ENDELEG TILSYNSRAPPORT

Transkript

1 Øystre Slidre kommune ved rådmann Øivind Langseth Bygdinvegen Heggenes ENDELEG TILSYNSRAPPORT Felles nasjonalt tilsyn Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa Øystre Slidre kommune Øystre Slidre ungdomsskule 1

2 Innhald Samandrag Innleiing Om tilsynet med Øystre Slidre kommune Øystre Slidre ungdomsskule Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skolar Tema for tilsyn Om gjennomføringa av tilsynet Skulens arbeid med opplæringa i fag Rettslege krav Fylkesmannens undersøkingar Fylkesmannen sine vurderingar Fylkesmannens konklusjon Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte Rettslege krav Fylkesmannens undersøkingar Fylkesmannens vurderingar Fylkesmannens konklusjon Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning Rettslege krav Fylkesmannens undersøkingar Fylkesmannens vurdering Fylkesmannens konklusjon Frist for retting av brot på regelverket Skuleeigars frist til å rette...26 Dokumentasjonsgrunnlaget

3 Samandrag Tema Tema for tilsynet er skulen sitt arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa, medrekna opplæringa i fag, undervegsvurdering for å auke læringsutbyttet, undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning. Føremålet med tilsynet er betre regelverksetterleving på desse områda slik at elevane får størst mogleg utbytte av opplæringa. Gjennomføring Varselbrevet vart sendt ut den Eigenvurdering og dokumentasjon vart motteken hos Fylkesmannen den Etter intervju og dokumentanalyse utarbeida Fylkesmannen førebels tilsynsrapport Sluttmøtet var og Øystre Slidre kommune har kome med sine innspel innan fristen Dei tek førebels tilsynsrapport til etterretning. Avdekka regelverksbrot Det er avdekka lovbrot i kapittel 3 og 4. Kapittel 3 har avdekt at rektor ikkje har eit system for å sikre at opplæringa ved skulen er i medhald av opplæringslova med forskrift på temaet som omhandlar spesialundervisning. Kapittel 4 har avdekt at skulen ikkje har ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av utviklinga til eleven ut frå måla i IOP-en. Status på rapporten og vegen vidare. Dette er endeleg tilsynsrapport, og det blir varsla pålegg om retting av lovbrota i kapittel 6. Øystre Slidre kommune får frist til til å rette lovbrota. 3

4 1. Innleiing Fylkesmannen opna tilsyn med skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa i Øystre Slidre kommune. Undersøkingane har vore på skulenivå ved Øystre Slidre ungdomsskule (ØSUS). Felles nasjonalt tilsyn handlar om skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa og består av tre område for tilsyn: Skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa (som denne rapporten handlar om), forvaltningskompetanse og skulebasert vurdering. Utdanningsdirektoratet har utarbeidd rettleiingsmateriell 1 knytt til tilsynet, og Fylkesmannen har gjennomført informasjons- og rettleiingssamlingar. Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova første ledd. Kommunen er derfor adressat for denne førebelse tilsynsrapporten. Den førebelse tilsynsrapporten avdekte brot på regelverket, og Øystre Slidre ga ei uttale på den innan På bakgrunn av attendemeldinga, har Fylkesmannen nå utarbeidd ein endeleg tilsynsrapport. Øystre Slidre kommune sin frist til å rette brot på regelverket er satt til Om tilsynet med Øystre Slidre kommune Øystre Slidre ungdomsskule 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular Fylkesmannen fører tilsyn med kommunen som offentlege skolar, jf. opplæringslova 14-1 første ledd. Fylkesmannens tilsyn på opplæringsområdet er tilsyn med det lovpålagde, jf. kommunelova 60 b. Fylkesmannens tilsyn med offentlege skolar er utøving av myndigheit og skjer i samsvar med reglane for dette i forvaltningsretten. I dei tilfella der Fylkesmannen konkluderer med at eit rettsleg krav ikkje er oppfylt, blir dette sett på som brot på regelverket, uavhengig av om det er opplæringslova eller forskrifter fastsett i medhald av denne lova som er brotne. 2.2 Tema for tilsyn Temaet for tilsynet er retta mot kjerneverksemda ved skulen: skulens arbeid med elevane sitt utbytte av opplæringa. Det overordna formålet med tilsynet er å medverke til at alle elevar får eit godt utbytte av opplæringa. Hovudpunkt i tilsynet vil vere: Skulens arbeid med opplæringa i fag Undervegsvurdering for å auke elevane sitt læringsutbytte Undervegsvurdering som grunnlag for tilpassa opplæring og spesialundervisning Tilsynet skal medverke til at kommunen som skuleeigar syter for at elevane: får kjennskap til og opplæring i måla som gjeld for opplæringa får tilbakemeldingar og blir involverte i eige læringsarbeid for å auke utbyttet av opplæringa 1 4

5 får vurdert kontinuerleg kva for utbytte dei har av opplæringa blir følgde opp og får nødvendig tilrettelegging når utbyttet av opplæringa ikkje er tilfredsstillande I tilsynet har vi vurdert vi elevane får dette på Øystre Slidre ungdomsskule. Manglande etterleving av regelverket kan føre til at elevane ikkje får realisert sine moglegheiter eller får lite utbytte av opplæringa. 2.3 Om gjennomføringa av tilsynet Tilsyn med Øystre Slidre kommune vart opna gjennom brev Fylkesmannen har kravd at kommunen legg fram dokumentasjon med heimel i kommunelova 60 c. Førebels tilsynsrapport ble sendt skulen og skuleeigar med frist for attendemelding Øystre Slidre kommune kom med sin attendemelding Fylkesmannen har utarbeidd endeleg tilsynsrapport. Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på skriftleg dokumentasjon og opplysningar frå intervju, sjå vedlegg. 3. Skulens arbeid med opplæringa i fag 3.1 Rettslege krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava for tilsynet med skulens arbeid med opplæringa i fag. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og forskrift til opplæringslova krava er knytte til. Rektor skal sikre at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemål i faget Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter Læreplanverket for Kunnskapsløftet (LK06), jf. opplæringslova 2-3 og forskrift til opplæringslova 1-1. Det vil seie at opplæringa skal ha eit innhald som byggjer på kompetansemåla i læreplanen og medverkar til at dei blir nådde. Rektor må organisere skulen slik at dette blir sikra, jf. opplæringslova 2-3. Rektor skal sikre at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæring og kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse Undervegsvurdering skal brukast som ein reiskap i læreprosessen og medverke til å forbetre opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova Eleven skal kjenne til kva som er måla for opplæringa og kva som blir vektlagt i vurderinga av hans eller hennar kompetanse, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Det inneber at elevane må kjenne til kompetansemåla i læreplanane for faga, og at dei er grunnlaget for vurderinga av eleven sin kompetanse. Dei skal òg kjenne til kva læraren legg vekt på når læraren vurderer eit arbeid. Frå og med 8. trinn skal elevane kjenne til kva som skal til for å oppnå dei ulike karakterane. Rektor må organisere skulen for å sikre at undervisningspersonalet formidlar dette til elevane. 5

6 Rektor skal sikre at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet / i faget og dei individuelle opplæringsmåla i IOP. Undervisningspersonalet skal leggje til rette og gjennomføre opplæringa etter LK06, jf. opplæringslova 2-3 og forskrift til opplæringslova 1-1. For dei fleste fag i grunnskulen og for nokre fag i vidaregåande skule er kompetansemåla førte opp per hovudtrinn eller etter fleire års opplæring. I slike tilfelle må rektor sikre at elevane får opplæring i alle kompetansemåla i faget / på hovudtrinnet gjennom opplæringsløpet. Ein elev som får spesialundervisning, kan ha unnatak frå kompetansemåla i dei ordinære læreplanane, jf. opplæringslova 5-5. Gjeldande opplæringsmål for eleven skal gå fram av ein individuell opplæringsplan (IOP). Skulen må sikre at opplæringa for eleven dekkjer dei individuelle opplæringsmåla. Alle elevar som har vedtak om spesialundervisning, skal ha IOP. Skulen skal utarbeide ein individuell opplæringsplan (IOP) for alle elevar som får spesialundervisning, jf. opplæringslova 5-5. Det må gå fram av IOP-en kva for tidsintervall han gjeld for. Innhaldet i IOP-en skal samsvare med enkeltvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa og synleggjere eventuelle avvik frå LK06. IOP-en skal vise mål for og innhaldet i opplæringa og korleis opplæringa skal gjennomførast, jf. opplæringslova 5-5. Reglane for innhald i opplæringa gjeld så langt dei passar for spesialundervisninga. Det kan føre til at måla for opplæringa vik av frå kompetansemåla i læreplanane i LK06. Før skulen/kommunen gjer eit enkeltvedtak om spesialundervisning, skal PPT utarbeide ei sakkunnig vurdering. Den sakkunnige vurderinga skal gje tilråding om innhaldet i opplæringa, mellom anna realistiske opplæringsmål for eleven, og kva for opplæring som gjev eleven eit forsvarleg opplæringstilbod. Vedtaket om spesialundervisning skal byggje på den sakkunnige vurderinga, og eventuelle avvik må grunngjevast. Vedtaket om spesialundervisning fastset rammene for opplæringa og dermed innhaldet i IOP-en. IOPen kan først takast i bruk etter at det er gjort enkeltvedtaket om spesialundervisning. IOP-en må ha eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring vik av frå LK06, og skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP-en er samordna med planane for den ordinære opplæringa (klassen). Reglane om innhald i opplæringa (kompetansemåla i læreplanane) gjeld for spesialundervisning så langt dei passar, jf. 5-5 i opplæringslova. Skulen skal leggje vekt på utviklingsmoglegheitene for eleven og dei opplæringsmåla som er realistiske innanfor det same totale undervisningstimetalet som for andre elevar, jf. opplæringslova 5-1. Den individuelle opplæringsplanen skal vise måla for opplæringa, jf. opplæringslova 5-5. Dersom vedtaket om spesialundervisning ikkje inneheld avvik frå LK06, eller berre har færre kompetansemål i eit fag enn i den ordinære læreplanen, må dette òg komme klart fram i IOP-en. Det må òg komme klart fram i kva for fag eller delar av fag eleven eventuelt skal følgje ordinær opplæring (i klassen). Skulen må ha ein framgangsmåte som opplyser om korleis ein skal sjå spesialundervisninga og den ordinære opplæringa i samanheng / arbeide saman i slike tilfelle. Framgangsmåten må vere kjent og innarbeidd av dei som har ansvaret for å utvikle IOP-en og for å gjennomføre opplæringa. 6

7 3.2 Fylkesmannens undersøkingar Øystre Slidre ungdomsskule har skuleåret elevar. Det er ein rektor i 100 % stilling, og det er 1402 % årsverk til undervisning, inkl. 376 % til spesialundervisning og særskilt språkopplæring. Tala er henta frå GSI. Skulen har plangruppemøte annakvar onsdag, der det sit ein representant frå alle teama, 6 personar. Det er sett av fellestid kvar tysdag. I tillegg er det teamtid kvar måndag. I teamtid deltek rektor ved behov, enten blir ho invitert inn eller deltek på eige initiativ. Rektor prøver å få med alle assistentane på desse møta så ofte som mogleg. Det blir utarbeidd saksliste for møta, og det blir skrive referat. Sosiallærar prøver òg å få tid til å delta på møta. På desse ulike møta blir både det faglege og læringsmiljøet for skulen generelt og for enkeltelevar eller grupper av elever drøfta. Tilpassa opplæring og spesialpedagogiske sakar blir drøfta i teamtid og/eller i fellestid, og det er drøftingar kring dei elevane som har IOP i teamtid. Skulen brukar OneNote/OneDrive som sin læringsplattform der årsplanar og arbeidsplanar er tilgjengeleg for elevane. Rektor skal sikre at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemål i faget I eigenvurderingane svarar alle ja på dette spørsmålet. Det blir vist til Årshjul for kvalitetsvurdering i grunnskulen i Øystre Slidre (revidert våren 2017), Årshjul for ØSUS, lokale læreplanar i dei ulike faga som er omfatta av tilsynet, og halvårsplan. Årshjul for ØSUS er inndelt i månader i 1. og 2. termin, der det blant anna kjem fram at det skal jobbast med kompetansemål i faga i august. I september og februar skal lærarane revidere lokal læreplan, utarbeide og levere halvårsplan med tema og læringsmål. Rektor følgjer med på om det blir gjort og ser gjennom planane og gir tilbakemelding til lærarane når ho ser at det ikkje er i samsvar mellom lokal læreplan og halvårsplan. Lokal læreplan skal reviderast på våren og det blir skrive inn eventuelle endringar som er gjort i faget i løpet av året. Rektor seier i intervju at ho gjer lærarane merksam på at det er kompetansemåla som er utgangspunkt for opplæringa og ikkje læreboka. I tilsynet kjem det fram at skulen har utarbeidd lokale årsplanar i alle fag, og at desse er utgangspunkt for utarbeiding av halvårsplanar. Dei lokale læreplanane viser kva kompetansemål som ligger til grunn for dei enkelte undervisningstema. Det går fram av intervju at nokre kompetansemål er omskrivne og forenkla i halvårsplanane. Skulen har gjort ei fordeling av kompetansemål på trinn. I den tilsende dokumentasjonen viser læreplan i Mat og Helse 9. klasse kompetansemåla etter 10. trinn. I forslaget til halvårsplan hausten i 9. klasse inneheld kolonnane Innhald og metode, Menyforslag og Meistringsmål til vurdering og Tid på dei ulike aktivitetane og desse er knytte til kompetansemåla. I lokal læreplan i norsk er kompetansemåla frå LK06 synleggjort, i tillegg til mål i grunnleggjande ferdigheiter. Lokal læreplan er inndelt etter trinn og etter kolonnane Kompetansemål frå LK06, Eleven skal kunne, Arbeidsmåtar/metode/læringsstrategiar/læremiddel og Vurdering. 7

8 Lokal læreplan i matematikk er inndelt etter trinn og kolonnane Kompetansemål frå LK06 (8.-10.), Lokal læreplan x trinn, Eleven skal kunne, Arbeidsmåtar/metode/læringsstrategiar/læremiddel og Vurdering. Rektor skal sikre at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæring og kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse I eigenvurderingane svarer alle ja på spørsmålet. Det er lagt ved fleire halvårsplanar, arbeidsplan, målark og øveprøve, læringsmål i matematikk, vurderingsskjema og skjema for gruppeevaluering. Skulen har og utarbeidd Standardar for alle tilsette ved ØSUS, Innskuleringsperioden og elevstandard og Standardar for eit godt heim/skule-samarbeid. Det kjem fram i tilsynet at desse standardane er godt kjende og i bruk av alle tilsette gjennom året. Innhaldet i standardane er tema i dei ulike møta, og det er knytt stor bevisstheit til innhaldet i desse standardane. I Årshjul for ØSUS er det fastsett at det bl.a. skal vere ein gjennomgang av standardane i august, og det å jobbe etter standardar er eit eige punkt kvar månad. I Standardar for alle tilsette ved ØSUS er det blant anna eit punkt om at dei skal klargjere læringsmåla og presentere plan for timen. Det kjem fram i tilsynet at rektor går gjennom lokal læreplan og halvårsplanar, og sjekkar samsvaret. Etter at tilsynet blei varsla, er det utarbeidd ein ny mal for arbeidsplanane, og skulen starta arbeidet mot revidering av læreplanverket. Dei har utarbeidd dokumentet Oversikt læreplanforståelse våren 2018 på ØSUS, der målsetjinga er; «Å utvikle profesjonsfelleskapet på ØSUS med baklengs undervisning og samarbeid om undervisning fram mot 2010». Oversikta inneheld kolonnar som viser tidsrom, oppgåve, korleis, ansvar og evaluering av dei oppsette aktivitetane. Skulen har hatt vurdering for læring (VFL) som satsingsområde over fleire år. Øystre Slidre kommune har utarbeidd dokumentet Målet for alt i læringsarbeid/undervisning i Øystre Slidre kommune. Her er det presisert at alle lærarar skal planlegge og undervise i samsvar med dei fire grunnleggjande prinsippa som vurdering for læring byggjer på, og det er lista opp kjenneteikn på praksis når lærarane underviser etter desse prinsippa. Det er utarbeidd standard for klasseleiing der det blant anna er eit krav om å presentere mål for den enkelte undervisningsøkta, enten på utdelt ark, på tavla og/eller munnleg. Det er krav frå rektor at undervisningspersonalet vurderer eigen praksis, både individuelt og teamvis. Lærarane skal vurdere i kva grad dei oppfyller standarden for klasseleiing. I samband med medarbeidarsamtalar brukast eit eige skjema der lærarane og skal vurdere i kva grad dei klarer å følgje opp standardane. Det kjem fram i tilsynet at gjennom arbeidet med VFL er det ein naturleg del av praksisen ved skulen å gi elevane målark og vurderingskriterier, og elevane får desse ved oppstart av nytt tema, ved munnlege framlegg, innlevering og i samband med prøver osv. Rektor er òg i gang med skulevandring for å sjå på praksis, og skal rettleie og gi respons til undervisningspersonalet. 8

9 Rektor skal sikre at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet / i faget og dei individuelle opplæringsmåla i IOP. Også på dette spørsmålet svarer alle ja i eigenvurderinga. Det kjem fram i tilsynet at rektor sikrar dette gjennom arbeidet med dei lokale læreplanane og innlevering av halvårsplanar som har frist i september og februar. Rektor går gjennom alle planane og sjekkar desse, og ho gjev tilbakemelding til lærarane dersom dei må justerast eller presiserast. Det er sett av tid på planleggingsdagar, og dei arbeider mykje i team og mykje tid på hausten blir brukt til arbeidet med halvårsplanar. I intervju kjem det fram at lærarane ikkje er låst til å ha same rekkefølge i måla som dei lokale læreplanane har, kravet er at dei er innom alle måla til slutt. Ein del av måla er veldig store og det vert arbeidd med desse på alle trinn. Dersom halvårsplanane avvik frå lokal læreplan er det rutine på at dette skal dokumenterast, og det kjem fram at dette er praksis ved skulen. Når det gjeld spørsmålet om rektor sikrar at opplæringa samla dekkjer de individuelle opplæringsmåla i IOP, svarer alle ja. Det går fram av tilsynet at lærarane skriv IOP ut frå enkeltvedtak og sakkyndig vurdering. IOP`ar har kompetansemål som kan vere justert slik at måla blir enkle og målbare. Båe IOP og årsrapport blir levert til rektor og blir alltid lest gjennom. Lærarane får tilbakemelding på arbeidet som er gjort, og rektor gjer framlegg til eventuelle justeringar. Dette gjeld også for nye IOP-ar. Fristar for dette arbeidet går fram av årshjulet. *** Dokumentasjonen frå ØSUS inneheld fire saker om spesialundervisning. Kvar sak omfattar sakkunnig vurdering (SV), enkeltvedtak, IOP og årsrapport. I denne rapporten vel Fylkesmannen å undersøkje tre av sakene spesielt. Alle elevar som har vedtak om spesialundervisning, skal ha IOP. I eigenvurderinga svarer lærarane og rektor ja på at dei utarbeider IOP for alle elevar med enkeltvedtak om spesialundervisning. Rektor viser til to rutinar, Gode rutinar for systematisk vurdering og Solid skule ØSUS. Desse rutinane viser at rektor skal sette av tid til å rettleie lærarane i korleis dei skal utarbeide IOP og sjå til at dei er av god kvalitet, og at dei samsvarer med sakkunnig vurdering og enkeltvedtak om spesialundervisning. Rutinane viser òg til fristar for utarbeiding av IOP. I intervjua fortel lærarane at rutinane blir fylgde og at dei alltid tek utgangspunkt i enkeltvedtaka og sakkunnig vurdering når dei skal utarbeide ein IOP. Innhaldet i IOP-en skal samsvare med enkeltvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa og synleggjere eventuelle avvik frå LK06. I eigenvurderinga svarer lærarane og rektor ja på spørsmålet om IOP samsvarar med enkeltvedtaket. Det kjem fram at opplæringsmåla frå sakkunnig vurdering blir tekne inn i enkeltvedtaka og desse ligg til grunn for utarbeiding av IOP. Rektor skriv at ho har rutinar for å kvalitetssikre dei ferdige IOP - ane. Fylkesmannen er kjent med desse rutinane. Dei fire sakene som ligg føre i tilsynet inneheld alle sakkunnige vurderingar. Dei er gjevne for ulike tidsperiodar. I ei av sakene gjekk tilrådinga ut førre skuleår og rektor skriv at skulen ventar på ei ny sakkunnig vurdering frå PPT. 9

10 Kommunen sin mal VEDTAK Spesialundervisning / spesialpedagogisk hjelp for grunnskulebarn og barn før opplæringspliktig alder er eit standardisert dokument som inneheld fleire delar. Fyrste side omtalar personalia og generelle opplysningar med lovheimel knytt til spesialundervisning. På side to kjem saksopplysningar som konklusjon i vedtaket, vurdering av eleven sitt behov, målsetting, organisering av opplæringssituasjonen og kven som skal utarbeide IOP. Side tre gir ein oversikt over fordeling av fag/utviklingsområde og ei beskriving av organiseringa av opplæringa. Side fire viser når evaluering av opplæringa skal skje og forhold knytt til foreldresamarbeid, i tillegg konklusjonen på opplæringstilbodet til eleven, altså omfanget i årstimar og fag. Rektor fyller ut rubrikkane i malen med tekst. Under punktet Vurdering av eleven sitt behov er tekst frå sakkunnig vurdering klipt inn i sin heilheit. Det same gjeld for punktet Målsetting. I siste rubrikk, Konklusjon, blir omfanget av opplæringa beskrive med ein fast ordlyd: Elev blir tildelt spesialundervising etter opplæringslova 5-1 for barn i grunnskulen med ramme, mål og innhald slik det går fram av saksframstillinga og sakkunnig vurdering frå PPT. IOP-en må ha eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring vik av frå LK06, og skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP-en er samordna med planane for den ordinære opplæringa (klassen). Skulen svarar ja på spørsmålet om IOP har eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring vik frå LK06. I dei IOP - ane som Fylkesmannen har fått tilgang til i tilsynet, er det formulerte mål for opplæringa i fag der elevar har vedtak om spesialundervisning. Men, som vår vurdering i neste delkapittel syner, går det ikkje tydeleg fram av enkeltvedtaka om elevane skal ha opplæring som vik frå kompetansemåla i faga. I eigenvurderinga svarar skulen ja på spørsmålet om dei har ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP er samordna med planane for den ordinære opplæringa. Dei refererer til rutinar for Solid skule-øsus og team - møte der forhold knytt til elevane si opplæring alltid er punkt på sakslista. Dokumentasjonen verifiserer dette. Dokumentet Solid skule-øsus syner kva som kjenneteiknar ein solid skule og kva skulen gjer for å oppfylle kjenneteikna. Dokumentet er ei punktvis oversikt over prosessar knytt til arbeidet med spesialundervisinga og kven som har ansvar for dei ulike prosessane. Rektor skal sette av fellestid og gi oppgåver til personalet der ho stiller krav til arbeidet med spesialundervisning. Rektor skal rettleie personalet i skriving av IOP og skal passe på at det er samsvar mellom enkeltvedtak og IOP. Rutinar for samarbeidet inneheld gjennomgang av sakkunnig vurdering, vedtak og IOP på team - møta. Rektor stiller som krav at alle lærarane set seg inn i elevane sine utfordringar og er kjende med dokumenta i sakene. Gode rutinar for evaluering blir gitt ved at spesialpedagogisk koordinator og teama sikrar kvaliteten til årsrapport når denne vert utarbeidd. I intervju kjem det fram at faglærar og spesialpedagogisk lærar samarbeider om opplæringa for elevar med enkeltvedtak om spesialundervisning. Dei opplyser at det er krevjande og vanskeleg å samordne spesialundervisning med ordinær opplæring. I eigenvurderinga skriv lærarane at rektor har klare forventingar om at spesialundervisninga skal ta utgangspunkt i halvårsplanane for klassa og at IOP blir utarbeidd i samsvar med klassa sine planar. Rektor fortel i intervju at ho set inn ein 10

11 faglærar som spesialundervisningslærar for betre å kunne sikre fagleg samordning mellom spesialundervisning og ordinær opplæring. 3.3 Fylkesmannen sine vurderingar Fylkesmannen gjer ei samla vurdering av dei tre første kontrollspørsmåla i dette kapittelet og deretter ei vurdering for kvart spørsmål. Rektor skal sikre at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemål i faget Rektor skal sikre at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæring og kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse Rektor skal sikre at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet / i faget og dei individuelle opplæringsmåla i IOP. Elevar har rett til opplæring i samsvar med Læreplanverket for Kunnskapsløftet. Timar og kompetansemål i dei einskilde faga er rettsleg bindande, og rektor har eit ansvar for å organisere skulen i samsvar med LK-06. Det konkrete innhaldet i opplæringa, korleis opplæringa skal organiserast og kva for arbeidsmåtar som skal brukast i opplæringa, vert avgjort på lokalt nivå. Likevel har rektor og undervisningspersonalet ei plikt til å gjennomføre og leggje til rette opplæringa i tråd med læreplanane. Rektor har ansvaret for å forsikre seg om at skulen si opplæring dekkjer alle kompetansemåla i aktuelle læreplanar. Fylkesmannen finn at det systemet skulen har med utarbeiding og revisjon av lokale læreplanar og halvårsplanar, sikrar at ordinær opplæring dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet / i faget. Dette blir gjort fortrinnsvis gjennom at rektor følgjer med på at revidering av lokal læreplan og utarbeiding av halvårsplanar blir gjort, og ho går gjennom desse og gir tilbakemeldingar. Tilsynet viser at det jamleg er stort fokus på dette arbeidet i de ulike møtearenaene på skulen. Det er etter Fylkesmannen si vurdering stor bevisstheit hos rektor og hos alle lærarar om at det er kompetansemåla frå LK06 som er styrande for opplæringa, og at opplæringa skal ha eit innhald som byggjer på desse og som bidrar til at måla blir nådd. Fylkesmannen vurderer også at det er veldig positivt at det er sett i gong eit ytterlegare arbeid med læreplanen og læreplanfornyinga slik det kjem fram i tilsynet. Det kjem tydeleg fram at elevane blir gjort kjende med mål for opplæringa gjennom lokale læreplanar, halvårsplanar, arbeidsplanar, målark. Måla blir gjennomgått både skriftleg og/eller munnleg i undervisninga. Vi har grunn til å tru at elevane kjenner kompetansemåla. Skulen har i fleire år jobba aktivt med Vurdering for læring og held fortfarande fokus på dette. Dette langsiktige arbeidet har ført til ei betre forståing for læreplanar og kompetansemål, og dei har utvikla ein felles vurderingskultur. I tilsynet synleggjer skulen ei rekke døme på vurderingsformar, og dei syner vurderingskriterier og måloppnåing. Det er vår vurdering at rektor sikrar at undervisningspersonalet dekkjer elevane sin rett til å kjenne til måla for opplæringa og kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse. Alle elevar som har vedtak om spesialundervisning, skal ha ein IOP som viser den opplæringa eleven skal ha. I planen vil eleven ofte ha eigne mål over og/eller erstatning 11

12 for måla i dei nasjonale læreplanane. Enkeltvedtaka Fylkesmannen har motteke viser at det ikkje er synleggjort avvik frå LK06, men elevane får i følgje IOP opplæringa etter eigne mål og mål som dekkjer ein avgrensa del av kompetansemåla i fag. Vi får vite i tilsynet at sakkunnig vurdering (SV) ligg til grunn for utarbeiding av IOP. Vi ser at SV ikkje alltid gir like tydelege råd om målsetting for eleven. I enkelte høve er målsettinga heller ikkje teken ut av LK06. Når Fylkesmannen skal vurdere om rektor sikrar at opplæringa for elevar med enkeltvedtak om spesialundervisning dekkjer dei individuelle opplæringsmåla i IOP, blir det krevjande. SV er svak fordi den har uklåre mål for opplæringa. Dette har implikasjonar for utarbeiding av enkeltvedtaket, som igjen gir eit innhald i IOP som ikkje er i tråd med lovkrava. Det er vår vurdering at rektor ikkje har kontrollert at tilråding i sakkunnig vurdering er i tråd med LK06 før ho utarbeider enkeltvedtak om spesialundervisning. Lovkrava er ikkje oppfylte fordi elevar som har vedtak om spesialundervisning ikkje får opplæring etter alle kompetansemåla i LK06 når det ikkje er fatta vedtak om avvik frå læreplanen i faget. Alle elevar som har vedtak om spesialundervisning, skal ha IOP. Alle sakene om spesialundervising inneheld IOP og vi får eit bestemt inntrykk at skulen er kjend med plikta i Opplæringslova 5-5 om at alle elevar som har vedtak om spesialundervisning skal ha IOP. Skulen har rutinar som regulerer utarbeiding av IOP og set lærarane i stand til å utarbeide desse. Rutinane viser òg til korleis rektor følgjer opp arbeidet. Ein IOP skal vise mål og innhald for opplæringa og korleis opplærings skal vere. Alle sakene har IOP - ar som syner dette. Samstundes syner dei omfanget av spesialundervisinga. Minstestandarden er at IOP byggjer på det som er fastsett i enkeltvedtaket og det betyr at innhaldet i enkeltvedtaket skal vere mogleg å kjenne igjen i IOP. Når Fylkesmannen kontrollerer om skulen har ein minstestandard slik det går fram av lova, for å kunne sjå om praksis er i tråd med regelverket, undersøkjer vi nettopp denne samanhengen. I dei sakene som følgjer tilsynet, ser det ut til at dette er ivareteken i varierande grad. Vi har sett at IOP - ane isolert sett inneheld mål og innhald for opplæringa, men måla i IOP er ikkje dei same måla som blir beskrivne i enkeltvedtaka og det er eit krav. Skulen utformar ikkje IOP for alle elevar som har vedtak om spesialundervisning slik lova krev. I dei neste avsnitta kjem vi inn på kvar enkelt sak når vi skal vurdere samsvar mellom enkeltvedtak og IOP, om eventuelle avvik er synleggjort og om IOP har eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring avvik frå LK06. Innhaldet i IOP-en skal samsvare med enkeltvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa og synleggjere eventuelle avvik frå LK06. Gjennom eigenvurderingane og intervju får Fylkesmannen inntrykk av at skulen har ei forståing av at IOP skal samsvare med enkeltvedtaket. IOP skal byggje på det som er fastsett i enkeltvedtaket og kan ikkje innehalde nye eller andre rettar for eleven enn det som kjem fram av vedtaket. I malen til enkeltvedtaket, i 12

13 rubrikken Målsetting finn vi i fleire av sakene ulike formuleringar av mål for opplæringa. Til dømes i ei sak står det Vidareutvikle grunnleggjande lese- og skriveferdigheiter og arbeide inn gode læringsstrategiar. Når skulen skal utarbeide IOP blir det for upresist fordi det ikkje kjem klårt fram kva for mål eleven skal arbeide etter. Grunnleggjande lese- og skriveferdigheiter er ikkje sjølvstendige mål i LK06. Når det i tillegg i heiter at IOP bør dekke norsk, engelsk og læringsstrategiar gir det skulen og lærarane moglegheit til å velje. Eit enkeltvedtak skal gi heilt klare føringar for spesialundervisninga og det er ikkje rom for å justere rammene i enkeltvedtaket når IOP blir utarbeida. Skulen nyttar ei fast formulering i enkeltvedtaka sine og som gjer at Fylkesmannen vurderer at SV blir ein del av enkeltvedtaket. Når enkeltvedtaket innlemmar heile SV og SV ikkje har tydelege mål for opplæringa, fordi dei formulerte måla ikkje er henta frå LK06, kan det oppstå følgjefeil. IOP kan komme til å innehalde andre element enn det som kjem fram i enkeltvedtaka og det er det ikkje høve til. Sak 1 har ei SV som gjeld for tre skuleår datert mai Det kjem fram i SV at realistiske opplæringsmål er å følgje klassa sine planar i faga. Men eleven skal berre meistre delar av klassa sitt skriftlege pensum. Enkeltvedtaket beskriv same målsetting som SV. I denne målsettinga kan det ligge eit avvik frå LK06. Å meistre berre delar av hovudområdet skriftleg kommunikasjon, kan tyde på at ikkje alle kompetansemåla skal ligge til grunn for opplæringa. Men det kan òg tyde på at eleven skal arbeide med dei same måla som resten av klassa, men med ei anna måloppnåing. I tillegg seier enkeltvedtaket at eleven skal delta i dei fleste aktivitetar i kroppsøving. Målsettinga om at eleven skal delta i dei fleste aktivitetar i kroppsøving kan på same måte som med målsettinga for skriftleg kommunikasjon bli forstått på to måtar. Når enkeltvedtaket gir føringar om at eleven skal følgje klassa sine planar og samstundes gir avgrensingar i klassa sitt skriftlege pensum og avgrensingar i aktivitetar i kroppsøving, er det usikkert om eleven skal ha opplæring som vik frå LK06. Enkeltvedtaket er utydeleg, og det får konsekvensar for utarbeiding av IOP og deretter eleven sine rettar. Fylkesmannen ser at IOP inneheld målformuleringar som peiker i retning av å vike frå LK06. SV tilrår spesialundervising med eit omfang av 190 årstimar som skal nyttast fleksibelt fordelt på teorifaga, og enkeltvedtaket beskriv at eleven skal ha IOP innanfor sosial- og emosjonell trening og nødvendige tilpassingar i alle fag. Nødvendige tilpassingar i alle fag er beskrive som tilrettelegging av mengde fagstoff. IOP beskriv opplæring i skriving, rekning, engelsk og kroppsøving. I tillegg kjem målsetting for arbeid med sosioemosjonelle forhold og for kroppsøving. Når enkeltvedtaket nyttar formulering som «tilrettelegging av mengde fagstoff» kan ein oppfatta det som ein reduksjon i mengda kompetansemål, altså avvik frå LK06. IOP omfattar ikkje andre teorifag, sjølv om enkeltvedtaket peiker på at eleven skal ha tilpassingar i alle fag. Fylkesmannen legg òg merke til at enkeltvedtaket omfattar spesialundervising i kroppsøving. Dette kjem ikkje eksplisitt fram i SV. Enkeltvedtaket gir eit utval av fag utan at det er grunngjeve. Sak 2 har ei sakkunnig vurdering dater mai 2015, som er gyldig til og med skuleåret 2016/2017. Rapport frå kartlegging datert september 2017 er lagt ved som dokumentasjon. Enkeltvedtaket er for førre skuleår, 2016/2017. Då gjekk eleven på steg 7. Det følgjer ikkje med enkeltvedtak for skuleåret 2017/2018. IOP for skuleåret 2016/2017 og 2017/2018 er og lagt ved. Rektor skriv at skulen ventar på ei ny sakkunnig vurdering. 13

14 I denne saka er IOP for skuleåret 2017/2018 utarbeidd utan eit gyldig enkeltvedtak. Det er i strid med opplæringslova å gi elevar tilrettelagt opplæring eller avvik frå Læreplanverket utover det som følgjer av kravet om tilpassa opplæring, utan at det er fatta eit enkeltvedtak. Skulen kan ikkje bruke ein IOP overfor ein elev før det er fatta eit enkeltvedtak som gir eleven rett til spesialundervising. Dette gjeld også for elevane som er under utgreiing. Dette forholdet ligg utanfor tilsynstemaet og Fylkesmannen vil difor ikkje vurdere vidare om det er samsvar mellom IOP og enkeltvedtak for førre skuleår i denne saka. Sak 3 har ei sakkunnig vurdering datert november 2015 som er gyldig til og med skuleåret 2017/2018. Enkeltvedtaket gjeld for skuleåra 2015/2016, 2016/2017 og 2017/2018. Enkeltvedtaket omfattar matematikk og språkleg forståing der eleven i all hovudsak er i klassa si eller på ei lita gruppe. Omfanget av spesialundervisinga er 152 årstimar i matematikk og 38 årstimar i språkleg forståing. IOP viser til same timetal. Fag- og timefordelinga viser at matematikk for steg skal ha 313 timar totalt. Timetalet i enkeltvedtak og IOP syner til saman for dei tre åra 456 timar i matematikk. Det er eit høgare timetal enn det fag- og timefordelinga seier, og er dermed ikkje lovleg. Konsekvensen er at eleven ikkje får dei lovpålagte timane i andre fag. SV beskriv i tillegg til matematikk at engelsk er eit vanskeområde for eleven og tilrår tilpassa opplæring. Enkeltvedtaket viser ikkje eksplisitt til faget engelsk. IOP derimot har eigne mål for engelsk. Å hente inn nye og andre rettar for eleven i IOP enn det som går fram av enkeltvedtaket er ikkje lovleg. Sak 4 har ei sakkunnig vurdering datert juni 2016 som er gyldig til og med skuleåret 2018/2019. Enkeltvedtaket gjeld for same periode, altså tre år. Enkeltvedtaket omfattar norsk, matematikk, engelsk og sosial kompetanse og ADL-trening og vi ser at tilrådd målsetting frå SV er samanfallande med målsettinga i enkeltvedtaket. Måla er ikkje mål henta får LK06. Det er utarbeidd IOP i faga enkeltvedtaket beskriv, men måla i IOP er ikkje dei same som i enkeltvedtaket. Det kan òg sjå ut til at måla i IOP har ei måloppnåing som ligg under måloppnåing etter steg 10. I rettleiaren til spesialundervisning står det at måla kan vere på ulike nivå. Klassa sine mål og ferdigheiter skal ligge til grunn for elevar med spesialundervisning. Ein IOP skal sjå på kor ein må setje inn særskilte tiltak slik at eleven kan nå kompetansemåla på lik linje med sine medelevar. For andre elevar kan det vere aktuelt å fatte avvik frå læreplanane for faget. Når vi ser på måla i IOP for denne saka, kan det sjå ut til at eleven har opplæring som vik frå LK06, men det kjem ikkje fram i enkeltvedtaket. I dokumentasjonen frå skulen ser vi at eleven er friteken for vurdering med karakter i faga omfatta av enkeltvedtaket. Forskrift til opplæringslova 3-20 om fritak frå vurdering med karakter for elevar med individuell opplæringsplan gir heimel til det. Føresetnaden er at eleven har enkeltvedtak om spesialundervisning i desse faga og at avviket frå LK06 er synleggjort i enkeltvedtaket. Fylkesmannen kan ikkje sjå at det er gjort i denne saka. Enkeltvedtaket tilrår 114 årstimar spesialundervisning i matematikk for kvart år i tre år på ungdomsskulen. Det inneber 342 timar på til saman tre år. Fag- og timefordelinga viser at det totale timetalet matematikk for steg er 313 timar. Eleven får fleire timar i matematikk enn det fag- og timefordelinga seier, og er dermed ikkje lovleg. Konsekvensen er at eleven ikkje får dei lovpålagte timane i andre fag. 14

15 Eit enkeltvedtak gir absolutte rammer for IOP. Når kravet om samsvar mellom IOP og EV står så sterkt, er det ikkje høve til å gjere endringar i form av å innskrenke eller utvide rammene som enkeltvedtaket set. Dersom det kjem fram av enkeltvedtaket at spesialundervisninga skal vike frå LK06, skal dette vere fastsett i IOP. Og motsett: når enkeltvedtaket ikkje vik frå LK06, kan ikkje dette gjerast i IOP. I dette tilsynet er det tydeleg for Fylkesmannen at målsettingar i IOP syner at det er avvik frå LK06 utan at det er synleggjort i enkeltvedtaket. I sakene som er omtala over kan ein reise spørsmål om IOP - ane samsvarar med enkeltvedtaka når formuleringane i vedtaka ikkje er presise nok. Eit av enkeltvedtaka nyttar ei formulering som [IOP - en bør omfatte..](vår utheving). Når eit enkeltvedtak nyttar ordet bør gir det ei utydeleg ramme og kan gi skulen moglegheit til å gjere eigne vurderingar og val i IOP - ane og som igjen kan føre til at den ikkje dekkjer innhaldet i enkeltvedtaket. Skulen kan difor komme i skade for å utarbeide IOP som ikkje er i samsvar med intensjonen i enkeltvedtaket. Den enkelte skulen står fritt til å forme IOP slik dei finn det hensiktsmessig, og det er ingen krav til at det blir laga eit dokument som synleggjer innhald, organisering, mål og tiltak i alle enkeltfag. Men det er eit krav om at IOP må innehalde mål for opplæringa, beskrive innhaldet i opplæringa og korleis opplæringa skal vere, i samsvar med dei rammene som går fram av enkeltvedtaket. Når vedtaket er knapt formulert, innlemmar heile SV og seier lite om mål og innhald, må lærarane gå til SV for å finne rammene for spesialundervisninga. Etter Fylkesmannens oppfatning blir dette komplisert, fordi SV ikkje alltid er like tydeleg på kva for rammer opplæringa skal ha. Dette gjer det krevjande for lærarar å utarbeide IOP som skal vere arbeidsverktøy slik at opplæringa er forsvarleg og til det beste for eleven, med mål som er realistiske og oppnåelege for eleven, samstundes som dei gir eleven nok utfordringar. Som utgreiinga viser, finn Fylkesmannen at det ikkje er samsvar mellom enkeltvedtaket og IOP i dei sakene som ligg føre i tilsynet. IOP-en må ha eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring vik av frå LK06, og skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP-en er samordna med planane for den ordinære opplæringa (klassen). Undersøkinga vår viser at sjølv om enkeltvedtaka ikkje stadfestar at opplæringa vik frå LK06 i to av sakene, har IOP eigne formulerte mål for opplæringa. At skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte for å sikre at IOP er samordna med ordinær opplæring, inneber at skulen må ha avklart korleis lærarane skal gå fram for å oppfylle kravet og at dei er kjent med og følgjer framgangsmåten i praksis. Skulen skal samordne IOP med planane for ordinær opplæring (klassa si plan) og i IOP skal det kome fram kva for fag og delar av eit fag eleven skal få spesialundervisning i og kva for fag og delar av fag eleven skal følgje planen for den ordinære opplæringa. Samla sett skal dette medverke til å ta vare på eleven si heilskaplege opplæring. Å utforme mål for opplæringa, når desse skal vike frå LK06, krev tett samarbeid med lærarane i ordinær opplæring. Vilkåret om samarbeid tek skulen etter Fylkesmannen si 15

16 vurdering godt i vare. At rektor set inn faglærar som spesialpedagogisk lærar vitnar om eit klårt ønskje om å leggje til rette for læring på best mogleg måte. Lærarane beskriv korleis dei arbeider tett saman på teamet og at alle involverer seg i samtaler og drøftingar rundt både ordinær opplæring og spesialundervisning. Lærarane fortel at det er eit utfordrande arbeid. Fylkesmannen meiner at IOP - ane ikkje er utforma slik at dei viser heilskapen i opplæringa for eleven. Når heilskapen ikkje er tydeleg kan spesialundervisninga raskt bli ei opplæring som ikkje er knytt til den ordinære opplæringa. Det er meininga at samordninga skal sikre at elevane blant anna får det rette timetalet for faget/faga. Praksis som er knytt til sakshandsaminga, både hos PPT og rektor, gir følgjefeil. Det er gjennom dokumentasjonen vanskeleg å sjå at skulen og PPT har ei felles forståing av særskilt tilrettelagt opplæring. Sjølv om sakkunnig vurdering manglar ei presis forankring til LK06, skal enkeltvedtaket uansett avklare dette. Enkeltvedtaket skal tydeleg gjere greie for retninga, innhaldet og rammene som eleven sin opplæring skal ha. Når enkeltvedtaket manglar denne avklaringa, er det vanskeleg for lærarar å utarbeide IOP i tråd med regelverket. For at skulen skal ta vare på ein elev med enkeltvedtak om spesialundervisning sitt behov for å vere inkludert i det sosiale og faglege miljøet i klassa, er det viktig at skulen har gode rutinar for å samordne IOP med dei ordinære planane. Lærarane understrekar at dei tar dette kravet på største alvor, og gjer sitt til at elevar skal få ei særskilt tilrettelegging som er samordna med den ordinære opplæringa. Vi ser at skulen har gode rutinar for slik samordning, men samordninga med ordinære planar er likevel ikkje synleg i IOP - ane. Det står at eleven får opplæring saman med klassa, men det er ikkje like tydeleg korleis samordninga er utover at eleven fysisk er til stades i klasserommet. 3.4 Fylkesmannens konklusjon Rektor sikrar at innhaldet i opplæringa er knytt til kompetansemåla i faget. Rektor sikrar at undervisningspersonalet tek vare på eleven sin rett til å kjenne til mål for opplæring og kva som blir vektlagt i vurderinga av eleven sin kompetanse. Rektor sikrar at opplæringa dekkjer alle kompetansemåla på hovudtrinnet / i faget. Rektor sikrar ikkje at opplæringa dekkjer dei individuelle opplæringsmåla i IOP. Skulen utarbeider ikkje IOP som er i samsvar med opplæringslova 5-5. Innhaldet i IOP samsvare ikkje med enkeltvedtaket når det gjeld innhaldet i opplæringa. IOP synleggjer ikkje eventuelle avvik frå LK06. IOP har ikkje eigne mål for opplæringa når eleven si opplæring vik av frå LK06. Øystre Slidre ungdomsskule har ikkje ein innarbeidd framgangsmåte som sikrer at IOP er samordna med planane for den ordinære opplæringa (klassa). 16

17 4. Undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte 4.1 Rettslege krav Nedanfor har vi opplyst om dei rettslege krava for tilsynet med skulens arbeid med undervegsvurdering for å auke eleven sitt læringsutbytte av opplæringa. Vi viser òg til kva for reglar i opplæringslova og/eller i forskrift til opplæringslova krava er knytte til. Elevane skal få rettleiing i kva for kompetansemål frå LK06 eller mål i IOP-en som opplæringa er knytt til. Elevane skal bli kjende med måla for opplæringa, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Dette gjeld for alle årstrinn og gjeld òg for elevar med individuelle mål i ein IOP. Elevane skal bli i stand til å forstå kva dei skal lære, og kva som er formålet med opplæringa. Lærarane gjennomfører opplæringa og må kommunisere dette til elevane. Elevane skal få rettleiing i kva det blir lagt vekt på i vurderinga i faget. Eleven skal kjenne til kva som blir vektlagt i vurderinga av hans eller hennar kompetanse, jf. forskrift til opplæringslova 3-1. Det inneber at elevane skal kjenne til kva som kjenneteiknar ulik grad av kompetanse, og kva det blir lagt vekt på i vurderinga av ein prestasjon. Kravet til at det skal vere kjent for eleven, inneber at det ikkje held at informasjonen ligg på Internett, eller at ein kan få informasjonen ved å spørje læraren. Lærarane må kommunisere grunnlaget for vurderinga til elevane. Elevane skal få tilbakemeldingar på kva dei meistrar, og rettleiing i kva dei må gjere for å auke sin kompetanse. Vurderinga undervegs i opplæringa skal gje god tilbakemelding og rettleiing til eleven og vere ein reiskap i læreprosessen, jf. forskrift til opplæringslova 3-2 og Undervegsvurdering skal medverke til at eleven aukar sin kompetanse i fag, jf. forskrifta Undervegsvurderinga skal elevane få løpande og systematisk, ho kan både vere skriftleg og munnleg, skal innehalde grunngjeven informasjon om kompetansen til eleven og skal gjevast med sikte på fagleg utvikling. Elevane skal involverast i vurderinga av eige læringsarbeid. Elevane skal delta aktivt i vurderinga av eige arbeid, eigen kompetanse og eiga fagleg utvikling, jf. forskrift til opplæringslova Lærarane må syte for at elevane blir involverte i dette. Eleven si eigenvurdering skal vere ein del av undervegsvurderinga. Elevane skal frå og med 8. årstrinn få halvårsvurderinga utan karakter midt i opplæringsperioden i alle fag og på slutten av opplæringsåret i fag som ikkje er avslutta. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at lærarane i halvårsvurderinga gjev informasjon om elevane sin kompetanse i faga og rettleiing om korleis elevane kan auke kompetansen sin. Halvårsvurdering i fag er ein del av undervegsvurderinga og skal uttrykkje eleven sin kompetanse knytt til kompetansemåla i læreplanverket, jf. forskrift til opplæringslova Halvårsvurdering skal òg gje rettleiing i korleis eleven kan auke kompetansen sin i faget. 17

18 Halvårsvurdering utan karakter skal elevane få gjennom heile grunnopplæringa. Dette gjeld alle elevar uavhengig av vedtak og type opplæring. Vurderinga kan vere både skriftleg og munnleg. Frå og med 8. årstrinn skal halvårsvurdering både med og utan karakter gjennomførast midt i opplæringsperioden og på slutten av opplæringsåret dersom faget ikkje blir avslutta. Halvårsvurderinga med og utan karakter speiler da den same kompetansen. Skulen må gjennomføre halvårsvurderinga utan karakter på riktige tidspunkt og ha ein innarbeidd framgangsmåte slik at innhaldet i vurderinga er i samsvar med forskrifta. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av utviklinga til eleven ut frå måla i IOP-en. For elevar med spesialundervisning skal skulen, i tillegg til halvårsvurdering med og utan karakter, ein gong i året utarbeide ein skriftleg rapport. Rapporten skal mellom anna gje vurdering av eleven si utvikling i forhold til måla i IOP, jf. opplæringslova 5-5. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at elevane får årsrapportar på riktige tidspunkt og at årsrapportar har eit innhald i samsvar med forskrifta. 4.2 Fylkesmannens undersøkingar Elevane skal få rettleiing i kva for kompetansemål frå LK06 eller mål i IOP-en som opplæringa er knytt til. På dette spørsmålet svarar alle ja på eigenvurderingane. Det vert vist til vedlagte dokument, slike som ulike målark, mål for arbeidet med vurdering, pedagogisk rapport, vurdering/eigenvurdering, språkoppgåve og mål. Det går fram av tilsynet at lærarane varierer mellom å forklare mål direkte frå læreplanen og å bryte desse ned til delmål. Elevane blir gjort kjende med lokale læreplanar og halvårsplanar i starten på undervisningsåret. Måla er òg oppførte på arbeidsplanen, vekeplanen, målark og i tilknytinga til lengre prosjekter/innleveringar. Måla blir gjentatt ved kvart nytt emne. Det blir og skrive mål og/eller gitt munnlege mål for timen. Den generelle delen av læreplanen blir og brukt bevisst. Skulen har, som tidlegare beskrive, utarbeidd standardar, og det er høg bevisstheit blant lærarane at dei skal følgje desse standardane der det er presisert at mål skal gjevast. Mål i IOP-en blir gjennomgått både i samarbeidsmøte med PPT og i møte med foreldre og elev. Den blir og evaluert og eventuelt revidert på utviklingssamtalar og elev- og foreldresamtalar. IOP blir gjennomgått på team innan dei første to vekene etter skulestart, slik at alle skal vere kjende med måla. Elevane skal få rettleiing i kva det blir lagt vekt på i vurderinga i faget. Også her svarer alle ja i eigenvurderingane. Rektor viser til standardane for ØSUS. Det kjem fram i tilsynet at læraren rettleiar elevar i kva det blir lagt vekt på i vurderinga i forkant av oppstart av eit tema, ein prøve, ei innlevering eller liknande. Vurderingskriterium blir laga på ulike nivå, og rettleiing skjer nokre gongar munnleg i undervisninga og andre gongar skriftleg. Elevane får rettleiing og undervegsvurdering medan dei jobbar med ulike oppgåver, og lærarane understreka at prosessen er òg viktig her. Elevane skal få tilbakemeldingar på kva dei meistrar, og rettleiing i kva dei må gjere for å auke kompetansen sin. 18

19 I eigenvurderingane svarer alle ja på spørsmålet, og det er lagt ved eksempel på vurderingsark, og foreldresamtalar våren Det går fram av intervju at skulen har hatt Vurdering for Læring som satsingsområde, og at det er ein etablert praksis knytt til vurderingsarbeidet. Lærarane gir tilbakemelding på kva elevane meistrar og kva dei må gjere for å auke kompetansen undervegs i opplæringa. Dette er òg eit fast punkt på elevog foreldresamtala. Læraren gir tilbakemelding og framovermelding i timen, i fagsamtale og i utviklingssamtalar. Det vert også gitt skriftleg vurdering i form av karakterar og skriftleg tilbakemelding på testsituasjonar og arbeidsøkter. Skulen bruker «two stars and a wish», der elevane får vite to ting dei meistrar og ein ting de må jobbe med. Elevane skal involverast i vurderinga av eige læringsarbeid. Også her svarer alle ja på spørsmålet i eigenvurderinga. Det er lagt ved døme på fleire ulike eigenvurderingar. I tilsynet går det fram at elevane er med på å vurdere sitt eige arbeid både i praktiske og teoretiske fag. Dette skjer både skriftleg og munnleg, og i prosess. Gjennom elevundersøkinga kom det fram at skulen ikkje er gode nok på involvering, og dei vil sette i gang med tiltak som vil gjelde for heile skulen. Skulen vil óg har større fokus på å bevisstgjere eleven om at dei er med på å vurdere seg sjølv i større grad enn elevane sjølv hevder. Det trengst meir konkretisering frå læraren. Elevane skal frå og med 8. årstrinn få halvårsvurderinga utan karakter midt i opplæringsperioden i alle fag og på slutten av opplæringsåret i fag som ikkje er avslutta. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at lærarane i halvårsvurderinga gjev informasjon om elevane sin kompetanse i faga og rettleiing om korleis elevane kan auke kompetansen sin. Skulen har elev- og foreldresamtale der eleven får undervegsvurdering utan karakter. Det er innarbeidd rutinar for at kontaktlærar får informasjon om kvar enkelt elev i frå faglærar. Elev- og foreldresamtala blir halden i oktober og i februar/mars. Det blir i denne samtala fortalt korleis eleven ligg an i høve til karakternivå og det blir gitt råd for vidare arbeid. Det blir skrive referat frå elev- og foreldresamtalar, og det blir referert frå samtalane i team-møte i etterkant. Lærarane har også fagsamtalar med elevane rett før dei får terminkarakterar. Her gir lærarane både informasjon om elevane sin kompetanse i faga, og rettleiing om korleis dei kan auke kompetansen sin. I etterkant av halvårsprøver gir læraren ei fagleg tilbakemelding på resultata på prøva og halvåret under eitt. Når elevane får terminkarakter i juni får dei òg anten munnleg eller skriftleg tilbakemelding/vurdering frå faglærar utan karakter. Skulen må ha ein innarbeidd framgangsmåte som sikrar at årsrapporten inneheld ei vurdering av utviklinga til eleven ut frå måla i IOP-en. Alle svarer ja på spørsmålet i eigenvurderinga. Det går fram av tilsynet at IOP blir handsama som eit dynamisk dokument som er under arbeid kontinuerleg gjennom heile året. Kontaktlærar og spesialpedagog evaluerer og reviderer IOP. Skulen har fastsett frist for årsrapporteringa. Evaluering skjer med kontaktlærar/spesialpedagog, føresette og elev i forkant av årsrapporten. Rektor les gjennom og ho gjev tilbakemelding til lærar og spesialpedagog dersom det er endringar som rektor meiner skal gjerast. Rektor sørgjer for at elev, foreldre, skuleeigar og ulike instansar får dokumenta. Skulen sørger òg for å melde frå til PPT der skulen meiner det ikkje er samsvar mellom sakkyndig vurdering og 19