie. Det totale talet hotellovernattingar i Voss i 2006 er likevel riktig. 18

19 Rekordvekst i Bergen dei siste fire åra Dersom vi ser på utviklinga i siste 10-årsperiode, ser vi at Bergen, som den suverent største reiselivsregionen i Hordaland, har hatt ein kraftig auke i tal hotellovernattingar etter eit botnår i I 2006 blei det registrert om lag 1,3 millionar hotellovernattingar i Bergen. Dette representerer ein auke på 20% og ligg langt over tala for Til saman blei det registrert om lag hotellovernattingar utanom Bergen i Av desse hadde Hardanger om lag Hardanger hadde eit toppår i 2004 ( hotellovernattingar), men ligg no på eit stabilt nivå. Voss, Sunnhordland og Osterfjorden/ Bjørnefjorden hadde eit kraftig fall i talet på hotellovernattingar i Etter det har det vore ein tilnærma jamn auke til og med 2006, i Voss 12 %, Osterfjorden/Bjørnefjorden 11 % og Sunnhordland 3 %. Tala for 2006 ligg likevel framleis under tala for Hotellovernattingar, heile året, Tal overnattingar Kjelde: SSB, statistikknett.com/hordaland, hordaland.no/statistikk Figuren viser tal hotellovernattingar i reiselivsregionane i Hordaland i perioden Tala er for heile året. Bergen Hardanger Voss Sunnhordland Osterfj./Bjørnefj. Sotra/Øygarden Nordhordland 19

20 Fleire ferie- og fritidsovernattingar på hotell sommaren 2007 Dersom vi berre ser på ferie- og fritidsovernattingane ved hotella i Hordaland i sommarmånadene juni - august, har styrkeforholdet mellom Bergen og dei øvrige reiselivsregionane endra seg noko samanlikna med hotellovernattingar totalt heile året. For ferie- og fritidsovernattingar i sommarmånadane har Bergen 61 % av marknaden mot 70 % for hotellovernattingar totalt heile året. Bergen sin andel har auka i begge segmenta. For Bergen kom det ein nedgang i ferie- og fritidsovernattingar i sommarmånadene i Medan dei to etterfølgjande åra ga vekst i dette segmentet, blei det registrert ein liten nedgang i 2006 (3 %). Tala for sommarsesongen 2007 viser derimot ny vekst som gjer at ein no er på om lag same nivå som i I Hardanger er tal ferie- og fritidsovernattingar sommarsesongen 2007 det nesthøgaste som er registrert på 2000-talet, etter toppåret For dei andre regionane er variasjonane små. Tal overnattingar Ferie- og fritidsovernattingar sommaren Kjelde: SSB, statistikknett.com/hordaland, hordaland.no/statistikk Figuren viser hotellovernattingar for ferie- og fritidsføremål i sommarmånadene juni - august i perioden Tal overnattingar til ferie- og fritidsføremål i 2006 i Voss er truleg for lågt. Dette skuldast ei feilregistrering i tala hjå SSB, sjå side 18. Bergen Hardanger Voss Sunnhordland Osterfj./Bjørnefj. Nordhordland Sotra/Øygarden 20

21 Flest kommersielle overnattingar frå Tyskland, men Spania og Storbritannia på veg opp Kommersielle overnattingar i Hordaland har auka frå om lag 2 millionar i 2003 til 2,4 millionar i Det er nordmennene sjølve som står for det meste av denne auken i overnattingar. 62,9 % av alle overnattingane i 2006 var norske, mot 61,5 % i Utanlandske overnattingar har også auka i perioden , og har ein prosentvis større vekst enn norske overnattingar. Trass nokre svingningar må tal utanlandske overnattingar siste 10-års periode likevel kunne seiast å vere nokolunde stabil. Mellom nasjonane er variasjonane derimot store. Tyskarane har vore og er framleis dei som overnattar mest i Noreg, sjølv om talet på overnattingar gjekk kraftig ned i perioden for så å stabilisere seg. Det har også vore færre overnattingar frå USA. Nedgangen kom i 2001, men også her har talet besøkjande stabilisert seg. Frankrike og Japan har hatt ein gradvis nedgang dei siste 10 åra. Den største auken finn vi i tal overnattingar frå Storbritannia. Her har det vore ein jamn auke frå Også spanjolane har vitja Noreg i aukande grad dei siste åra. Frå 2005 til 2006 har tal overnattingar frå dei nordiske landa auka. Etter 2004 har nasjonar som Russland, Kina og Polen dessutan byrja å gjeste hotella i Hordaland, frå om lag null i 2004 til i Tal overnattingar Kommersielle overnattingar etter nasjonalitet Kjelde: SSB, statistikknett.com/hordaland, hordaland.no/statistikk Figuren viser tal kommersielle overnattingar i Hordaland i perioden , etter nasjonalitet. Kommersielle overnattingar omfattar alle typar betalt overnatting, både på hotell, på campingplassar, og i hyttegrender. Tyskland Storbritannia USA Danmark/Sverige/Finland Nederland Japan Frankrike Spania Italia Sveits 21

22 Eksport Hordaland framleis størst på eksport av tradisjonelle varer Hordaland er det fylket i landet som eksporterer tradisjonelle varer for desidert høgast verdi. I 2006 eksporterte Hordaland varer for millionar kroner. Auken frå 2000 til 2006 er også svært høg med 73 %. Eksporten av tradisjonelle varer frå Hordaland utgjorde i % av landet sin eksportverdi mot 15% i For dei fire vestlandsfylka er tilsvarande tal 39 % mot 38 % i Når det gjeld heile landet auka verdien av eksporterte varer med 20 % frå 2005 til Eksporten av brenselstoff står for 54 % av verdien Hordaland eksporterer for. Brenselstoff er i all hovudsak produkt frå raffineriet på Mongstad %-vis vekst Hordaland ,9 29,0 Rogaland ,7 26,3 Vest-Agder ,4 23,9 Møre og Romsdal ,7 12,1 Vestfold ,1 28,6 Telemark ,0 38,0 Nordland ,8 23,6 Østfold ,3 2,9 Buskerud ,2-8,3 Sogn og Fjordane ,5 12,4 Akershus ,4 24,5 SørTrøndelag ,4 57,4 Oslo ,6 3,1 Oppland ,7 11,7 Hedmark ,3 8,9 NordTrøndelag ,3-6,6 Vest-Agder ,1 8,0 Troms ,1 5,5 Finnmark ,6 1,7 I alt ,8 19,6 Kjelde: SSB, hordaland.no/statistikk Tabellen viser eksport av tradisjonelle varer etter totalverdi og fordelt på fylke, rangert etter verdi for Tradisjonelle varer omfattar ikkje råolje, skip og tenester. 22

23 Breibanddekning og -utnytting Modalen med høgast andel private abonnement i landet Tal for dekningsgrad er berekningar publisert av Høykom. Det er no god dekning i dei fleste kommunane i Hordaland og 11 kommunar har meir enn 98 % dekning. Framleis har nokre kommunar som Masfjorden, Fusa og Etne låg dekning. Nokre kommunar som Masfjorden, Meland, Eidfjord og Tysnes har fått markert betre dekning sidan Sjølv om dekningsgraden for fylket totalt er god, er det framleis mange lokalsamfunn som har manglande dekning. Der det er ein liten nedgang i dekning for nokre kommunar er denne sannsynlegvis ikkje reell, men kan forklarast med metodiske avvik. Frå 2006 til 2007 har det vore ein kraftig auke i andelen av husstandar i Hordaland med breiband, og store delar av befolkninga er i ferd med å bli breibandbrukarar. Modalen er den kommunen i landet med høgast breibandtettleik. Mange kommunar har likevel ein breibandtettleik på mindre enn 50 % og spesielt i Ulvik synast utviklinga å gå sakte. Også talet på bedriftsabonnement har auka kraftig frå 2006 til Kommunar som Fjell, Bergen og Kvinnherad har relativt høg andel. At talet for Fjell er over 100 % kan skyldast fleire forhold som at nokre bedrifter kan ha fleire abonnement, bedrifter utan tilsette kan ha abonnement og nokre offentlege aktørar kan ha bedriftsabonnement. For alle kommunane gjeld at nokre av dei minste bedriftene kan ha internettilgang via private abonnement. Nokre kommunar ligg framleis langt under 50 %, og også når det gjeld bedriftsabonnement synast utviklinga å gå sakte i Ulvik. Kjelde: Høykom og SSB Breibandsdekning alle tilbydarar (%) 2. kv Endr. frå 2006 Priv. abonnement i % av husstandar 1. kv Endr frå 3. kv Bedriftsabonnement i % av bedrifter 1. kv Endr frå 3. kv Etne 76,0-3,0 41,1 17,1 38,9 10,9 Sveio 94,0 14,0 51,9 24,9 42,4 22,4 Bømlo 95,0 2,0 59,8 27,8 50,0 38,0 Stord 99,5 0,5 72,0 29,0 56,2 21,2 Fitjar 96,0 1,0 61,4 22,4 33,3 17,3 Tysnes 80,0 19,0 46,8 34,8 61,7 53,7 Kvinnherad 98,0-1,0 58,5 20,5 81,0 14,0 Austevoll 92,0-6,0 65,3 25,3 60,1-26,9 Jondal 83,0 0,0 40,1 19,1 24,6-8,4 Odda 91,0-1,0 45,2 15,2 53,1 12,1 Ullensvang 99,0 5,0 44,5 16,5 44,8 5,8 Eidfjord 99,0 36,0 66,5 63,5 36,5 36,5 Ulvik 87,0-3,0 26,1 7,1 20,0-3,0 Granvin 86,0-6,0 48,1 25,1 37,8 12,8 Kvam 94,0-2,0 60,0 16,0 69,2 13,2 Voss 98,0 12,0 46,7 18,7 62,3 27,3 Fusa 63,0 3,0 44,9 37,5 40,0 31,0 Samnanger 94,0 11,0 44,9 16,9 21,7 6,7 Os 97,0-2,0 60,7 19,7 64,1 31,1 Bergen 99,5 0,5 64,0 21,0 83,1 26,1 Askøy 99,0 0,0 61,6 20,6 58,9 26,9 Sund 93,0-6,0 64,6 26,6 43,9 16,9 Fjell 98,0-1,0 66,7 21,7 102,1 33,1 Øygarden 97,0 1,0 57,9 17,9 43,1 25,1 Vaksdal 95,0 10,0 41,5 25,5 43,0 26,0 Modalen 99,0 0,0 95,2 95,2 56,8 56,8 Osterøy 96,0 7,0 46,6 25,6 45,2 29,2 Meland 97,0 22,0 56,0 23,0 59,3 34,3 Radøy 99,5 0,5 57,9 18,9 40,4 21,4 Lindås 96,0 9,0 51,5 18,5 52,9 20,9 Austerheim 94,0-5,0 62,9 21,9 33,7 16,7 Fedje 99,0 0,0 49,0 14,0 Masfjorden 59,0 22,0 35,0 30,0 97,7 1,6 60,9 21,9 68,2 21,2 23

24 Utslepp av klimagassar 3 tonn lokalt påverkbare klimagassutslepp per innbyggjar CO2- ekvivalentar Lokalt påverkbare kjelder Av dette biltrafikk I alt Tonn per innb. I alt Tonn per innb. Etne 17 4,4 8 2,1 Sveio 22 4,6 12 2,5 Bømlo 29 2,7 15 1,4 Stord 46 2,8 20 1,2 Fitjar 25 8,6 5 1,7 Tysnes 10 3,6 4 1,4 Kvinnherad 39 3,0 17 1,3 Austevoll 13 3,0 4 0,9 Sunnhordland 259 4,4 85 1,4 Jondal 3 2,8 1 0,9 Odda 27 3,7 14 1,9 Ullensvang 12 3,5 6 1,7 Eidfjord 9 10,0 5 5,6 Ulvik 5 4,4 2 1,8 Granvin 7 7,1 3 3,0 Kvam 29 3,5 13 1,6 Hardanger 92 4,0 44 1,9 Voss 59 4,3 29 2,1 Fusa 13 3,5 6 1,6 Samnanger 9 3,8 6 2,6 Os 38 2,5 21 1,4 Bjørnefjorden 60 2,8 33 1,5 Bergen 633 2, ,3 Askøy 46 2,0 26 1,2 Bergen og Askøy 679 2, ,3 Sund 13 2,3 6 1,1 Fjell 69 3,4 29 1,4 Øygarden 9 2,2 5 1,2 Øygarden og Sotra 91 3,0 40 1,3 Vaksdal 19 4,6 11 2,7 Modalen 0 0,0 0 0,0 Osterøy 28 3,9 9 1,2 Osterfjorden 47 4,0 20 1,7 Meland 13 2,2 8 1,3 Radøy 11 2,4 6 1,3 Lindås 66 5,0 28 2,1 Austrheim 9 3,6 4 1,6 Fedje 1 1,6 0 0,0 Masfjorden 7 4,1 4 2,4 Nordhordland 47 1,6 50 1,7 Hordaland , ,4 Landet , ,5 CO2- ekvivalentar er eit mål der utsleppa av dei viktigaste klimagassane, CO2 (Karbondioksid), CH4 (Metan) og N2O (Lystgass), vert slått saman i høve til deira påverknad på drivhuseffekten. Lokalt påverkbare utslepp er her definert som: Stasjonære utslepp frå andre næringar enn industri og oljeog gassverksemd. Utslepp frå private hushald. Avfallsdeponigass og forbrenning av avfall og deponigass. Lette køyrety og motorsyklar ( biltrafikk ). Tunge køyrety. Skip og båtar. Andre mobile kjelder (m.a. jernbane). Sjå også: Biltrafikken er den viktigaste kjelda til lokalt påverkbare klimagassutslepp i alle kommunane unnateke Fitjar og Osterøy, som har store utslepp frå avfallsdeponi. Kjelde: SSB Statistikkbanken, hordaland.no/statistikk, 24

25 Sterk auke i utslepp frå biltrafikken 1991=100 Utviklinga i utslepp av klimagassar frå mobile kjelder Hordaland Landet Mesteparten av dei lokalt påverkbare utsleppa skriv seg frå mobile kjelder, altså transportsektoren. Biltrafikken ( lette køyrety ) står for størstedelen av dette, og utgjer meir enn halvparten av alle lokalt påverkbare klimagassutslepp i Hordaland. Dei lokalt påverkbare klimagassutsleppa er framleis litt lågare per innbyggjar i Hordaland i høve til landet og i Bergen i høve til fylket totalt, men både Hordaland og Bergen har dei siste åra hatt ein sterkare vekst i slike utslepp enn mange andre deler av landet. For heile landet har utsleppet av klimagassar frå mobile kjelder auka kvart år etter 1991, særleg etter ca Utsleppa frå Hordaland har auka sterkare enn landsgjennomsnittet sidan midt på 90-talet Figuren viser utviklinga i utslepp av klimagassar frå mobile kjelder, relativt mellom Hordaland og Landet. Linjene er teikna ut frå data for 1991, 1995, 2000, 2004 og Kjelde: SSB Statistikkbanken, hordaland.no/statistikk, 25

26 Informasjonssamfunnet i Europa Gode føresetnader for teknologisk utvikling i Norden ESPON har utvikla ein informasjonssamfunns - (IS-) indeks der regionane med høgast skåre reknast å ha best føresetnader for å gjere seg nytte av IKT-verkty og å delta i den teknologiske utviklinga. Generelt er informasjonssamfunnet mest utvikla i dei nordiske landa, der Noreg heng noko etter Danmark, Sverige og Finland. Også sentrale delar av England og Nederland, delar av Tyskland og Sveits og nokre hovudstadområde, m.a. Madrid, får høg skår på IS-indeksen. Den sterke utviklinga av informasjonssamfunnet i dei nordlege delane av Europa vert forklart m.a. med at desse områda har dei største investeringane i utdanning og forsking på feltet, få sluttar skulen tidleg, og det ligg godt til rette for livslang læring. Kjelde: ESPON, Synthesis Report III, Autumn Territory matters for competitiveness and cohesion. Kartet viser tilgang til og bruk av IKTinfrastruktur i regionane (NUTS2). Figuren viser faktorane som IS- indeksen er sett saman av. 26