Rapport Stord kommune som pilotkommune for universell utforming

Transkript

1 Stord kommune som pilotkommune for universell utforming

2 Rapport Stord kommune som pilotkommune for universell utforming Bakgrunn Stord kommune er ein av 16 pilotkommunar for universell utforming, utnemnd av Miljøverndepartementet Pilotkommunar skal gjennom sitt arbeid skape merksemd og oppnå gode resultat gjennom å skapa gode lokalsamfunn for alle. Prosjektet vert avslutta ut året Med universell utforming meinast at produkt, tenestar og omgjevnader skal utformast på ein slik måte at dei kan brukast av alle menneske, i så stor utstrekning som mogleg, utan behov for tilpassing eller spesiell utforming. I Regjeringens handlingsplan for økt tilgjenge for personer med nedsatt funksjonsevne er eit av tiltaka under bygg og uteområde å styrke universell utforming i kommunal verksemd. (BU 31) Rapport for arbeidet med universell utforming i Stord kommune i skal gå til Miljøverndepartementet som ledd i vurdering av resultat i forhold til tiltak i BU 31. Rapport vil gå som orienteringssak til Formannskap og Forvaltningsstyre, og vil bli brukt som grunnlag for vidare prioriteringar i arbeidet med universell utforming. Politisk grunnlag og organisering av arbeidet Stord kommune sin posisjon som pilotkommune er politisk forankra i Formannskapet med vedtak av Gjennom ulike politiske prosessar og vedtak er ynskje om eit inkluderande og likeverdig samfunn stadfesta. Universell utforming som prinsipp er nemnd i dei fleste politisk vedtatte planar. Det har vore tilsett 40% stilling som prosjektleiar for universell utforming. Andre tilsette i Stord kommune har vore involvert i prosjektet ved å delta i styringsgruppe, bli brukt som konsulentar og har deltatt på møtar i andre ulike fora. Prosjektansvarleg: Kommunalsjef Reidun Myklebust Prosjektleiar: Einingsleiar Astrid Larsen Prosjektgruppe: Synnøve Solberg - ergoterapeut Anne-Jofrid Skibenes - Rådet for funksjonsh. Sylve Rusten Tekniske tenestar Rune Hansen Nestleiar Tekniske tenestar Anne Randi Naurstad - Regulering og byggesak Tore Myhre Bjelland - Utviklingssjef Rådet for funksjonshemma har vore involvert ved å delta på samlingar med pilotkommunane, og på prosjektgruppemøtar, jevnleg kontakt med prosjektleiar, ved å delta på kurs og ved at prosjektleiar har delteke på møtar i rådet. Kva har me oppnådd? Stord kommune har hatt tilrettelegging for alle som tema lenge, ikkje minst takka vera dyktige ergoterapeutar og råd for funksjonshemma som har vore aktive gjennom mange år. Deltaking i prosjekt pilotkommune for universell utforming har betydd utvikling av fagområde og spissing av tema mot deltaking, likestilling og likeverd. Det har betydd auka bevisstheit og større fokus. Det er større forståing for det sjølvsagte at alle skal kunne delta i samfunnslivet utan å møte store hindringar, meir enn tilrettelegging for enkeltindividet. Det er større fagkunnskap om korleis ein skal utforme gater, bygg og uteområde slik at alle kan bruke det med ein gong. I det fylgjande vil resultat bli skildra under dei ulike nasjonale måla for pilotkommunesatsinga for universell utforming. Lista er ikkje utfyllande, men visar dei viktigaste tiltaka for å sikre eit samfunn for alle og ein kommune som og i framtida skal ha fokus på universell utforming. 1.) Skape merksemd og oppnå resultat i heile kommuneadministrasjonen på tvers av fagområde og i alle kommunens verksemder Tverrfagleg og tverretatleg arbeid med universell utforming har vore ein strategi frå første stund. At mange i ein organisasjon har kunnskap og eigar- 2

3 skap til temaet er ein suksessfaktor, som igjen på sikt vil gi dei gode praktiske løysingane. Kreativ verkstad Stord kommune gjennomførte juni 06 ein kreativ verkstad om universell utforming. Dagens tema var formulert som fylgjande: Stord kommune som pilotkommune for universell utforming, korleis lykkes med å lage dei gode eksempla og eit universelt utforma samfunn? Tilsette frå ulike einingar og fagområde var representert på verkstaden, som gav eit godt bilete av problem knytte til organisering og silo tenking i ein kommune. Det kom fleire gode innspel for korleis tenke heilskap og samfunnsnytte. Konkrete prosjekt Skape merksemd og oppnå gode resultat kan skje gjennom konkrete prosjekt der det blir samarbeidd over grenser. Eit slikt samarbeid var utforming av nytt NAV kontor det representant for Rådet for funksjonshemma var deltakande i prosjektgruppe, Undervisning Det har vore utarbeidd eit undervisningsopplegg på ca ein time som prosjektleiar har kjørt for ulike einingar. Det var eit mål om å nå fleire tilsette enn det ein har klart. Interessa har ikkje vore like stor innan alle samfunnsområdar. Der ein har hatt undervisning har det vore forståing for tema universell utformings aktualitet og moglegheiter. Studietur Gjeld universell utforming og for dei som er litt høgare enn gjennomsnittet? Kor finn me oppslagstavla som alle kan lese, eller må me stå i kø for å spørje om korti toget går? På Jernbanestasjonen i København. Studieturar gjer at tilsette frå forskjellige einingar, med ulik yrkesbakgrunn og ulikt ansvar, får same forståing og oppleving av korleis eit universelt samfunn kan utformast. Tilsette frå Stord kommune saman med politisk leiar i fast utval for plansaker var på studietur til København i tida april 2008 og fekk informasjon om organisering og implementering av universell utforming der. Byvandring i København med fokus på dei gode eksempla gav læring og idear for utforming av eiga kommune. Med landskapsarkitekt Helle Nebelong i ein av fleire godt tilrettelagte parker i Kjøbenhavn. 3

4 og der prosjektleiar universell utforming deltok på nokon møter. Då ein i etterkant såg at ikkje alt var på plass av markering på store glasrutar, kontrastfargar og liknande, blei dette ordna opp i fellesskap. Alle tilsette på Nav kontor har fått ein forståing for kva universell utforming inneberer. Planarbeid Universell utforming er tatt med i kommuneplan, i arealplanar og utviklingsplanar. Som eit døme kan nemnast: Kommunedelplan for Leirvik der universell utforming er tatt med som eit mål for revidering av tidligare plan, og under utfordringar og viktige problemstillingar. Det er vidare søkt å fokusere på universell utforming innan dei ulike tema i planen. Naustvågen barnehage, som er bedriftsbarnehage for Aker Stord, har med hjelp av skjønnsmidlar utbetra område rundt disser med matter og betre tilkomst. Matter har kontrastfarge under disse. Eit anna døme er at universell utforming er tatt med inn i folkehelsearbeidet som eit grunnleggande element for auka fysisk aktivitet for alle. Ergoterapeut på besøk i ny barnehage i regi av Trygge barnehager. Prosjektleiar og nokre av medlemmane i prosjektgruppe for folkehelse i arbeid. Skjønnsmidlar til bruk i arbeidet or universell utforming Stord kommune har øyremerka kr av skjønnsmidlane til å betre tilkomst til leik i kommunale og private barnehagar. Til hjelp i arbeidet er det laga eit enkelt kartleggingsskjema som barnehagane måtte fylle ut før dei søkte midlar. Ergoterapeut og prosjektleiar universell utforming har vore behjelpelege med råd og idear. Fem barnehagar har fått midlar, ikkje dei store summane, men nok til å gjere mindre og enkle grep for å betre tilgjenge, og nok til å skape merksemd rundt tema universell utforming. Å delta på kurs kan inspirasjon til å oppnå konkrete resultat, ikkje minst ved å sjå kva løysingar andre kommunar og aktørar har valt. Tilsette i Stord kommune har deltatt på ulike kurs innanfor temaet universell utforming med midlar frå prosjekt. T.d. har ein av prosjektleiarane innan bygg og uteområde deltatt på kurs om ledelinjer. Arrangør av samling for pilotkommunar for universell utforming Stord kommune var arrangør for samling for pilotkommunar 5 6. mars 07. Alle kommunar kunne delta med 3 personar kvar, ulike funksjonshemmingar var representert gjennom deltakarar, og som arrangør var det mange omsyn å ta. Arrangementet fekk merksemd gjennom avisoppslag, og mange tilsette og medlemmer av Rådet for funksjonshemma i Stord deltok. Arrangementet gav god lærdom, ikkje minst på området tilrettelegging for synshemma. 4

5 2.) Bidra til tiltak i lokalsamfunnet gjennom samarbeid med næringsliv og andre aktørar, både private og offentlige Stord kommune gjennom administrasjon og politikarar legg grunnlaget for mykje av samfunnsutviklinga, men er ofte avhengig av samarbeid med næringsliv, private og offentlege instansar for gjennomføring av gode tiltak. Innanfor universell utforming er samarbeid eit must for å lykkast. Pris for god tilgjenge Stord kommune har oppretta ein pris for god tilgjenge, der Sparebanken Vest var bidragsytar til sjølve prisen. Prisen vart utdelt oktober 2008, og gjekk til Stord bordtennisklubb. Her er grunngjevinga for kvifor akkurat dei vant: Målet er å gjera Stord til eit samfunn med likeverd, deltaking og valfridom for alle. I samfunnet vårt set me pris på menneskeleg variasjonar og me må planlegga og handla ut frå den kjensgjerninga at alle menneske er forskjellige. Det kan nok henda at ein såg for seg ein prisvinnar som fysisk hadde lagt til rette for å finna fram og komme inn. Slik vart det ikkje, juryen valde ein kandidat som har tatt likeverd og likestilling på alvor, og som klarer å samhandla på ein måte som gjer at alle kjenner seg velkomne og integrerte. Prisen var eit bilete og ein diplom, utdelt av ordførar Liv Kari Eskeland. Tommy Urhaug er medlem av Stord Bordtennisklubb, og mottar blomar og ein pengesum som påskjønning for bronsemedalje under OL i Beijing. Delta i planarbeid Tilsette i Stord kommune har delteke i privat planarbeid i prosjektgruppe eller referansegrupper. Det er generelt stor velvilje for universell utforming, og ved å ta seg tid til å delta i planarbeid kan gode løysingar lyftast inn tidleg i arbeidet. Generell haldningsskapande arbeid er også viktig. Prosjektleiar for universell utforming og medlem av Rådet for funksjonshemma er m.a. medlem av referansegruppe for Borggata Futurum, eit reguleringsarbeid som omfattar ein stor del av Leirvik sentrum. På oppstartmøte mai 08 vart det m.a. sagt at det må sikrast gode og samanhengande gang- og sykkelvegar gjennom sentrum basert på prinsippet om universell utforming. Samarbeid med Friluftsråd Friluftsrådet Vest har fokus på tilrettelegging for alle i friluftsområde. Stord kommune som ein av 12 medlemskommunar kan vere med å påverke til dei gode løysingane, og på den andre sida gjere nytte av friluftsrådets kompetanse på området. I arbei- Frå prisutdeling i Stord kulturhus, Roger Saue tek imot prisen på vegne av Stord Bordtennisklubb. Frå Djupadalen i Haugesund med tilrettelagt tursti og badeplass for alle. 5

6 det med å legge til rette i eigne friluftsområde kan eksempel frå liknande arbeid i andre medlemskommunar vere til hjelp. Samarbeid med Hordaland Fylkeskommune Hordaland Fylkeskommune har utarbeidd ein plan for universell utforming. Eit av kapitla handlar om demokrati og forvaltning, der eit av måla er at det skal vere mogleg med universelt utforma digital røysting ved stortingsvalet i Som eit ledd i dette er Stord folkebibliotek kartlagt for universell utforming for å sjå kva tiltak som må gjerast for å kunne bruke biblioteket til røystestad ved neste val. Hordaland fylkeskommune har tatt kostnadane ved kartlegging, men det er opp til Stord kommune å gjere dei praktiske tiltaka. 32 tips til forretningsdrivande Ein butikk med god tilgjenge for alle er ein glimarande forretningside. Det betyr mellom anna at alle skal kunne kome seg inn, kunne lese skilt, ta seg fram mellom reolar med varer og finne egna toalett eller prøverom som det mogleg å komme inn og ut av. Stord kommune har laga eit lite hefte med 32 tips som kan betre tilgjenge til butikkar. Som eit døme er eit av spørsmåla: Kan kundane handla hos deg? Forretningsdrivande kan m.a. sette kryss ja eller nei om kommunikasjonsvegar er romslege og utan hinder. Frå Galleri Giga på Stord. 3.) Sikre fysiske løysingar med god tilgjenge, tryggleik, miljøkvalitetar og estetikk innanfor områda bygg, uteområde og tettstadsutvikling, transport og IKT Mål om likeverd, valfridom og deltaking for alle må visast igjen i den praktiske utforminga av samfunnet vårt. Frå arbeidet med kartlegging av Stord Folkebibliotek. Å kunne parkere og ta seg inn i bygningen er ein føresetnad for å kunne bruke bibliotek til digital røysting ved neste val. Kartlegging av barrierar for funksjonshemma i Leirvik sentrum Som ein del av arbeidet med kommunedelplan for Leirvik vart sentrum kartlagt våren 07 av representantar frå Rådet for funksjonshemma og kommunalt tilsette ergoterapeutar. Eit viktig og grunnleggande arbeid for private og kommunale prosjekterande, med mål om eit inkluderande samfunn. 6

7 Dør til gangareal og politiske møterom har fått kontrastfarge og automatisk døropnar. Frå inngang til Hagerupshuset, flott gamal bygning som dessverre ikkje held mål når det gjeld universell utforming. Å kunne delta i det politiske liv Stord kommune har eit mål om at alle skal kunne delta i det politiske liv i Rådhuset. I samband med oppussing av møterom, toalett og gangareal fekk kommunen kr av Husbanken til å lage dei gode universell løysingane, der inngang til Rådhuset, trapp og heis var medrekna. Møterom, publikumsal, toalett, korridor, tilkomst, trapp og heis er blitt utbetra og har ved hjelp av ekstramidlar i tillegg til eigne midlar blitt gode eksemplar på universell utforming. Tilgjengelig nettstad Stord kommune har ikkje kompetanse nok til å kunne utforme ein tilgjengelig nettstad. Men det fantes råd Me sende inn kravspesifikasjon til firma med spesialkompetanse og for å få gode råd for kva som bør vere med i ein spesifikasjon, og tok ein tilgjengelighetstest før me valde kva firma som skulle få anbodet. Tilrettelegging av turveg I samband med arbeid med kommunedelplan for Leirvik vart det gjort ein vurdering av universell utforming av framtidig strandpromenade gjennom Leirvik sentrum og tursti Møllebrua til Ådland bru. Det er eit mål å kunne få eit turvegsystem som kan brukast av alle. Trapp til 2. etasje i Stord Rådhus har fått trappenasar og gelender i to høgdar. Idyllisk, men vanskeleg tilgjengelig terreng langs elvepromenaden frå Møllebrua til Ådland bru. 7

8 Plan for tilrettelegging av turstiar skal ligga som grunn for vidare arbeid med strandpromenade. Når det gjeld tursti frå Møllebrua til Ådland har Stord kommune planar om å lage denne til sitt eksempel på korleis ein universell utforma tursti kan sjå ut. Linevurdering med landskapstilpassing skal skje m.a. med midlar frå Hordaland Fylkeskommune, som ein del av arbeidet med folkehelse. Rådet for funksjonshemma har vore med å bestemme kva for tursti som skulle veljast som eksempel. Tursti langs elva frå Møllebrua til Ådland bru vil binde saman område langs sjøen og tursti rundt Ådlandsvatn Frå Moloen. Nordbygda ungdomsskule Stord kommune bygger ny ungdomsskule i Nordbygda. Universell utforming har gjennom heile prosessen vore ein føresetnad, frå utlysing av konkurranse mai 07, i kravspesifikasjon og til den praktiske utforminga på detaljer i pågåande byggeperioden. Ungdomsskulen skal stå ferdig til skulestart hausten 09. Tilgong til leik Trodlahaugen barnehage blei ombygd og utbygd etter grunnprinsipp frå universell utforming og Reggio Emilia filosofien. Kommunikasjon er eit nøkkelord innan filosofien. Det fysiske miljøet (rom og materiell) skal og kommunisere med barna. Difor er det ikkje likegyldig korleis det ser ut. Møbler, og materiell og organisering av dette viser kva syn barnehagen har på barn. Barnehagen har arrangert eit miljø som er funksjonelt for alle, og har eit mangfald av ting som er stimulerande, vekker nysgjerrigheit, er spanande og Moloen Moloen, som ein liten, men viktig del av framtidig strandpromenade, har det siste året blitt oppgradert med fokus på universell utforming. Her er kunst og gode sitjeplassar, og god tilgjenge for alle også til flytebrygger og båtliv. Bilde frå torget i Trodlahaugen barnehage med god integrasjon av gangbane, og frå rom for vassleik med plass til rullestol under vask. 8

9 estetiske. Materiellet må stå i ein logisk orden slik at det blir lett å finne fram. Det skal vere synleg. Barnehagen skal vere noko anna enn heimen det skal vere ein kreativ verkstad for alle barna. Øvre Borggata og Jens Hystad veg Det har tatt lang tid frå dei første planane om renovering av Øvre Borggata og Jens Hystad, til gata skal stå ferdig 17. mai 09. Øvre Borggata går frå å vere ei gate med trappetrinn i fortau, smale gater og uryddig bybilde til å verte ei gate med stor fokus på universell utforming. Første møte i prosjektgruppa for å utarbeide heilskaplig plan for ledelinjer i sentrum. Nytt ferjeleie på Stord Det er 5 ulike alternativ for kor eit nytt ferjeleie skal lokaliserast på Stord. Uansett kor ferja frå Kvinnherad skal legge til på Stord, skal eit ferjeleie utformast universelt. I prosessen er det sagt noko om kva det må tas omsyn til ved lokalisering, det er: Skal vere mogleg med forutsigbar utforming, lett å lese og logisk oppbygd. Illustrasjon av Borggata I framtida. Katrine Lone Bjørnstad, Cubus A/S. Plan for ledelinjer i sentrum Gjennom BRA programmet (Betre infrastruktur, Rullande materiell, Aktiv logistikkforbetring) har Stord kommune fått midlar frå samferdselsdepartementet til å utarbeide ein plan for ledelinjer i sentrum av Leirvik. Plan skal innehalde standard med tal på element for leiing og gjenkjenning, og ein differensiering av standard i forhold til trafikkbilde og kva som er praktisk mogleg. Med hjelp av ledelinje skal svaksynte og blinde kunne finne veg til off. transportmidlar som buss og båt uansett kor dei er i sentrum. Det skal vere ein del av eit innbydande Leirvik der folk kjem for å oppleve og bruke det offentlege rom. Arkitektgruppen Cubus er engasjert for å gjere jobben, i tillegg er det ei prosjektgruppe med deltaking frå Rådet for funksjonshemma, ergoterapeut, medlem frå Eldrerådet og vegmynde. Plan skal vere ferdig til januar 09. Ved opparbeiding av kjøreveg skal det kunne leggast vekt på god formgiving og trygg ferdsel for alle grupper fotgjengarar, inkludert bevegelseshemma og orienteringshemma, langs og over gata. Gang og sykkelveg bør opparbeidast kvar for seg Gangvegar bør ikkje ha større stigning enn 1:20, alternativt 1:15. Der dette ikkje er mogleg å gjennomføre kan mindre parti ha brattare stigning. Parkeringsplassar for personar med rullestol må kunne plasserast og utformast på ein slik måte at det er mogleg å komme ut av bilen for å nytte toalett, bord og benker, venterom o.a. Det varierer om det er behov for plass på sida eller bak bilen for at rullestol og brukar kan komme ut. Universell utforming av kjøpesenter Heiane Storsenter vart opna våren Prosessen starta februar 05 med godkjenning av reguleringsplan utan at universell utforming var nemnd. Frå februar 05 til vår 08 har det skjedd mykje på område universell utforming, og prosjektleiar uu tok kontakt med eigar for å få lov til å gje innspel. Kommunalt tilsett ergoterapeut fekk tid saman med eigar 9

10 Hei Astrid! RFF er godt nøgd med brosjyra til butikkane. RFF prioritere UU langs Frugardselva. Samarbeid med Ådlandsvatnet fiskarlag for å legge til rette forhold for fisking i Ådlandsvatnet. vh Nils Magne Heiane storsenter, opna sumaren 08. og prosjekterande med formidling av ny kunnskap til prosjekterande. Utomhusplan vart politisk vedtatt mars 08 der det sto at prinsipp for universell utforming skulle leggjast til grunn. Resultat er blitt eit senter med mange gode kvalitetar på universell utforming, tryggleik, miljøkvalitet og estetikk. Eigar er entusiastisk på tilrettelegging for alle. Det manglar likevel ein del på detaljer. Lærdom: Ver tidlig ute med krav om universell utforming, gje prosjekterande gode arbeidsreiskap gjennom rettleiar eller andre dokument som gir detaljkunnskap. Lærdom må ut til yttarste ledd slik at det ikkje glipp på utføring. Følg opp på ein positiv måte. Rådet sjølv valde ut kven som skulle få delta på studietur til København, der medlemmane fekk mesteparten av utgiftene dekka av prosjektmidlar. Ikkje alle funksjonshemmingar synes utanpå, t.d. kan det å vere allergikar i ein storby kan vere ein utfordring. Det har tradisjonelt vore stor fokus på å legge til rette for bevegelseshemma, mens det har vore mindre fokus på andre funksjonshemmingar. Rådet ynsker å auke allmenskunnskap om universell utforming generelt, og meir spesielt mot hørselshemming og problem kring astma og allergi. 6.) Bidra til auka kompetanse hos alle som er ansvarlige for planlegging, gjennomføring og drift. Ingen faggruppe eller enkeltperson eigar kunnskapen om universell utforming, mange kan mykje men ingen kan alt, her er me avhengige av kvarandre for å lage optimale løysingar. 4.) Vidareutvikle målretta samarbeid med kommunalt råd for funksjonshemma og aktuelle brukargrupper Stord kommune har hatt godt fungerande Råd for funksjonshemma i mange år. Dagens Råd består av medlemmar frå ulike grupperingar for funksjonshemma og har i tillegg eit medlem utan tilknyting til eit lag eller ein organisasjon. Fleire funksjonshemmingar er representert i Rådet. Rådet for funksjonshemma er representert i prosjektgruppe, har deltatt på alle samlingar for pilotkommunar for universell utforming og blir tatt med på råd i alle viktige saker. Kommunikasjonen er god, og ikkje for byråkratisk, her er eit eksempel på tilbakemelding på to viktige saker som har vore jobba med: Lausfotreklame Å gjere merksam på kva hindringar på grunn av lausfotreklame kan sikre gode fysiske løysingar, men kan og vere med å auke kompetansen og forståing til forretningsdrivande. Fylgjande annonse sto i Sunnhordland hausten 2008: Om lausfotreklame m.v. på offentleg veggrunn Stord kommune, eining tekniske tenester er vegmynde og har ansvar for drift og vedlikehald av alle kommunale vegar i kommunen etter veglova 9 3.lekk. Etter veglova 57 j.f 33 er det forbode utan løyve frå vegmynde å setja opp lausfotreklame ( skilt og reklameinnretning på laus fot) på eigedomsområdet for offentleg veg dvs. fortau, kjørebane, vegkant m.v. Veglova 58 gjev vegmynde heimel til å fjerna lausfotreklame/innretningar som er plassert i strid med 57, for eigar si rekning. Lausfotreklame og liknande hindringar fører ofte til særskilte ferdselsproblem for blinde, svaksynte og rørslehemma personar. 10

11 Erfaringsoppleving Forvaltningsstyret i Stord har hatt undervisning i tema universell utforming, og hadde våren 08 det ein tur for å oppleve korleis det er å vere forflytningshemma, hørselshemma, synshemma eller miljøhemma i Leirvik sentrum. Turen var ein oppleving og gav erfaring og lærdom om kva som er viktig å ta omsyn til for politikare som ynskjer eit samfunn for alle. Vidareformidle lærdom Synspedagog tilsett i Hordaland fylkeskommune, men med kontor på Stord, deltok på kurs om universell utforming og svaksynte med midlar frå prosjektet. Det var Norges Blindeforbund som inviterte til konferansen, med tittel: Med lys og kontraster som verktøy. Synspedagog har i ettertid undervist tilsette innan byggprosjektering og ergoterapeutar i Stord kommune om same tema. Prosjektleiar har deltatt på 10 dagars kurs ved Nordiska høgskolan for folkehelsovetenskap om universell utforming. Lærdom tilegna i eit nordisk miljø, ikkje minst ved å forsøke å vere forflytningshemma i Göteborg by, er blitt vidareformidla i undervisning og anna i ettertid. Deltakarar på kurset frå Hordaland har i etterkant danna nettverk som forsøker å møtast med jamne mellomrom. Tur langs elvepromenaden på Stord med tilsette frå andre kommunar. Frå tur i Leirvik sentrum for politikarar i fast utval for plansaker. Rettleiar for publikumsbygg Stord kommune vil i desember 08 ha oppe sak i Forvaltningsstyret om å vedta ein rettleiar for universell utforming av publikumsbygg. Rettleiaren skal vere ein hjelp til private og offentlege utbyggjarar for korleis lage dei gode løysingane for universell utforming. I sak til Forvaltningsstyret heitar det at rettleiaren skal brukast ved planlegging og prosjektering av nybygg og ved ombygging av eksisterande publikumsbygg i Stord kommune. Ved utbygging i regi av Stord kommune skal Stord kommune sine anbefalingar fylgjast, og den skal brukast som støtte ved kommunens plan- og byggesaksavdeling. 11

12 Rettleiar byggjar på Porsgrunn og Trondheim kommune sine rettleiarar, oversett til nynorsk og noko endra etter lokale forhold. Morgondagens bustadar for eldre Stord kommune er medlem av eit nettverk som drives av Norsk Form. Mål for nettverket er å bidra med å utvikle nye modeller som kan dekke morgondagens utfordringar til bustadar innan pleie- og omsorgssektoren, basert bl.a. på kunnskap om samanhengen mellom trivsel, helse og omgjevnadar. 9 kommunar er deltakarar i nettverket i tillegg til Husbanken, Kirkens bymisjon og Norsk pensjonistforbund. Universell utforming er lagt inn som premiss i forslag til modell for omsorgsbustadar for morgondagens eldre. Frå studietur til Danmark med nettverk Norsk form, frå ein av mange gode uterom i tilknyting til omsorgsbustadar. Råd og rettleiing Prosjektleiar har fått mange spørsmål om praktisk utføring av fysiske tiltak, noko som er svært gledelig med tanke på å auke kompetansen hos den som spør og ofte også hos prosjektleiar. Med kjennskap til litteratur på ulike områder og eit godt nettverk av prosjektleiarar frå andre kommunar og fagpersonar i eiga kommune, kan prosjektleiar finne fram til gode svar. 6.) Vere forbilde og bidra til at andre kommunar aukar innsatsen for universell utforming Som pilotkommune skal Stord kommune kunne vise til dei gode eksempla og samstundes kunne vere samarbeidspartnar og bidragsytar til andre kommunar. Hordaland for alle Stord kommune arrangerte seminar i samarbeid med Hordaland fylkeskommune, med tittel: Hordaland for alle. Om universell utforming planlegging og utforming av bygg og offentlege rom. Målgruppe var arkitektar, planleggjarar og utbyggjarar i Hordaland. Av foredragshaldarar kan nemnast tidligare miljøvernminister Guro Fjellanger og skulptør Kjetil Dybvig. Landskap og helse i plan Prosjektleiar universell utforming hadde foredrag på konferanse om landskap og helse i plan i regi av Hordaland fylkeskommune juni 08. Tema var kartlegging av tilgjenge i friluftsområde, med døme frå Haugesund og Stord friluftsområde... 12

13 Frå prosjektleiarsamling i Finnmark august 08. Frå Hordaland fylkeskommune sin nettside juli 08: Landskap og helse i plan 3-4.juni var det skipa til konferanse om landskap i plan på Voss. Over 50 deltakarar var til stades på konferansen, som hadde som føremål å sette fokus på landskap som eit grunnleggjande element i natur- og kulturarven vår, og korleis landskapet påverkar helse og livskvalitet. Konferansen ga deltakarane eit godt bilete av utfordringane knytt til implementering av landskapskonvensjonen i kommunale planar og enkelttiltak, og god inspirasjon til det vidare arbeidet med landskap, helse og universell utforming. 7.) Gje innspel til og vere dialogpartnar i det nasjonale arbeidet for universell utforming Stord kommune har tradisjon for å vere i forkant, delta i utviklingsprosjekt og ynskje velkommen nye måtar å løyse gamle utfordringar på. Slik også med universell utforming. Uttale til rikspolitiske retningslinjer for universell utforming Stord kommune har gitt uttale til rikspolitiske retningslinjer for universell utforming der Rådet for funksjonshemma sin uttale blei integrert i prosjektgruppa sin uttale. Prosjektleiar var også deltakar på møte med Fylkesmannen i Hordaland der uttale til rikspolitiske retningslinjer var tema. Aktiv deltakar i nettverk Stord kommune har vore ein av 16 pilotkommunar for universell utforming. Gjennom samlingar for pilotkommunar med ulike deltakarar for kvar samling, og samlingar for bare prosjektleiarane har Stord kommune deltatt med å utvikle fagområde universell utforming. Å delta på møtar, diskusjonar, høyre foredrag og sjå gode eksemplar har gitt refleksjon og lærdom i fellesskap, lærdom som etter kvart vil komme mange til gode. 13

14 Nasjonal bauta Miljøverndepartementet er i ferd med å lage eit hefte med bidrag frå alle 16 pilotkommunar og ressurskommunen Kristiansand, der det vil bli presentert gode eksemplar i tillegg til at kvar kommune skildrar kva pilotkommunesatsinga har betydd for deira samfunn. Prosjektleiar Stord kommune er ein av tre prosjektleiarar som er medlem av redaksjonskomité. Søknad om å bli ressurskommune For universell utforming I brev frå Miljøverndepartementet av 29. september -08 til pilotkommunar ved ordførar og rådmann er det sagt at det skal opprettast nokre ressurskommunar frå Ein kommune må kunna visa til resultat og vidareutvikling innad i eigen kommune for å få status som ressurskommune. Gjennom rapportering skal kommunen visa kva potensiale den har som ressurs ovanfor andre kommunar og regionale instansar, og skal i rapport gi melding om dei ynskjer å vera med i konkurransen om å bli ressurskommune. Det vil bli ein prosess for utveljing basert på rapport, vektlegging av eigne sterke sider og prioritering av oppgåver. Ei rolle som ressurskommune kan innebera å skulle halda foredrag, ta imot besøk og bidra til regionalt og nasjonalt formidlings- og utviklingsarbeid. Arbeidet kan vera retta mot tema universell utforming åleine eller knytast til annan kommunikasjon og samhandling både bilateralt og i større samanheng. Internasjonalt samkven kan vera relevant. Det vil bli gitt midlar til utadretta oppgåver. Miljøverndepartementet vil laga nettverk og samlingar for dei kommunar som blir vald ut som ressurskommunar. Dersom Stord blir ressurskommune vil det kunna bli oppretta ny prosjektleiarstilling etter kor mykje midlar som fylgjer med, og etter kva Stord kommune meiner er hensiktsmessig. Prosjektleiar for ressurskommunesatsing vil forsett kunna ha status som sentral person for å vidareføra arbeidet med universell utforming i eigen organisasjon. Dersom vår kommune ikkje får status som ressurskommune må arbeidet med universell utforming vidareførast i eksisterande organisasjon. Kunnskapsnivået i eksisterande organisasjon er høgare enn i kommunar som ikkje har hatt status som pilotkommune. Politikarar i Kommunestyret og Forvaltningsstyret er flinke til å bringa inn universell utforming i ulike planar, og har ein del kunnskap om fysiske utformingar som medverkar til eit samfunn for alle. Ergoterapeutar tilsett i Stord kommune har kunnskap om tilrettelegging for enkeltpersonar, men og om universell utforming i større samanheng. Tilsette innan bygg, samfunnsplanlegging og vegmynde i Stord kommune har vore flinke til å tilegne seg kunnskap og er entusiastiske for gode løysingar for alle. Til tross for auka merksemd og kunnskapsnivå kan det vera behov for ein liten stillingsbrøk og ei gruppe som vidarefører arbeidet med universell utforming i Prosjektgruppa føreslår difor at Stord kommune skal ha ein person som får øyremerka 20 % av eksisterande stilling, som nedtrapping til ein organisasjon som har universell utforming endå meir under huda og handlar ut frå det. Det er sagt at for at ein kommune skal lukkast i arbeidet med universell utforming må kompetansen sitta i hjarta, hovud og hender i alle ledd i organisasjonen. Det blir vidare oppretta ei ressursgruppe sett saman av personar frå Tekniske tenestar, Regulering og byggesak, vegmynde, ein ergoterapeut, representant for Rådet for funksjonshemma m. v. Gruppa skal ha mandat til å utarbeida enkel handlingsplan for dei neste åra, med konkrete tiltak som skal gjennomførast. Det kan til dømes vera revidering av veg- og grøntnorm for Stord kommune og å laga rettleiar for fleirleilighetsbygg. I tillegg kan 20 % stilling og gruppa fungera som bindeledd mellom det regionale og statlege nivå på saker om universell utforming og kommunen, og vera ressurspersonar innad i kommunen. Rådet for funksjonshemma har i møte samrøystes gitt tilslutning til at blir søkt om at Stord kommune blir ressurskommune frå Prosjektgruppa for universell utforming har i møte sagt at dei ynskjer at Stord kommune skal søka om å få status som ressurskommune. Vår vurdering er at Stord kommune har ressursar som kan koma andre kommunar, regionale og internasjonale miljø til gode. Stord kommune ynskjer difor å bli ressurskommune under føresetnad av politisk godkjenning i komité for Næring, miljø og kultur desember 2008, og under føresetnad av at det fylgjer med statlege midlar til status som ressurskommune. 14

15 Konklusjon Stord kommune har hatt stor nytte og glede av å vere pilotkommune for universell utforming i tida 2005 til Det har vore satt fokus på universell utforming som strategi for likeverd og likestilling i Stord samfunnet på ein måte som ikkje hadde vore mogleg utan status som pilotkommune. Det hadde hellar ikkje vore mogleg utan øyremerka midlar frå Miljøverndepartementet. Arbeid med universell utforming er ikkje avslutta med at prosjektperioden er over ut året Stord kommune har mål om eit samfunn for alle, der universell utforming vil vere basis for tiltak. Ordførar Liv Kari Eskeland: Stord kommune vil vera ein føregangskommune når det gjeld universell utforming. Dette er til det beste for alle innbyggjarar og tilreisande. Vårt mål er at dette skal vera vårt varemerke! 15