Kulturhistoriske registreringar

Transkript

1 Kulturhistoriske registreringar Kultur og idrettsavdelinga, seksjon for kulturminnevern og museum Arkeologiske registreringar på Tjeldstø og Harkestad i Øygarden kommune. Steinalderlokalitetar ved Tjeldstøsundet. Rapport

2 Forord Etter omorganiseringa av kulturminnevernet i 1990 vart ansvaret for automatisk freda kulturminne i plansaker overført til fylkeskommunane. I Hordaland fylkeskommune er det Seksjon for kulturminne og museum ved Kultur- og idrettsavdelinga som utfører det kulturminnefaglege arbeidet. Planområda vert sjekka ut i høve til arkivopplysningar om kjente automatisk freda kulturminne. Det vert og gjort ei kulturminnefagleg vurdering om det skal gjerast arkeologiske feltregistreringar. Feltarbeidet har som mål å finne ut om eit planlagd tiltak vil kome i konflikt med automatisk freda kulturminne (eldre enn 1537). Feltregistreringane omfattar overflateregistrering, prøvestikking og maskinell flateavdekking avhengig av mellom anna terrengtype, høgd over havet og nærleik til kjende kulturminne. I den grad tiltaket vil verka inn på nyere tids kulturminne vil desse bli kort omtalte. Denne rapporten er utarbeidd på bakgrunn av utført arkeologisk feltarbeid. Rapporten gjev opplysningar om arbeidsomfang, utstrekning og karakter av registrerte kulturminne, og skildrer om framlagde planar er i konflikt med kulturminne. I fylgje Kulturminneloven 10 må tiltakshavar bera kostnadene med gransking av automatisk freda kulturminne som nemnd i 8 og 9.

3 Samandrag I samband med reguleringsplan for Tjeldstø i Øygarden kommune gjennomførte Kultur- og idrettsavdelinga ved Hordaland fylkeskommune ei arkeologisk registrering i planområdet. Registreringa tok til 30. juli 2007 og vart avslutta 3. september same år. Samla vart det nytta 40 dagsverk i felt. Deltakarar var Ann Kathrine Sivertsen, Ambjørg Reinsnos, Vigdis Berge og Trond Eilev Linge. Sistnemnte er også ansvarleg for rapporten etter undersøkinga. Ved undersøkinga vart det gravd i alt 195 prøvestikk. 70 av prøvestikka var funnførande. I tillegg er det gjort funn i enkelte vegetasjonssår, gamle grøfter og i ein eksponert profil. Samla er det gjort 1710 funn. Gjennom desse vart 11 automatisk freda lokalitetar frå steinbrukande tid påvist og avgrensa. Sidan ein steinalderlokalitet var kjent i området frå før er det i alt 12 automatisk freda kulturminne innanfor planområdet. Fleire av lokalitetane har tidstypisk materiale som mogleggjer ei grov datering av dei, og lokalitetane ser ut til å stamme frå seinmesolitikum og fram til overgongen mellom seinneolitikum og bronsealder. Dette er ein tidsintervall på like under 5000 år. Alle arkeologiske hovudperiodar innanfor dette intervallet er truleg representert, men det ser ut til å vere ei overvekt av materiale frå seinmesolitikum (SM) og tidlegneolitikum (TN). På to av lokalitetane er det også påvist mektige kulturlag, og desse lokalitetane ser ut til å kunne daterast til nettopp SM og TN. Lokalitetane er automatisk freda og kjem under Kulturminneloven 4. Dei 11 nypåviste lokalitetane er målt inn og lagt inn i den nasjonale fornminnedatabasen Askeladden med id.nr , , , , , , , , , og Den tidlegare kjente lokaliteten var frå før lagt inn i Askeladden med id. nr Bakgrunn Bakgrunn for undersøkinga er reguleringsplan for Tjeldstø. Det faste utvalet for plansaker i Øygarden kommune vedtok i møte 18.oktober 2006 å leggje fram forslag til reguleringsplan til offentleg ettersyn. I brev datert 23. januar 2007 varsla Hordaland fylkeskommune, kulturog idrettsavdelinga krav om arkeologisk registrering for å avgjere om reguleringsplanen kom i konflikt med hittil ikkje registrerte kulturminne (jf. 9 i Kulturminneloven). Formannskapet i Øygarden kommune aksepterte i juni 2007 kostnadsoverslaget for dei arkeologiske registreringane. 1

4 Området Reguleringsplanen for Tjeldstø omfattar eit ca m2 stort område innanfor gardane Harkestad (gnr. 51) og Tjeldstø (gnr. 52) i Øygarden kommune (figur 1 og 2). Området grensar til sjøen i aust der Tjeldstøsundet går forbi i retning nord-sør. Den nordlege delen av planområdet omfattar i hovudsak jordbruksareal i området mellom Gardsvågen, som går inn frå Tjeldstøsundet, og opp til fylkesveg 230 ved Husvatnet (18 moh.). I tillegg til dyrka areal er her ein del gardstun, bolighus samt nokre hytter. Det resterande arealet er anten utmark eller allereie utbygd. Område som er utbygde er: 1) Neset, sør for Gardsvågen og inntil Straumen i vest, som er bygd ut med boligar. 2) Området inntil delar av riksveg 561 er bygd ut med bensinstasjon, butikksenter, trelastlager og busshaldeplass. 3) Området kring Jensvarden er bygd ut med ein del offentlege bygg (m.a. rådhuset) samt eit byggefelt. Jensvarden er planområdet sitt høgaste punkt, og ligg like over 30 m.o.h. 4) Mellom Neset og Jensvarden er bygd ei kunstgrasbane. Utmarksområda er i regelen småkupert med typisk open og trefattig lyngheivegetasjon. Bergknausar spring i dagen her og der. Figur 1 Lokalisering av Tjeldstø og Harkestad markert ut med lilla runding. 2

5 Figur 2 Oversyn over planområde med påviste lokalitetar merka med raudt. Nummereringa følgjer lokalitetsnummeringa som er nytta i rapporten 3

6 Mål og metode Prøvestikking er den mest nytta metoden for å påvise lokalitetar frå steinbrukande tid, men kan sjølvsagt også nyttast til å påvise nyare menneskeleg aktivitet. Metoden går ut på å grave seg ned i grunnen i eit område på om lag 40 x 40 cm (storleik kan variere noko). Massen vert grave opp mekanisk lagvis, bøttelag for bøttelag. Innhaldet i kvar bøtte vert sålda i såld med 4 millimeter maskevidde. Såldinga fjernar jord, sand o.l. og gjer det enklare å sjå om massen inneheld avfall frå reiskapstilverking som til dømes flintavslag. Uttaksstaden for kvart bøttelag vert markert i prøvestikket sin profil slik at eventuelle funn kan relaterast til sitt rette jordlag eller kontekst. Kvart prøvestikk får vanlegvis namn etter initialane til den som har grave det samt eit nummer. Positive stikk viser til stikk som det er gjort funn i. Negative stikk er det ikkje gjort funn i. Relasjonane mellom positive og negative stikk vert nytta til å anslå utbreiinga av funnførande område (lokalitet). På planskisser over lokalitetar er negative stikk markert som open firkant medan positive stikk er markert med fylt firkant. Utarbeidde kurver over eldre strandlinjer kan vere ein god reiskap til å forstå landskapsendringar over tid. Det er nyleg utarbeida eit program som kan nyttast til å generere førhistoriske strandlinjer for Hordaland (Lohne 2006; sjå også Rommundset 2005 og Vasskog 2006). Ei strandlinjekurve for Tjeldstø er her gjengitt som figur 4. Hovudperiode Underperiode 14C-år før notid Kalenderår Eldre steinalder (mesolitikum) Tidlegmesolitikum BP f.kr. Mellommesolitikum BP f.kr. Seinmesolitikum BP f.kr. Yngre steinalder (neolitikum) Tidlegneolitikum BP f.kr. Mellomneolitikum A BP f.kr. Mellomneolitikum B BP f.kr. Seinneolitikum BP f.kr. Eldre bronsealder BP f.kr. Yngre bronsealder BP f.kr. Eldre jarnalder Førromersk jarnalder BP 500 f.kr. 1 e.kr. Romartid BP e.kr. Folkevandringstid BP e.kr. Yngre jarnalder Merovingartid BP e.kr. Vikingtid BP e.kr. Mellomalder Før-reformatorisk tid e.kr. Figur 3 Kronologisk skjema over dei arkeologisk periodane slik dei vert nytta på Vestlandet. 4

7 Strandforskyvningskurve for UTM Høyde Tid (ukal 14C år BP) Figur 4 Strandforskynvningskurve for Tjeldstø (UTM aust, nord) I katalogiseringa av det innsamla materialet er retningslinjene og terminologi frå Morfologisk klassifisering av slåtte steinartefakter (Helskog et al. 1976) fulgt. Omgrepet splint er erstatta med mikroavslag. I arbeidet med materialet har følgjande monografiar frå vestnorske steinalderundersøkingar vore nyttige å konferere med: - Kotedalen en boplass gjennom 5000 år (Olsen 1992) - Arkeologiske undersøkelser ved Skatestraumen (Bergsvik 2002) - Arkeologisk registrering på Gossen/Nyhamna, Aukra kommune (Åstveit 2005) Tidlegare funn i planområdet og Øygarden generelt Øygarden er ein kommune med eit rikt tilfang av kulturminne frå steinalder. Frå naturen si side skuldast dette mellom anna øyrekkja si gunstige plassering i høve til marine ressursar. Her er ein nær det opne storhavet samstundes som straumar og sund mellom øyane skapar rike marine biotopar. Like aust for planområdet går det fleire straumførande sund mellom dei to hovudøyane Alvøyna og Oni og dei mindre øyane Sauøyni og Straumøyni. 5

8 Fleire større industriprosjekt som Stureterminalen og gassilandføringsanlegget på Kollsnes har gjort at det har vore relativ høg registreringsaktivitet i Øygarden. Fleire lokalitetar har også vorte gravd ut innanfor desse områda (Nærøy 1994). Nærast planområdet er det i sørvest påvist fleire lokalitetar frå steinbrukande tid på gardane Eide og Harkestad. Likeeins er det fleire lokalitetar på Straumøyni inntil Nordre-Straumsundet og på Oni inntil Søre Straumsundet (alle under gnr. 43, Oni). Dei fleste av desse er funne i samband med registreringar for vegen tidleg på 1990-talet. Tidlegare kjent lokalitet Askeladden id. nr Innanfor planområdet var det kjent ein lokalitet før vår undersøking. Lokaliteten har id. nr i kulturminnedatabasen Askeladden. Funna som er samla inn frå den er katalogisert som B11668 ved Bergen Museum. Lokaliteten er skildra slik i kulturminnedatabasen Askeladden: Beskrivelse: Frå Per Fett: Steinøks, flint og grønstein oppsamla 1963 av Egil Bakka SV for Harkestadmyro m nordvestleg for rest av eit torvhus, 15 m. o. h. Sameige. Nr. 3 på funnkartet. Terrengbeskrivelse: Ligg som ei "øy" i eit fullstendig nedbygd område på Tjeldstø. På staden veks det gras og somme små lauvtre. Merknad: : Kontrollert av A. Jenssen, Hordaland fylkeskommune, : Resten av denne lokaliteten ligg inneklemt mellom vegar i N, A og V og av asfaltert parkeringsplass i S. Tilstanden til kulturminnet er dårleg; her er miljøet rundt fullstendig øydelagt samstundes som at sjølve lokaliteten er skjemt av boss. Lokaliteten som han er i dag, er mykje truga av fullstendig øydelegging. Merknadane som er gjort i mai 2006 stemmer bra med situasjonen slik vi opplevde den i august Det som er att av lokaliteten ligg inneklemt av asfaltert veg og parkeringsplass, og tilstanden er ikkje bra (jf. figur 5). Slik situasjonen var fann vi det ikkje naudsamt å gjere ytterlegare undersøkingar, som avgrensande prøvestikk o.l., ved lokaliteten. 6

9 Figur 5 Restane av lokaliteten med Askeladden id. nr ligg under desse trea i denne trafikkøya i Tjeldstø sentrum. Øygarden Rådhus i bakgrunnen. Figur 6 Lokaliteten med Askeladden identifikasjonsnummer ligg midt i Tjeldstø sentrum. 7

10 Lokalitet 1 (Askeladden id. nr ) Lokaliteten ligg på ei flate mellom Harkestadvarden i sør og rundkøyringa ved Tjeldstø sentrum i nord. Flata har ei svak helling mot aust. Det er for ei tid tilbake gravd ei lang grøft i retning NA-SV gjennom lokalitetsflata. Aust og nordaust for lokaliteten ligg eit industriområde (trelast oa.), og her har gravearbeid eksponert ein mektig kulturlagsprofil i lokaliteten sin austende. Landskapet er opent med utsikt mot nord og aust. Her er vegetasjon av lyng, gras, einskilde små einebusker og nokre få småtre. Høgda over havet er mellom 11 og 13 meter, og lokaliteten dekkjer eit areal på om lag 2200m2. Figur 7 Lokalitet 1 på Harkestad. Ein del endringar i terrenget kring den sidan kartet vart laga. Trelasthandelen/industriområdet nordaust for lokaliteten er utvida sørover og har delvis kome borti lokaliteten. I nord er det kome til ein veg som legg seg om lag parallelt med og inntil lokaliteten i aust-vest-retning. 8

11 Figur 8 Planteikning av lokalitet 1 9

12 Figur 9 Flata med lokalitet 1 sett mot søraust. Kulturlagsprofilen ligg bak den raude brakka til venstre i biletet. Avgrensing I nord er lokaliteten avgrensa av vegen som går frå rundkøyringa mot Eide og Harkestad og inn til industriområdet. I nordaust ligg industriområdet heilt inntil lokaliteten. Søraust for industriområdet består avgrensinga av eit lite berg. Mot vest er lokaliteten avgrensa av eit lågt svaberg som går i retning nordvest-søraust. Mot sør er lokaliteten avgrensa av negative prøvestikk (AR1, AR2 og TEL30). Kulturlaget i austenden av lokaliteten kan følgjast frå avgrensande berg i aust og om lag 8 meter mot vest i den framgravde profilen. Det er ikkje påvist spor av kulturlag i dei næraste prøvestikka (TEL26, TEL27, AKS13 og AKS14), noko som gjev visse indikasjonar på kulturlaget si utbreiing mot vest og sør (jf. planteikning, figur 8). Registreringsarbeidet Førekomstar av funn i dette området var kjent før vår undersøking tok til, då Jostein Aksdal frå Hordaland fylkeskommune ved eit tidlegare høve hadde funne slått steinmateriale i grøfta og i ein jordkant ved det inntilliggande industriområdet. Vi tok difor prøvestikk på flata for å avgrense lokaliteten. I tillegg vart det gjort ytterlegare funn i og ved den omtalte kanten og grøfta. Desse undersøkingane danna eit bilete av ein lokalitet som var relativt omfangsrik i utstrekning, men med relativt få funn i kvart prøvestikk og utan nokon god funnkonsentrasjon. Det vart grave i alt 19 prøvestikk i samband med lokalitet 1. Av desse var 11 positive og 8 negative, og det vart gjort i alt 115 funn i dei. 10

13 Figur 10 Øvst foto som syner situasjonen då her vart påvist funn her i I 2007 vart området bak til bergpartiet midt på biletet si venstre side blottlagt (jf. fotoet nedanfor). Nedst: Etter utvidinga av kanten ved industriområdet i august Den blottlagte kulturlagsprofilen går frå berg i aust og vestover. Da vi om lag 2 veker etter at undersøkinga av lokaliteten var avslutta skulle måle den inn, vart vi merksame at det i mellomtida var gjort ei utviding av kanten inntil industriområdet aust for lokaliteten. Inngrepet var gjort med gravemaskin og hadde blottlagt ein profil med eit mektig 11

14 kulturlag, over 50 cm tjukt einskilde stadar (jf. figur 10). Etter eit kraftig regnver dei neste dagane, vart det på kort tid plukka opp over 100 funn som var vaska fram frå profilen. Undersøkinga av lokaliteten vart avslutta med at eit 50 cm breitt utsnitt av profilen vart gravd mekanisk slik at profilutsnittet vart retta opp horisontalt. Med dei oppsamla lausfunna og funn frå profilutsnittet er den totale funnmengda på lokalitet 1 oppe i 778 funn. I profilutsnittet isolert er det funne 433 artefakter frå i alt ni positive graveeiningar (bøtter á 12 liter). Funn Det er laga tre ulike tabellar for grovkatalogisering av funna. Den første syner funn som har kome fram i prøvestikk på lokaliteten. Flint er det dominerande råstoffet, men her er ein god del kvarts og litt bergkrystall og kvartsitt. Mykje av flinten er vannrulla. Av funna kan ein nemne eit mikroflekkefragment, ei bipolar kjerne og eit fragment av flateretusjert gjenstand (truleg dolk). Prøvestikk Bøttelag Funn Råstoff Kommentar AKS knakkestein Avlang, ca 4 cm, klare knusespor 1 avslag flint vannrulla 1 avslag bergkrystall 3 avslag kvarts AKS knakkestein 1 avslag flint 4 avslag kvartsitt 4 avslag kvarts 1 bipolar kjerne kvarts 2 4 bitar flint vannrulla, usikkert om bearbeida 1 anna kjerne flint vannrulla 1 avslag kvarts AKS bit flint det største avslaget er frå biten 4 avslag flint 2 er vannrulla 2 mikroavslag flint vannrulla AKS bit flint ubearbeida 1 avslag flint TEL avslag kvarts 1 bit flint vannrulla TEL avslag kvarts 2 mikroavslag kvarts 2 1 avslag flint vannrulla TEL avslag kvarts 2 2 bit flint vannrulla 1 mikroavslag flint TEL mikroavslag flint vannrulla 1 mikroavslag kvarts 12

15 2 avslag kvarts 2 1 mikroavslag flint vannrulla 1 avslag flint vannrulla 2 avslag kvarts 1 mikroavslag kvarts TEL bit med slipt bergart overflate 3 avslag flint 1 mikroavslag flint 1 mikroflekkefragment flint 1 flekkefragment kvartsitt 8 avslag kvarts 8 mikroavslag kvarts 2 1 avslag flint 1 mikroavslag bergkrystall 2 avslag kvarts 1 mikroavslag kvarts 1 mikroavslag kvartsitt 3 1 avslag kvarts TEL avslag flint eitt vannrulla 2 avslag kvarts 2 mikroavslag kvarts 2 1 flateretusjert fragment flint 9 avslag kvarts 2 mikroavslag kvarts 1 anna kjerne kvarts Stykket er truleg frå ein dolk. Noko varmepåverka. TEL flekkeliknande flint har plattformrest avslag 1 bit flint vannrulla Lausfunn i 2 avslag flint vegskjering Lausfunn i grøft 1 bit flint vannrulla. 2 moglege avspaltingsarr 2 avslag kvarts Lausfunn i vasspytt 1 avslag flint 1 bit flint Totalt 115 funn Tabell 1 Funn i prøvestikk Lokalitet 1, Harkestad 51/56, Øygarden kommune I den neste tabellen (tabell 2) er lausfunn frå kanten og flata framfor den skilt ut etter dagen dei vart samla inn. Det vart samla inn tilsaman 17 funn her og medan det framleis berre var gravd vekk ein liten del her. Funna som vart samla inn er gjort etter at her vart gravd vekk meir og kulturlaget vart eksponert. Vi var på staden 17.08, men her var lite funn å sjå. Den påfølgjande helga regna det kraftig, og dei 113 funna som vart samla inn i løpet av kort tids innsats må for ein stor del vere vaska fram av regnet. Dette illustrerar difor at 13

16 kulturlagsprofilen og funna i den ligg utsatt til, og at ein kan vente ei ytterlegare forringing av den om den vert ståande slik vidare. Innsamla Funn Råstoff Kommentar dato 31/07/07 2 bitar flint ubearbeida 6 avslag flint 3 avslag kvartsitt 3 avslag kvarts 03/08/07 2 avslag flint 1 avslag kvarts 20/08/07 1 borrspiss flint 1 borrspiss, fragment flint 1 flekkefragment med retusj flint 1 flekke med retusj flint 3 avslag med retusj flint 2 mikroavslag flint 37 avslag flint 2 bipolare kjerner flint 1 flekke flint 1 flekkefragment flint 1 handtakskjerne flint 1 fragment av konisk flint mikroflekkekjerne 1 konisk mikroflekkekjerne kvarts 2 flekker kvarts 42 avslag kvarts 11 avslag kvartsitt 1 bit kvarts 1 anna fleirsidig kjerne med ein kvarts plattform 1 kjernefragment kvartsitt del av ein plattform. avspaltningsarr etter mikroflekker 3 bipolare kjerner kvartsitt Totalt 130 funn Tabell 2 Lokalitet 1, Harkestad, Øygarden kommune. Funn samla opp i krateret framfor kulturlaget. 31/07/07 og 03/08/07 er før krateret vart utvida og kulturlaget eksponert. 20/08/07 er etter at kulturlaget vart eksponert, og etter ei helg med kraftig regnskyll. Den påfølgjande tabellen viser funna frå det mekanisk gravde utsnittet av profilen. Vi gravde for å rette opp profilen som i utgangspunktet skrådde utover. Vi gravde mekanisk i definerte bøttelag (12 liter), men prøvde og å følgje stratigrafien så godt det let seg gjere. Dei ulike bøttelaga er korrelert til stratigrafiske lag etterpå. Det er skilt ut fem stratigrafiske lag (A-E): 14

17 Lag A Torv (ikkje funnførande) Lag B Mørk brun fin sand med noko kol Lag C Mørk feit kolhaldig masse med noko sand. Ein god del skjørbrent stein. Lag D Mørk brun fin sand med litt kol (truleg ikkje funnførande, jf. delkapittel stratigrafi ) Lag E Kompakt fin brun sand med noko småstein (ikkje funnførande) Stratigrafisk lag Bøtte Funn Råstoff Kommentar A B 1 8 mikroavslag flint 24 avslag flint 2 kjerner, andre flint 1 flekkeliknande avslag flint 1 flekke med bruksretusj flint 1 flekke flint 1 flekkefragment flint 3 mikroavslag rhyolitt 3 avslag rhyolitt 1 avslag bergkrystall 1 mikroavslag bergkrystall 1 avslag med retusj kvartsitt 4 avslag kvartsitt 1 bipolar kjerne kvartsitt 8 mikroavslag kvarts 19 avslag kvarts C 1 24 avslag flint 7 mikroavslag flint 1 avslag med retusj flint 1 flekkefragment flint 1 flekke rhyolitt 1 avslag rhyolitt 2 avslag bergkrystall 1 skrapar kvartsitt 4 avslag kvartsitt 16 mikroavslag kvarts 24 avslag kvarts 1 mikroflekke kvarts 1 bipolar kjerne kvarts C 2 17 avslag flint 2 mikroavslag flint 1 bit flint 3 avslag bergkrystall 2 mikroavslag bergkystall 2 avslag kvartsitt 3 mikroavslag kvartsitt 1 bipolar kjerne kvartsitt 21 avslag kvarts 1 mikroavslag kvarts C (KP 3 svarar til lag C2) 2 avslag flint 4 mikroavslag flint 1 avslag kvarts 4 mikroavslag kvarts C 3 1 flekke med retusj flint 15

18 1 flekke flint 1 mikroflekke flint 1 mikroflekkefragment flint midtparti 4 mikroavslag flint 13 avslag flint 6 avslag kvarts 1 bipolar kjerne kvarts 1 avslag bergkrystall 1 kjerne, anna bergkrystall 1 knakkestein C 4 19 avslag flint 1 mikroavslag flint 1 avslag bergkrystall 1 mikroavslag bergkrystall 2 avslag kvartsitt 3 mikroavslag kvartsitt 7 avslag kvarts C KP 2, (svarar til lag C4) 5 avslag flint 7 mikroavslag flint 2 mikroavslag kvarts C 5 1 mikroflekke flint 1 kjerne, anna flint 24 avslag flint 7 mikroavslag flint 1 mikroavslag bergkrystall 2 avslag bergkrystall 1 krystall bergkrystall ubearbeida 11 avslag kvarts 2 mikroavslag kvarts 4 avslag kvartsitt C 6 1 konisk flint vannrulla mikroflekkekjerne 1 mikroflekkefragment flint proximalenden 14 avslag flint 3 mikroavslag flint 1 skrapar flint vannrulla 6 avslag kvarts 3 mikroavslag kvarts 1 avslag kvartsitt 1 mikroavslag kvartsitt KP 1, svarar til C7 1 avslag flint 1 mikroavslag flint 1 mikroavslag bergkystall 1 mikroavslag kvartsitt C/D C7/D1 Fragment av skifrig stein del av platekniv, usikker bipolar kjerne med retusj flint skrapar eller kniv? 1 mikroflekkefragment flint 19 avslag flint 3 mikroavslag flint 3 mikroavslag kvarts 1 avslag bergkrystall 4 avslag kvarts C/D C8/D2 2 avslag flint 1 avslag kvarts D E

19 opprens, kontekst utan 1 flekkefragment rhyolitt 1 avslag flint Totalt 433 funn Tabell 3 Profil Lokalitet 1, Harkestad, gnr. 51/56, Øygarden kommune Figur 11 Vannrulla konisk mikroflekkekjerne frå lag C, bøtte 6 i kulturlagsprofilen. Figur 12 Flateretusjert fragment frå TEL27 17

20 Figur 13 Borrspiss, funne som lausfunn framfor kulturlagsprofilen Stratigrafi Den mest interessante strategrafien på lokaliteten finn ein sjølvsagt ved det eksponerte kulturlaget (figur 14). Her er lokaliteten funnførande gjennom cm, frå under torva (lag A) ned til overgongen mellom lag C og D. Det øverste funnførande laget er lag B som består av mørk brun fin sand med noko kol. Dette er skilt frå hovudlaget, lag C, ved at massen i lag C er feitare, meir kolhaldig og dessutan inneheld ein god del skjørbrent stein. Lag B inneheld mellom anna seks avslag i rhyolitt, noko som skulle tyde på at laget er avsett i tidlegneolitikum. Det øverste bøttelaget i lag C (bøttelag C1) inneheld også materiale i rhyolitt, medan dette råstoffet vantast i nivåa nedanfor. C1 inneheld også ei mikroflekke i kvarts, medan spor av mikroflekketeknikk (kjerner og flekker) vert meir synleg i dei lågare bøttelaga i lag C. Truleg er difor størsteparten av lag C avsett i seinmesolitisk tid. Det er også fleire seinmesolitiske element i funna som er vaska fram ved profilen, mellom anna borrspiss og mikroflekkekjerner. Det er uklart om lag D er funnførande. Funn er berre framkome i bøtter der laget har vore blanda med lag C. Ei bøtte inneheld rein masse frå lag D, bøttelag D3, men denne var funntom. Lag E er eit ikkje funnførande sandlag med noko småstein. 18

21 Figur 14 Utsnitt av den eksponerte profilen med kulturlaget. Målestokk på fotoet er 22 cm. Sonderborret markerar overflaten. Massane over denne er oppkasta frå krateret der kulturlagsprofilen vart eksponert. KP 1 er datert til /- 150 bp ( BC) og KP3 til /-95 ( BC) Stratigrafien i prøvestikka er særs eintydig over heile flaten. Funna er gjennomgåande funne i grovt sandlag med noko varierande innslag av grus og stein under torva. Torvlaget er mellom 10 og 20 cm tjukt. Sandlaget er mellom 30 og 50 cm djupt (jf. teikningar av TEL6 og TEL26, figur 15). I fleire prøvestikk (AKS1-3 og TEL3-6) er det ein del vannrulla flint, men prøvestikk med utelukkande vannrulla materiale manglar. Desse prøvestikka ligg i nivå mellom 11,5 og 12,5 moh. I kulturlagsprofilen er lite vannrulla materiale. Ei konisk mikroflekkekjerne og ein skrapar i stratigrafisk lag C, bøttelag 6, er sjeldne døme. Toppen av profilutsnittet ligg om lag 13 moh. Det vil seie at botnen av kulturlagsavsetningane ligg om lag 12 moh. Om ein følgjer gjeldande strandlinjekurve (figur 4) har staden der kulturlagsavsetningane ligg akkurat unngått overfløyming av sjø ved tapes maksimum. 19

22 Figur 15 Profilskisser av TEL6 og TEL26. Alle bøttelag er funnførande Datering Mestedelen av kulturlaget ser ut til å vere avsett under seinmesolitisk tid, og dette vert også stadfesta av C14-dateringane frå lag C (jf. figur 14). KP 1 (T-19308) er datert til /- 150 bp ( BC) og KP 3 (T-19309) til /- 95 bp ( BC). Det manglar kolprøve frå lag B, men typologisk og råstoffmessig ser dette laget ut til å vere avsett i tidlegneolitikum. Frå prøvestikka må særleg det flateretusjerte fragmentet frå TEL27 nemnast. Dette viser til aktivitet på staden i seinneolitikum eller eldste delen av bronsealder. Samla sett er det aktivitetsspor på lokalitet 1 frå seinmesolitikum og fram til seinneolitikum/eldre bronsealder. Det saknast klare indikasjonar på aktivitet frå mellomneolitikum, men denne perioden kan heller ikkje utelukkast. 20

23 Lokalitet 2 (Askeladden id. nr ) Lokalitet 2 ligg i det sørlege utlaupet av eit nord-sør gåande daldrag. Den er avskore av gangvegen langs fylkesvegen i sør, om lag rett over for busshaldeplassen ved badeplassen i Straumen. Hovudkonsentrasjonen av funn er gjort på flatene ned mot vegen, men det er fleire funnførande prøvestikk innimellom negative nordover i dalen i retning lokalitet 3. Vi har valt å innkorporere desse prøvestikka i lokalitet 2 sidan det då vert fire negative prøvestikk (TEL33, TEL34 og TEL41 og AR6) mellom dei to lokalitetane. Ein kunne truleg også valt å slå dei to lokalitetane saman. Sidan funna på dei to lokalitetane er av noko ulik karakter, og fordi dei fangar opp to ulike topografiske situasjonar (t.d. har tilgongen til sjøen vore på ulike plassar), er det valt å halde dei separat. Etterkvart skal vi også sjå at medan lokalitet 2 er frå tidlegneolitikum, er truleg lokalitet 3 frå seinmesolitikum. Figur 16 Lokalitet 2 (brun) og 3 (grøn) ligg særs nær inntil kvarandre. Vegetasjonen består av lyng og gras. Karakteristisk i den sørlege delen av lokaliteten er fleire steile nakne bergveggar mellom 1 og 3 meter høge. Mot nord, i dalen mot lokalitet 3 er det vått og myrlendt. Nordvest på lokaliteten, ved prøvestikket TEL37, er eit større einekratt. 21

24 Under krattet ligg ein del steinblokker. Frå flatene sør på lokaliteten er utsyn mot sør og badevika i Straumen. Høgda over havet er mellom 10 og 12 meter. Lokaliteten er om lag 1250 m2 i utbreiing. I samband med lokalitet 2 er det gravd 15 prøvestikk, korav 10 var positive. Figur 17 Planskisse over sørlege delen av lokalitet 2. 22

25 Figur 18 Delar av lokalitet 2 sett mot sør. Flata med mellom anna prøvestikka AR3 og AR4. Avgrensing Mot sør er lokalitet 2 avgrensa av vegskjeringa ved gangvegen langs fylkesvegen. Hovedkonsentrasjonen av funn, representert ved prøvestikka AR3, AR4, TEL36 og TEL37, er gjort på flata rett nord for vegen. Her dannar steile berg naturleg avgrensing mot aust (merk likevel at eit avslag er påvist i TEL38, som ligg på ei berghylle). Steile berg dannar også avgrensing mot nordvest (ved TEL37). I sørvest utgjer ei bergskråning med lågt overdekke av lyng og utan lausmassar avgrensinga. Det er også funn i prøvestikka TEL 35 og AKS 15 i eit smalt og lite daldrag nord for AR3. Daldraget går etterkvart over i ein vidare dal. Her er enkelte funnførande prøvestikk som AR5, TEL32 og TEL39. Mot nord avgrensast lokaliteten mot lokalitet 3 av tre negative prøvestikk (AR6, TEL34 og TEL41). Funn Det er gjort i alt 134 funn frå 10 positive prøvestikk på lokaliteten. Funna er grovkatalogisert (sjå tabell 4). Av gjenstandsfunn er det funne ein skrapar i flint og ei A-pil i rhyolitt, båe i AR3 (figur 19). Det er ellers fleire flekker og avslag med retusj. Det er funne tre bipolare kjerner. Mikroflekker og mikroflekkekjerner manglar i materialet. Flint er dominerande 23

26 råstoff, men kvarts er også godt representert. Kvartsitt og rhyolitt er representert med nokre få funn. Prøvest. Bøttelag Funn Råstoff Kommentar AR skraper flint 1 3 mikroavslag flint 1 5 avslag flint 1 1 mikroavslag bergkrystall 1 1 avslag rhyolitt 1 9 avslag kvarts 1 3 avslag kvartsitt 2 3 avslag kvarts 3 1 pilspiss Rhyolitt A-pil 3 2 avslag kvartsitt 3 1 avslag bergkrystall 4 1 flekke flint 4 1 bit kvartsitt 5 1 avslag kvartsitt AR flekke m/ retusj Flint Retusj ved distalenden på eine sidekanten 1 1 flekkefragment m/retusj Rhyolitt mogleg fragment av A-pil 1 6 avslag flint 1 1 avslag kvartsitt 1 2 avslag kvarts 2 1 bipolar kjerne flint 2 5 avslag flint 2 2 mikroavslag flint 2 3 avslag kvartsitt 2 1 avslag rhyolitt 2 5 avslag kvarts AR avslag flint vannrulla 3 3 avslag flint 1 vannrulla, 1 har retusj 3 1 bipolar kjerne kvarts 4 2 avslag kvarts AKS avslag flint 2 1 avslag kvartsitt 3 1 kjerne (anna) flint 3 2 mikroavslag flint 3 1 avslag flint 4 2 avslag flint 4 1 avslag kvartsitt TEL avslag flint 2 1 flekkeliknande avslag flint TEL avslag flint 1 1 mikroavslag flint 1 1 flekkeliknande avslag m/retusj flint 1 1 bipolar kjerne kvarts 1 6 avslag kvarts 1 1 mikroavslag kvarts 2 1 avslag m/retusj flint 2 4 avslag flint 2 10 avslag kvarts 2 3 mikroavslag kvarts TEL avslag flint 1 3 mikroavslag flint 24

27 1 1 avslag rhyolitt 1 2 avslag kvarts 1 1 avslag kvartsitt 2 7 avslag flint 2 1 avslag kvartsitt TEL avslag flint TEL bit flint vannrulla 2 1 avslag kvarts TEL avslag flint vannrulla TOTALT 134 FUNN Tabell 4 Katalogisering av funn frå lokalitet 2 Figur 19 A-pil i rhyolitt frå AR3. Stratigrafi Det er gjengitt teikningar av tre representative prøvestikkprofilar (figur 20). Det funnførande laget i AR3 og TEL36 er eit lag av sand med grus og noko nevestor stein, mellom 20 og 30 cm tjukt. I AR3 er det notert klart høgast funnmengde i toppen av laget, i overgangen til torvlaget. I TEL36 er funna jamnt fordelt mellom bøttelag 1 og 2. Massane er annleis i TEL37. Torvdekket er tynt, og her er eit mørkt humuslag over eit raudbrunt leirig humuslag med sand. Båe dei to sistnemnte laga er funnførande. TEL37 er truleg representativ for området med steinblokker og einekratt i sørvestdelen av lokaliteten. 25

28 Figur 20 Profilskisser av tre av prøvestikka frå lokalitet 2. Datering Funn av A-pil av rhyolitt i AR3 samt funn av rhyolittavslag i fleire andre prøvestikk tydar på at tidlegneolitikum er representert på lokaliteten. Det kan også vere verdt å merke seg at her ikkje er spor av bruk av mikroflekketeknologi. Så langt er det ikkje påvist seinmesolitiske spor på lokaliteten. 26

29 Lokalitet 3 (Askeladden id. nr ) Lokaliteten ligg i nordenden av den same dalen som lokalitet 2 ligg i, og det er berre kort avstand mellom dei to lokalitetane (figur 16). Lokaliteten er definert ut frå to funnførande prøvestikk med tilsaman 221 funn. Utbreiinga til lokaliteten ser derimot ut til å vere relativt beskjeden, om lag 250 m2. Vegetasjonen på lokalitetsflata består av lyng, gras og einebusker. I tillegg står her eit par mindre rognebærtre. Utsyn sørover til lokalitet 2 og mot nordvest til Tjeldstøsundet. Lokalitetsflata ligg 12 meter over havet. Figur 21 Lokalitet 3 sett mot sør. Sonderborr med måleband markerar prøvestikk AR7. Nordre del av lokalitet 2 i dalen i bakgrunnen. Avgrensing Lokaliteten er definert ut frå to funnførande prøvestikk; AR7 og TEL40. Den er godt naturleg avgrensa mot aust, vest og nord. Mot sør er lokaliteten avgrensa og skilt frå lokalitet 2 gjennom dei 4 negative prøvestikka TEL33, TEL34, TEL41 og AR6. I aust og vest avgrensast lokaliteten av berg i dalsidene. Mot nord går det ei bratt slukt ned mot ein aust-vest-gåande djup kløft. 27

30 Figur? Lokalitetsskisse for lokalitet 3. 28

31 Funn Funna frå dei to funnførande prøvestikka er katalogisert i tabell 5. Båe prøvestikk har i overkant av 100 funn og samla er det gjort 221 funn i prøvestikka. Det tyder på at sjølv om lokaliteten er avgrensa til eit relativt lite område, så er funnfrekvensen høvesvis høg. Funna består av avslag, flekker, mikroflekker og kjerner (m.a. seks bipolare kjerner). To avslag har retusj. Råstoffa flint, kvarts, kvartsitt og bergkrystall er representert. Over halvparten av funna er av flint. Prøvestikk Bøttelag Funn Råstoff Kommentar AR avslag flint 1 1 mikroavslag flint 1 2 avslag kvartsitt 1 1 mikroavslag kvartsitt 1 4 avslag kvarts 2 9 avslag flint 2 3 mikroavslag flint 2 1 mikroflekkefragment flint 2 3 avslag bergkrystall 2 5 avslag kvartsitt 2 1 flekkeliknande avslag kvartsitt 2 1 bipolar kjerne kvarts 2 9 avslag kvarts 3 3 kjerner (andre) flint 3 16 avslag flint 3 4 mikroavslag flint 3 1 flekkefragment flint 3 1 mikroflekke bergkrystall 3 1 mikroflekkefragment kvartsitt 3 2 avslag kvartsitt 3 8 avslag kvarts 3 3 mikroavslag kvarts 4 1 bit flint 4 1 bipolar kjerne flint 4 6 avslag flint 4 2 mikroavslag flint 4 1 flekkefragment flint 4 4 avslag kvarts 4 1 mikroavslag kvarts 4 1 bipolar kjerne kvarts TEL retusjert avslag flint 1 1 bipolar kjerne flint 1 1 bit flint 1 26 avslag flint 1 13 mikroavslag flint 1 1 mikroflekkefragment flint 1 1 mikroflekke flint 1 4 avslag bergkrystall 1 2 mikroavslag bergkrystall 1 9 avslag kvartsitt 1 11 avslag kvarts 1 5 mikroavslag kvarts 1 1 bipolar kjerne kvarts 29

32 2 1 Avslag med retusj flint 2 2 kjerner (andre) flint 2 16 avslag flint 2 1 flekkefragment flint 2 3 mikroavslag flint 2 1 bipolar kjerne kvarts 2 2 avslag bergkrystall 2 3 avslag kvartsitt 2 5 avslag kvarts 2 3 mikroavslag kvarts TOTALT 221 FUNN Tabell 5 Funn frå lokalitet 3 Stratigrafi Funna er gjort i grus og humusblanda sand og grus. Torvlaget er tynt, i TEL 40 berre om lag 7 cm. Det vart gjort funn i den nedre delen av torvlaget, noko som viser at her er funn allereie 5 cm under overflata. Heile stratigrafisk lag 2 er funnførande. I TEL 40 er det klart meir funn i bøttelag 1 enn i 2. På den andre sida er bøttelag 3 det med mest funn i AR7. Prøvestikka gjev altså ikkje noko eintydig svar på kva for nivå som har mest funn. Figur 22 Profilsnitt av prøvestikk TEL 40. Båe bøttelag er funnførande. Prøvestikket AR7 er likarta, men har noko tjukkare torv, og er gravd i fire bøttelag 50 cm djupt der det sluttar på berg. 30

33 Datering Det er ikkje funne klart og eintydig tidsdiagnostisk materiale. Råstoffsamansetninga og førekomsten av mikroflekker kombinert med lokaliteten sin høgde over havet skulle peike i retning av ei datering til seinmesolitisk tid. Lokalitet 4 (Askeladden id. nr ) Lokalitet 4 ligg i eit SV-NA-gåandae lågt daldrag som går opp rett nordaust for inngangen til verkstadhallen ved Statoil Tjeldstø (figur 23). Det er gravd i alt 10 prøvestikk kor av 6 er funnførande med samla 22 funn. Dei funnførande prøvestikka er spreidde gjennom dalbotnen, og lokaliteten får dermed ei avlang utbreiing som vist på figur 24. Den dekkjer eit areal på om lag 860 m2. Vegetasjonen på lokalitetsflata er lyng, gras og små einebusker. Her er utsyn gjennom båe endane av dalen. Mot Tjeldstøsundet i nordaust og mot bensinstasjonen og bilverkstaden i sørvest. Høgda over havet er mellom 11 og 13 meter. Figur 23 Lokalitet 4 sett mot vest. Sonderborret med målebandet markerer prøvestikket TEL15 der skiferspissen vart funne. 31

34 Figur 24 Lokalitet 4 markert med brunt. Lokalitet 2 og 3 med grønt. Avgrensing Avgrensinga er grei og tydeleg. Både mot nordvest og søraust er det avgrensande berg i dalsidene, enkelte stader dekka av skrinn vegetasjon. Prøvestikket TEL 17 er negativt og gravd på ei anna flate ovanfor berget søraust for lokaliteten. Likeeins er TEL18 negativt og avgrensar mot nordvest. I den sørvestlege dalenden er lokaliteten avgrensa ved skjæringa ned mot bilverkstaden/bensinstasjonen. I nordaust renn dalen ut i ein bratt dal, nærast som ei kløft, som går mellom husa og ned mot sjøen (jf. figur 25). 32

35 Figur 25 Lokalitetsskisse for lokalitet 4 33

36 Funn Det er totalt gjort 22 funn. Funna er for det meste avslagsmateriale i flint, men eitt kvartsavslag er også funne. Dei funnrikaste prøvestikka er AKS9 og TEL12 som ligg midt på lokalitetsflaten. I prøvestikket TEL15 er funne ein pilspiss i skifer knekt i tre delar (figur 26). Det var ikkje andre funn i dette prøvestikket. Prøvestikk Bøttelag Funn Råstoff Kommentar AKS mikroavslag flint 1 avslag flint 1 avslag kvarts 3 4 avslag flint TEL mikroavslag flint 2 avslag flint 1 bit flint Ikkje slått. Brot kan koblast til bit i bøttelag avslag flint 2 bitar flint Den eine ikkje slått og med brot som kan koblast til bit i BL1 TEL avslag flint TEL avslag flint 2 1 avslag flint TEL spiss skifer Spissovalt tverrsnitt. Knekt i 3 delar (gamle brot) TEL avslag flint Totalt 22 funn Tabell 6 Katalogisering av funn frå lokalitet 4. Figur 26 Skiferspissen frå TEL15. 34

37 Stratigrafi Profilskisser av tre representative prøvestikk er attgjeve (figur 27). Funna er gjennomgåande gjort i sandlag under torvlaget som er mellom 15 og 20 cm tjukt. Sandlaget er mellom 30 og 40 cm tjukt og ligg over berg eller hardpakka leire. Det er gjort funn både i øvre og nedre bøttelag av sandlaget, så det bør reknast som funnførande heilt ned. Figur 27 Profilsnitt av utvalde prøvestikk frå lokalitet 4. Datering Skiferspissen frå TEL15 er om lag 8 cm lang, har spissovalt tverrsnitt, har hatt tydelege mothaker/agnorar (er noko skadd her) og har konvergerande egglinjer. Asle Bruen Olsen (1992:103) foreslår ut frå materialet frå Kotedalen ved Fosnstraumen i Radøy kommune at skiferpiler med agnorar vert introdusert i mellomneolitikum. Etter skiferspissen å døme skal difor lokalitet 4 daterast til mellomneolitikum. 35

38 Lokalitet 5 (Askeladden id. nr ) Lokalitet 5 ligg på ei flate om lag 100 meter aust for kunstgrasbana på Tjeldstø. Aust og nordaust for lokaliteten er bustadhus, og eit klestørkestativ står berre nokre meter søraust for lokaliteten. Slak skråning ned framfor lokaliteten mot nord. Litt brattare skråning opp nord for lokalitetsflata. Det er gravd 10 prøvestikk i samband med lokaliteten. Sju av desse var positive med eit samla funntal på 127. På lokalitetsflata veks det lyng, gras og einebusker samt nokre få små rognebærtre. Utsyn i alle retningar bortsett frå søraust, sør og sørvest. Høgd over havet er mellom 10 og 12 meter, og lokaliteten dekkjer eit areal på om lag 800 m2. Figur 28 Lokalitet 5 ligg om lag 100 meter aust for kunstgrasbanen på Tjeldstø Avgrensing Nord og nordaust for flata er ei særs slak skråning nedover. Her avgrensast lokaliteten av berg. Berget er i regelen ikkje eksponert her, men mykje bruk av sonderborr viser at her er vegetasjon eller myr som ligg rett på berg. Mot vest og aust er det også berg som avgrensar lokaliteten, ofte med eit tynt dekke av vegetasjon, men altså ikkje lausmassar. Mot sør går ei 36

39 noko brattare helling oppover frå lokalitetsflata. Hellinga består for det meste av berg som innimellom er dekka av vegetasjon. Grensa mot sør er sett om lag i knekken mellom flata og hellinga. Figur 29 Lokalitetsskisse for lokalitet 5 37

40 Figur 30 Flaten med lokalitet 5 sett mot aust Funn Råstoffa flint (38 stk), kvarts (72), kvartsitt (5), bergkrystall (7), rhyolitt (4) og skifer (1) er representert på lokaliteteten. Kvarts er dominerande råstoff, men dette skuldast i hovudsak funna i AKS12 som skil seg kraftig ut både når det gjeld mengde og dominans av kvarts. Det er funne i alt 5 bipolare kjerner. I tillegg kan det nemnast eit mikroflekkefragment frå AKS28. Skiferfunnet er eit påbyrja emne til pilspiss frå TEL22. Ein kan sjå at tange og agnor er påbyrja, men emnet har truleg knekt slik at ein ikkje har arbeida vidare med det. Prøvestikk Bøttelag Funn Råstoff Kommentar AKS mikroavslag flint 2 avslag flint 7 mikroavslag kvarts 1 flekkeliknande avslag kvarts 27 avslag kvarts 1 bipolar kjerne kvarts 1 anna kjerne kvarts 2 1 mikroavslag flint 9 avslag kvarts 1 bipolar kjerne kvarts 1 bipolar kjerne kvartsitt 38

41 3 1 avslag flint 1 bipolar kjerne flint 1 kjernefragment bergkrystall 1 mikroavslag kvarts 4 avslag kvarts AKS mikroavslag flint 5 avslag flint 6 avslag bergkrystall 1 avslag kvartsitt 2 mikroavslag kvartsitt 12 avslag kvarts 4 mikroavslag kvarts AKS mikroflekkefragment flint proximalenden 1 avslag flint 2 avslag kvarts TEL avslag flint 1 anna kjerne flint 1 avslag kvarts 2 1 påbyrja emne skifer ser ut til at tange og ein agnor er påbyrja 1 mikroavslag flint 2 avslag flint 1 avslag kvarts TEL mikroavslag flint 5 avslag flint 1 bipolar kjerne flint 4 avslag rhyolitt 2 2 avslag flint 1 avslag kvartsitt banda TEL avslag flint TEL avslag flint funne knekt i to 1 mikroavslag flint Totalt 127 funn Tabell 7 Funn frå lokalitet 5 Stratigrafi Dei funnførande laga på lokalitet 5 består av sand og grus, i blant blandingslag mellom sand og grus. Torvlaget er mellom 10 og 20 cm tjukt, men er etter det vi kan sjå ikkje funnførande. Det er noko variasjon i djupna på dei funnførande laga, frå om lag 40 cm i TEL23 til 20 cm i AKS27 (jf. figur 31). Det funnrike prøvestikket AKS12 er diverre ikkje teikna, men er gravd i tre bøttelag og har ein profil som liknar TEL22. 39

42 Figur 31 Profilskisser av tre prøvestikk frå lokalitet 5. Bøttelag markert med stjerne har funn. Datering Råstoffa rhyolitt og skifer tyder på at lokaliteten har vore i bruk i tidlegneolitikum, eventuelt også i mellomneolitikum. Sidan det påbyrja skiferemnet ser ut til å ha agnorar, kan dette vere eit mellomneolitisk element. Det er funne eit mikroflekkefragment (AKS22), og dette kan tyde på at aktiviteten på flata strekkjer seg attende til seinmesolitikum. 40

43 Lokalitet 6 (Askeladden id. nr ) Lokalitet 6 ligg rett sør for ein aust-vest-gåande bergvegg og om lag 50 meter nord for Nesvegen midt i planområdet. Høgda over havet er mellom 9 og 13 meter. Det er gravd i alt 20 prøvestikk i tilknytning til lokaliteten. Tolv av desse var positive med totalt 163 funn. På lokalitetsflata veks det gras og lyng og nokre einebusker. Det er utsyn mot Gardsvågen og Tjeldstøsundet i aust. Arealet til lokaliteten er om lag 1200 m2. Figur 32 Lokalitet 6 vest for Gardsvågen. Avgrensing Lokaliteten ligg i terreng som skrånar svakt mot aust. Mot nord er lokaliteten avgrensa av ein markant høg bergvegg som mot aust etterkvart går over i lågare berghyller. Mot sør vert den avgrensa av eit lågare bergsva som er delvis lyngkledd. I aust splittast lokaliteten i to greiner av eit aust-vest-gåande svaberg. I vestenden av svaberget står ei einsleg furu. På nordsida av svaberget er det funnførande prøvestikk eit stykke austover. Det negative prøvestikket AR10 avgrensar her det austlegaste funnførande stikket TEL62. På sørsida av svaberget går ikkje funna like lang mot aust. Dei negative prøvestikka AKS26, TEL63 og TEL64 avgrensar her 41

44 AKS25 som er det austlegaste funnførande. Mot vest er lokaliteten avgrensa av to negative prøvestikk i TEL54 og TEL55 (figur 33). Det er gravd systematisk prøvestikk vidare vestover og oppover i draget ved bergveggen utan at nokon av desse påviste fleire lokalitetar. Figur 33 Planskisse over lokalitet 6 42

45 Figur 34 Lokalitet 6 sett mot aust. Funn Det er funne i alt 163 artefakter i totalt 12 prøvestikk. Funna er summert opp i tabellen nedanfor: Prøvestikk Bøttelag Funn Råstoff Kommentar AR mikroavslag flint 1 bit flint vannrulla. Ubearbeida? 2 1 skraper flint Vannrulla. Kvitpatinert. 1 avslag flint 1 bit flint Vannrulla. Ubearbeida? AKS mikroavslag flint 4 avslag flint 6 mikroavslag flint 4 avslag kvarts 1 bit skifrig stein Utan synleg bearbeiding. Stykket er mørkegrått og avgir farge om lag som ei kolstift 2 1 kjernefragment flint 1 avslag med retusj flint 1 avslag flint 2 avslag kvarts 3 1 kjerne, anna flint 3 avslag flint 2 mikroavslag flint 2 avslag kvarts 1 mod. steingods steingods Kan ha blitt blanda inn frå høgare lag 43

46 AKS avslag flint vannrulla AKS mikroavslag flint 1 avslag flint 1 bit flant ubearbeida 1 avslag kvartsitt 2 1 mikroflekkefragment flint 2 avslag flint vannrulla TEL mikroflekkefragment flint ein proximalende 7 avslag flint 4 mikroavslag flint 3 avslag kvarts 2 1 mikroavslag flint TEL mikroavslag flint 1 konisk flint mikroflekkekjerne 1 bipolar kjerne flint 1 flekke flint 1 flekkeliknande avslag flint 17 avslag flint 1 mikroavslag bergkrystall 10 avslag kvarts 9 mikroavslag kvarts 2 avslag kvartsitt TEL avslag flint TEL fragment av slipt øks bergart trinnøks 10 avslag flint 4 mikroavslag flint 2 mikroavslag kvarts 1 avslag kvartsitt KP, svarar til BL 1 5 avslag flint 3 mikroavslag flint 2 1 mikroflekkekjerne flint 1 flekkefragment flint midtparti 1 avslag flint 1 avslag kvarts TEL avslag flint AR kjerne, anna flint vannrulla 1 avslag flint vannrulla TEL kjerne, anna flint vannrulla TEL bit flint Vannrulla. Ubearbeida? 1 avslag kvarts Tabell 8 Funn frå lokalitet 6 Totalt 163 funn Flint er det klart mest dominerande råstoffet på lokaliteten, men også kvarts, kvartsitt og bergkrystall er representert. Av funna er det særleg verd å merke seg ein skrapar i AR11 og eit fragment frå trinnøks i TEL59. Ellers er her både kjerner og flekker som viser mikroflekketeknologi. 44

47 Figur 35 Profilsnitt av utvalde prøvestikk frå lokalitet 6. Kolprøva frå lag 3 i TEL59 er datert til /- 40 bp ( BC). 45

48 Figur 36 Trinnøksfragment frå TEL59 Stratigrafi Torvlaget på lokaliteten er om lag 20 cm tjukt, og er ikkje funnførande. Dei fleste funna er gjort i øvre del av sand og gruslag. I enkelte prøvestikk (AKS25, TEL56 og TEL57) er det i tillegg eit funnførande blandingslag av torv, humus og sand/grus mellom det reine torvlaget og det reine grus/sandlaget. I eit prøvestikk, TEL59, er det påvist eit humuslag med kolinnblanding. Laget er funnførande, og det er teke ut ei kolprøve frå det som er sendt til datering. Fleire prøvestikk tydar på at størstedelen av funna ligg like under torva, og berre i liten grad går langt nedover i sand og grusmassane. I alle fall gjeld dette for delar av lokaliteten. Det er påfallande med 56 funn i bøttelag 1 av TEL57 og ingen i bøttelag 2. Likeeins TEL56 der forholdstala er Ei moderne forstyrring i AKS23 må kommenterast. Her dukka det opp eit stykke steingods i bøttelag 3 saman med slåtte steinartefakter. Overflata på lokaliteten er etter det vi kan sjå uforstyrra, og det er inga god forklaring på kva dette stykket gjer cm under overflata. Registranten har notert at stikket etterkvart vart vanskeleg å grave, mellom anna pga. vassinnsig, og meinar sjølv det er stor sjanse for at stykket har falle ned frå overflata eller torvlaget. Når det gjeld den horisontale utbreiinga er det ein god del vannrulla materiale i dei austlegaste, og dermed også lågast liggande prøvestikka; AR9, AR11, AKS24, AKS25, 46

49 TEL61 og TEL62. Det ser ut til å gå ei grense om lag ved 11 meter der prøvestikk nedanfor 11 meterskota inneheld vannrulla materiale, medan slikt manglar i prøvestikk som ligg meir enn 11 meter over havet. Datering Både trinnøksfragmentet og mikroflekketeknologi peikar på ei datering til seinmesolitikum. Det er ingen klare neolitiske trekk som bruk av råstoffa rhyolitt og skifer i materialet frå lokaliteten. Det er teke ut ei dateringsprøve frå eit kolhaldig lag i TEL59. Dateringa av laget gav noko overraskande /- 40 bp ( BC, Tua-7026). Denne dateringa fell innanfor mellomneolitikum B, og tydar på at lokaliteten likevel har vore i bruk også i periodar etter mesolitikum. Lokalitet 7 (Askeladden id. nr ) Lokalitet 7 ligg i eit lite aust-vest-gåande dalsøkk på framsida av bergryggen mellom lokalitet 6 og 8. Lokaliteten ligg om lag 35 meter opp frå Gardsvågen. Det er ein mindre lokalitet påvist gjennom funn i berre eit prøvestikk, og eit avgrensande prøvestikk. Lokaliteten er likevel klart avgrensa av topografien, og dekkjer eit areal på kring 180 m2. Høgda over havet er mellom 9 og 10 meter. Lokaliteten ligg i utmark, og det veks lyng og gras på flata. Utsyn mot Gardsvågen i aust. Figur 37 Lokalitet 7 sett mot aust. Spaden står i det funnførande prøvestikket TEL70. 47

50 Figur 38 Lokalitet 7 i rosa, flankert av lokalitet 6 og 8 i henhaldsvis grønt og lilla. Avgrensing Søkket med lokalitet 7 er naturleg avgrensa av låge svaberg mot nord og sør. I vest er den avgrensa av enden av bergryggen samt eit negativt prøvestikk, TEL71. Det er ikkje avgrensande prøvestikk aust for TEL70, men det manglar lausmassar mot denne enden av flata. 48

51 Figur 39 Planteikning av lokalitet 7 og profilskisse av prøvestikk TEL70 49

52 Funn Dei 13 funna frå lokalitet 7 består av tolv avslag i kvarts, kvartsitt og flint samt eit fragment i bergart frå ein gjenstand med slipt overflate. Fragmentet gjev få haldepunkt til å ha nokon idé om kva for gjenstand det er tale om. Prøvestikk Bøttelag Funn Råstoff Kommentar TEL fragment med slipt flate bergart truleg frå øks eller platekniv 2 avslag kvartsitt 5 avslag kvarts 4 mikroavslag kvarts 1 avslag flint vannrulla Tabell 9 Funn frå lokalitet 7 Totalt 13 funn Stratigrafi Prøvestikket TEL70 er 50 cm djupt og endar på berg. Torvlaget er i underkant av 20 cm tjukt. Under det reine torvlaget er eit 6-7 cm tjukt lag av sandhaldig torv. Frå dette og ned på berg om lag 25 cm tjukt lag av sand og grus. Det er sistnemnte samt den sandhaldige torva som er funnførande. Datering Det er ingen gode daterande haldepunkt i funna frå lokalitet 7. Ut frå strandlinjekurva har ikkje flata vorte eksponert etter tapes maksimum før i løpet av tidlegneolitikum. Flata har også vore eksponert i perioden med lågare vannstand enn 10 meter under dagens nivå frå tidlegmesolitikum og fram til første del av seinmesolitikum. Om funna var så gamle skulle ein truleg forvente eit større innslag av vannrulla materiale enn det eine flintavslaget som er funne. Lokaliteten er difor truleg ikkje eldre enn mellomneolitikum. 50